Helgarpósturinn - 26.04.1984, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSÝN
Á aSalfundi miðstjómar Framsóknar-
flokksins í fyrra var ákveðið að reyna að
finna Ieið til að tryggja áfrcimhaldcuidi rekst-
ur Tímans, dagblaðsins sem flokkurinn
hítfði gefið út í 68 ár, eða leita nýrra leiða
útgáfumálunum.
Ljóst þótti að eitthvað þurfti að gera því
blaðið hafði verið rekið með stöðugum
halla um árabil. Lífgunartilaunir höfðu ver-
ið reyndar eftir að mjög hafði sigið á ógæfu-
hliðina í rekstri blaðsins á seinni hluta síð-
asta áratugar, en þær tókust ekki sem
skyldi.
Afleiðing ákvörðunar miðstjómarinnar
leit svo dagsins ljós á þriðjudaginn var. Nýtt
dagblað, NT, tók þá að renna af völsum
prentvélarinnar í Síðumúla; blað níunda
áratugcirins, segja aðstandendur þess.
Framsóknarfíokkurinn er hættur að gefa
út dagblað. Nýtt útgáfufélag, Nútíminn hf.,
tók við rekstri Tímans um síðustu mánaða-
mót, gaf blaðið út óbreytt fyrst í stað, en
gjörbreytti því nú í vikunni sem fyrr segir.
En hvað varð um gamla Tímann? Er mál-
gagn Framsóknarflokksins horfið af sjónar-
sviðinu? Verður NT hliðhollt Framsóknar-
flokknum? Spumingar sem þessar hafa
heyrst í röðum framsóknarmanna síðustu
daga. NT kemur þeim jafn nýstárlega fyrir
sjónir og öðmm og sumir þeirra em
áhyggjufullir.
„Það hafa náttúrlega orðið algjör um-
skipti hvað varðar málgagn Framsóknar-
flokksins," segir Ingvar Gíslason, alþingis-
maður flokksins. ,Tramsóknarmenn standa
nú í algjörlega nýjum sporúm, en ég vil
ekkert úttala mig um þetta nýja blað fyrr en
einhver reynsla er komin á það.
En Ingvar er ekki sérlega áhyggjufullur
um að Framsóknarflokknum verði úthýst í
NT. „Kjörorðin sem blaðið hefur valið sér
falla vel að stefnu flokksins, það er ekki til
flokkur sem dekkar þau jafn vel og Fram-
sóknarflokkurinn," segir hann. í haus nýja
blaðsins stendur „NT, Tíminn. Málsvari
• Framsóknarflokkurinn er
hœttur að gefa út Tímann en
framsóknarmenn eru uongóðir
um að NT reynist þeim haukur
í horni.
Wiil
Liðinn Tími?
frjálslyndis, samvinnu og félagshyggju ...“
Einkunnarorðin vom ákveðin sameiginlega
af útgáfustjóm blaðsins og ritstjórum, að
sögn Hákons Sigurgrímssonar, formanns
útgáfustjórnarinnar.
I fyrsta tölublaði NT varð skelfileg prent-
villa í hausnum: þar sem átti að standa
„félagshyggju" stóð Jrjálshyggju". Þetta
framtak prentvillupúkans hefur að sjálf-
sögðu verið rækilega auglýst á síðum hinna
dagblaðanna, og Steingrímur Hermanns-
son, formaður Framsóknarflokksins, tekur
þátt í gríninu og segir í samtali við HP: „Það
var spor í rétta átt hjá NT að breyta kjörorð-
inu úr frjálshyggju í félagshyggju, það er
mun nær stefnu Framsóknarflokksins."
Steingrímur segist þó sakna þess að hafa
ekki gcunla nafnið, Tíminn, yfir þvera forsíð-
una. „Ég verð ánægður ef þeir setja gamla
nafnið með í hausinn á forsíðunni," segir
hann. „Ég vil ekki taka neina afstöðu til nýja
blaðsins fyrr en ég sé hvemig blaðið verður
skrifað. Það var tekin ákvörðun um að út-
gáfufélagið hefði aigjört frjálsræði um það
hvernig blað yrði gefið út. En í þeim örfáu
tölublöðum sem þegar em komin út hef ég
ekki rekist á neitt sem ég get túlkað sem
skrif andstæð hagsmunum Framsókncir-
flokksins,” segir Steingrímur.
