Helgarpósturinn - 25.10.1984, Síða 27

HRINGBORÐIÐ
Með íhaldskveðju
Þessir verkfallsdagar eru gleði-
stundir hjá okkur, félögum
Ihaldssama íhcildsflokksins og að
okkar mati tvímælalaust skref í
rétta átt. Ýmsir kvillar núh'ma
þjóðfélags hafa verið skörulega
upprættir og ástkær ríkisstjóm
okkar lætur sitt ekki eftir liggja,
en gerir heiðvirðar tilraunir til að
hnika málum enn á betri veg.
Einkum og sérílagi er gleðilegt að
horfið skuli hafa verið frá þeirri
láglauníistefnu sem engu gildi
þjónaði öðru en að ala upp í fólki
þorsta í munað og óhóf og tekin
upp í staðinn stefna sem byggir á
aldagömlum hefðum, að svelta.
Hungursneyð og hallæri hefur frá
alda öðti reynst Islendingum
hollur þjóðararfur og er vel að
einhver hefur loks kjark til að
endurnýja þá lífshætti. Nú vantar
ekki nema góða plágu. (Hunda-
æði væri auðvitað það sem þjóð-
in þarfnast, en ekki verður á allt
kosið.)
íhaldssami íhaldsflokkurinn
gleðst líka innilega í hjörtum sín-
um og nýrum að loks hafi verið
látið af þeim ófögnuði sem fjöl-
miðlafárið hefur reynst. Það
kann ekki góðri lukku að stýra að
láta fréttir og fullkomlega gagns-
lausar upplýsingar dynja á
mönnum daginn út og inn,
að ekki sé minnst á svo-
nefnt „skemmtiefni". íhaldssamir
íhaldsmenn vita sem er, að fjöl-
miðlar eru af hinu illa og öll al-
menningsfræðsla stefnir að því
einu að leiða fólk sem lengst frá
uppruna sínum og eðli. Því er það
ekki síður mikill áfcingi að skólum
hafi nú verið lokað og öll höft á
menntun ber eindregið að auka,
til að tryggja að sem fæstir upp-
lýsist. Ihaldssami íhaldsflokkur-
inn fagnar sömuleiðis námslána-
skerðingu en þykir þó ekki nóg
að gert og heillavænlegast að
taka upp námsgjaldakerfi, þar
sem væntanlegir menntamenn
reiði af hendi stórar fúlgur fyrir
að læra íslendingasögumar ut-
anað. íhaldsscimir íhaldsmenn
óttast það eitt, að samningar ná-
ist í þeim kjaradeilum sem valdið
hafa því að þessi menningararfi
(eins og spaugscimir íhcddsscimir
íhaldsmenn nefna fyrirbærið
gjarna í sínum hópi) er nú aflagð-
ur. Slíkt má ekki verða! Hlutað-
eigandi verða þegar í stað að
hverfa frá samningaborði og
aldrei þcmgað aftur!
Betur má ef duga skal, sagði
eitt af þrennu: Kerlingin, Skáldið
eða Biblían. Þegíir allt stefnir aft-
ur í rétta átt til göfugrar fortíðar
Islcinds og mannkyns cdls er tíma-
bært að færa alla löggjöf aftur í
rétt horf. Það hefur lengi verið
útbreiddur misskilningur að
sömu lög eigi að gilda fyrir alla,
þó Ihcddsscimi íhaldsflokkurinn
hafi ítrekað bent á að slíkt sé
firra. Loks hcda frammámenn átt-
að sig á þessari fjarstæðu og
réttilega leitt mönnum fyrir sjón-
ir að engin ástæða sé til að binda
enda á lögbrot þegar allstaðar sé
verið að brjóta lög. íslenska lög-
gjöf þarf að endurskoða frá
grunni með það fyrir augum að
skýrt komi fram nauðsyn á harðri
refsilöggjöf fyrir sauðsvartan al-
múgann og áhrifamenn séu að
sjálfsögðu undanþegnir henni.
Hver heilvita maður hlýtur að sjá
að „sama refsing fyrir sama brot“
getur gilt fyrir Jón en ekki séra
Jón, elskaðan og virtan af öll-
um. íhcddsscimi íhaldsflokkurinn
harmar djúpt þau tunguglöp for-
sætisráðherra að lýsa yfir að
hann væri á móti lögbrotum,
hver sem þau væru. Slíkt hjal geta
ábyrgir menn ekki látið eftir sér á
þessum siðustu og síbatnandi
tímum.
