Helgarpósturinn - 02.08.1984, Blaðsíða 13

MATKRÁKAN
Farsœlast aö fasta
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur
Heil og sæl!
Fyrir síðustu jól gerði ég í stuttu máli
grein fyrir föstu, hvatti fólk til að fasta í
lækningar-, hressingar- og yngingarskyni.
Sjálf hef ég ctldrei fastað nema í ss. 4 daga í
einu og það er tæpast nóg til að endurfæð-
ast. Hef lengi verið að bíða eftir hentugu
tækifæri til að fasta í 10 - 14 daga með
a.m.k. viku undirbúningi og viku „endur-
hæfingu" og þykist nú hafa skapað mér
temmilega hentugar aðstæður: hálfdösuð,
nýkomin ur erilsömu fríi, og vil gjaman
endumýja kretftana fyrir samningu nýrrar
matreiðslubókar.
Þegar þetta er ritað (27.7.) er þriðji dagur
í eiginlegri föstu hjá mér; eftir 8 daga undir-
búning eða „niðurát". Eg hef ekki fallið í
neina freistni, jafnvel þótt ég væri með
fullan ísskáp cif útlenskum ostum og pylsum
og væri fyrstu 6 daga undirbúningsins að
lesa próförk af þýddri matreiðslubók:
Heimsins bestu brauð og kökur. Náttúrlega
em litmyndir cif hverri einustu krás, en ég
lcis mig nokkum veginn þrautalaust í gegn-
um helgarfreistingar á borð við gríska
ástarpunga og dönsk völundarhús, súkku-
laðibroddgelti, sneiðcimar hctns Casanova
og eftirlætistertu Madame Pompadour.
Geri aðrir betur! Og það sem meira er:
tóbakslöngunin er horfin - en eitt af mark-
miðum föstu minnar var að reyna að hætta
að reykja. Ýmsir halda frcim að fasta sé
besta ráðið til þess!
Þar sem margir viðmælendur mínir hafa
sýnt þessu mikinn áhuga og bíða spenntir
eftir árangrinum, hef ég ákveðið að greina
frá föstuhaldi í þessum pistli og þeim næsta
- mun ítarlegar en gert var á jjessum vett-
vangi fýrir jólin - og lýsa eigin reynslu af
föstunni í leiðinni. Enda finnst mér að varla
sé hægt að krefjast þess af mér að ég skrifi
um kræsingar við þessar aðstæður...! Það
yrði seint safaríkur texti.
I upphafi var fastan
Fasta kemur fyrir í öllum helstu trúar-
brögðum heims; í Biblíunni og Kóraninum
kemur fram að fólk fastaði í ýmsum tilgangi:
til að „hreinsa sig“ innvortis og verða þar
með Guði þóknanlegra; til að öðlast meiri
sálarstyrk og þar með trúarþrek; og síðast
en ekki síst í lækningarskyni. Þannig fastaði
Móses t.d. í 4Ö daga og 40 nætur meðan hann
dvaldist með Drottni við að skrifa á töflum-
ar orð sáttmálans, boðorðin tíu; enda er
gott að fasta áður en eða meðan að fengist
er við andleg þrekvirki.
Ef við lítum til ríkis náttúrunnar kemur í
ljós að flest villt dýr búa við mikinn matar-
skort einhvern hluta ársins. En dýr og menn
eru þannig gerð af náttúrunnar hendi að
þau hafa varaforða í formi fitu sem líkaminn
getur þá brennt í skorti á nýmeti. Dýrin
virðast komcist ágætlega af meðan á þessu
svelti stendur; fremur að þau lendi í erfið-
leikum að því loknu vegna ofgnóttar að-
gengilegrar fæðu.
