Helgarpósturinn - 26.01.1984, Blaðsíða 25

HRINGBORÐIÐ
Þekking og skilningur
Fyrir skemmstu hélt ég að væri
að hefjast í fjölmiðlum þjóðarinn-
ar fróðleg og spennandi umræða
þegar vakið var máls á því sem
einhverjir töldu vera ófremdar-
ástand í íslandssögukennslu. Því
miður hefur umræðan minnstan
part orðið fróðleg heldur mestan
part risið á vanþekkingu og
sleggjudómum — og svo ein-
kennst af því séríslenska fyrirbæri
að fara eins og köttur í kringum
heitan graut og forðast þannig alla
grundvallarumræðu um kjarna
málsins, í þessu tilviki mennta1
stefnu og skilning á skólahaldi al-
mennt.
Frá annarri hliðinni hefur þetta
a.m.k. verið mjög áberandi. Þegar
Islandssögukennslan er gagnrýnd
er þess gætt að nota eingöngu
slagorð eins og „staðreyndir sög-
unnar" eða „nauðsynleg þekk-
ing“ en á hinn bóginn varast að
hætta sér í að spyrja spurninga
eins og „Hverjar eru þær stað-
reyndir sögunnar sem skipta máli
hér og nú?“ — eða: „Hver er sú
þekking sem framtíðarmannin-
um, núverandi skólabarninu, er
nauðsynleg?"
Raunar er skiljanlegt að þessara
spurninga skuli ekki spurt. Svörin
eru nefnilega ekki til. Menn hljóta
fljótt að komast að raun um að við
sem erum nærri miðjum aldri eða
lengra fram gengin getum ekki
með nokkru móti skilgreint fyrir
okkur hvaða þekkingarbrot verða
gaghleg eftir fáein ár, hvað þá eft-
ir tugi ára. Þekkingarbrot hljóta
það að verða, því engum heilvita
manni dettur í hug að unnt sé að
kenna í skólum alla þá þekkingu
sem mannkynið býr yfir á okkar
dögum. Til þess hefur „þekkingar-
sprengingin" verið allt of öflug. Af
þessu leiðir að skólar hljóta ævin-
lega að verða að vinsa úr þekk-
ingaratriði, hvort heldur er í sögu
eða öðrum námsgreinum. Og
hvað þá? Hver er hæfur dómari í
sögunnar sök? Hver á að geta fellt
Salómonsdóm um það að tiltekn-
ar staðreyndir séu öðrum mikil-
vægari til þess að sagan nýtist til
skilnings á samfélagi og mannlífi
okkar? Því sú er væntanlega ætl-
unin, eða hvað?
Og svo er það nú þetta með
staðreyndirnar. Hverjar eru þær
eiginlega? Ég lærði í íslandssögu
um þá Ara fróða og Gunnar á Hlíð-
arenda. Báðir voru taldir meðal
merkustu íslendinga á sinni tíð.
Heimildir um báða voru jafn-
traustar að því er barninu virtist.
Munurinn var hins vegar sá að
Gunnar var miklu skemmtilegri
persóna en Ari. Kannski skýrðist
það síðar þegar Ijóst varð að
Gunnar var hugsanlega að mestu
leyti skáldlegur uppspuni, Ari hins
vegar hversdagsleg staðreynd.
Fæðingar- og dánarár einstakl-
inga voru meðal þess sem manni
lærðist að líta á sem staðreyndir.
En svo kemur í Ijós að jafnvel
fæðingarár Þórbergs Þórðarsonar
er ekki staðreynd heldur um-
deilanlegt. Hvað þá um ýmsa hina
eldri karla? — Já vel á minnst, ís-
landssagan var karlmannasaga.
Konur sýndust hafa átt býsna lítil
erindi inn í hana. Samt var þetta
staðreyndasaga.
Þannig er því miður fleiri náms-
(greinum farið, og þess vegna er
umræða um markmið og skóla-
stefnu eina umræða sem vit getur
orðið í, vegna þess að þar væri
verið að ræða kjarna málsins,
ekki yfirborðseinkenni. Því valið
á námsefni og lærdómsatriðum er
vitanlega yfirborðseinkenni, sjúk-
dómseinkenni ef menn vilja, en
hvorki grundvöllur né orsök. Það
sem máli kynni að skipta væri
hins vegar atriði eins og þessi:
„Hvert er markmið skólanna á
hverju skólastigi?" „Til hvers er
verið að þessu?"
Ef taka á vitræna afstöðu til þess
hvað á að kenna börnum og ungl-
ingum í þessu landi verður þá með
öðrum orðum að byrja á því að
svara spurningunni „Til hvers er
skólinn?" Á þeim árum þegar ver-
ið var að móta fræðslukerfi okkar
og Guðmundur Finnbogason
starfaði að því verkefni, var afar
eðlilegt að mikil áhersla væri lögð
á það hlutverk skóla að miðla
þekkingu. Frá sjónarmiði okkar
sem nú lifum var heimurinn þá
sem kálfskinn eitt — þó svo hann
hafi áreiðanlega ekki verið það í
augum allra sem þá voru á dög-
um. Fjölmiðlun var óþekkt að
heita mátti, verkþekking á lágu
stigi og nauðsyn þess að auka
hana lá í augum uppi. Ekki má
heldur gleyma því í þessu sam-
hengi að skólakerfi okkar mótað-
ist á áratugum sjálfslæðisbarátt-
unnar, einmitt þegar þjóðarheill
krafðist 'samstöðu í mikilvægu
máli. í því ljósi verður að skoða
kennslubækur og kennsluaðferðir
í grein eins og íslandssögu.
