Helgarpósturinn - 24.05.1984, Page 24

Ef ég væri að skrifa ferðabækl-
ing, gæti ég auðveldlega sagt um
Hverfisgötu að hún væri heill
heimur úI af fyrir sig. Þetta eru í
rauninni ekki ýkjur. Gatan býður
upp á ótrúlegan fjölbreytileika
hvað starfsemi víðvíkur. En samt...
Fólk virðist ekki taka svo mjög eftir
þessu.
L \ð vísu er þama Þjóðleikhús,
eins og allir vita. Og Líuidsbóka-
safn, fallegt hús og gamalt. líka
Hagstofa og sendiráð, og hægt er
að drekka bjórlíki í einu húsi
þarna.
Svo er verið að skera niður
manntakerfið í einu húsi við Hverf-
isgötuna, á sama tíma og flottræfl-
ar eyða þúsundum i hreindýra-
steik og heilsoðinn krabba á ein-
hverjum fínasta veitingastað sem
rekinn er hérlendisTnánast í kjall-
aranum í ráðuneyti Ragnhildar.
En litróf Hverfisgötu er marg-
brotnara en þetta: Fangageymslur,
flokksmiðstöð, safnaðarheimili
sértrúarhóps, líkamsrækt og sæl-
gætisgerð. Söngskóli, gömul gas-
stöð, billjardstofa, bíó og gæludýra-
verslun, en enginn banki. Þá má
nefna tvær ræðismannsskrifstofur,
fjórar fornbókaverslanir, antikbúð
og löggustöð. Líka hjólreiðaverk-
stæði, ferðaskrifstofu, listaverka-
viðgerð, skrifstofu stéttarfélags,
læknastofur og svo náttúrlega
vídeóleigu ef mönnum leiðist. Og
þarna er einnig bleikasta hús í
bænum, hjá Báru. Hverfisgatan er
tólf hundruð metra löng, en þar er
aðeins ein sjoppulúga að stinga
kollinum innum á kvöldin.
Og þetta er aðeins fátt eitt. Skrít-
ið, en um miðbik þessarar götu er
að finna hið minnsta fimm litlar
matvörubúðir. Og þær eru eigin-
lega allcu- eins, þegar inn er komið.
Þetta eru svona fimmtán íermetra
dimmar holur og í að minnsta kosti
þremur þeirra afgreiða mann
sköllóttir, rosknir karlmenn. Mað-
ur skyldi ætla að á þessum stutta
kcifla Hverfisgötunncir væri gríðar-
leg samkeppni milli þessara
kaupamanna. En svo er nú ekki,
segja þeir mér sjálfir: „Salan er að
vísu róleg, en hver okkar hefur sína
föstu kúnna sem hafa elst með
okkur héma innanum matvömhill-
urnar." I stað samkeppninncir virð-
ast þessir kaupmenn gjamir á að
sérhæfa sig í vöruboði. Til dæmis
hefur einn þarna ofboðslegt úrvail
af allra hcinda niðursuðuvörum, á
meðan annar státar af troðfullum
glugga af cilla vega harðfiski. Mér er
reyndar sagt að sú búð, hjá honum
Ægi, sé Reykjavtkurbúða fremst að
þessu ieyti.
Já hugsið ykkur; Hverfisgatan er
Mekka harðfiskunnandans ofan á
allt annað.
eftir Sigmund Erni Rúnarsson myndJimSmart
Hverfisgata er furðuleg. Sterkt til orða tekið má líkja henni við stóra
graftarbólu á annars fríðu andliti miðborgarinnar. Flestum þykir hún
Ijót, fáum allt í lagi, engum falleg. Það eru til menn sem forðast hana.
Þetta er bakgarður dýrðarinnar og olnbogabarn Laugavegar eins og
menn komast að orði seinna í þessari dœmalausu grein. Því er hún
skrifuð, að nú er tekið að sumra og menn rýna í það sem í umhverfi
þeirra má betur fara. Og Hverfisgatan er þar ábyggilega inni í mynd-
inni. Reyndar er útlit götunnar ekki það eina sem er einkennilegt við
hana. Það sannar þessi grein. Og þetta líka: Hverfisgata hefur aldrei
orðið skáldum aðyrkisefni.
nars er þetta furðulegasti
samsetningur stofnana, verslana,
íbúða og afþreyingarstöðva Það er
til dæmis ekki lítið undarlegt að
einmitt við Hverfisgötu - mestu
umferðargötu borgarinnar miðað
við bílpláss — skuli vera rekinn
mesti söngskólinn á öllu suðvest-
urhorninu. Skyldu ekki skrítnir
söngvarar vera burtskráðir frá
þeim skóla? Eða hafa þeir náð að
aðlaga söngstíl sinn síbylju um-
ferðarinnar, sem stöðugt rennur
framhjá?
