Helgarpósturinn - 21.06.1984, Blaðsíða 20
SIGILD TONLIST
Meiriháttar afrek
Enn einu sinni hefur þjóðin þraukað heila
Listahátíð. Ekki er annað að sjá en hún beri
sig nokkuð vel, enda ýmsu vön á liðnum
öldum. Þó er heist að skilja á sumum fjöl-
miðlum að slíkar hörmungar hafi vart dunið
á þjóðinni fyrr (Skaftáreldar og það sem
þeim fylgdi meðtaiið) og ber þá mikið á
þriggja milljóna halla, sem ríða muni þess-
um veslingum að fullu og öllu. Loksins.
Að vísu ber að vísa svona fábjánahjali á
bug, orðalaust. En þó má svona í framhjá-
leiðinni benda á, að þær eru ótaidar millj-
ónirnar sem Listahátíð leggur óbeint í
hendurnar á „mikilvægum" aðilum í þjóðfé-
laginu: Hótel, flugfélög, verktakar, kaup-
menn, iðnaðarmenn, bílstjórar og margir
margir fleiri hcignast á því mikla aktívíteti
sem hún hefur í för með sér út um allar
jarðir. Og allt er þetta skattlagt í bak og fyrir
af ríki og bæ. Þetta ættu kapítalistar og
þeirra hagspekingar að vita allra manna
best og þeim sem í rauninni hafa öll ráðin í
höndum sér, þ.e. pólitíkusunum, ber að
vita, að góð Listahátíð, hvar í heiminum
sem hún er haldin, skilar aldrei nema
óbeinum hagnaði. Á pappímum er ailtaf
„Tap“ sem stórum staf. Einsog í útgerð.
Einsog í landbúnaði.
En iítum nú á gróðann, sem ekki verður
metinn í peningum. Hann er mikill, líka eftir
þessa Listahátíð. Var ekki mikil uppörvun
að heyra Fílharmóníuna með Ashkenazy?
Erum við ekki ríkari, stærri, merkilegri og
betri eftir að hafa heyrt söngkonuna Luciu
Valentini-Terrani, sem kannski er mesti
söngvari sem hér hefur nokkru sinni látið í
sér heyra? Bara þessi tvö stærstu atriði
voru heillar Listahátiðar virði og tveggja
togara að auki. Og íslensku atriðin, sem
voru vegna fjárskorts hálfgerðar homrekur,
voru þau ekki hvert öðm betra? Ég heyrði
aðeins hluta af tónleikum Einars Jóhannes-
soncir og Músíkhópsins, og hcinn í útvarp-
inu. Þar var flutningur á Eight songs for a
mad king eftir Peter Maxwell Davies á
heimsmælikvarða. Ég heyrði Þorstein
Gauta Sigurðsson leika af mætti mikið
virtúósprógamm og þar eigum við dýrmætt
efni í mikinn listamann í hópi píanista. Þá
var nú ekki slakt hljóðið í sellónemendum
Gunnars Kvaran, þegar þau léku Villa-
Lobos í Bústaðakirkju, að ég tali nú ekki um
hann sjálfan með sinn snilldar Bach. Og
halda menn kannski að meistarar á borð við
Helgu Ingólfsdóttur og Hafliða Hallgríms-
son og Pétur Jónasson séu einhver jir hvers-
dagsmenn? Fyrir allt þetta og margt fleira
erum við innilega þakklát.
Þeir sem sáu Brúðuheimilið með fær-
eyskum og íslenskum leikurum undir stjóm
Sveins Einarssonar segja að þar hafi verið
brotið blað í Ibsenflutningi, hvorki meira né
minna. Fyrir þessu hef ég leikhúsfólk sem
ég tek mikið mark á. Gera menn sér grein
fyrir að slíkt er heimsviðburður? Og Þjóð-
leikhúsið fékkst til að sýna nýtt íslenskt
verk (Milli skinns og hörunds eftir Ólaf
Hauk Símonarson), þrátt fyrir „Guys and
dolls" vímuna. Er það ekki þrekvirki? Sjálfur
sá ég bara Borgar Garðarsson fara með
Þjóðlífsþætti eftir Áma Bjömsson uppi í
Árbæ. Það var stórfróðlegt gaman, yndis-
legt. Borgar er mikill Ieikari og flutti þetta
„one man show" einsog sannur „virtúós".
Það hlýtur að vera rík þjóð sem hefur efni á
að nýta slíkan snilling jafn lítið og gert hefur
verið þessi fjögur ár hans hér í bænum. Og
svo er hann víst á förum aftur til Finnlands.