Nú. er heimurinn breyttur í
mörgum skilningi, en mest hefur
þó heimsmynd okkar breyst og
sámhliða því vitund okkar um
þjóðerni, menningu og þar fram
eftir götunum. Sé ekki tekið fullt
tillit til þesskonar breytinga þegar
skólastarf er endurmetið líkjumst
við engri dýrategund meira en
strútnum með höfuð í sandi.
í annan stað er náttúrlega út í
hött að láta eins og fyrri kynslóðir
hafi haft ómetanlegt gagn af
þekkingarmiðlun þeirri sem oft er
kennd til stagls. Engin könnun
liggur fyrir sem sýni að þeir sem
nú eru að komast á miðjan aldur
muni raunverulega nema brot af
þeim kynstrum sem skólinn dældi
yfir þá í formi þekkingaratriða.
Þar hefur hver og einn vinsað úr
eftir þörfum og þær þarfir hafa
einkanlega skapast af aðstæðum.
Þannig má gera ráð fyrir að sagn-
fræðingur eða bókmenntafræð-
ingur hafi haft umtalsvert gagn af
„staðreyndum sögunnar", læknir
eða bifvélavirki allmiklu minna.
Þetta verða skólarnir að horfast í
augu við. Þeir eru að búa fólk und-
ir sundurleitt framhald lífsins, og
NOACK
RAFGEYMAR
FYRIR ALLA BÍLA OG TÆKI
Sænsku bilalramleiðendurnir VOUVO. SAAB og SCANIA
nola NOACK ralgeyma vegna kosla þeirra.
V Ertþú ~
búinn aö fara í
I jósa -
skoðunar
-ferð?
I dag skrifar Heimir Pólsson
þar með er eðli málsins sam-
kvæmt óhugsandi að nokkur geti
með vissu tilgreint og afmarkað
þá þekkingu sem þörf verður á
(Að því ógleymdu að heimurinn á
væntanlega eftir að breytast
meira; enginn veit hvernig).
Af þessu leiðir beint að skilning-
urinn verdur að sitja í fyrirrúmi,
úrval þekkingaratriðanna er
aukaatriði. Eða með öðrum orð-
um: Það getur ekki skipt sköpum
fyrir heill einstaklings hvort hon-
um hefur fremur verið kennt um
Snorra Sturluson eða Jón á Bæsá
eða einhvern annan á einhverjum
öðrum tíma. Það sem skiptir máli
er að tekist hafi að gera mönnum
skiljanlegt að sagan er hugsanlegt
hjálpargagn til að átta sig á nútíð-
inni, og þar með hefur einkanlega
þurft að búa mönnum í hendur
þau tæki sem gera kleift að afla
sér upplýsinga þegar þörf krefur.
i Meðan ekki er horfst í augu við
þetta verður öll umræða um
kennslu í íslandssögu eða öðrum
greinum marklaus — og því betri
sem færri leggja til málanna.
Það væri dapurlega farið ef
merk tilraun skólarannsókna-
deildar og annarra skólastofnana
ætti eftir að kafna í fæðingunni,
ekki aðeins í fjárskorti heldur
einnig í fordómum og skilnings-
leysi stjórnmálamanna.
Auk hinnar margrómuðu þjónustu, sem ásamt hlýlegu umhverfi og
fjölbreyttum matseðli hafa aflað veitíngahúsinu svo mikilla vinsælda, eykur
Arnarhóll enn við umsvif sín. Við hinn almenna veitingarekstur hefur
berlega komið í ljós að margir af viðskiptavinum Arnarhóls hafa brýna þörf
fyrir aðstöðu til lokaðra funda og samkvæma. Til þess að koma til móts
við þessar þarfir gesta sínna hafa aðstandendur Amarhóls ákveðíð að veita
þessa þjónustu og eins og alltaf þegar Arnarhóll er annars vegar situr
fjölbreytnin í fyrirrúmi. Að aflokinni hagræðingu á salarkynnum
veítingastaðarins getur Amarhóll nú boðið fjölbreyttum hópi viðskiptavina
sinna margvíslega þjónustu.
KLÚBBAR FÉLAGASAMTÖK FYRIRTÆKI
Amarhóll býður ykkur aðstöðu til fastra hádegisverðafunda jafnt sem
einstakra og einnig einkasamkvæma.
ARNARHÓLL BÝÐUR AÐSTÖÐU FYRIR'- T
Smærri hópa (frá 10 manns) hádegi og kvöld alla virka daga(í koníakssal).
EINKASAMKVÆMI _____________
Stórar veíslur jafnt sem smáar. Sama hvert tilefníð er, brúðkaup, afmæli,
fermingar, próflok, ArnarhóII annar öllu.
ARNARHÓLL BÝÐUR AÐSTÖÐU FYRIR:
Stærri samkvæmi (allt að 100 manna matarveislur og 200 manna hanastél
til kl. 18.00) hádegi laugardaga og sunnudaga.
Gestir utan af landi - Ópera-Leikhús
Amarhóll tekur á móti hóppöntunum óperu- og leikhúsgesta utan af Iandi.
Aukín
FUNDIR
EINKASAMKVÆMI
I
HELGARPÖSTURINN 25