Skólastjóri söngskólans í
Reykjavík, hctnn GarðarCortes.fær
að svara þessum áleitnu spuming-
um: Hann hlær nú reyndar fyrst, en
svarar svo: „Þótt undarlegt megi
virðast er mjög þægilegt að kenna
söng hérna. Það stafar hreinlega cif
því að húsið okkar er svo vel byggt
og vel -hljóðeinangrað. Suðið frá
traffíkinni nær ekki inn. Þetta
þökkum við Norsurunum sem lög-
uðu húsið heilmikið, þegar þeir
ráku sendiráðið sitt héma um
tíma.“
Garðar segist ekki minnast þess
að nemendur hafi farið tiltakan-
lega út af laginu, til dæmis á meðan
stómm steypubíl hcifi verið ekið
framhjá á fullu. „Það væri miklu
frekar að við trufluðum bílaum-
ferðina þar sem við emm svo oft
uppi á háa c-inu. Nei, ég held að
ekkert okkar hafi valdið árekstri,
hingað til að minnsta kosti.“
Annars fullyrðir Garðar að um-
ferðin um Hverfisgötuna hafi auk-
ist gífurlega á allra síðustu ámm,
einkanlega eftir að Regnboginn
kom til sögunnar og síðan Pöbb-
inn. „Eg get bara nefnt parkerings-
kúltúrinn sem eitt dæmi í þessu
sambandi, en hann er orðinn
hroðalegur. Hér er næstum því lagt
inn í garða ef því verður við komið.
Og oftar en ekki Ieggja menn bílum
sínum þétt upp að hliðum við inn-
ganga húsa. Eg var nú kannski ekki
manna bestur í þessum efnum
fyrst eftir að við fluttum hingað“,
játar Garðar og heldur áfram; 1TJá,
ég lagði oft upp á gangstéttina. En
nú hefur umferðin bara aukist svo
rosalega mikið að það er ekki leng-
ur orðið pláss fyrir skólastjórcinn
að leggja ólöglega."
skar Ólafsson yfirlög-
regluþjónn vinnur eins og Garðar
við Hverfisgötuna, en er að eigin
sögn orðinn næsta uppgefinn á
mönnum eins og honum sem
leggja bíl sínum á vafasömum
stöðum.J-’rásjónarhomi umferðar-
innar er Hverfisgatan algjör hryll-
ingur", segír Óskar og dæsir. ,3íla-
lagnir við götuna em með því al-
versta sem þekkist í borginni og
þótt víðar væri leitað. Þetta er sí-
felldur höfuðverkur, enda em öku-
menn alltaf að stuða hver annan á
þessum slóðum."
Óskar vill breyta þessu, en veit
ekki alveg hvernig. Hcinn segir að
tvístefna sé kannski lausnin.
„Það er nú huggun fyrir hann
Óskar að það er tvístefna á litlum
spotta fyrir framan vinnustað hans
á Hverfisgötunni", segir Ásgeir Þór
Ásgeirsson, fulltrúi gatnamála-
stjóra, meira í gamni en alvöru. En
að gcunni slepptu segir Ásgeir al-
vömgefinn: „I mínum huga hefur
Hverfisgatan ætíð verið olnboga-
bcirn Laugavegarins. Tökum mig
sem aæmi; ég get bara ekki hugsað
mér að labba Hverfisgötuna öðm-
vísi en mjög þunglyndur. Gatan
býður hreinlega upp á það, á með-
an Laugavegurinn ber með sér líf
og yndi. Það er svo margt drauga-
legt við Hverfisgötu", heldur full-
trúi gatnamálastjóra áfram. Hann
færir rök fyrir þeirri fullyrðingu
sinni með því að segja mér dag-
sanna Hverfisgötusögu, sem henti
hann fyrir allnokkm þegar hann
var að vinna við götumerkingar á
mótum Hverfisgötu og Frakka-
stígs. Ásgeir segir: „Þessi saga er
reyndar merkilegt íhugunarefni, en
hún er á þá leið að sem ég er að
vinna þarna seinnipart dags við
merkingarnar, þá sé ég hvar rosk-
inn maður nálgast mig og er þarna
þá kominn gamall kunningi minn.
Ég vissi að hann hafði átt við mikil
veikindi að stríða, og þegar þetta
gerðist átti hann reyndar ekki langt
eftir, krabbinn fór með hann. En ég
spyr manninn þama hversvegna
hann geri sér leið um Hverfisgötu,
þessa þungbúnu götu, í stað þess
að njóta dásemda Laugavegarins.
Hann svarar mér með þessum orð-
um: „Ég er nú líkamlega kominn út
úr fúnkskjón, Ásgeir minn, og þess-
vegna vil ég læðast um Hverfisgöt-
una. Hún samrýmist heilsufari
rnínu."
V íst er að fleirum þykir Hverf-
isgatan drungaleg. Hún er fráleitt
augnayndi. Menn segja hana
skuggalega, jafnvel „glæpsamlega
útlits“, eins og einn vegfarandi
komst að orði við mig þegar ég
fetaði götuna um daginn.
