Helgarpósturinn - 19.04.1984, Blaðsíða 8

Glymur, — hæsti foss landsins.
HVALFJARÐARLEIÐ
ER EKKI LENGUR
SVO ÓTTALEG
— þvert á móti er hún fögur og heillandi
ferðamannaleið
Hvalfjörðurinn er einn mest hat-
aði vegur landsins, að ástæðu-
lausu. Líklega stafar þetta frá gam-
alli tíð, þegar vegurinn var að því
er virtist endalaus holukeyrsla í
miklum bugðum og beygjum. í dag
er vegurinn að mestu undir hinu
besta slitlagi, — auk þess sem
náttúrufegurð er hér söm við sig.
Leiðin frá Reykjavík liggur um
Mosfellssveit, glæsilegt úthverfi
stórborgarinnar. Þar í sveit liggur
ennþá fjársjóður Egils sterka á
Borg. Mun hann liggja í svonefndu
Kýrgili, eða Kirkjugili. Egill lét
þræla grafa silfrið en drap þá síð-
an, svo enginn var til frásagnar um
hvar grafið var. í Mosfeilssveit er
líka annars konar „gullkista",
Reykjalundur, víðfrægur fyrir að
útrýma berklaveiki á Islcindi. Héð-
an kemur líka stór hluti heita
vatnsins til Reykjavíkurbyggða frá
Reykjum, Álafoss er með aðsetur
hér og fjölmargir góðir kjúklinga-
bændur.
Ekið er áfram undir Esjuhlíðum,
um Kjósarsveit, sem hefst við
Kiðafellsá og lýkur inni í Hvalfjarð-
arbotni.
Hvalfjörður er 30 km langur og
dýpi hans mikið, allt að 200 metrar.
Á stríðsárunum var hann flotastöð
Bandaríkjamanna.
í dalnum í botni Hvalfjarðar,
Botnsdal, er einkar fallegt. Þaðan
er kjörin gönguleið yfir á Þingvelli.
I Botnsá er fossinn Glymur, hæsti
foss Iandsins, 200 metra hár.
í Botninum er ágætur vegaskáli,
og annar skammt fyrir norðan í
Hvalstöðinni, nýuppgerður og
óþekkjanlegur frá því sem áður
var. Enn norðar er Ferstikla með
prýðis veitingar, svo ekki væsir um
fólk á ferðinni á þessum slóðum.
Á Hvalfjarðarströnd er Saurbær,
en þar þjónaði séra Hallgrímur
Pétursson um 18 ára skeið og ör-
nefni þar við hann kennd. Leg-
staður séra Hallgríms er í Saurbæ
og kirkjan helguð minningu hans. í
gluggum henncir eru forkunnarfög-
ur listaverk Gerðar Helgadóttur.
Hvalskurður í hvalstöðinni, þessi sjón á eftir að hverfa senn.
8 HELGARPÓSTURINN
Skessan góða í Svínadalnum:
VIÐ HÁVAXNA FÓLKIÐ
MÁTTI GERA GÓÐA SAMNINGA
Það er sama hvar komið er í
landi okkar, — alls staðcir eru okk-
ur sagðar kynjasögur ýmsar. Og
það merkilega er að það er ekki svo
langt síðan fólk trúði á tilvist
ýmissa óvætta, og góðvætta einn-
ig. Við látum eina úr Borgarfirðin-
um fljóta með.
í Svínadal, syðstum Borgarfjarð-
cu-dala, er bærinn Hlíðarfótur. Eitt
sinn á síðustu öld var bóndinn þar,
Sveinbjörn hét sá, að koma heim
að hausti með skreiðcirlest sína
utan af Akranesi. Þegar hann kom
heim undir túnið á bæ sínum sá
hann ógnarlega stórvcixna konu
við f jallsræturnar fyrir ofan bæinn.
Brá bónda mjög í brún eins og
vænta mátti.
Konan var að bera fullorðinn
sauð til f jalls og þrammaði stórum.
Sá Sveinbjörn að hér var sauður úr
fénaði hans og þar sem hann var
hugumstór maður og lét ekki
hvern sem var vaða ofan í sig, kall-
aði hann til fálu og skipaði henni
Ferðalangar á leið norður eða
vestur á land velja margir að aka
bíl sínum um borð í ferjuna Akra-
borg, sem er stöðugt í förum upp á
Skaga. Mjög skemmtileg ferð og
tekur aðeins eina klukkustund, rétt
til að fá sér kaffi og líta í blöðin.
Akranes er reyndar ekki mikill
ferðcimannabær fremur en margir
staðir aðrir í næsta nágrenni
Reykjavíkur. Þar er þó gott að
koma. Akranes er orðinn snyrti-
legur bær með árunum, íbúar hátt
á 6. þúsund talsins.