Það sem íhcildsscimir frcimsóknarmenn
sætta sig síst við í umskiptum blaðsins er
e.t.v. sú staðreynd að nafn flokksins er
hvergi nefnt, þótt hann eigi 40% í útgáfufé-
laginu. Þessum framsóknarmönnum finnst
eins og blaðið vilji þannig ekki kannast við
eigendurna, að það sé svolítið eins og bam
sem skammast sín fyrir hvað foreldramir
em gamaldags.
,T>að er ekkert óeðlilegt að einhver tor-
tryggni grípi þá sem hafa fengið Tímann
eftir Hallgrim Thorsteinsson
sinn í 69 ár,“ segir Hákon Sigurgrímsson.
„Það er ekkert leyndarmál hverjir foreldr-
arnir em. Eigendumir em náttúrlega Fram-
sóknarflokkurinn og framsóknarfólk, hlut-
hafarnir em yfir 200, en NT er ekki flokks-
málgagn í sama skilningi og Tíminn var og
það liggur ekki fyrir nein samþykkt um það
hvemig blaðið eigi að hegða sér gagnvart
flokknum; stuðningur við hann er háður
ákvörðunum þeirra sem ritstýra blaðinu og
skrifa í það.“
Magnús Ólafsson ritstjóri, sem reyndar
er tengdasonur hins ritstjóra NT, Þórarins
Þórarinssonar, segir ritstjómarstefnuna í
stjómmálaskrifum NT vera einfaida: „Við
styðjum frjálslynd umbótasinnuð stjóm-
málaöfl sem starfa í anda félagshyggju og
Sctmvinnu. Það er ljóst að Framsóknarflokk-
urinn stendur næst þessari stefnu okkar en
við styðjum cilla sem starfa samkvæmt
þessum formerkjum."
Steingrímur Hermcinnsson snýr þessu
við og segir: ,Tramsókn£irfIokkurinn er
frjálslyndur og umbótasinnaður félags-
hyggjuflokkur, og meðan blaðið er skrifað í
þeim £mda, þá sé ég ekki að við þurfum að
óttast málgagnsmissi."
,T»etta er ekki í fyrsta skipti sem reynt er
að fá aðra íslendinga en bændur til að lesa
Tímann, eða breyta honum úr klaustur-
pósti í lifandi blað," segir Jónas Guðmunds-
son rithöfundur, einn hluthafanna. ,Jin
flokkshagsmunir hafa þó oftast hindrað
slíkar tilraunir þegar til lengri tíma var litið,
því það er vont að hafa yfirleitt rangt fyrir
sér í blöðunum, jafnvel árum Sciman. En ég
hygg að með þessu nýja átaki sé þó verið að
gera heiðarlega tilraun til að búa til raun-
verulegt dagblað og það sem hér skiptir
mestu máli er það, hvort það verður áfram
skrifað fyrir bændur og Austur-Þjóðverja
eða fylgi óháðri frjálsri stefnu. Mér finnst nú
vera meiri skilningur á því hjá Framsókn, að
blöð þurfa frelsi til þess að þrífast," segir
Jónas.
ERLEND YFIRSYN
• Figueiredo forseti
vill fá að ráða eftirmanni sínum.
Herforingjastjórn Brasilíu
reynir skipulegt undanhald
Reynslan sýnir, að herforingjar í löndum
Rómönsku Ameríku eiga hægara með að
hrifsa völdin en láta þau aftur af hendi með
þeim hætti sem þeir kysu. Hershöfðingjar
og aðmírálar, sem stjómuðu Argentínu af
grimmd og fégræðgi síðasta áratug, sitja nú
flestir bak við lás og slá og bíða dóms fyrir
verk sín, eftir að þeir kollsigldu sig með því
að ana út í stríð við Breta um Falklandseyj-
ar. Og þessa dagana brýst heríoringja-
stjórnin í Brasilíu, fjölmennasta ríki Róm-
önsku Ameríku, um á hæl og hnakka í ör-
væntingarfullri tilraun til að halda tökum á
stjómmálaþróun í landinu.
