Helgarpósturinn - 05.07.1984, Blaðsíða 19

„Ef ég færi
að hlýða
einhverjum
röddum...“
- rœtt viðSilju Aðalsteinsdóttur
um TímaritMáls og menningar
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur mynd Jim Smart
/ stiganganginum í húsi nr. 18 uið
Laugaveg ersannkallað frumskóg-
arloftslag: heitt, þungt og rakt, suo
að þegar maður hefur gengið upp
á þriðju hœð er maður orðinn
sueittur og býsna dasaður. Og and-
rúmsloftið sem uið tekur á ákueð-
inni skrifstofu þar á hœðinni er í
suipuðum dúr, ég leyfi mér að
segja dálítið ,,uillt“. í fordyrinu
hringsólar ungur heimspekingur,
og nagar á sér neglurnar. í kaffi-
stofunni sitja tveir rithöfundar og
hnakkrífast um huort nýraunsœið
sé illa þefjandi múmía eða huggar-
inn í anda sannleikans, og á gang-
inum stendur einrœnn bók-
menntafræðingur hampandi
þykku handriti.
Þessir menn eru að bíða eftir
viðtali við Silju Aðalsteinsdóttur,
ritstjóra Tímarits Máls og menn-
ingar, sem situr inni á skrifstofu
sinni. Hurðin er í hálfa gátt og
þaðan berst djúp bassarödd kyrj-
andi Ijóð, greinilega stuðluð og
höfuðstöfuð. Eg sting inn nefinu og
sé hvar ritstjórinn hlustar á upp-
lesturinn með margrœtt bros á uör.
Ég hafði œtlað mér að eiga orð
viðSilju þarna á skrifstofunni í til-
efni af útkomu 3. heftis Tímaritsins
í ár en mér blöskrar þessi gáfu-
mannafans og býð henni snarlega
að snæða með mér kartöflusúpu
og maísbrauð nœsta dag. — Með-
an ég svo bjástra uið súpuna lœtur
hún móðan mása um Tímaritið. Ég
spyr fyrst um ritstjórnarstefnu.
„Tímarit Máls og menningar hef-
ur, allar götur frá því að það var
stofnað af róttækum rithöfundum
(Rauðum pennum) á 4. áratugn-
um, verið fyrst og fremst málgagn
framsækinna bókmennta og bók-
menntaumfjöilunar, bæði af inn-
lendum og erlendum vettvangi. En
að sjálfsögðu er þar ýmislegt að
finna úr öðrum geirum menningar-
innar eða þjóðmálaumræðu í víð-
um skilningi. Til dæmis hafa tvö
hefti undanfarin ár verið helguð
skólamálaumræðum, friðarum-
ræðan hefur verið á dagskrá og
fyrsta hefti þessa árs var að hluta
helgað umf jöllun á verkum Sigurð-
ar Nordal, bæði bókmenntalegum
og heimspekilegum. Með nýrri rit-
stjórn 1977 var ákveðið að hvert
hefti fjallaði að hluta um ákveðið
þema, þ.e. um svipað efni frá ólík-
um sjónarhólum." Og nú skammar
ritstjórinn undirritaða fyrir að hafa
látið nemendur sína í MH kaupa
upp tvö hefti af Tímaritinu, annað
um skólamál, hitt um afþreyingar-
bókmenntir, sem þeir skyldu
brúka sem undirstöðu fyrir heim-
ildaritgerð.
„Svona nokkuð getur verið
óþægilegt, Jóhanna," segir Silja.
„Áð sjálfsögðu vilja nýir áskrifend-
ur oft gjarnan kaupa a.m.k. nokkra
árganga aftur í tímann!" Jóhanna
roðnar en tekst um síðir að blíðka
ritstjórann með því að segja henni
að það líði varla sú kennslustund í
hennar nútímabókmenntakennslu
að ekki reynist nauðsynlegt að
vitna til nýlegra greina eða rit-
dóma í Tímariti Máls og menning-
ar. Og tekur sem dæmi málefna-
lega ritdeilu milli Silju sjálfrcir og
doktorsins nýbakaða, Arna Sigur-
jónssonar, um hugmyndafræði Al-
þýðubókarinnar og Sölku Völku í
hitteðfyrra. Og með því að hamra á
hve ritdómar Tímaritsins séu ólíkt
læsilegri og betur unnir en hrafna-
sparkið á síðum dagblaðanna.
„Það hefst með góðri ritstjóm
okkar Vésteins" (Olasonar, lekt-
ors) „og samvinnu við höfunda.
