Helgarpósturinn - 28.06.1984, Blaðsíða 20

,,Á hröðum flótta undan lífinu“ — Sjónarhóll fjölskyldunnar
HRÓPA Á
9
eftir Hallgrim Thorsteinsson myndir Jim Smart
• Móðir ffkniefnaneytanda, sem HP sagði frá fyrir
hálfum mánuði, vill að foreldrar ungra vímuefna-
neytenda hætti að skammast sín fyrir þessi böm
sfn og þrýsti á um að kerfið hjálpi þeim af braut
sjálfseyðileggingar.
Fyrir tveimur vikum, sama dag
og Helgarpósturinn birti frásögn
af ungum vímuefnaneytendum í
Reykjavík, fann lögreglan stúlk-
una, sem greinin fjallaði aðallega
um, uppi í Arbœ. Hún var illa til
reika, berfœtt, og á einhverjum
lyfjum. Hún gat varla talað.
Málið, sem HP hafði kallað á for-
síðu: „Þetta er vonlaust..." virtist
vonlausara en fyrr.
Henni var ekið heim. Hún hafði
sagt í greininni að hún vœri fyrir
löngu farin að heiman og að hún
þekkti ekki fólkið sitt lengur. Fjöl-
skylda hennar er bara alls ekki
sammála. Móðir hennar og eldri
systkini segjast hafa reynt allt til að
halda henni heima. Þau segja að
hún sé oft heima... ,,Það er bara
þegar hún fer í þetta dóprugl,
þá..."
Þá bíða þau og vona. Mamma
hennar segist vera hrœdd við að
taka upp tólið þegar síminn hring-
ir. Lögreglan hefur oft komið og
hringt og fjölskyldan veit að nœsta
símtal eða heimsókn gœti hafist
svona: ,,Það tekur okkur sárt að
þurfa að tilkynna þér þetta, en
dóttir þín..."
„Ég fer á Klepp á endanum að vita
af henni svona, einhvers staðar og
einhvers staðar, verri en dauðri,"
segir móðirin. „En ég ætla aldrei að
gefast upp með hana, fyrr dey ég
sjálf. En nú get ég ekki mikið meira,
það verður einhver að koma til
móts við mig með hana. Ég hrópa á
hjálp."
Stúfkan, sem við kölluðum Guð-
rúnu (ekki hennar rétta nafn), er
nú komin í enn eina meðferðina.
Hún er 17 ára, ekki orðin 18 eins og
hún sagði okkur, og hefur þrætt
allar meðferðarstofnanir landsins
á síðustu tveimur árum. Nu á enn
að reyna til þrautar og enn eina
ferðina fann fjölskyldan enga aðra
leið til að koma henni til meðferðar
heldur en að leita eftir sjálfræðis-
sviptingu hennar í hálfan mánuð.
Guðrún brást ilia við, hún segir
að það versta sem þau geri sér sé
að svipta sig sjálfræði. Hún strauk
af stofnuninni en kom fljótlega inn
aftur. En þá var hún svo illa á sig
komin að það þurfti að dæla upp úr
henni og leggja hana inn á gjör-
gæslu.
GAGNUTLAR
STOFNANIR
Eins og kom fram í grein HP fyrir
hálfum mánuði hefur hún leiðst
svo langt út í neysiu sterkra eitur-
efna, svo sem amfetamíns og jafn-
vel heróíns, að henni er ekki lengur
sjálfrátt. Hún getur ekki hætt hjálp-
arlaust, er lent í vítahring vímunn-
ar og þessi efni eru á góðri leið
með að eyðileggja líkama hennar.
Guðrún sagði mömmu sinni fyr-
ir nokkrum dögum, að nú vildi hún
fara í meðferð, þó ekki þess konar
meðferð sem hún hefur áður geng-
ið ígegnum, bæði hjá SÁÁ og Ríkis-
spítölunum. Móðir hennar er.sam-
mála henni.„ Það sem hún þarf er
löng meðferð, kannski heilsárs-
meðferð. Það er sárgrætilegt, að
núna, þegar hún vill í fyrsta skipti
fara sjálfviljug í meðferð, skuii ekki
vera möguleg slík meðferð hér á
landi.