Efst á stefnuskrá íhcddssama
íhaldsflokksins er að sjálfsögðu
hið göfuga markmið hans, að
hverfa aftur til steinaldar og vita
flestir af einlægum stuðningi
flokksins við vígbúnaðcirstefnu
stórveldanna cif þessum sökum.
Ihaldssamir íhaldsmenn vita þó
gjörla, að slíkt verður ekki fram-
kvæmt í svo litlu lcindi sem ís-
landi, nema utanaðkomcmdi að-
stoð komi til. Aftur á móti er ýmis-
legt sem má hnika til betri vegar
með lítilli fyrirhöfn, ef góður vilji
er fyrir hendi, og vil ég nú telja
fáein atriði:
1. Tekið skal upp rúnaletur og
það stafróf sem almennt er not-
ast við lagt skilyrðislaust niður.
2. Hálendi íslands verði nýtt
betur en nú er gert og fólk flutt
þangað úr byggð eftir þörfum.
3. Umsvifalaust verði komið á
lögskipuðu og lögvemduðu
þrælahcddi og hafinn útflutning-
ur til fornra viðskiptaaðila okkar í
þeim efnum, s.s. Englands og
Tyrklands.
4. Þegar verði hcdist handa við
að auka virkni íslenskra eldfjalla
sem hafa fengið að drabbast nið-
ur síðustu árin og eru komin á
það stig, að þau valda naum;ist
nokkru tjóni lengur í eymdarleg-
um gostilraunum sínum. Ef sá
jarðfræðingaskari sem á íslandi
er getur ekki fundið viðunandi
leiðir til að bæta þetta ástand,
skal hann niður lagður.
Að öðru leyti er íhcddssami
íhaldsfiokkurinn ævinlega reiðu-
búinn að vera ríkisstjórninni til
halds og trausts með ráðlegging-
um um úrbætur.
Með íhaldskveðju og hvatningu.
MATKRAKAN
Forboðin fœða og friður
Ein vinkona mín ágæt borðar ekki hrossa-
kjöt og er hrædd við mýs, skordýr og flug-
ferðir. Henni býður við fitu, hráum fiski,
grautum og skelfiski, einkanlega hráum
ostrum; segir að það sé konsistensinn, allar
þessar fæðutegundir séu slepjulegar á tung-
unni, allt að því hrákakenndar. Að öðru leyti
er konan alveg ótrúlega skynsöm miðað við
önnur afbrigði af homo sapiens sem ég þekki
(ætti ég kannski að segja femina sapiens í
þessu tilviki?).
Hún er síður en svo eini íslendingurinn
sem lítur ekki við hráum fiski, sem er víða í
hávegum hafður, t.d. í Japan. íslendingar
borða hins vegar grafinn fisk með bestu lyst,
en það er líka allt annað mál. Og hrædd er
ég um að fremur kysi þessi vinkona mín að
verða fyrir kjarnorkusprengju en að leggja
sér mús til munns. Mýs eru þó borðaðar í
Kína; músarungar eru snöggsoðnir í vatni,
teknir upp á halanum og borðaðir, rétt eins
og við borðum úthafsrækjur, en það er auð-
vitað allt annað mál. Og kjúklingar soðnir í
egginu eru veislumatur á Filippseyjum.
Maðkaður fiskur eða mjólk
Rússneski ferðagnrpurinn Prshewalsky
segir frá því í ferðaminningum sínum að
móngólski þjónninn hans hafi kastað upp af
viðbjóði þegar hann sá húsbónda sinn borða
andarsteik. Mongólar borða nefnilega ekki
sundfugla; sjálfur borðaði þessi viðkvæmi
maður hráa, óþvegna kindaþarma með
bestu lyst.
f Frakklandi borða menn froska og segir
það óneitanlega nokkuð um íbúa landsins.
Englendingum finnst þetta svo afgerandi að
þeir kalla nágranna sína sunnan Ermarsunds
froskæturnar eða einfaldlega froska. „Niðr-
andi nafngift fyrir Frakka," segir orðabókin,
og bætir við: „yfirleitt móðgandi “ Þá má
spyrja: hverjir eru móðgaðir, Englendingar
eða Frakkar?
Svo virðist sem matvendni eða matarfælni
eða -fyrirlitning öllu heldur, sé í rauninni fé-
lagslegt fyrirbæri, stundum mótuð af árþús-
undagömlum hefðum. Þegar einhver vill
ekki borða ákveðna fæðutegund, þá er það
ekki vegna þess að hann fær klígju af að
smakka á henni; klígjan stafar þvert á móti
af því að samkvæmt einhverri hefð er fæðu-
tegundin ekki borðuð. Julian Hirsch sem
hefur skrifað afar spennandi ritgerð um
„hefðbundna matarfælni" álítur að svo ein-
falt sé málið.