Maðurinn var (og er sums staðar enn) að
sjálfsögðu einnig seldur undir jöetta nátt-
úrulögmál eða temprun; á norðurhveli
jarðar síðari hluta vetrar og fram á vor, í
hitabeltislöndunum meðem á þurrkatíma-
bilinu stendur. En nú hefur fólk í hinum
svokölluðu (matar)-menningarlöndum
fyrir löngu skotið náttúrunni ref fyrir rass
með því að finna upp ótal möguleika á að
geyma fæðu í lengri tíma. Og eftir því sem át
hefur orðið okkur einhver hin fremsta
nautn, borða flestir of mikið að staðaldri og
bjóða með því ýmis konar heilsutjóni birg-
inn, á borð við offitu og hjarta- og æðasjúk-
dóma, m.ö.o. menn „grafa sér gröf með
tönnunum".
Kostir föstunnar
Segja má að fasta sé allt í senn: innri
hreinsun, sjálfslækning og orkugjcifi, þó það
hljómi e.t.v. sem fjarstæða. Meðan á föstu
stendur „afeitrast" líkaminn. Hann fær
tækifæri tii að brenna upp dauðar frumur
og fitubirgðir sem hafa safnast fyrir í honum
og hann nær ekki að losa sig við á eðlilegan
hátt, ef fæðan inniheldur of mikið af fitu og
(dýra)eggjahvítuefnum (sem hún óhjá-
kvæmilega gerir miðað við algengustu
neysluvenjur hér um slóðir). Streita og
hreyfingarleysi auka jafnframt á þessa vafa-
sömu „birgðasöfnun" líkamans.
Fasta hefur áhrif á bæði líkama og sál.
Eftir því sem líður á föstuna verður fólk æ
sprækara og andríkara og eftir svo sem viku
er það endumýjað. Svokölluð nekro-
hormón sem koma úr dauðu frumunum
stuðla nefnilega að myndun nýrra fruma,
þannig að líkaminni „yngist upp“ í bókstaf-
legum skilningi. Þetta ferli getur jafnframt
læknað sjálfkrafa marga „króníska" sjúk-
dóma, s.s. gigt, hjarta- og æðasjúkdóma,
ákveðna nýmasjúkdóma, offitu, illskýran-
legt þreytuástand, höfuðverk, ofnæmi og
vissa maga- og þarmakvilla. Eg þekki t.d.
mann sem heldur sér góðum af liðagigt með
reglulegri föstu.
Hvenær er best að fasta?
Þegar lífsorkan virðist í lágmarki, þegar
menn sýnast dauðir úr öllum æðum, sljóir
og óeðlilega þreyttir, getur fasta gert krafta-
verk. Rétt eins og fylla þarf bílinn af bensíni
með ákveðnu millibili og setja í klössun,
þarfnast mannslíkaminn sérstakrcir um-
önnunar og úthreinsunar cif og til. Árangur-
inn er sá Scimi: „gangverkið" vinnur betur,
við öðlumst nýjan kraft og orku, verðum að
öllu Ieyti hressari og glaðari.
Allra best er að fasta snemma á vorin, séu
aðstæður fyrir hendi. Með því móti má
segja að menn séu vel undan vetri gengnir
en ekki gráir og þróttlitlir, og geti notið
sumarsins tvíefldir. Menn fara ekki neins á
mis við að fara í bindindi á hálfsárs gcimlan
mat eða meira.
Annars er hægt að fasta á hvaða árstíma
sem er, nema helst ekki yfir allra köldustu
vetrarmánuðina. Meðan á föstu stendur
lækkar líkamshitinn iítið eitt, menn eru
hrollgjamari en við venjulegar aðstæður,
og því er betra að ekki sé nístingsgaddur úti
við.
Við hvers konar aðstæður er
best að fasta?
Aðstæður þess sem fastar skipta miklu
máli, einkum ef fastað er í fyrsta skipti. Menn
verða að geta tekið lífinu með ró, treyst sér
til að skrúfa fyrir hversdagsrifrildi, fjármála-
áhyggjur og tilfinningakrísur. Til að auka
sálarstyrkinn og úthaldið er t.d. mjög gott
að sambýlisfólk eða vinnufélagar fasti sam-
an. Og næg útivera og hreyfing skipta miklu
máli!
