Helgarpósturinn - 24.05.1984, Side 9

Á Kleppsspítala sumarið 1973, 34 ára.
í Reykjavík 1979, eftir komuna frá Svíþjóð.
hald, og þá flutt í Síðumúlafangels-
ið. Það teygðist úr verunni þ£ir -
hún losnaði ekki þaðan fyrr en í
febrúar 1976, eftir tæpt eitt og hálft
ár.
„Klefinn: Steinbekkur, gluggi
sem ekki sést út um. Giugginn svo
hátt að það þarf að standa á bekkn-
um... en það þýðir ekkert að horfa
út um hann, það sést ekkert. Ég
man eftir sólskinsdögum í fangels-
isgarðinum, en ég var búin að vera
inni í heilt ár áður en ég fékk að
fara þangað,“ segir hún.
Háifsmánaðarlega var þó farið
með hana á Kleppsspítalann til að
mæla lithium-magnið í blóðinu,
segir hún. „Þeim ber skylda til að
fylgjast með þessu lyfi sem ég tók,
því það getur skemmt nýrun.“ Hún
er enn á þessu lyfi, enda sjúkdóm-
ur hennar, mania-depression, þess
eðlis að héinn getur tekið sig upp,
sérstaldega undir miklu andlegu
álagi. Lyfið heldur honum niðri.
„,Þetta voru mjög erfið ár fyrir
mig, ég hefði ekki átt að vera þama,
en ég var ekki velkomin á Kleppi.
Eincmgrunin Vcir verst, útvarps-,
sjónvarps- og blaðcileysið, og eng-
inn til að tala við heldur. Það voru
hömlur á öllu. Það sem bjargaði
mér voru tveir englar sem komu til
mín í klefann. Nei, ekki þannig
englar, heldur Fíladelfíufólk." Hún
tók trúna á ný.
„SKILORÐSBUND-
IN“ ÆVILANGT?
Munda Pálín var send á geð-
sjúkrahús í Svíþjóð í byrjun árs
1976, þar sem íslendingur er yfir-
læknir. Þar dvcildi hún í þrjú ár. Þar
leið henni vel. „En ég hafði svaka-
lega heimþrá. Ég fór að borða mik-
ið, þyngdist um 40 kíló.“ Heim kom
hún svo aftur 1979 og hefur að
mestu séð um sig sjálí siðan. Hún
lifir á 10.000 krónum á mánuði.
„Það gengur ekkert mjög vel hjá
mér fjárhagslega en vel að öðru
leyti," segir hún.
Hún telur sig geta haft soninn
sinn þroskahefta hjá sér, en telur
að sjálfræðissvipting sín komi í veg
fyrir það. Hún hefur ekki fengið að
kjósa, ekki haft kjörgengi, en hefur,
að sögn dómsmálciráðuneytisins
haldið öðrum réttindum. Eftir því
sem HP kemst næst er frelsi henn-
ar aðeins skert sem nemur inntaki
gæsluvistarúrskurðarins: Hún þarf
að tilkynna sig hálfsmánaðarlega.
Hún fer hálfsmánaðarlega,
stundum vikulega, til geðlæknis
síns, cif fúsum vilja, en hcinn er ekki
eftirlitsaðili dómsmálaráðuneytis-
ins og geðlæknar frábiðja sér fyrir
alla muni slíkt hlutverk fulltrúa
dómskerfisins. Eftirlit af hálfu
ráðuneytisins sjálfs er vart fyrir
hendi, það fylgist með úr fjarlægð.
Munda Pálín er „í praxís" skilorðs-
bundin enn, tæpum 10 árum eftir
dómsúrskurðinn. Niðurfelling ör-
yggisgæsluúrskurðarins fæst að-
eins með því að leita úrlausnar
héraðsdóms um niðurfellingu.