Það sem mönnum býður við á einum stað
á hnettinum, er borðað með bestu lyst ann-
ars staðar: ónefndur Asíuþjóðflokkur sleikir
út um þegar sest er til borðs til að snæða úld-
inn fisk með iðandi maðkaveitu, en getur
ekki hugsað sér að láta ofan í sig annan eins
óþverra og egg. Kínverjum verður bumbult
þegar þeir heyra um fólk á Vesturlöndum
sem borðar mjólk, smjör og ost. Svona er
mannfólkið ólíkt.
„Svínakjöt, vidurstyggileg
skriddýr og mýs“
En samt sem áður: hvernig getur nokkur
maður borðað mýs? Jú, það er víst til fólk
sem þverskallast við Guði og refsingum hans
og fer afsíðis til að „eta svínakjöt, viður-
styggileg skriðdýr og mýs“ eins og segir í síð-
asta kafla Jesaja spámanns.
Þeim sem álíta að mannfólkið sé skyn-
semisverur skjátlast. Nútímafólki hættir til
að gleyma að við erum ekki aðeins komin af
forfeðrum í þriðja og fjórða lið, heldur einnig
í þúsundasta lið. Það eru ekki aðeins líffræði-
legar erfðir sem tengja okur við fortiðina,
heldur má einnig rekja ýmsa vana okkar
þúsundir ára aftur í tímann. Mörgum þeirra
miðla foreldrar börnum kynslóð fram af
kynslóð umhugsunarlaust, í mesta lagi reyn-
ir fólk að útskýra upp á nýtt „sannfæringar"
sem það veit hreint ekki lengur á hverju
byggðust í upphafi.
> Þessar ævafornu „sannfæringar" finnum
við í afstöðu til barnanna okkar, til kynlífs,
en þó einkum og sér í lagi í afstöðunni til þess
sem við getum borðað og þess sem við get-
um ekki borðað. Þær eiga rætur sínar djúpt
í frumstæðum lögum sálarinnar, lögum sem
mynduðust svo snemma í barnæsku að við
vitum harla lítið um samsetningu þeirra, en
þau gegna samt sem áður lykilhlutverki
varðandi ýmis konar skoðanamyndun
seinna í lífinu.
Þessi fyrirbæri rekumst við á sem nokkurs
konar sálræna steingervinga í trúarbrögð-
um og þjóðtrú, sem hafa varðveitt ákveðna
afstöðu í þúsundir ára — oft í óbreyttri
mynd. Hvert tímabil kemur svo með sínar
útskýringar sem grundvallast á viður-
kenndri heimsmynd í það og það skiptið. Nú
á dögum eru einkum matarbönn réttlætt
með ýmsum heilsufræðilegum rökum og
bakteríuhræðslu.
Heilög dýr og óhrein
Við erum einkum upptekin af vandamál-
um varðandi völd, yfirráð, kynlíf og mat.
Maturinn er það sem við komumst í nánasta
snertingu við: hann fer inn í okkur og verður
hluti af okkur sjálfum. Þess vegna skiptir svo
miklu máli hvað við borðum. Fyrirbærin
búa yfir sjálfstæðum öflum, einkum dýrin
sem hafa líf. Þessi öfl geta verið svo sterk að
þau gera dýrin hættuleg — manneskjan
lendir í vanda, getur ekki innbyrt þau. Dýr
geta verið heilög eða óhrein, útkoman er sú
sama. Persar borða ekki naut, af því að þau
eru heilög, ekki svin, af því að þau eru
óhrein.
Þar við bætist að það sem er heilagt sam-
kvæmt einum trúarbrögðum verður afar
óhreint í trúarbrögðum í samkeppni við þau
fyrri. Svínið var heilagt í mörgum nágranna-
trúarbrögðum gyðinga og því varð svína-
kjötsát hjáguðadýrkun (blótskapur) meðal
þeirra sjálfra.
Hrossakjötsát var lengi vel sérlega synd-
samlegt athæfi, þar sem hesturinn var fórn-
ardýr hjá norrænum heiðingjum og neysla
hrossakjöts því allt að því blætisdýrkun. En
íslendingar höfðu vaðið fyrir neðan sig og
tilskildu sér rétt til að borða hrossakjöt þótt
þeir játuðust undir kristna trú. En þegar
menn hættu að borða hrossakjöt i Evrópu
var það táknrænt fyrir að þeir hefðu sigrast
á heiðninni og væru alfarið komnir yfir á
kristna bylgjulengd. En kristindómurinn er
ekki svo ýkja gamall miðað við tugþúsund-
ára sögu mannkyns. Vissulega finnst mörg-
um hrossakjöt óþægilega sætt; það er líka
eitthvað tortryggilegt við kanínukjöt; mörg-
um býður við blóði, þótt þeir hafi ekki hug-
mynd um það sem stendur í 3. Mósebók, 3.
