Helgarpósturinn - 21.06.1984, Blaðsíða 15

Arnþrúður Karlsdóttir í Helgarpóstsviðtali
- Var það afþví þeir voru strákar og þið voru
stelpur?
, Já, það var ein ástæðan. Nú, og svo treystu
karlmennimir okkur ekki m eð sér í útköll. Það
er til dæmis til þama það sem kallað er „gefins
vaktir", þ.e. þegar menn hlaupa í skarðið hver
fyrir annan. Við fengum ekki að taka þátt í því og
var helst ekki leyft að ganga inní neitt af því sem
karlmönnunum þótti sjálfsagður hlutur. Við
þurftum reglulega að berjast fyrir tilverurétti
okkar. Og það tókst, smámsaman. Einn af fyrstu
sigmnum í baráttunni var þegar kallað var út
aukalið vegna óeirða í Hafnarfirði á þrettándan-
um. Þá hoppaði ein okkar um borð í rútuna og
stóð vakt um nóttina án þess að gerð væri
athugasemd."
Músin sem hló
„Það var lögreglustjóri sem braut ísinn með
því að sýna okkur mikið traust. Hann setti okkur
í umferðarslysin. Það var stofnuð kvenlögreglu-
deild og við höfðum okkar eigin bíl. Á slysavakt-
inni vorum við ábyrgar fyrir heilli vakt og sinntum
þeim útköllum sem komu. Það kom í ljós að við
GÁTUM keyrt þessa stóm bíla á fullri ferð með
ljós blikkandi og sírenu vælandi og við GÁTUM
gert það sem gera þurfti á slysstað. Eftir það var
farið að taka okkur sem fullgilda lögreglumenn.
Þetta vom sjálfsagt dálítið eðlilegir byrjunar-
örðugleikar, eins og tíðarandinn var þá. Við
gengum stundum um og grétum af reiði því
okkur fannst svo oft brotið á okkur. En þegar við
sýndum að það var pínulítið í okkur spunnið
var okkur mjög vel tekið. Auðvitað gátu þeir
ekki setið á sér að gera okkur grikk ef hægt var.
Við vorum til dæmis einusinni tvær á eftirlits-
ferð þegar við fengum boð um að fara í ákveðið
hús í borginni í einum grænum hvelli.
Við geystumst auðvitað af stað. Þegar við
komum í húsið hittum við þar fýrir tvær bama-
píuræpandi af skelfingu yfir að þær höfðu séð
mús. Rétt í því birtist músin og það var einsog
við manninn mælt að það hurfu tvær bamapíur
og tveir æpandi lögregluþjónar inn í næsta her-
bergi og skelltu á eftir sér.
- Drottinn minn dýri, og hvað gerðuð þið
svo?
,JMú, við hringdum auðvitað í lögregluna.
Og Amþrúður veinar af hlátri.
- Þú varst í lögreglunni í rúm sjö ár svo þér
hlýtur að hafa líkað starfið vel.
„Já, þessi ár mín í lögreglunni em mér geysi-
lega mikils virði. Þetta starf var það uppeldi sem
mest situr í mér og ég nýt þess enn í dag. í þessu
starfi felst mikill agi en líka fómfýsi og félags-
skapur. Maður sá þama iíka og upplifði hluti
sem fæstir almennir borgarar komast í snert-
ingu við. Maður komst í snertingu við dauðann.
Það dó fólk í höndunum á manni. Það verður til
þess að maður fer að spyrja sjálfan sig ýmissa
spuminga og velta hlutunum öðruvísi fyrir sér.“
- Nú er starf lögregluþjóna þannig að þeir
hljóta stundum að verða fyrir andlegum áföll-
um.
)rJá víst er það. Það er auðvitað áfall ef ein-
hver deyr í höndunum á þér. Þú spyrð sjálfan
þig óhjákvæmilega hvort þú hefðir getað gert
eitthvað betur. En við þeirri spumingu er ekkert
svar; þú verður bara að gera þitt besta.