Margar löggur sem ég ræddi við
um Hverfisgötuna voru reyndar
ekki frá því að þetta „glæpsam-
lega“ væri lýsingarorð sem ætti við
götuna. ,J5lessaður vertu, maður
er alltaf að lenda í einhverju á
Hverfisgötunni", sagði mér til
dæmis ein lögga. Hann sagði enn-
fremur að borginni væri skipt nið-
ur í ákveðin hverfi sem síðan einn
löggubíll gætti. „Hverfi 1-3 er nán-
ast Hverfisgatan ein, að vísu
Laugavegur með, en álagið á
áhöfninni sem þarna fer um er alla
jafna það mesta sem þekkist í
borginni." Önnur háttsettari lögga
tók vægar til orða: ,J>að eru aðrar
götur allt eins slæmar og Hverfis-
gatctn, en fyrst þú tekur hcina sér-
staklega út úr kortinu, já, þá er því
nú ekki að neita að talsvert mikið
af okkar málum varða hana.“ Fyrr-
verandi rannsóknarlögreglumaður
sagði mér að engin könnun hefði
verið gerð á tí'ðni glæpa eftir hverf-
um, „en“, bætti hann við, „ég man
eftir talsvert mörgum dæmum um
ryskingar í heimahúsum í þessari
götu. Eg legg hinsvegar ekkert mat
á hvort það er meira en gerist ann-
arsstaðar. Þú mátt þó hcifa eftir
mér að það er ekki minna."
Sami rannsóknarlögreglumaður
sagðist minnast tveggja mann-
drápa sem framin hefðu verið í
húsum við Hverfisgötu, fleiri en
einni nauðgun og einu sinni hefði
uppgötvast lítil hassdreifingarstöð
í kjallaraíbúð við götuna.
En við skulum ekki vera að velta
þessari hlið Hverfisgötu um of fyrir
okkur. Maður verður niðurdreg-
inn. Hefjum okkur frekar upp í hina
áttina, til skýjanna, og leyfum
órunum að komast að. Við skulum
spyrja; hvað væri Hverfisgatan ef
hún þjónaði sínu hlutverki annars-
staðar en í Reykjavík, nefnum sem
dæmi evrópska stórborg.
„Þá finnst mér að Hverfisgata
gæti verið svona bakgarður vel-
sæmisins", sagði mér hugmynda-
glaður starfsmaður í verslun við
götuna. Og bætti við: „Væri Hverf-
isgatan í evrópskri stórborg, væri
hún miðstöð klámsins. Þar væru
þá pútnahús, mikið af vafasömum
verslunum, billjardstofur og bjór-
krár á hverju horni. Þessi gata býr
nefnilega við Scima afskiptaleysi
borgaryfirvalda og Herbertstrcisse
gerir í Hamborg, Bahnhof Zoo í
Berlín og Istedgade gerði tii langs
tíma í Kaupmannahöfn. Allar þess-
ar götur, Hverfisgatan meðtalin,
hafa orðið útundan í kerfinu. Eini
munurinn er sá að klám er bara ekki
leyft á Islandi!"
E
1 -i n í guðanna bænum; við
skulum hraða okkur aftur niður á
jörðina. Að vísu má við ofangreint
bæta að ég hitti starfsmann danska
sendiráðsins við Hverfisgötu þar
sem hann var að undirbúa garðinn
sinn fyrir sumarið, og ég spurði
hann álits á þessari samlíkingu við
Istedgade. Hann taldi hana vafa-
sama, en aðspurður um ástand og
útlit götunnar sagði hann hins veg-
ar að Reykvíkingum væri hún varla
til sóma. Eða eins og mig minnir
hann hafa sagt orðrétt: „Det er
klart nok, ikke en pæn gade!“
En afhverju segir danskurinn
þetta? Hversvegna er Hverfisgatcin
svona lítið falleg eins og fleiri en
hann vilja meina? Gatan ætti að
tilheyra miðborg Reykjavíkur og
ætti að samræmast því hvað útlit
snertir, en gerir það bara ekki!
Það eru til skýringar á þessu. Og
þær eru einkum tvær. Annarsvegar
hefur alltaf verið litið á Hverfisgöt-
una sem umferðargötu fyrst og
síðast. Sem slík hefur hún lengi
verið mikið Vcindamál vegna þess
að menn hafa ekki komið sér sam-
an um hvernig og hvort eigi að
breyta henni svo hún geti betur
þjónað trciffíkhlutverki sínu. Hin
skýringin er samtvinnuð þessari,
en það er sú staðreynd að skipu-
lagsleysi hefur ætíð loðað við göt-
una. Éinu sinni átti til dæmis að
gera hana að fjórstefnugötu og rífa
einfaldlega alla húscilengjuna eins
og hún lagði sig, norðan megin. Frá
því var svo horfið, en til komu aðr-
ar hugmyndir og enn aðrar. Allt eru