Helgarpósturinn - 21.06.1984, Blaðsíða 17

„l'iflin eiga
að þegja“
- Stalín er ekki hér tekinn upp hjá
Sjónvarpinu
Heimili Þórðar i sjónvarpssal-f.v.:
Helgi Skúlason í hlutgervi hús-
ráðandans, Baldvin Björnsson,
höfundur leikmyndarinnar, upp-
fökustjórinn Elín Þóra Friðfinns-
dóttir, leikstjórinn Lárus Ýmir
Óskarsson og leikararnir Vilborg
Halldórsdóttir, Guðrún Gísladótt-
ir, Margrét Helga Jóhannsdóttir
og Þröstur Guðmundsson.
-Smartmynd
,,Hjartkœru félagar. Fundur er
settur í heimilissellunni. “
,,Þegiþú strákur. “
„Samkuœmt leikreglum hins
lýðrœðislega miðstjórnarvalds,
eiga fiflin að þegja. “
Ofangreindar samrœður ómuðu
á móti útsendurum Helgarpóstsins,
þegar þeir litu við í Sjónvarpshús-
inu viðLaugaveg, nú í vikunni. Það
var þó ekki umræðuþáttur sem
stóð þar yfir, heldur verið að taka
upp fyrir sjónvarp hið kunna leikrit
Vésteins Lúðvíkssonar, Stalín er
ekki hér.
Þarna voru allir á þönum, enda
mikið umstang í kringum svona
upptöku, en okkur fókstþó að króa
leikstjórann, Lárus Ými Óskarsson.
afí örstutt spjall.
„Þú verður frekar að spyrja
ráðamenn sjónvarpsins að því,
fremur en mig. Ég var aðeins feng-
inn til að sjá um uppfærsluna,"
segir Lárus, aðspurður um ai
hverju verið væri að taka upp leik-
sviðsverk fyrir sjónvarpið. „Þetta
er að vísu ekki mikil kvikmynd, í
sjálfu sér, en þó mynd af mjög for-
vitnilegu fólki og miklu persónu-
drama sem ég tel að geti skilað sér
vel í sjónvarpi."
-Er verkinu mikið breytt frá
sviðsetningu þess í Þjóðleikhús-
inu á sínum tíma?
„Nei, það er aðeins um smá til-
hliðranir að ræða, sem við höfum
unnið að í sameiningu, Vésteinn og
ég-“
- Hefur hann hönd í bagga við
uppfærsluna?
„Það var aðeins á byrjunarstig-
um við texta og þess háttar," segir
Lárus og telur upptökur vera rúm-
lega hálfnaðar, það séu kannski
um 10 dagar eftir. Hann reiknar
með að leikritið verði þó ekki sýnt
fyrr en á páskum á næsta ári. Það
séu tvö stórhátíðaleikverk í bígerð,
þetta og Gullna hliðið, sem verður
þá væntanlega jólaleikrit sjón-
varpsins.
-Hverjir fara með helstu hlut-
verk?
„Það er varla hægt að tala um
, ,Það er mikill samdráttur og erf-
iðleikar í bókaútgáfu á íslandi á
þessum síðustu og verstu tímum.
Við gáfum út 10 bœkur í fyrra en
erum aðeins með 5 titla á þessu
ári, “ segir Guðmundur Þorsteins-
son hjá bókaútgáfunni Svörtu á
hvítu, en það eru þó engin smá-
verk sem þeir hyggjast gefa út, og
hann nefnir verðlaunabókina The
Name ofthe Rose eftir Umberto Eco
sem er vœntanleg á nœstunni í ís-
lenskri þýðingu Thors Vilhjálms-
sonar. Ennfremur má vœnta út-
gáfu á fyrsta hluta stórverks
franska rithöfundarins Proust, sem
gœti nefnst Leitað að liðnum tíma,
aðalhlutverk, þau eru öll stór og
bitastæð," segir Lárus. „Við leit-
umst öll við að skila persónum
leiksins af holdi og blóði svo leik-
arar, texti og verkið í heild sinni fái
sem best að njóta sín.
Helgi Skúlason leikur Þórð og
Guðrún Gísladóttir Huldu, dóttur-
ina frá útlöndum. Margrét Helga
Jóhannsdóttir leikur Mundu en
þau Vilborg Halldórsdóttir og Egill
Ólafsson sjá um hlutverk Svan-
dísar, yngri systurinnar, og Stjána,
kærasta hennar. Það er svo Þröst-
í þýðingu.
Af öðrum stórvirkjum í útgáfu
Svarts á hvítu er mikil bók eftir
John Kennedy Toole: A Confeder-
acy ofDunces, sem ekki er þó víst
að komi út fyrr en á nœsta ári, að
sögn Guðmundar. Hann segir þá
vera mjög upptekna þessa dagana
af rekstri bókaklúbbs útgáfunnar,
auk þess sem tímarit um bók-
menntir sé vœntanlegt innan
skamms.