Fyrr á öldum hefur akuryrkja
verið stunduð á Skipaskaga og
þaðan rnun nafn bæjarins komið.
Föst byggð mun hafa verið þar allt
frá landnámstíð.
Á tímabili var Haraldur Böðvars-
son einskonar „faðir bæjarins“,
að sleppa sauðnum. Bauð hann að
láta af hendi einn fiskbaggann í
stað sauðcirins.
Snýr skessan sér þá að Svein-
birni, leggur niður sauðinn og bíð-
ur meðan Sveinbjöm leiðir hest-
ana heim, leysir baggana cif hest-
unum og ber einn fiskbaggann að
fjallsrótunum. Þar leggur hann
fiskinn hjá stómm steini og heldur
heim á leið.
Síðar um haustið vom réttir og
kom Sveinbjörn þá að máli við
mann einn, sem hann áleit traust-
an mann og þagmælskastan sveit-
unga sinna og bað hann að koma
með sér að fjallsrótum. Snaraðist
Sveinbjörn þar í fjárhús á túninu
og kom út með sauð einn feitan
mjög sem hann hafði svæft. Bað
hann nágranna sinn að bera sauð-
inn upp að fjallinu að steininum
stóra. Bað Sveinbjöm manninn að
láta engan mann vita um skrokk-
inn á þessum afskekkta stað og
jafnframt að hafa gætur á staðnum.
maðurinn sem útvegaði flestum
atvinnu, maðurinn sem byggði upp
plássið. Fyrirtæki hans lifir, en hef-
ur ekki lengur hlutfallslega sömu
áhrif og fyrr.
En aðrir hafa gert út á Akranesi.
Um miðja 17. öld hóf Brynjólfur
biskup Sveinsson, faðir Ragnheið-
ar hinnar frægu'biskupsdóttur, að
reka útgerð á Akranesi. Hafði hann
umboðsmenn fyrir sig til að annast
reksturinn. Þaðvar því biskup sem
lagði gmnninn að eínú elsta sjáv-
arþorpi landsins. í dag lifir fjórð-
ungur bæjarbúa af sjávarfanginu,
en iðnaður vex hröðum skrefum í
bænum.
Merkilegt byggðasafn er í Görð-
um, í útjaðri bæjarins, Gamla
Garðahúsið þar sem safnið hóf
Þótti manngreyinu þetta undcirleg-
ir tilburðir, en lofaði þó að gera
eins og fyrir hann var lagt.
Næsta morgum verður granninn
þess var að skrokkurinn er horf-
inn og segir Sveinbimi það og spyr
hver hann telji að sé valdur að
hvarfinu. „Kunningjakona mín hef-
ur tekið hann“, er haft eftir Svein-
birni bónda. ,Tig hefi tekið mér þá
reglu að gefa henni fiskbagga og
sauðarskrokk haust og vor á mis,
og mun engum takast að ná því,
sem henni er ætlað‘.‘
Það þótti undmm sæta þetta
haust að allt fé Sveinbjamar rann
fram í einni breiðu þetta haust, og
það á fyrsta göngudegi. Birtist féð í
hlíðinni fyrir ofan bæinn og vant-
aði þar enga kind. Er sagt að þetta
hafi haldist í þrjú haust. Fjórða
vorið lá bagginn kyrr og tók Svein-
björn þá fiskinn til sín og sagði
vinkonu sína ekki lengur þarfnast
sinnar hjálpar við, hún mundi nú
dáin.
Hlóðaeldhúsið í safni Skagamanna.
starfsemi sína er elsta steinsteypu-
hús sinnar tegundcir á Islandi, en
nú er búið að byggja nýbyggingu
yfir safnið, sem orðið Vcir viðcimik-
ið í höndum sr. Jóns M. Guðjóns-
sonar. í Scifninu em margir munir
sem heyra til gömlum vinnubrögð-
um í landbúnaði og sjávarútvegi
og ýmislegt sem heyrir undir sögu
Akraness og nágrannasveitanna.
Sérstæðir hlutir í safninu: Ford
af T-módelinu gamla, árgerð 1921,
uppgerður af Pétri Jónssyni í
Kópavogi, syni séra Jóns M. Guð-
jónssonar,- róðrabátur smíðaður
1874; ýmis skipslíkön; lækninga-
áhöld héraðslækna fyrri tíma;
Kútter Sigurfari, sem er varðveittur
þarna og mun verða gerður upp en
kútterinn á 100 ára afmæli á næsta
ári.
Akranes:
ÞAR MÁ SJÁ GAMLA
FORD, HUNDRAÐ ÁRA
KÚTTER OG
LÆKNINGAÁHÖLD
FYRRI TÍMA