Joao Baptista Figueiredo, forseti herfor-
ingjastjórnarinnar, var staddur í opinberri
heimsókn á Spáni, þegar í Brasilíu reis mót-
mælaalda gegn þeirri ákvörðun ríkisstjóm-
arinnar að láta forsetakosningar á næsta
ári fara fram með þeim hætti sem herfor-
ingjarnir hafa notað upp á síðkastið til að
tryggja völd sín. Hafa þeir látið kjörmanna-
samkundu velja forsetann, og búið svo um
hnúta að þar ráði vilji herstjómarinnar
hvað sem þjóðarvilja líður.
Aðferðin er sú, að öll fýlki Brasilíu em
látin velja jafn marga fulltrúa í kjörmcinna-
samkunduna. Þannig hefur Sao Paulo með
13 milljónir íbúa sama vægi við forsetakjör
og Acre, þcir sem 115.000 manns búa. í fá-
mennu fylkjunum ráða herinn og banda-
menn hans í hópi atvinnurekenda og stór-
eignamanna lögum og lofum og bera þann-
ig fulltrúa mikils meirihluta Brasilíumanna
ofurliði við forsetcikjör.
Stærsta skref herforingjastjórnarinnar til
þessa til að skila völdum í hendur þeirra
sem hljóta fulltingi í almennum, lýðræðis-
legum kosningum, var þegar fylkisstjórar
voru vcúdir í almennum kosningum í hitteð-
fyrra. Þá komu í ljós óvinsældir herforingja-
stjórnarinnar meðal almennings. Harðir
andstæðingar heríoringjastjómarinnar
náðu kjöri víða um landið, þar á meðal í
báðum fjölmennustu fylkjunum, Sao Paulo
og Rio de Janeiro. Síðan þessar kosningar
fóru fram hefur kreppan í heimsviðskiptum
leikið efnahag Brasilíu illa. Atvinnuleysi
sverfur að í stórborgunum, en herforingja-
stjómin tregðast við að hlaupa undir bagga
með fylkisstjómum, sem andstæðingar
hennar ráða. Afleiðingin er að eymd og óöld
ágerist jafnt og þétt. Glæpamenn vaða uppi,
lögregla og dómstólar hafast lítt að, og er
svo komið að aftökur án dóms og laga eru
tíðkaðcir í þeim hverfum stórborgcinna sem
harðast verða úti í glæpaöldunni.
Við þessar aðstæður hefur risið krafa um
að skrefið til lýðræðisstjórncir sé stigið til
fulls við fyrsta tækifæri, í forsetakosningun-
um á næsta ári. Stjómarandstaðan á þingi
hefur borið frcim tillögu um stjómarskrár-
breytingu á þá leið, að forseti skuli þjóð-
kjörinn 1985 og kjörmannakeríið lagt niður.
Tillöguflutningi stjómcircindstöðuflokka
hefur verið fylgt eftir með fjöldafundum í
helstu borgum. Náðu þeir hámarki, þegar
milljón manna kom saman í miðborg Sao
Paulo í fyrri viku til að fylgja eftir kröfunni
um þjóðkjör forseta.
Undirtektir Brasilíumanna undir tillögu
stjórnarandstöðunncir um þjóðkjörinn for-
seta vom svo eindregnar, að raðir stjómar-
liða á þingi tóku að riðlast. Að minnsta kosti
40 þingmenn stjórnarflokksins, sem ber
nafn sósíaldemólá-ata með lítilli rentu, lýstu
yfir fylgi við fmmvarp stjómarandstöðunn-
arum stjórnarskrárbreytingu.