Eg hef enga peninga tii að senda
hana út í meðferð, en mér hefur
verið sagt að t.d. í Bandarikjunum
sé hægt að komast í svona langa
meðferð. Það er það sem hún
þarf.“
íslenska lækna, sálfræðinga og
félagsfræðinga greinir á um þörf-
ina á svona langri meðferð og eins
greinir þá á um þörfina fyrir sér-
stök meðferðarprógröm fyrir ungl-
inga.
,3ÁÁ hefur gengið vel með
þessa „hefðbundnu" alkóhólista
og fólk um þrítugt, sem hefur leiðst
útí blandað sukk með ýmsum
vímugjöfum, en það gengur mun
verr með þetta yngsta fólk,“ segir
sérfræðingur sem þekkir til þess-
ara mála. „Þó að SÁÁ segist geta
lagað þetta fóik þegar það kemur í
þriðja eða fjórða sinn, þá er oft svo
langur tími liðinn. Það kemur
kannski fyrst inn þegar það er 17-
18 ára, næst þegar það er orðið 18
- 19 og meðferðin tekst svo kcinn-
ski ekki fyrr en það kemur inn í
þriðja skiptið, þá orðið 22 - 23
ára.“
„Það vantar sérstakt meðferðar-
heimili fyrir unglinga, hér á landi,“
segir Sigtryggur Jónsson, sáifræð-
ingur Unglingaráðgjcifarinncir í
Reykjavík. „Þessar meðferðar-
stofnanir sem við höfum hér eru
mjög góðar fyrir fullorðið fólk, en
vímuefnamynstrið hjá unglingum
núna er allt annars konar.“
Sigtryggur segir að hinar Norð-
uriandaþjóðirnar iiafi tekið upp þá
stefnu að reisa meðferðcU'heimili
fyrir unglinga og að í Svíþjóð séu
nú t.d. hátt í eitt hundrað slíkar
stofnanir. Þetta eru yfirleitt góðar
stofnanir, en það sé hins vegar
nokkur tvíeggjað að senda íslenska
unglinga þangað.
„Það er geysilega erfitt fyrir
unglinga að koma svo til mállaus
inn á þessar erlendu stofnanir og
þar að auki með persónuleikann í
rúst. Svona utanferðir geta gert
gagn í sumum tilvikum, en þær eru
langt frá því lausnin á þessu máli
hvað okkur varðar. Hér þarf sér-
staka meðferð fyrir unglinga," seg-
ir Sigtryggur.
Móðir Guðrúnar eygir samt enga
aðra lausn nú en að senda hana út.
Meðferðin núna hér heima var ein-
faldlega spuming upp á líf og
dauða, en að hún leiði til langvar-
andi bata Guðrúnar hefur móðir
hennar litla trú á.
,JV1ér finnst hryllilegt að kerfið
skuli ekki vakna," segir hún. Hún er
farinaðlíta kerfiðogfulltrúaþess
hornauga, lækna, sálfræðinga og
félagsráðgjafa. Hún ber þó lögregl-
unni vel söguna, segir hana hafa
aðstoðað sig í hvívetna, til dæmis
við að leita dótturinnar og láta
hana vita um ferðir hennar og af-
drif. „Það hefur komið fyrir að ég
hef ekki verið látin vita þegar hún
hefur strokið úr meðferð. Það
næsta sem ég hef svo heyrt af
henni er þegar lögreglan kemur
með hana og hún þarf aftur að fara
í meðferð. Þessir sálfræðingar, ég
veit ekki hvaða menntun þeir hafa
■eiginlega, mér finnst þeir þara allir
meira og minna skrítnir."'