Annars veit ég stundum ekki hvort
ég ritstýri heftinu eða heftið mér,“
segir Silja og blæs á sjóðheita súp-
una. „Það getur verið erfitt að
greina á milli sjálfstæðrar rit-
stjórnarstefnu eða áunnins
smekks, en það skiptir heldur ekki
meginmáli. En ég get sagt þér að
ritnefndin (sem nú er skipuð af
Árna Bergmann, Eyjólfi Kjalari
Emilssyni, Ingibjörgu Haraldsdótt-
ur og Pétri Gunnarssyni) hefur ver-
ið okkur mjög tillögugóð, og svo
má segja að mér sé nokkuð ritstýrt
að utan. Ég fæ mörg bréf og upp-
hringingar, bæði frá fólki sem átt
hefur efni á síðum Tímaritsins, en
einnig frá óbreyttum áskrifendum
þess. Sem betur fer eru viðbrögð
þessa fólks ólík. Það er á sinn hátt
frelsandi, því það væri miður, ef ég
færi að hlýða einhverjum eintóna
röddum..."
,„Svo þú færð að láta eigin smekk
og dómgreind ráða?“
Já, stjórn Máls og menningar er
enginn „big brother“ eins og sumir
virðast álíta."
Ef við víkjum að heftinu nýút-
komna, þá er það sérstætt að því
leyti að í því eru þrír efniskjamar í
stað eins. í fyrsta lagi eru útópíur.
til umfjöllunar,ýmsirdraumarsem
menn haia átt sér um betri tíma.
Árni Bergmann skrifar grein sem
nefnist „Staðleysur, góðar og illar"
— frá Thomasi More til Georgs Or-
well — og norskur mannfræðing-
ur, Anders Johansen, á grein er
Silja: „Annars veit
ég stundum ekki
hvort ég ritstýri heft-
inu eða heftið
mér. ..“
nefnist á íslensku .JJraumur um
betri tíma“ þar sem hann fjallar
m.a. um hve tímaskynjun manna er
ólík eftir menningarsvæðum. Svo
er grein eftir júgóslavneska heim-
spekinginn M. Markovic. Hún ber
heitið ,3iðfræði gagnrýninna fé-
lagsvísinda" og þar er velt vöngum
yfir hvað beri að leggja áherslu á í
mannvísindum með raunverulegar
þarfir mannsins í huga en ekki
gerviþarfir.
Svo er það Karabíska hafið! Ingi-
björg Haraldsdóttir, sem lengi bjó
á Kúbu, skrifar grein í tilefni af 25
ára afmæli kúbönsku byltingar-
innar. „Og sú grein er engin sykur-
uppskeruúttekt," segir Silja, Jield-
ur mjög persónulega og ljóðræn".
Árni Óskarsson skrifar um reggí-
tónlistina og umhverfi hennar og
þar er þýtt ljóð um bróður rasta
eftir E. Brathwaite.
Ennfremur er í heftinu kynning á
Yashar Kemal, sem án efa er þekkt-
asti núlifandi skáldsagnahöfundur
á tyrknesku. Þórhildur Ólcifsdóttir
lektor þýðir viðtal við hann sem
birtist í franska bókmenntatímarit-
inu Magazine litteraire, og beint úr
tyrknesku þýðir hún smásöguna
Barnið.
Auk þess má finna í heftinu
frurnsamin Ijóð sem falla óvenju
vel að framangreindum efniskjörn-
um.
Að lokum spyr ég Silju hvernig
svona hefti verði til.
„Flestar greinanna pöntum við,
hvort sem þær eru þýddar eða
frumsamdar.
En að sjálfsögðu er nokkuð um
að fólk komi til mín með efni sem
það á í handraðanuin eða hefur
áhuga á að vinna.
— Hvort allar skoðanir fái inni?
Nei, að sjálfsögðu ekki, saman-
ber framangreinda ritstjómar-
stefnu. Rödd frjálshyggju Hannes-
ar Hólmsteins yrði t.a.m. nokkuð
hjaróma í Tímariti Máis og menn-
ingar svo ekki sé meira sagt.“
Eg kveð þennan skörulega rit-
stóra í bili og enda spjallið á til-
vitnun í hennar eigin orð í nýút-
komna heftinu þar sem segir:
,J*'yrir aðeins 630.- kr. fá menn
fimm hefti af Tímaritinu, með
greinum, sögum, ljóðum og rit-
dómum, einhverju við allra hæfi,
og auk þess 15% afslátt af útgáfu-
bókum Máls og menningar. Það
em góð kjör.“
Og það veit trúa mín að em orð
að sönnu!
POPP
Dúkkulísur létta lund
eftir Gunnlaug Sigfússon
Dúkkulísurnar
Það er þvf miður ekki oft sem íslenskar
plötur koma á óvart á þessum síðustu tím-
um, nema ef vera skyldi að einstaka plata
næði niður fyrir þá lágkúru sem virðist ríkja
í rokktónlistinni hér um þesscir mundir. Það
þarf því engin meistaraverk til þess að
brúnin á manni lyftist.