Það er raunverulegt „Tap“.
Lucia Valentini-
Terrani-kannski
mesti söngvari sem
hér hefur nokkru
sinni látið í sér
heyra.
eftir Leif Þórarinsson
Mönnum ber saman um að myndlist á
þessari Listahátíð sé stórgóð. Mest ber auð-
vitað á Appel í Listasafninu, sem er glæsi-
legur menningarviðburður. En t.d. sýning
íslensku útlaganna á Kjarvalsstöðum gleð-
ur margt hjartað og þá ekki síður Jón Gunn-
ar og Magnús Pálsson í Nýlistasafninu. Og
það er ótalmargt fleira merkilegt á ferðinni,
eða var, því flest er þetta nú Iiðið hjá, mér er
sagt að það hafi verið um eða yfir 60 sjálf-
stæð atriði á Listahátíð! Hvemig þeim sem
stóðu að framkvæmdum (Bjami Ólafsson,
Þorkell Sigurbjörnsson, Sigmar B. Hauks-
son, Hrafn Gunnlaugsson o.fl. o.fl.) tókst að
sigia þessu nokkuð örugglega í höfn, þrátt
fyrir nánasarsvipuna og fúkyrðaflaustrið úr
öllum áttum (hér er undirritaður sannar-
lega ekki syndlaus) held ég að telja verði til
meiriháttar afreka. Hinsvegar held ég að
skipulag Listahátíðar þarfnist býsna mikill-
ar endurskoðunar og em þar vonandi millj-
ón hugmyndir á lofti. Bráðnauðsynlegt er
þó að byrja á að losa hana úr pólitísku
spennitreyjunni, hún er það versta. Og það
þcud ekki aðeins að byrja að undirbúa
„Listcihátið 1986“ á morgun, því Listahátíð-
ir, einsog þær gerast víðast um heims-
byggðina, eru skipulagðar minnst fjögur ár
fram í tímann. Hamingjuóskir.
JAZZ
Nóturnar sem ekki eru leiknar
- Með Kvartettinum, humarhölum og reyktum laxi
Það var dátítið gaman þegar félagarnir í
Módern Jazz Kvartettinum komu á Hótel
Loftleiðir ásamt umboðsmanninum - meist-
arabassaleikaranum Ray Brown. Blaða-
menn voru með tól á lofti en þeir félagar
nokkuð þreyttir, enda lent í heimsfrœgri
seinkun Flugleiða á Atlantshafsfluginu. Þeir
voru spurðir hvort sá orðrómur vœri réttur
að þetta yrðu síðustu tónleikar kvartettsins.
Connie Kay neitaði því snarlega og spurði
hver hefði komið þeim orðrómi af stað.
Undirritaður var fljótur að bera stíkt afsér,
en orðrómur er auglýsing.
- Það er hryggilegt að hitta þig bassa-
lausan þegar þú stí'gur fyrst fæti á ísienska
grund, segi ég við Ray Brown.
Hann urrar eitthvað en seinna þegar við
förum að spjalla um tónlist og viðskipti
spyr hann hvort ég sjái ekki gráu hárin á
höfði sér. Það er ekki auðvelt því þau svörtu
em margfalt fleiri. - í minni ætt verður fólk
ekki gráhært nema það fáist við viðskipti.
Annars er Ray Brown á kafi í tónlistinni.
Hann og Milt Jackson em með kvartett þar
sem Cedar Walton leikur á píanó og Mickey
Rocker á trommur. Þeir þyrftu að heim-
sækja okkur.
Ég spyr John Lewis hvort maður fái ekki
að heyra í honum á djassfestívalinu í Kaup-
mannahöfn - ég hafi séð í dönsku blaði
að hann ætli að leika þar með sænska
klarinettuleikaranum Putte Wickman. -
Þetta vitiði uppá íslandi, segir Lewis og
brosir. - Ég ætla að leika með Putte í Tívolí
og Mads Winding verður á bassann og Ed
Thigben á trommumar. Mér líkar vel á
Norðurlöndunum og cilltaf gaman að leika
með góðum mönnum, þó mestur tími minn
fari í tónsmíðar og kennslu þegar ég er ekki
aðvinna með Módem Jazz Kvartettinum.