ÞETTAERU
GÓÐBÖRN
Guðrún er frá erfiðu heimili. Erf-
iðleikar hafa lengi fylgt fjölskyld-
unni, móðir hennar ólst upp í fá-
tækt og vandræðagangi í bragga-
hvérfum Reykjavíkur, „en ég átti
þó alltaf góða móður og systkini,"
segir móðirin um æsku sína. Faðir
Guðrúnar var sjómaður þegar erf-
iðleikarnir á heimilinu vom sem
mestir, drykkja og ósamkomulag.
Hjónin skildu fyrir sex árum, þegar
Guðrún var 11 ára. Lögreglan hafði
þá oft þurft að hafa afskipti af
heimilinu vegna drykkjuskapar, en
eldri bróðir Guðrúnar segir að
ástandið á þessum tíma, þeir erf ið-
leikar sem vom undanfari skilnað-
arins, hafi ekki átt að hafa áhrif á
hana, svo vel hafi verið passað upp
á að hún kæmist ekki að því sem
var að gerast. Guðrún segist muna
eftir hnífabcLrdaga milli foreldr-
anna á heimilinu en eldri bróðir
hennar segir að hún hafi aðeins
heyrt þau eldri systkinin tala um
þessa atburði, hún geti ekkert
munað af þeim sjálf, vegna þess að
hún hafi ekki verið viðstödd.
En hnífaslagurinn átti sér þó
stað. Lögreglan þurfti einu sinni að
fjarlægja heimilisföðurinn eftir að
hann hafði hótað móðurinni með
hníf. Þegar þetta var bjó fjölskyld-
an í leiguíbúð í Breiðholti. Eftir
skilnaðinn hafa báðir foreldramir
hætt að drekka, að sögn móður-
innar, og þeim kemur vel samcin
núna, þó þau búi ekki saman. Fjöl-
skyldan, móðirin og fjögur börn,
það elsta 22 ára, búa nú í nýrri
íbúð, sem þau keyptu hjá Verka-
mannabústöðum. Þetta er fyrsta
íbúðin sem fjölskyldan eignast.
Áður fóm allir peningarnir í annað.
Yngstu bömin, Guðrún og bróð-
ir hennar, lentu oft í vandræðum á
þessum erfiðleikaámm, sóttu
skóla illa og lentu í útistöðum,
komust í alls kyns klandur. ,Þau
em miklir einfarar og sögðu mér
lítið ef ég spurði þau hvar þau
hefðu verið eða með hverjum þau
hefðu verið. Þau hafa alltaf leitað
mikið út á við og ég þekki ekki
féfaga þeirra, en þau hafa samt allt-
af mátt koma heim með þá hvenær
sem þau hafa viljað," segir móðir
þeirra.
Hún segir að þau Guðrún hafi
alla tíð verið góð böm. Guðrún hafi
fengið sína barnatrú frá sér og
bjóði enn góða nótt og biðji guð
um að geyma sig og sitt fólk þegar
hún sofnar heima. „Hún er góður
krakki en hefur cdltaf viljað dunda
sér mikið sjálf og vera sjálfri sér
nóg.“
DÝRAGARÐSBÖRN
„Þau verða ómöguleg bömin
þegar þau koma að tómu húsinu,"
segir móðirin. Hún þurfti að fara á
sjúkrahús um nokkurra vikna
skeið fyrir rúmum tveimur árum
vegna þess að hún er með psori-
asis og segir að þá fyrst hafi Guð-
rún hellt sér alvcirlega út í vímu-
efnaneysluna. Hún var þá 15 ára og
var, að því er bróðir hennar segir,
bæði farin að drekka og reykja
hass. Á þessum tíma las hún Dýra-
garðsbörn, „einu bókina sem ég
man eftir að hún hcifi lesið. Hún
hreinlega át hana upp,“ segir
mamma hennar. „Hún leiddist út í
þetta í gegnum vini. Þetta var eitt-
hvað spennandi, einhver uppreisn,
þessir krakkar vilja vera frjáJsir, en
síðan hefur hún ekki viljað sjá neitt
annað en þetta dóp.“
Eldri bróðir hennar segir að þau
hafi verið að reyna að fá hana til að
opna augun fyrir lífinu. Hann
snertir ekki vímuefni sjálfur og hún
lítur upp til hans. „Hún þarf að átta
sig á þessu sjálf. Hún getur ekki
haldið svona áfram. Hún þarf að
vakna til lífsins," segir hann.