Það er líka áfall að koma að fólki sem hefur
framið sjálfsmorð. Það kemur enn stundum fyr-
ir að ég upplifi það í martröð. En þessi reynsla
getur líka hjálpað í erfiðleikum. Stundum ef ég
er eitthvað beygð segi ég við sjálfa mig; .fieyrðu
góða, hvað ert þú að vola. Þú ert heilbrigð á sál
og líkama og átt heilbrigt bam, vertu bara þakk-
lát.“
Noestum búið að hengja mig
- Lentir þú einhverntíma í átökum eða slys-
um?
)rIá, reyndar. Oftar en einusinni, það komast
víst fáir lögregluþjónar í gegnum starfið án
þess. Eitt slysið hafði mikil áhrif á líf mitt og ég á
mjög erfitt með að sætta mig við það. En svo
lenti ég auðvitað í ýmsu öðm, minniháttar.
Einusinni var til dæmis næstum búið að hengja
mig.
Við vorum tvær í bíl og með einn afturi sem
var gmnaður um ölvun við akstur. Allt í einu
tekur hann mig hengingartaki og herðir svo að
að ég bara hálf missti rænu. Við vorum í stórri
Maríu svo hann hafði nóg svigrúm. En sú sem
með mér var náði að yfirbuga hann og svo
komu vegfarendur okkur til hjálpar.
Annað skipti var sýnu verra og þá gerði ég
slæm mistök. Það var þannig að við höfðum,
tvær, stoppað bfl fullan af fólki. Við höfðum
gmn um að ökumaðurinn væri ölvaður. Ég opn-
aði bflhurðina til að tala við hann og mistökin
vom að ég teygði mig ekki í lykilinn til að drepa
á bflnum. Ég steig uppá sflsinn og hallaði mér
inn til að tala við hann. Þá steig hann allt í einu
bensínið í botn og fóturinn á mér festist í örygg-
isbelti svo ég dróst með honum. Ég var í hand-
boltanum þá og sem betur fór í góðri þjálfun og
einhvem veginn tókst mér að halda mér þannig
í bflinn, með cuinarri hendinni, að ég fór ekki
undir hjólin.
Ég get ennþá séð þetta fyrir mér. Ég lá afturá-
bak og ég man að ég sá, á hvolfi, andlitið á
stúlkunni sem var með mér og að hún hljóðaði
ofboðslega. Ég man líka eftir að það var stúlka
inní bílnum sem æpti nafn ökumannsins aftur
og aftur. Ég var að hugsa: Skyldi fóturinn vera
laus, skyldi fóturinn vera laus. Svo fann ég að ég
var að missa handfestuna og tók þá sénsinn á
að ýta mér frá eins fast og ég gat og sleppa
takinu. Og Guði sé lof, fóturinn var laus svo ég
dróst ekici með heldur hentist og kútveltist
marga metra. Ökumaðurinn stakk þá af, en ég
mundi nafnið sem stúlkan hcifði æpt og sú sem
var með mér hafði náð númerinu svo hann
náðist daginn eftir. “
Höndin fór hérumbil af
Amþrúður dæsir og það fer um hana hrollur:
„Ég sldl ekki hvemig ég slapp lifandi frá þessu."
Það er dálítil þögn og ég tek eftir að hún er að
horfa á hægri úlnliðinn á sér. Svo lítur hún upp.
,JVú, og svo var það slysið. Það hafði kviknað í
húsi og við vissum af fjórum mönnum inni. Það
Vcir verið að reyna að ná þeim út. Það hafði
verið strengdur kaðall yfir götuna til að halda
fólki í hæfilegri fjarlægð og ég var eitthvað að
strekkja á honum þegar sjúkrabfll keyrði á
hann. Þá strekktist hann heldur betur, en utan
um höndina á mér í leiðinni. Hún fór hérumbil
cif. Miðað við að fjórir menn fórust var þetta
svosem enginn stórviðburður en þetta hafði
mikil áhrif á mig. Ég hef enn skerta starfsorku og
höndin verður aldrei jafn góð. Þetta þýddi
meðal annars að handboltaferill minn var á
enda og ég ætlaði aldrei að geta sætt mig við
þetta. En það hafðist með tímanum, eins og
annað."