I hádeginu daginn eftir átti ég þess kost
að hitta Milt Jackson, Percy Heath og
Connie Kay ásamt Listahátíðarmönnum og
humarhölum og reyktum laxi. Þótti djass-
mönnum sjávarréttimir ljúfmeti og óskaði
Percy þess að geta tekið nokkur kíló cif
humri með sér heim. - Mikið yrði konan
hrifin af mér þá. Þetta er mín stærð - ekki of
litlir og ekki of stórir. Svo var farið að spjalla
um djassmeistara. - Lester Young var stór-
kostlegur maður en sérsinna. Mér þótti
mjög vænt um hann, segir Percy. - Já rétt er
það, bætir Connie við. - Ein sérviskan hans
var að hann vildi aldrei fara framá kaup-
hækkun á klúbbunum þótt hann fyllti þá
útúr dymm. Lady Kay, sagði hann alltaf við
mig, meðan Lester fær sín sjöhundmð og
fimmtíu þá biður Lester ekki um meira né
minna. Hcinn gerði sér ekki grein fyrir að
það var dálítið miklu minna sem við strák-
arnir fengum. - Colemctn Hawkins fékk þús-
und fyrir eitt sett. Hcinn kom inn á miðju
kvöldi og lék eitt sett og fór síðan. Alltaf
troðfullt og svo léku einhverjir aðrir framá
morgun, segir Milt Jackson. - Coleman gat
þetta, svarar Percy. - Eini maðurinn sem
gæti fyllt klúbb á þennan hátt er Miles Davis
og hann mundi bara leika eitt lag. - Muniði
þegar við vomm að spila með Hank Jones,
segir Connie, - og Monk kom í klúbbinn og
gekk lengi frcim og aftur fyrir aftan pícinóið
hjá Hank og í hléi hrópuðu allir á Monk að
leika nokkur lög, en hann hristi höfuðið og
sagði: Ég ber of mikla virðingu fyrir Hank
Jones til að fara að leika á píanó þarsem
hann er að spila. Þeir muna þetta aJlír og
Connie heldur áíram. - Ég hitti djassgeggj-
ara í Japan sem bauð mér heim. Hcinn Vcir
einsog tölva, mundi hverja hljóðritun sem
ég hafði gert og svo sýndi hann mér jarðar-
för Theloniusar Monk af myndbandi. Alla
jarðarförina einsog hún lagði sig!
Svo em sagðar sögur og Sigmar B. ræðir
um sjávarrétti og spyr síðan hvemig gangi
hjá Norman Granz. - Hann er að fara að gefa
út skífu með okkur á Pablo, segir Percy.
Annars var brotist inná skrifstofuna hcins í
Kalifomíu nýlega og stolið einum hlut. Það
var yndislegt listaverk eftir Picasso - dulítil
eirmynd af satýr er sat á hækjum sér með
mikinn reistan lim.
Milt Jackson segist hættur að leika á
festívölum. Hafi ekki tekið þátt í djamm-
sessjónum í tvö ár - hafi fengið nóg cif slíku.
Percy er með kvartett ásamt bræðrum sín-
um Jimmy saxafónleikara og Tootie
trommara og Stanley Cowell pícinista.
Spjallað er um ýmsa djassmeistara sem
heimsótt hafa ísland. Þeir segja okkur að
Dexter sé líkcimlega búinn og kemur það
ekki á óvart eftir að hafa sé kalífomísku
myndina er sjónvarpið sýndi í vetur. - Hver
var á trommurnar með Hampton þegar
hann Vcir hér? spyr Connie. - Frankie
Dunlop, svcira ég. - Já, Frcinkie er seigur.
Gate drepur hann ekki svo auðveldlega.
Hann er búinn að drepa af sér í það minnsta
tvo trommara. Hann kýlir bandið svo áfram
að það er engu líkt. Percy hlær. - Em þeir
ekki þrír? Einhvem daginn dettur Gate
framá víbrafóninn og er allur. Hann hættir
ekki fyrr.
Og að lokum er spjallað um nótumar. - í
tónlistarskólunum læra drengimir hvemig
á að spila allar þessar nótur, hvemig á að
spila sem flestar nótur á sem skemmstum
tíma og það er nauðsynlegt, segir Percy.
Jackson bætir við: - En það sem skiptir máli
er að læra hvaða nótur maður á ekki að
leika. Ég er enn að læra að sleppa sem
flestum. Það er listin!
