Helgarpósturinn - 01.03.1984, Blaðsíða 15

og er eitthvað að hlæja með sjálfum sér öðru
hvoru. ,,Eg byrjaði sjálfur að mála með
frænda mínum Bjarna Guðmundssyni, ekki
afþví við værum svo mikið skyldir. Hann var
töluvert eldri en ég, stundaði verslun á
Hornafirði, var starfsmaður hjá kaupfélag-
inu. Uppundir það á borð við kaupfélags-
stjóra. Eg byrjaði að vinna hjá kaupfélaginu.
A helgidögum og sunnudögum fórum við
uppum sveitir að mála. Ég vaknaði alltaf
snemma og vakti Bjarna. Allir aðrir dagar
voru vinnudagar, við höfðum bara þessa
sunnudaga. Svo fórum við á bæi að betla
kaffi og með því. Vorum oft orðnir glorsoltn-
ir.
Svo voru fleiri og fleiri ungir menn innum
sveitir að kóketera við myndlist og kostuðu
töluverðu til þessara hluta. Jón Þorleifsson,
Jón í Blátúni; hann var oft með okkur og
Höskuldur Björnsson. Ásgrímur kom náttúr-
lega til Hafnar og bjó hjá okkur á Hótel
Heklu, foreldrar mínir ráku hótel í Horna-
firði. Kjarval kom líka og bjó hjá okkur. En
það voru sérstök heimili inná sveit sem voru
fræg fyrir að hafa listamenn, Ásgrímur gisti
oftast á þeim bæjum. Já, við höfðum bara
helgidagana við Bjarni. Þessámilli þræluð-
um við í kaupfélaginu."
Asger í
assgollans vandrϚum
Cobra. Nú er Cobraæði útum allan heim.
Það var haldin sýning í París í fyrra og í blöð-
um þar og hér var sagt að fólk hefði allt safn-
ast saman fyrir framan þessa einu mynd sém
þú lést á sýninguna?
„Jæja já. Einmitt það.“
„Þeir buðu þér að koma Svavar, þú manst
það?“ segir Ásta.
„Það var fallegt af þeim.“
Ásta stendur upp að setja á borðið.
Hvað er Cobra?
Svavar kemur með stóra bók um þá félag-
ana og Cobralistina dýru. „Það voru nú læti
í þessum listamönnum. Já, ætli ég hafi ekki
verið svona með þeim fyrstu sem stunduðu
þetta Cobramálverk. Það voru Ejler Biile,
Henry Heerup, Egill Jacobsen, Robert
Jacobsen, Asger Jorn og ég. Það voru frans-
menn, danskt fólk, og fleiri, sem stunduðu
þetta. I Cobra koma fyrir öll listfyrirbæri.
Maður var að flækjast hingað og þangað.
Það var mjög áberandi hvað menn voru
eiginlega mikið tiltakandi í þessu sem var að
koma fram í myndlist."
Asger Jorn kom hingað oft?
„Já, hann kom hingað síðast stuttu áður en
hann dó. Hann var einkennilega skemmti-
legur. Nu kostar bókin sem þeir Halldór
Laxness gerðu í sameiningu 25.000 danskar
krónur eintakið. Hann varð ríkur. Keypti sér
höll í Frakklandi. Carl Henning gerði það
líka og Robert Jacobsen. Það var voðalegt
sultarlíf á Asgeri í gamladaga. Hann seldi
myndirnar sínar fyrir túkall. Ætli það sé ekki
nokkuð algengt með fólk sem er að baksa
svona í ýmsu; listum og bókmenntum. Hann
gerði töluvert afþví að stúdera bækur og
annað ýmislegt. Ég man hann átti oft í
assgollans vandræðum hann Asger."
Svo fórstu burt frá öllu, heim?
„Já. Þegaj hinir fóru að verða ríkir, þá fór-
um við til Islands," segja þau bæði. „Fórum
meira að segja beint til Hornafjarðar."
„Eitthvert kjaftœði. .
Svavar, afhverju svararðu svona kald-
hæðnislega þegar þú ert spurður fagurfræði-
lega um stefnur og isma og konstrúksjónir?
„Það er dáldið freistandi.. .“
En ef þú yrðir að svara?
„Maður draslar þá einhverju saman að
segja."
Er listfræði eða einhver greining á mál-
verki ónauðsynleg?
„Það er kannski eitthvert kjaftæði sem
maður varð að hafa þegar maður fór útá
Hornafjörð á kænu.“
Viðtal ykkar Matthíastar Johaiinessen í
samtalsbók hans er ógurlega skemmtilegt.
Þar reynir Matthías að gera skyldu sína: „Eg
spurði listmálarann hvort hann gæti sagt
mér eitthvað sérstakt um þá ágætu mynd
Næturútvarp á Öræfajökli. Hún mun vera
máluð til heiðurs Jóni Leifs."
Og Svavar svarar: „Eitthvað sérstakt?
Þegar ég hef lokið við að mála mynd, þá er
ég búinn með hana. Svo legg ég hana fyrir
daginn og hann kveður upp sinn dóm. Ég hef
sagt allt, en svo kemur einhver jafnvitlaus og
þú og spyr með lokuðum augum: „Getið þér
ekki sagt mér eitthvað sérstakt um þessa
mynd?" Þá segi ég: „Nei myndin er þarna.
Mig langar ekki til að forfúska eða forsimpla
hana með einhverju ómerkilegu blaðri. Það
heyrir til litteratúrnum." Málið var útrætt
segir Matthías.
Svavar ljómar. „Hvað helvíti hef ég verið
kjaftfor við hann Matthías."