Móðirin segist ekki skilja í þeim
foreldmm sem henda bömum sín-
um, sem svona er ástatt um, út á
kaldan klakann. Hún hefur alltaf
hcildið heimili fyrir börnin og dett-
ur ekki í hug að afskrifa þau. Hún
hefur heitan mat tvisvar á dag.
Myndbandstæki var keypt á heim-
ilið nýlega, og þegar elsta systirin
fer að heiman bráðlega, fær Guð-
rún sérherbergi í fyrsta skipti, ef hún
kærir sig um.
Að sögn sérfróðra kemur það oft
fyrir að foreldrar snúa bakinu við
vandræðaunglingum. Ástæðurnar
em náncist jcifn margar og foreldr-
arnir em margir. Sumir foreldrcu-
standa bara aðgerðalausir hjá og
sjá börnin hverfa og tengslin rofna,
sumum stendur cilveg á Scima, að
því er virðist og skeytingarleysið
er þá stundum eins konar vörn,
það er verið að verja „heiður fjöl-
skyldunnar". Stundum ræður til-
finningakuldi og ásakanir mestu,
stundum hrein og bein heimska.
Oftast er þó hægt að grafast fyrir
um ástæðurnar og meinið í sam-
skiptunum í viðtölum við viðkom-
andi. Oft em unglingar að leita eftir
tilfinningatengslum við foreldra
sína en fá það eitt frá þeim að þau
séu óalandi og óferjandi, ekki sé
hægt að treysta þeim o.s.frv. Þetta
er magnaður vítahringur og ungl-
ingarnir reyna oft að flýja hann
með því að mynda tilfinninga-
tengsl við jafnaldrana.
„Eg held að þessir kreikkar hcildi
hver í annan í þessu mgli sínu,"
segir bróðir Guðrúnar. „Þau segja
sjálf að þau viti að þetta sé vitleysa
hjá sér, en það sé bara ekkert að
gera fyrir þau, það sé alltaf verið að
straffa þeim. Þau vita að þau gætu
vel hjálpað hvert öðm ef þau
fengju tækifæri til þess. Þessa
krakka vantar t.d. heimili sem þau
gætu rekið að einhverju leyti sjálf.
Eg trúi ekki öðm en að sálfræð-
ingar landsins geti fundið lausn
fyrir þau þar sem þeim finnst þau
ekki vera álitin skítur samfélagsins
og þar sem þeim finnst þau ekki
vera þvinguð," segir bróðirinn.
„Það er allt of mikið um það að fólk
kasti skít í þessa krakka. Það er
ekki nóg að unglingarnir sjálfir
skilji hvað um er að vera, skynsam-
ir menn verða Iíka að fara að opna
augun fyrir þessu," segir hann.
„Ég er hætt að hafa sektarkennd
út cif því hvernig komið er fyrir
dóttur rninni," segir móðir hennar.
„Kannski liggur þó einhver sekt hjá
mér - kannski er það eitthvað sem
hún byrgir inni í sér og getur eng-
um sagt.“
,, ÞINGMENN KJAFTA -
GERA EKKERT“
„En nú vil ég reyna að þrýsta á
kerfið til að eitthvað sé gert í þess-
Móðirin heldur á
demantshring, einu
veraldlegu verð-
mætum dótturinnar.
Hún ætlar að geyma
hann þangað til dóttir
hennar losnar úr
vítahring vímu-
efnanna.
20 HELGARPÓSTURINN