Tónleikarnir
„Og nú Ieikum við það sem djassinn get-
ur síst verið án, en það er blúsinn", mælti
Milt Jackson áðuren hann sló fyrstu tónana
í True Blues og það voru orð að sönnu og
allt frá upphafstónunum í Montrey Mist til
lokatóna Bag’s Groove var blúsinn alltaf
nærri og Percy Heath var einleikarinn í
frumsömdum blús: The Watergate Biues.
Þar naut hinn tæri strengleikur sín vel, en
Percy er einn þeirra sem best nýttu arfinn
frá Oscar Pettiford. Milt Jackson hafði sam-
ið blús fyrir Connie. Þar spann Jackson
meistaralega og vitnaði í Now’s The Time
og aðalstefið úr Rapsódíu í bláu. Jackson
brá stundum tilvitnunum fyrir sig, en á
smekklegri hátt en flestum er gefið ss. þegar
It Don’t Mesin A Thing féll inní nýtt verk:
Travelin’, einsog frumscimið væri. Já það
var leikið mikið af nýjum verkum einsog
Souscimcirsinn þairsem Connie Kay fór á
kostum og lék á hláturtaugamar og íróní-
una. En auðvitað fengum við að heyra nokk-
ur gömul og góð verk. Á Bag’s Groove, síð-
ara aukalagið, var minnst í upphafi. Fyrra
aukalagið var Django, hið undurfagra minn-
ingarljóð Lewis um gítarleikarann ástsæla.
Milano, sem er frá 54 einsog Djcingo, var
Modern Jazz Quartef - markvisst skrifað
kringum spunann.
eftir Vernharð Linnet
einleiksverk Lewis og fór hann á kostum í
nýrri útsetningu á verkinu. Kvartettinn
flutti tvo kctfla úr kvikmyndatónlist Lewis
fyrir mynd Vadims: Sólarlaust í Feneyjum.
One Never Knows og The Golden Striker.
Það síðarnefnda var í nýjum búningi. Hinn
dramatíski undirtónn varð að víkja fyrir
gáskafullu boppi - svo var nýtt verk af
evrópska toganum: The Hom Piper og að
sjálfsögðu fékk Jackson nokkrar ballöður til
að gefa snillinni lausan tauminn hvort sem
kvartettinn lék undir ss. í Willow Weep for
Me eða hann stóð einn og spann um laglín-
una sem Nat King Cole söng til frægðar og
John Coltrcine blés best: Nature Boy.
Það var makalaust að upplifa þennan ei-
lífa kvartett þarna í Laugardalshöll. Percy
Heath og Connie Kay hinir fullkomnu aflgjaf-
arfágaðrarsveiflu og John Lewis með hinn
agaða píanóstíl þar sem öllum óþörfum
nótum hefur verið Vcirpað fyrir borð. Það
em ekki margir sem hafa kosið þá leið og
þar trónir þrístimið öðrum ofar: Count
Basie, Thelonius Monk og John Lewis. Svo
er það Milt Jackson - það fór ekki milli mála
að hann er einn cif meisturum djassspun-
ans. Töfrarnir sem fylltu hvert tónhlaup
voru slíkir að við sem í salnum sátum svif-
um í hæðum.
Módern Jazz Kvartettinn er ekki ólíkur
Ellington hljómsveitinni. Þar er skrifað
markvisst kringum spuncinn. John Lewis er
í hópi helstu tónskálda okkar tíma og ásamt
Gunther Schuller hefur hann unnið mark-
visst að sammna djasshrifa og evrópsks
tónskáldskapar í tónhugsun er nefnd hefur
verið Þriðji straumurinn. Þeir félagar hafa
Scunið mikið fyrir sinfóníusveitir og
kcimmersveitir og má nefna Conversation
fyrir Módern Jazz Kvartettinn og Beaux Art
strengjakvartettinn. Gunter Schuller hefur
komið til íslands og stjómað Sinfóníu-
hijómsveitinni hér. Það breytti því ekki að
sinfóníuíorráðamenn neituðu John Lewis
um að leika á flygil sveitarinnar þó hann
hefði verið lánaður í Laugcirdcdshöll undir
Askenasífeðgana. Æ, Gunther Schuller, ekki
hafa þessir menn öðlast hina andlegu spekt
- ég efast um að Horowitz hefði getað feng-
ið þá til að lána Art Tatum hina heilögu kú.
Það hefur margt verið skrafað um Lista-
hátíð - flest mun gleymast en seint það að
gera íslenskum kleift að hlusta á eina mögn-
uðustu djasssveit okkar tíma: The Modem
Jazz Quartet.
20 HELGARPÓSTURINN