Það er alltaf viss upplyfting í því að fá í
hendurnar jafn viðunncinlega plötu og
fyrsta plata kvennahljómsveitarinnar
Dúkkulísanna er. Hér er að vísu engan veg-
inn um gallalausan grip að ræða, enda varia
hægt að ætlast til þess af byrjendum sem
þeim. En á heildina litið em þó kostimir
stærri en gallamir.
Það sem ég finn einna helst að tónlist
Dúkkulísanna er að bassa- og trommuleik-
ur er mjög einhæfur og ekki bætir úr skák
að hljóðblöndunin á þessum hljóðfærum er
þess eðlis, að á stundum er eins og vcinti
gmnninn í tónlistina. Til dæmis finnst mér
innbyrðis blöndun á trommum hálf skrýtin
og sumsstaðar er bassinn alveg týndur. Þá
em textamir heldur klúðurslega samcin-
settir, þó yfirleitt sé svo sem allt í lagi með
yrkisefnið. Lögin em hinsvegar ágæt. Þau
em fremur jöfn að gæðum, þótt Silent Love
sé einna best og Pamela einna verst. Söng-
urinn er oftast nær mjög þokkalegur og
sama er að segja um hljómborðsleikinn,
sem er fremur einfaldur en srríekklegur.
Höfuðprýði Dúkkulísanna er svo gítarleikur
Grétu Sigurjónsdóttur. Gítarryþminn er
kraftmikill og sóló em vel leikin og
skemmtilega uppbyggð.
Sé tekið tillit til þess að hér er um fyrstu
plötu fremur lítt reyndrar hljómsveitar að
ræða, verður ekki cinnað sagt en að árang-
urinn sé harla góður og ég er ekki frá því að
með vissum lagfæringum eigi þessi kvenna-
sveit meiri möguleika á að gera góða hluti í
framtíðinni en Grýlumar hefðu haft.
Human League — Hysteria
Það em nú liðin um það bil tvö og hálft ár
frá því að Human League sendu frá sér plöt-
una Dare, sem þau slógu í gegn með á svo
eftirminnilegan hátt. Það gekk ekki áfalla-
laust að klára þessa nýju plötu, sem hlotið
hefur nafnið Hysteria. I fyrstu var ætlunin
að Martin Rushent, sem pródúseraði Dare,
sæi einnig um upptöku [jessarar plötu en
eitthvað slóst upp á vinskapinn milli hans
og hljómsveitarinncir, svo hann hætti. Eink-
um mun seinagangurinn við upptökumar
hafa farið í taugarnar á honum. Þá tók Chris
Thomas við stjóminni en hann gafst einnig
upp, enda var hann fyrir með aðra álíka
seinvirka hljómsveit á sínum snærum, sem
var Pretenders. Þegar allt virtist komið í
óefni og það stefndi í gjaldþrot hjá Human
League (ótrúlegt en satt) kom Hugh Padge-
ham til skjalanna og greiddi úr flækjunni á
tiltölulega stuttum tíma.
Það er ekki auðvelt að fylgja eftir plötu
eins og Dare og með Hysteria hefur Human
League ekki tekist að gera nógu sannfær-
andi plötu. Það er einkum tvennt sem gerir
það að verkum að Hysteria er ekki nógu
góð. í fyrsta lagi em lögin ekki nógu sterk,
þegar á heildina er litið. Lebanon er lang-
besta lagið og raunar það eina sem býr yfir
nægum krafti. Það virðist þó ekki ætla að ná
viðlíka vinsældum og Love Action og Don’t
You Want Me náðu á sínum tíma. Skýringin
á því er líklega viðfangsefni textans. Það
verður því spennandi að sjá hvemig næsta
litla plata verður en ég gæti ímyndað mér
að á henni gætu lent lög eins og So Hurt, I’m
Coming Back eða Life On Your Own. Það
em einkum tvö lög á Hysteria sem svo skera
sig úr fyrir hvað þau em léleg, en það em
tvö fyrstu lögin á seinni hliðinni, sem heita
Betrayed og The Sign. Hitt atriðið sem gerir
það að verkum að platan er ekki nógu góð
er að það er eins og vanti einhvem kraft í
útsetningar og hljóðfæraleik. Að vísu nota
þau nú rafmagnsgítar í nokkmm lögum og
lífgar það óneitanlega uppá, en ekki nóg.
Svona á heildina litið verður því Hysteria
fremur máttlaus plata, sem rennur
áreynslulaust í gegn án þess að maður
virkilega taki eftir því. Plötuna vantar þann
ferskleika, sem einkenndi Dare og ef þau
senda ekki tiltölulega fljótlega frá sér nýja
plötu, þá er ég hræddur um að Human
League falli fljótíega í gleymsku.
HELGARPÓSTURINN 19