- Hvernig tóku borgararnir fyrstu lögreglu-
konunum?
„Bara ágætlega. Sumum hefur sjálfsagt fund-
ist dálítið skrýtið að sjá okkur og sumir vissu
greinilega ekki hvort þeir áttu að taka mark á
okkur. Til dæmis í útköllum; ef lögreglumaður
og lögreglukona voru saman beindi fólk oftast
orðum sínum til karlmannsins. Þegar við vorum
tvær saman var þetta hinsvegar allt í lagi og í
slysatilfellum gerði fólk ekki greinarmun á okk-
ur. Þá er oft einhver skelfing ríkjandi og þá sér
fólk sjálfsagt bara einkennisbúninginn en ekki
þann sem er í honum.
Helstu ónotin sem við fengum voru frá viss-
um konunum."
- Konum?
Það færðist breitt og hrekkjalegt bros yfir
andlitArnþrúðar og það ískrar í henni hláturinn.
irIá, einmana konunum. Það er nefnilega
þannig að konur fara á karlafar ekki síður en
karlmenn á kvennafar. Nú, og ef þær ná ekki í
neitt á skemmtistaðnum er illt í efni. Þær reyna
kannske við dyravörðinn en hann getur ekki farið
frá. Þær reyna við leigubílstjórann, en hann er líka
upptekinn. Og hvað gerir fólk í neyðartilfellum?
Það hringir auðvitað í lögregluna. Og þegar
þesscir veslings konur hringdu í neyð sinni og í
símann svæaði ekki djúp bassarödd heldur
skræk stelpurödd þá var þeim auðvitað öllum
lokið og þær jusu úr skálum reiði sinnar yfir
okkur."
Amþrúður veltist um af hlátri.
- Ogsvo verður Amþrúður ,,detective“.
irIá. Þegar Rannsóknarlögregla ríkisins var
stofnsett, l.júlí 1977, varð Amþrúður rannsókn-
arlögga. Það þykir skref uppávið að vera fluttur í
rannsóknarlögregluna svo mér þótti það dálítil
viðurkenning á því að við kvenlöggumar erum
jafngóðar og karlmennimir.
-Leystirþú margar leynilöggugátur?
„Ha, ha, það er nú dálítið ólíkt bókunum. Nei,
ég hafði t.d. mikið með rannsóknir á kynferðis-
afbrotum að gera. Slík brot hafa verið mikið til
umræðu að undanfömu og ég hef verið spurð
að því hvort þetta séu ekki ógeðslegir menn og
hvemig ég hafi getað umborið að tala við þá. Því
er til að svara að ég hef enga andúð á þeim.
Mönnum sem leiðast út á svona andfélagslegar
brautir er oft ekki sjálfrátt. Það er áberandi að
þeir eiga oft erfitt tilfinningalega og það má oft
rekja til áfalla sem þeir hafa orðið fyrir, jafnvel
sem börn.
Ef böm fá ekki næga athygli á heimilunum
leita þau hennar utan þeirra. það er þá í fyrsta
lagi skólinn sem getur uppfyllt þessar þcirfir en
ef þau lenda utangarðs þar grípa þau oft til þess
að verða mestu óróaseggimir eða hrekkjusvín-
in. Bara til að fá athygli. Og ef það dugir ekki fara
þau að brjóta svo ailvarlega af sér að tekið verði
eftir því. Það er verið að hrópa á athygli og þá
getur verið betra en ekkert að fá þó að minnsta-
kosti að tala við lögregluþjón. Það er mjög
raunalegt þegar svo er komið fyrir bömum en
það er því miður ekki óalgengt. Lögregluþjón-
um er mikill vandi á höndum þegar þeir taka á
málum þessara bama og mikilvægt að þeir sýni
hlýju um leið og festu, það er það sem þessi
böm þarfnast."