Guðmundur útilokaði ekki að
bækur þeirra yrðu gefnar út í vasa-
broti en þeirri spumingu væri þó
ósvarað hvort slíkt þýddi lægri út-
gáfukostnað og lækkað bókaverð.
ur Guðmundsson, sem er á síðasta
ári í leiklistarskólanum, sem leikur
yngsta soninn Kalla." Óg þar með
var Lárus þotinn í áframhaldandi
upptökur. “
Leikmyndir uppfærslunnar eru
hannaðar af Baldvini Bjömssyni og
Malin Örlygsdóttir sér um bún-
inga. Elín Þóra Friðfinnsdóttir
stjómar upptökum og segir okkur
að þrátt fyrir geysilega vinnu sé
mjög skemmtilegt að fást við þetta.
Auk upptökustjómunar sér hún
um samræmingu á allri tækni-
,3óksalar vilja ekki sjá pappírskiljur
heldur miða söluna nær eingöngu
við gjafabækur í veglegum útgáf-
um. Eg sé í sjálfu sér engan tilgang í
að gefa eingöngu út bækur sem
eiga að endcist í 1000 ár og er per-
sónulega fylgjandi kiljuútgáfu,"
segir hann, og kveðst vita að höf-
undar séu mjög opnir fyrir því að
gera þetta á ódýrastan hátt, en
þetta sé enn opin spuming og þeir
verði að hafa hagkvæmnina að
leiðarljósi einsog aðrir.
Guðmundur er þá spurður um
íslensku höfundana, og hvort þeir
hjá Svörtu á hvítu ætli sér að koma
vinnu, kostnaðarhliðina o.fl. Við
spyrjum um kostnað og hún segir
hann alltaf vera mikinn við gerð
sjónvarpsleikritá, þetta verk sé þó
ekkert dýrara í uppfærslu en geng-
ur og gerist, þótt stúdíóverk þurfi
ekki endilega að vera ódýrari en
venjulegar sjónvarpsmyndir.
Og emj er kallað í upptöku svo
Elín Þóra gengur okkur úr greip-
um, en við Jim læðumst á brott.
Ekki viljum við verða til að vekja
upp gamla harðstjórann með góð-
Ieguaugun. _^fi
á sérstakri samvinnu milli höfunda
og bókaforlagsins.
„Þarna komstu að veikum
punkti," segir hann, og bætir því
við að ekki Iiggi fyrir neinar
ákvarðanir um útgáfu íslenskra
bóka á þessu ári. „Það em mjög
erfiðir tímar fyrir rithöfunda," en
hann segir ekkert hafa verið ákveð-
ið um t.d. útgáfu á verkum þeirra í
vasabroti. ,JJvað samvinnuna
væðcir, þá hcifa menn verið að
ræða Sciman um ýmsa möguleika
en ekkert verið ákveðið. Við getum
sagt að það standi yfir þreifingcir,"
segir Guðmundur að lokum.
Fáar en frœgar bœkur fráSvörtu á hvítu:
Aukið samstarf við höfunda í athugun
LEIKLIST
Listin er ein og alþjóðleg
LeikflokkurNorðurlandahússins í Fœreyj-
um sýndi í Félagsstofnun: Dukkuheim
(Brúðuheimilið) eftirHenrik Ibsen.
Leikstjóri: Sveinn Einarsson. Svið Tróndur
Patursson. Ljós: Árni Jón Baldvinsson. Þýð-
ing: Jens Pauli Heinesen og Sveinn Einars-
son. AðalhlutverkElínK. Mouritsen(Nóra),
Pétur Einarsson (Helmer), Olivur Nœss (Dr.
Rank), Laura Joensen (Frú Linde) og Borg-
ar Garðarsson (Krogstad).
Sá sem þetta ritar á fyrstu leikhússminn-
ingu sína frá þeirri stund er hann kom fyrsta
skipti í Þjóðleikhúsið, sveitadrengur í vor-
heimsókn til Reykjavíkur, og sá Brúðu-
heimilið eftir lbsen með Thom Segelcke
sem gestaleikara í aðaihlutverkinu. Átta ára
gömlum varð honum fátt ógleymanlegt frá
sýningunni axinað en það að hann skildi
ekki orð af því sem Segelcke sagði — og að
hún hreif hann gersamlega upp úr skónum
með dansinum fræga og því undarlega
hljóðfæri sem tambúrínan var og drengur-
inn sá í fyrsta skipti.
Síðtm er liðinn mannsaldur og einhverjcir
fleiri Nómr hefur borið fyrir augu. Kynnin af
Ibsen hafa líka vaxið — og fullorðinn gerir
drengurinn sér grein fyrir að hann hefur
orðið þeirrar gæfu aðnjótandi og sjá þá
leikkonu túlka Nöm sem best þykir hafa
gert það á þessari öld.