Ýmsir geta leitað eftir þessu;
dómsmálaráðherra, tilsjónarmað-
ur eða aðrir ábyrgir aðilar. Munda
Pálír. hefur nú leitað eftir aðstoð í
sínum málum til fcingasamtakanna
Verndar, Geðhjálpar og Samtaka
um kvennaathvarf, þar sem hún
hefur unnið sem sjálfboðaliði að
undanförnu. Hefði hún hlotið dóm
á sínum tíma, væri hún áreiðan-
lega laus allra mála nú, hefði af-
plánað sína refsingu. Tilfinning
hennar er sú að ,kerfið“ hafi enn
öll hennar mál í hendi sér og geti
gert það við hana sem því sýnist.
Hefði hún verið sakhæf væri hún
klár og kvitt í dag. Hún þráir nú
mest af öllu að fá uppreisn æru.
elsi.“ Mönnum sem þessum er
skipaður svokallaður „tilsjónar-
maður" sem á að hafa eftirlit með
því að gæslan verði ekki lengri en
nauðsynlegt þykir. Við umfjöllun
þessara mála er ætíð byggt á álits-
gerð geðlækna og sálfræðinga en
þó er öllum ljóst að umsjón þessa
fólks verður aldrei með sama hætti
og á geðsjúkrahúsum. Þessi mál
hafa verið mikið umdeild að und-
anförnu og valdið ágreiningi milli
heilbrigðisyfirvalda og dómsmála-
ráðuneytis. Geðlækncir hafa ekki
viljað taka við þessu fólki inn á
geðsjúkrastofnanir og dómsmála-
yfirvöld, sem látið er það eftir að
velja vistunarstað og ákveða ann-
að sem vistun þessa fólks varðar,
hafa komið þeim fyrir, eins og
hverjum öðrum föngum, í venju-
legar fangageymslur, þó svo á því
séu þó undantekningcir.
í viðtalj við HP sagðist Hildi-
gunnur Ólcifsdóttir afbrotairæ'ð-
ingur þekkja þó nokkur dæmi þess
á undanfömum árum að öryggis-
gæsla geðsjúkra afbrotamanna fari
fram í fangelsum landsins, og í
nokkrum tilvikum um mjög langan
tíma. í dómsmálaráðuneytinu
fengust þær upplýsingar að í dag
sætu þrír menn í fangelsum lands-
ins, sem svona væri ástatt um.
Dómsmálaráðuneytið getur
hvenær sem er farið fréun á úrlausn
dómara á því hvort gæslan teljist
lengur nauðsynleg og eins getur
tilsjónarmaður haft sig í frammi í
þessum efnum og er þá ætíð leitað
umsagneir læknis áður en úrskurð-
ur er upp kveðinn. Að sögn Ólafs
Ólafssonar landlæknis er það
venjulega fangelsislæknirinn á
Litla-Hrauni sem annast þetta fólk
og gefur úrskurði, sé það vistað
þar, en borgarlæknir eða aðrir geti
komið til skjalanna séu menn í
fangageymslum í Reykjavík. Hann
sagði Island skera sig úr með tilliti
til nágrannalandanna, hvemig
þessum málum væri skipað hér á
landi og hvaða viðhorf ríktu í þess-
um málum. Erlendis væm sérstak-
ar réttcirgæsludeildir eða sjúkra-
hús til staðar fyrir ósakhæfa af-
brotamenn en hér skorti allt slíkt.
Umbætur þessara mála hér væm
orðnar gamalt baráttumál sem
margsinnis hafi verið tekið upp en
ætíð án árangurs. Pólitíkuscir sem
aðrir hefðu bmgðist og væri senni-
legasta ástæðan fjárskortur, en
ekki bætti úr skák að jafnvel væm
til læknar sem teldu að geðsjúkir
afbrotamenn ættu með réttu að
vistast á fangastofnunum.
Það er ekki aðeins í málum sem
varða aðbúnað þessa fólks sem
pottur virðist brotinn í kerfinu,
heldur er fmmskógur lagareglna
slíkur að fólki veitist örðugt að fá
nokkurn botn í hver réttarstaða
þess er eftir að öryggisgæslu lýkur.