Við þessi tíðindi hraðaði Figueiredo for-
seti heimför frá útlöndum og kynnti þjóð-
inni í sjónvarpi tillögur herforingjastjómar-
innar um afturhvarf til lýðræðislegra
stjórnarhátta. Meginatriði þeirra er, að
kjörtímabil forsetans sem velja á að ári
verði stytt um helming, úr sex árum í þrjú,
og þjóðkjörinn forseti taki við völdum eftir
almennar kosningar árið 1988. Þar að auki
býðst Figueiredo til að skerða vemlega völd
herforingjcistjórnarinncU' þau þrjú ár sem
eftir em valdaferils hennar samkvæmt
stjómarskrártillögu hans.
Til að mynda yrðu heimildir forseta til
að stjórna með tilskipunum án tillits til vilja
þingsins skertar vemlega, honum yrði ekíu
lengur heimilt að leggja á skatta með for-
setaúrskurði. Sömuleiðis yrði tekið upp
kjör í almennum kosningum í stöður borg-
arstjóra og ýmsar aðrar valdastöður, sem
alríkisstjórn eða fylkisstjómir skipa nú í að
geðþótta sínum.
Alls óvíst er að þessar tilslakanir nægi til
að fleyta herforingjastjóminni fram yfir for-
setakosningar á næsta ári. Fylgið við tillögu
stjórnarandstöðunncir um þjóðkjör forseta
þegar í stað má marka ai því, að síðasta verk
Aureliano Cháves varaforseta, áður en
eftir Magnús Torfa Ólafsson
hann bauð Figueiredo velkominn heim úr
utanlandsförinni, vcu- að lýsa yfir stuðningi
sínum við fmmvarp stjómarandstæðinga
um stjórnarskrárbreytingu.
Til þess að breyta stjómarskrá Brasilíu
þcirf tvo þriðju atkvæða á þingi. Hvorki sá
hluti sósíaldemókrata sem heldur tryggð
við Figueiredo né stjórnarandstöðuflokk-
arnir í sameiningu, auk þess hluta af stjóm-
arflokknum sem gengið hefur til liðs við þá
að koma á þjóðkjöri forseta, hefur slíkum
auknum meirihluta á að skipa. Stjómar-
skrármálið er því í sjálfheldu á þingi eins og
stendur. Markmið Figueiredo forseta með
tilslökun sinni er að reyna að kljúfa stjórn-
arandstöðuna að því marki, að heríoringj-
arnir hafi tök á því að ráða vali næsta for-
seta í kjörmannasamkundu. í því skyni hef-
ur hann boðið stjómarandstöðunni til
Scimningaviðræðna. I þeim viðræðum
verða öll umdeild atriði nema eitt á borðinu
til umfjöllunar, segir forsetinn. Þetta eina
atriði, sem herforingjastjórnin tekur ekki í
mál að gera að samningsatriði, er að kjör-
mannasamkundan sem hún ræður velji
næsta forseta að ári.
Til að búa í haginn fyrir samninga upp á
þau býti sem herforingjastjómin vill, og
jafnframt til að sýna að herinn sé enn nokk-
urs megnugur, lýsti Figueiredo yfir neyðar-
ástandi í höfuðborginni Brasilia og nær-
liggjandi hémðum. Vom allar opinberar
samkomur bannaðar á því svæði í tvo mán-
uði. Þar að auki er hemum heimiluð rit-
skoðun á pósti, útvarpi, sjónvarpi og blöð-
um. Lögreglunni em heimilaðar húsleitir og
handtökur án dómsúrskurða.
Tilskipunin um neyðarástand vau-ð til
þess að uppúr sauð í höfuðborginni. Stúd-
entar flykktust hundmðum saman í þing-
húsið og tóku það á sitt vald. Lýstu þeir því
yfir, að þetta væri gert til að tryggja öryggi
þingmanna og gera þeim fært að afgreiða
tillögu stjórncu-cmdstöðunnar um stjómar-
skrárbreytingu án ótilhlýðilegs þrýstings
og ógnana.
Þegar síðast fréttist hafði þinghöllin ver-
ið rýmd án blóðsúthellinga, en ólga var enn
mikil í höfuðborginni.
6 HELGARPÓSTURINN