- Svo hœttir þú í lögreglunni 1981 og hellir
þér út í stjórnmál og útvarpsþáttagerð.
„Ég held nú að innkoma mín í stjómmálin
hafi ekki verið neitt sérstakt úrhelli. Ég gekk í
Framsóknarflokkinn 1974 og áður en ég vissi af
var ég komin í allskonar ráð og nefndir. Svo Vcir
ég í framboði í öðm sæti í bæjarstjómarkosn-
ingunum í Hafnarfirði 1982 og er varamaður
Markúsar Á. Einarssonar og svo í þriðja sæti til
Alþingis.
Karlmennirnirnir í HSÍ
- Þú hefur verið virk í allskonar félagsmál-
um, til dæmis í stjórn HSÍ.
>rIá, ég var í stjóm HSÍ í fýrra en gaf ekki kost á
mér aftur. Nú em tvær aðrar konur teknar við
og það veitir ekki af að hafa tvær konur þama til
að berjast fyrir hagsmunum kvenna. Þær em
þama meðhöndlaðar eins og annarsflokks
borgarar eins og víða annarsstaðar. Konur þurfa
sjálfar að standa straum af öllum kostnaði, til
dæmis í sambandi við ferðir, en það er allt
borgað fyrir strákana. Þeir fengu jafnvel dag-
peninga, þótt það sé nú búið að leggja þann sið
af.“
- Eru þetta alger karlrembusvín?
,JMei, ætli það. Bara ósköp venjulegir íslensk-
ir karlmenn."
- Og nú erArnþrúður að verða útvarpsstjóri.
„Ho, ho, það em nú ekki margar rásir hjá því
útvarpi, eða margt starfsfólk. Amþrúður verður
bæði útvarpsstjóri, fréttamaður, þulur og send-
ijl. Þetta er útvarpsstöð sem Morgunblaðið og
Útsýn standa að á Costa del Sol. Við fáum inni
vissan tíma í útvarpsstöð sem þama er og flytj-
um nýjustu fréttir frá íslandi og ýmsar fréttir af
því sem er að gerast þama á staðnum. Ég hlakka
mikið til að takast á við þetta.“
- Og svo á blaðamannaháskóla i Osló.
irIá, þegar ferðamannatímabilinu lýkur.“
- Hvað kemur þér eiginlega til aðgera þetta?
Þú átt íbúð og bíl og húsgögn og nú ert þú að
selja þetta og fara úr landi í tvö ár. Þú ert jú búin
að koma þér mjög vel fyrir.
)rIá, en þetta em dauðir hlutir en það er ég
ekki. Hugmyndin fæddist fyrir fjórum árum þeg-
ar ég byrjaði í öldungadeildinni. Mig hafði lengi
langað að bæta við mína menntun og mér
fannst þetta gríðarlega gaman. Þá fór ég að
hugsa um framhaldsnám erlendis og nú erum
við mæðgumar semsagt að leggja land undir
fót. Ég verð að játa að ég kviði mikið fyrir að
skilja við ættinga og góða vini.“
-Þú hefur veriðtöluvertáberandimanneskja
síðustu árin, ekki síst eftir að þú byrjaðir hjá
útvarpinu. Hvernig er að vera frœg?
,/E, ég kann eldá við þetta ,fræg“. En það
hefur sínar slæmu hliðar ef tekið er eftir manni.
Ég hef orðið fyrir hrottalegu slúðri og ég tók það
óskaplega nærri mér í fyrstu. Ég var stundum að
því komin að gefast upp. En svo ákvað ég að ég
skyldi ekki láta annað fólk ráða hvemig mér liði.
Þeir sem sífellt em spúandi kjaftasögum segja
meira um sjálfa sig en aðra. Ég læt þetta ekki á
mig fá framar.“
- Hvað œtlar svo Arnþrúður að gera þegar
hún kemur heim sprenglœrð og sigld?
,,Þá ætlar Amþrúður að gera ýmislegt sem
hún stefnir að, innra með sér. En þá hluti ætlar
hún að eiga ein þangaðtil hún framkvæmdir
þá.“