Að einu ieyti var nýstárleg sýning Norð-
urlsmda-hússins í Færeyjum á Listahátíð
1984 endurtekning þessarar gömlu minn-
ingar: Undirritaður skildi með ólíkindum
fátt af því sem Elín Mouritsen sagði í hlut-
verki Nóm! En nú þekkti hann leikritið nógu
vel til þess að vita nokkumveginn hvað
hún átti að segja hverju sinni, og það bjarg-
aði miklu, og vissulega þóttist hinn fullorðni
áhorfandi gera sér grein fyrir ýmsu mikil-
vægu í túlkun Elínar, þrátt fyrir skilnings-
leysið.
Þetta var á marga lund sérkennileg og
merkileg sýning. Kemur þá fyrst í hug sú
sérkennilega stemning sem skapast þegar
leikið er á tveim tungum. Þótt jafnskyld mál
eigi í hlut og íslenska og færeyska verða
áhrifin sérkennileg. Sumpart auðvitað á
þann veg að áhorfendur kunna að missa úr
mikilvæg atriði. Leikrit Ibsens em nú einu-
sinni þannig Scimin að hvert orð skiptir
máli, og þá kann tvítyngnin að dvelja sldln-
ing. En á hinn bóginn er þess líka að gæta að
þessi aðferð vekur athygli á þeirri óum-
deilanlegri staðreynd að listin er alþjóðleg
og ein, hennar verður notið án þess að gera
þurfi kröfur til algers skilnings, hún getur
höfðað til tilfinninga þess sem nýtur henn-
ar. Að þessu leyti tókst margt mjög vel í
Félagsstofnun stúdenta.
Sviðsetning Sveins Einarssonar er býsna
djarfleg. Það er alkunna að leikrit Ibsens
vom næstum öll samin í þeim sviðsstíl sem
kalla má „gægjukassa" — stíiinn: Einn
veggur herbergis (stofu) er numinn brott og
þar fá áhorfendur að gægjast inn. Það þarí
töluverða dirfsku til að brjóta svo upp stíl
meistara Ibsens að Ieikið sé á „amfisviði",
leikhúsgestir á tvær hliðar leikenda og
nándin algjör. Að óreyndu hefði ég ekki trú-
að því að Brúðuheimilið — né önnur verk
Ibsens — gætu átt heima í „intím-leikhúsi".
Sveinn Einarsson og leikflokkur hans sann-
færðu mig um hið gagnstæða.
Það er einn af kostum Ibsen-leikritanna
að þau gefa færi á margháttaðri túlkun.
Brúðuheimilið hefur ekki farið varhluta af
Elin Mouritsen og
Borgar Garðarsson i
Brúðuheimilinu-
sérkennileg og
merkileg sýning frá
Norðurlandahúsinu í
Færeyjum.
eftir Heimi Pálsson
því. Þannig hefur löngum verið spurt: Hvað
varð um Nóm, þegar hún gekk út? Gat hún
bjargast? Hver átti bágast? Vár það Nóra?
Var það Rank? Nú eða Helmer, Krogstad,
Kristina? — Sveinn Einarsson hefur í við-
tölum sagst hafa mesta samúð með Helmer.
Það breytti engu um það að samúð mín lá
hjá Nóm að lokinni sýningu. Ástæðumar
eru einkum tvær:
í fyrsta lagi hreifst ég mjög innilega af
túlkun Elínar Mouritsen á Nóm. Hún lék
innlifunarleik sem vissulega getur leitt til
ofleiks, en varð þama fyrst og fremst sann-
færandi og af því tagi að manni þótti sem
maður skildi persónuna til hlítar.
í öðm lagi varð sá Helmer sem Pétur
Einæsson skapaði of fráhrindcuidi, einfcild-
ur og þar með laus við að vekja samúð
manns til þess að hann keppti eiginlega
nokkuð við Nóm. Sviðshreyfingar og líkam-
leg tjáning Péturs var að vísu oft með ágæt-
um, en rödd hans og raddbeiting náðu ekki
að vekja meðlíðan, fremur andúð og óvild.
Öðmm hlutverkum vom gerð góð skil og
hreint ekki viðvaningsleg. Borgar Garðars-
son stóð sig til dæmis með sóma í Krogstad,
sem oft vill verða heldur ógeðfelldur ná-
ungi. Mér hefur rauncir þótt mjög gaman að
fylgjast með Borgari í þessari Islandsdvöl
hans og fundist hann vaxa með hverju hlut-
verki, ekki síst á þann veg að manni finnist
hann gera sér grein fyrir eigin takmörkun-
um, kunna betur og betur að leika á sína
strengi.
Við Færeyingana er eiginlega ekkert ann-
að að segja en Húrra fyrir ykkur! Verið vel-
komin aftur hvenær sem er — og látið nú
ekki deigan síga.
HELGARPÓSTURINN 17