Best væri náttúrlega að geta flúið borgina
á vit hreinna lofts og fuglalsöngs í stað
eiturgass og hávaðamengunæ. En þess eiga
ekki allir kost Enda held ég að innri aðstæð-
ur skipti meira máli: að vera sáttur við sjálf-
an sig (menn mega ekki hef ja föstu í einni
taugahrúgu, t.d.!) og sáttur við þá ákvörðun
að fasta, vera búinn að meðtaka það sem
eitthvað jákvætt og tilvinnandi.
Hvernig á að fasta?
- Fasta er enginn venjuiegur megrunarkúr
þótt menn missi um hálft kíló á dag meðan á
henni stendur. Þau kíló koma bráðlega aftur
ef menn breyta ekki lífsvenjum sínum og
mataræði talsvert að föstu lokinni. Undir
föstunni „borða" menn ýmsa drykki með
skeið og tyggja rétt eins og venjulega, til að
munnvatn myndist. Það má alls ekki inn-
byrða neina fasta fæðu, ekki einu sinni
ávexti. Best er að borða hvers kyns ósykr-
aða ávaxta- og grænmetissafa, jurtate og
ósaltan súpukraft, og svo náttúrlega vatn.
Alla drykki skal innbyrða líkamsheita og
menn þurfa að fá am.k. 2 1/2 1 af vökva á
dag.
Ahrifaríkast er að fasta í a.mk. 8-10 daga í
fyrsta skiptið, gjarnan i hálfan mánuð. En
þeir sem hafa reynt þetta áður geta flestir
haldið út 20 - 25 daga föstu án óþæginda.
F östuundirbúningur
Þegar þú hefur ákveðið að byrja föstuna
tiltekinn dag er rétt að undirbúa líkamann
fyrir komandi breytingu. Siðustu dagana
fyrir föstu er best að nærast mestmegnis á
ferskum ávöxtum og grænmeti, siðasta
daginn eingöngu á ávöxtum og jurtateum
með laxerandi áhrifum. Borðið t.d. skv.
eftirfarcmdi leiðbeiningum í eins marga daga
og hægt er (5 er algjört iágmark):
Morgundrykkur: Drekkið eitthvert þcirma-
örvandi te um leið og þið vaknið, t.d.
kamillu- eða rósberjate (nyponte í NLF),
e.t.v. með dálitlu hunangi út í. Sítrónuvatn
eða sveskjusoð er líka hentugt.
Morgunverður: Hér á best við að borða
disk af súrmjólk eða hreinni jógúrt með
músli út í, og einhvem ferskan ávöxt.
Hádegisverðurinn skal samanstanda af
hrásalati úr nokkrum grænmetistegundum;
hægt er að búa til létta sósu úr súrmjólk,
sítrónusafa og kryddjurtum, en forðist alla
dýrafitu. Hún er bannvara! Bökuð kartafla
má gjarnan fylgja með hér.
Kvöldverður: Hér fer vel á að elda sér gróf-
an graut, eins og rúgflögugraut eða krúsku-
graut og borða hann með dálítilli epla-
stöppu (-mús, -purée) eða öðrum lítt
sylmiðum ávöxtum. (Uppskrift að rúgflögu-
graut handa einum: sjóðið 1 dl af rúgflögum
í 3 dl af vatni, e.t.v. ásamt saltlús, í u.þ.b. 15
mín.)
Millimál skulu ævinlega samanstanda af
ávexti og jurtatei. í búð Náttúrulækninga-
félags íslands við Laugaveg, Heilsuhúsinu
og Kommarkaðnum við Skólavörðustíg og
víða í „heilsudeildum" stórmarkaða fæst
gott úrval af jurta- og ávaxtateum.
I næsta pistli lýsi ég svo sjálfri föstunni og
hvernig best er að brjóta hana.
Þú færð gjaldeyrinn í utanlandsferðina hjá okkur.
Ef eitthvað er eftir þegar heim kemur er tilvalið
að opna gjaldeyrisreikning og geyma afganginn á vöxtum
til seinnitíma.
Iðnaðarbankinn
Aðalbanki og öll útibú.
HELGARPÓSTURINN 13