1 En Matthías gafst ekki upp og leikurinn
æsist: „Við gengum útí annað suðurhornið.
Þar eru gamlar myndir, sem áttu einhvern-
tíma að skreyta kvæðabækur Kiljans. Fáir
þekkja þær og enn færri hafa séð þær. List-
málarinn gaf þeim nöfn í samráði við Kiljan,
en hinn síðarnefndi er sérfræðingur í slíku,
eins og nöfnin bera með sér:
„Hattur á syndlausri hóru heitir þessi,“
segir Svavar.
„Ég sé ekki hattinn," segir Matthías „en
þarna eru tvö stór brjóst.“
„Hvað er brjóst og hvað er hattur?" segir
Svavar.
„Að þú skulir Svavar," segir Ásta, „þetta er
svo yndislegur drengur."
„Já, þetta var segin saga þegar við hittumst
við Matthías, við töluðum alltaf svona
saman."
En nú er Matthías búinn að læra leikinn af
Svavari og veit hvað á að segja til þess að fá
fullkomið svar svo hann bíður færis. Og
Svavar segir: „En þarna er mynd sem heitir
Járngrár víkingur, litirnir kaldir, dálítið
annað en rauði liturinn í haustskógarsinfón-
inum, þar er hiti, ástríður . . .
„Já, litir eru mismunandi," segir Matthías,
„sumir eru erótískir ...“
„Ef þú ætlar að fara að tala um kvennafar
á þessum stað, þá fer ég fram og fæ mér einn
lítinn, ég vil ekkert forspillingartal við mínar
myndir." Svo fór Svavar fram.“
Hœttur að nenna að vinna
Svavar hlær glaður eftir þessa upprifjun.
„Við erum góðir vinir við Matthías. Við vor-
um oft saman við laxveiðar fyrir norðan."
„Ekki fyrir norðan," segir Ásta.
„Jú góða mín, á Laxamýri, þegar hann datt
í ána, manstu."
Vinnustofa Svavars er í fallegu íbúðinni
þeirra á Háaleitisbraut. Uppá efstu hæð og
útsýnið í allar áttir. Dagsbirtan er málaran-
um nauðsynleg. Tvö stór málverk standa á
borðum, hann hefur verið að vinna í þeim
undanfarna sex mánuði við sterkan ljóskast-
ara, svo sterkan að mig verkjar í augun.
Vetrarmyrkrið hefur alltaf farið iila með
hann.
Ertu alltaf að vinna?
„Biddu guð fyrir þér, ég er alveg hættur að
nenna að vinna.“
En þetta held ég hann segi frá haustnótt-
um og frammá jafndægur á vori, ég hef
heyrt þetta svo oft — ekki mála þessar
myndir sig sjálfar sem standa þarna út um
allt, ein yndisleg uppá lélegu borðskrifli!
„Svavar hefur aldrei átt málaratrönur,"'
segir Ásta.
„Er það ekki?“ segir Svavar undrandi.
„Það hlýtur að vera, kannski oní kjallara."
„Nei Svavar minn. Þú ert alltaf með þetta
hræðilega borð sem þú hirtir í listamanna-
skálanum, það átti að fleygja því þá.“
Svavar sýnir okkur myndir af félögum sín-
um í Cobra. „Það eru svo margir dauðir af
þessum gömlu félögum," segir hann.
Þarna er kona?
„Já, þetta er hún Elsa Alfelt. Hún var gift
Carl Henning Pedersen, hún var líka lista-
maður. Dugnaðarmanneskja, stór, lagleg."
„Hún var svo dugleg," segir Ásta, „hún var
með þeim í Cobra-grúppunni. Dreif í þá
amfetamín ef þeir voru latir í upphenging-
unni. Þetta var nú svo móðins þá,“ segir hún
lágt. „Þær höfðu ráð undir hverju rifi þessar
konur.
Eftirspurn eftir verkum Svavars er gríðar-
leg. Innanlands og utan. En það er hægara
sagt en gert að vera sinn eigin ,,agent“. Þá
færi dýrmætur vinnutími listmálarans í að
verða hrútleiðinlegur bisness. Er mikið
hringt?
„Það er hringt já, en það er létt að plata þá
og þeir fá enga rnynd," segir hann sigrihrós-
andi. Ekki afþví að hann vilji ekki selja held
ég. Heldur hrósar listamaðurinn sigri yfir
viðskiptajöfrinum í sjálfum sér.
Ásta býður okkur til borðs. Allskonar
sælgæti einsog við mátti búast. Verst að við
skyldum ekki koma með börnin. „Gerið þið
nú fyrir okkur að koma með börnin næst,“
segja þau. Þá man ég morguninn þegar ég
var nýslegin sængurkona að það er bankað.
Inn ganga Ásta og Svavar, hún með perlu-
saumaðan flaueliskjól á telpukornið, hann
með mynd ef það mætti stytta foreldrunum
stundirnar og hengdi hana upp fyrir framan
mjólkurstólinn. Aldrei hefur sængurkona
fengið betri gjöf því einsog allir vita er
ómöguiegt að gera annað með hvítvoðung í
fanginu en horfa á veggina. Ekkert slær út
þessa litadýrð.
Svavar réttir litla mynd yfir borðið þar
sem við sitjum. Vatnslitamynd eftir vin sinn
og frænda Bjarna Guðmundsson. „Þetta er
bærinn hans föður míns. Þarna á bakvið
hafði hann hestana sína, hér fór maður inní
Lón."
Það er ofurlítill brestur í þýðri röddinni.
Hvernig spyr maður? Að halda að hann
Svavar gæti nokkurntíma búið í einhverri
höll inní dimmum skógi?