I viðtali við HP sagði Jón Thors,
deildarstjóri í dómsmálaráðuneyt-
inu, að öryggisgæsluúrskurður
gæti haldist yfir fólki þótt laust
væri úr fangageymslum. Fræðilega
væri líka vel mögulegt að menn
héldu lögræði sínu þrátt fyrir úr-
skurð tii að sæta öryggisgæslu en
þó glötuðu menn við það ýmsum
mikilvægum réttindum, ss. kosn-
ingarétti vegna mannorðsflekkun-
ar. Til að öðlast ciftur kosningcirétt
þarf viðkomandi að fá uppreist
æm.
Hamiasaga Mundu, hér í blað-
inu, virðist að ýmsu leyti snerta
vankanta í dómstóla- og heilbrigð-
iskerfinu. Þannig er hún úrskurðuð
ósakhæf og látin sæta öryggis-
gæslu í Síðumúlafangelsinu, eftir
að hafa verið neitað um vist á geð-
sjúkrahúsi. Dvöl henncir þar er
íurðanlega löng, eða rúmlegá tvö
ár. Jafnvel eftir að hún kemst loks
út helst öryggisgæsluúrskurður-
inn áfram yfir henni með ýmsum
þeim takmörkunum á réttarstöðu
hennar sem henni veitist örðugt að
fá vitneskju um hvað feli í sér. Hún
telur sjálf að sjálfræðissvipting
standi í vegi fyrir að hún fái notið
ýmissa þeirra mannréttinda sem
við hin teljum svo sjálfsögð, s_s. að
ráða dvalarstað okkar og vinnu.
Hjá dómsmálaráðuneytinu fást
hins vegéir þær upplýsingar að ekki
finnst nein gögn sem sýni að sjálf-
ræðissvipting hafi átt sér stað. í
raun hafi Munda ýmis réttindi sem
aðeins takmarkist af mannorðs-
flekkun öryggisgæsluúrskurðarins
en æruuppreist fáist ekki fyrr en
hann er úr gildi felldur.
í kerfið virðist skorta aðila sem
hafi heildstæða umsjón með öllum
málum sem geðsjúka afbrotcimenn
varðar og geti veitt þeim og öðrum
sjálfræðissviptum einstaklingum,
sem lent hafa utangarðs í þjóðfé-
laginu, leiðsögn í réttindabaráttu
sinni. Þá virðist ekki síður þurfa að
koma hér á fót stofnun þar sem
vista má geðsjúka afbrotamenn
sem úrskurðaðir eru til öryggis-
gæslu undir umsjón sérfræðinga
sem til þess eru hæfir, einhvers
konar réttargæsludeild, einsog
landlæknir benti á.
í nýsamþykktu lögræðislögun-
um gætir þó ýmissa réttarbóta
sem snúa að sviptingu lögræðis,
brottnámi lögræðissviptingar og
réttarstöðu þeirra sem sæta slík-
um aðgerðum. Þar er stefnan sú að
takmarka sem mest skilyrði þess
að lögræðissvipting geti átt sér
stað. Sérstaklega virðist mikilvægt
að nú skal starfa trúnaðarlæknir á
vegum dómsmálaráðuneytisins
sem gefi umsagnir, kanni ástand'
sjúklinga sem dveljast á sjúkrahús-
um gegn vilja sínum, og geri þeim
grein fyrir rétti sínum til að fá úr-
lausn dómcira á ákvörðun ráðu-
neytis um vistunina. Þessar breyt-
ingar virðast þó ekki bæta mikið
stöðu þeirra afbrotamanna sem
úrskurðast hafa ósakhæfir eða
sætt hafa öryggisgæslu af öðrum
ástæðum.

2JA HERB.
Holtsgata Rvík. - 50 fm. - verð 1.200 þús.
Kleppsvegur - 75-80 fm.
Lynghagi - 30 fm. - verð 600 þús.
Ölduslóð Hfn. - 70 fm. - verð 1.450 þús.
Lindargata - 30 fm. - verð 800-850 þús.
Álfhólsvegur - 27 fm. - verð 600 þús.
3JA HERB.