17.: „Þér skuluð engan mör og ekkert blóð
eta.“
En hvað með hunda, ketti og mýs? Hvers
vegna er óhugsandi að leggja sér þau til
munns? Svo virðist sem viðurstyggðin fari
vaxandi eftir því sem matarbannið er eldra.
Hrossakjöt hefur verið forboðið í þúsund ár,
en kjöt hinna framangreindu í árþúsundir.
E.t.v. hefur músin einhvern tímann verið
heilög, sumir fórna músinni fyrstu barna-
töninni sem þeir missa; og margir, ekki bara
konur, reka upp vein þegar þeir sjá þetta
stórhættulega dýr. Músin býr í holum í jörð-
inni; skyldi hún vera í sambandi við sálir
framliðinna? Ekki gott að segja. En slöngur
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur
og eðlur eru líka hættulegar og viðurstyggi-
legar — og þær má heldur ekki borða.
Kötturinn er ættaður frá Egyptalandi, þar
sem hann var álitinn mjög heilagur til forna.
— Hann fylgdi nornunum á sínum tíma, og
kettir voru brenndir í þúsundatali sunnar í
álfunni aðeins fyrir nokkrum öldum og enn
er víða siður að slá köttinn úr tunnunni.
Hvað með hundinn? Hann er svo gamall í
hettunni að um hann verður ekki fullyrt með
vissu. En guðir og djöflar hafa m.a. þá nátt-
úru að nöfn þeirra má nota sem skammar-
og blótsyrði; það sama á við um hundinn:
hundur er ljótt skammaryrði á þýsku, yngra
afbrigði kristið er: svínahundur; og tíkarson-
ur er eitthvað það mest móðgandi sem
menn geta kallað óvin sinn á ýmsum tungu-
málum, jafnvel þótt þeir séu miklir hunda-
vinir. (Hér má líka velta fyrir sér cynikerun-
um, á ísl. hundingjum sem eru skv. orðabók-
inni menn sem iðka kaldranalegt tal, hafa
kaldranalegar skoðanir; niðrandi nafngift,
þýðing sem mig minnir að Jónas skáld Hall-
grímsson hafi fyrst komið á framfæri.)
Forbodin fæða og fridur
Annar áhrifamáttur dýranna er sá að við
finnum til sjúklegrar, óskilgreinanlegrar
hræðslu gagnvart þeim: fáum fóbíur. Þær al-
gengustu eru einmitt hunda-, katta-, músa-
og slöngufóbía. Sjaldnast tökum við slíka
hræðslu mjög alvarlega; en er ekki mögu-
legt að þarna geti verið um árþúsundagamla
bælingu að ræða? Hræðsla og dýrkun eru
rík í okkur öllum. Vinkona mín með músafó-
bíuna dýrkar ketti. Það geri ég líka. Að vísu
bara einn, en í þeim mæli að mörgum þykir
nóg um...
Nei, skynsöm erum við aðeins á yfirborð-
inu. Homo sapiens: hinn vitiborni maður. En
hvað veit hann um sitt innsta eðli? Við erum
knúin áfram af sterkum, óljósum öflum sem
sum hver má rekja aftur í gráa forneskju, og
um þau vitum við ekki par. Varðandi þau öfl
sem ákvarða hvað við megum borða og
hvað ekki, þá geta þau vissulega virst sak-
leysisleg í fljótu bragði, en því miður geta
þau þrátt fyrir það skipt sköpum í lífi manna;
gyðingapresturinn lærði, Eleazar, kaus
fremur að láta pynta sig til dauðs á 3. öld f.
Kr. en að borða svínakjöt, og heldur svelta
Indverjar í hel en að leggja sér heilagar kýr
til munns, svo dæmi séu nefnd. En það eru
líka árþúsundagamlar hefðir sem stýra
kjarnorkueldflaugunum. Það er ekki einung-
is forboðið að borða mýs, afvopnun er for-
boðin líka, það er bannað að lifa í friði og
fullri vinsemd við „hina“.
En þetta átti víst að vera stutt spjall um
matvendni og matarfóbíur en ekki mann-
fræðiúttekt, og ætlunin var síður en svo að
taka fyrir kjarnorkuvígbúnaðarkapphlaup-
ið...
HELGARPÓSTURINN 27