Álfhólsvegur- verð 1.600 þús.
Bergstaðastræti - 80 fm. verð 1.450 þús.
Blöndubakki - verð 1.750 þús.
Brattakinn - verð 1.400 þús.
Brekkubyggð - 60 fm. - verð 1.600 þús.
Holtsgata Hfn. - 55 fm. - verð 900 þús.
Holtsgata Rvík. - 70 fm. - verð 1.600 þús.
Hverf isgata - 75 fm. - verð 1.180 þús.
H verf isgata Hfn. - 70 fm. - verð 1.250 þús.
Kjarrhólmi Kóp. - 90 fm. - verð 1.550 þús.
Krummahólar -107 fm. - verð 1.850 þús.
Laugarnesvegur - verð 1.700 þús.
Leirubakki - verð 1.700 þús.
Lindarhvammur-80 fm. - verð 1.500 þús.
Lækjargata - 60 fm. - verð 1.300 þús.
Mánastígur - 70 fm. - verð 1.400 þús.
Njarðargata - 70 fm. - verð 1.200 þús.
Spítalastígur - 65 fm. -1.300 þús.
Urðarstígur - 75 fm. - verð 1.500 þús.
Þjórsárgata - 60 fm. - verð 1.450 þús.
4RAHERB.
Eskihlíð-100 fm.-verð 1.700 þús.
Holtsgata -130 fm.
Laugarnesvegur -114 fm. -1.850 þús.
Lindarhvammur Hfn. -117 fm. - verð
2.000 þús.
Þverbrekka Kóp.-117fm.-verð 2-2,1
millj.
SÉRHÆÐIR
Bergstaðastræti -140 fm. - verð 2,2 millj.
Bjarkargata -100 fm. - verð 2 millj.
Bólstaðarhlíð -105 fm. - verð 2 millj.
Gunnarssund Hfn. -110 fm. - 1.600 þús.
Mávahlíð -140 fm. - verð 2.700 þús.
Miðstræti -150 fm. - verð 2.500 þús.
Móabarð Hfn.-110 fm.-verð 2.000 þús.
Reykjavíkurvegur Hfn. -140 fm. - verð
2.800 þús.
Skólagerði Kóp. -123 fm. - 2.200 þús.
Sunnuvegur Hfn.-120 fm,- 2.000 þús.
Þingholtsbraut 1 Kóp. -100 fm. - verð
1.850-1950 þús.
Ölduslóð Hfn. -150 fm. - verð 3.000 þús.
Ölduslóð Hfn. -150 fm. - verð 2.400 þús.
RAÐ-PARHÚS
T unguvegur - verð 2.100 þús.
EINBÝLI
Arnargata -105 fm. - verð 2.3 millj.
Arnarhraun Hfn. -170 fm. - verð 4.5 millj.
Gunnarssund Hfn. - 80-100 fm. - verð
1.500 þús.
Heiðargerði -114 fm. - verð 2.500 þús.
Heiðarlundur Gb. -150 fm. - verð 4.0
millj.
Hjallavegur Súg. -170 fm.
Hverf isgata - 90 fm. -1.5-1.8 millj.
Kríunes Gb. - 320 fm. - verð 5.2 millj.
Lindargata -130 fm. - verð 2.0 millj.
Linnetstígur Hfn. -130 fm. - verð 2.2 millj.
Smárahvammur Hfn. - 270 fm. - verð 4.5-
5.0 millj.
Vallarbarð Hf n. - 250 fm. - verð 3.5 millj.
Vitastígur Hfn. -
umi
^^SgÍpTÍÉprröRUGG^r
FASTEIGNASALAN
VIÐ LEITUM AÐ 3JA
HERB. ÍBÚÐ FYRIR
MJÖG FJÁRSTERKA
KAUPENDUR.
Opiö mánudag -
föstudag kl. 9-18,
um helgar 13- 17.
Símar:
687520
39424
687521
Bolholti 6,
4. hæö
. ÚíTiíVjlij
•.;.t.t.t:t:t.ú'Lni