Helgarpósturinn - 22.11.1984, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSYN
eftir Sigmund Erni Rúnarsson
Islendingar búa við eitthvert svartasta og
lengsta skammdegi sem nokkur þjóð á þess-
ari jarðarkringlu má þola.
Þessvegna lyftir maður brún-
unum þónokkuð þegar inn á borð berst til
manns geysilega unnin könnun á gildismati
mörlandans, þar sem helsta niðurstaðan er
sú að engin Evrópuþjóð telji sig jafn ham-
ingjusama og íslendingar!
Þessi könnun er unnin af ráðgjafarfyrir-
tækinu Hagvangi í Reykjavík undir hand-
leiðslu sérfróðra manna í félagsvísindum og
er hún liður í alþjóðlegri könnun sem hrund-
ið var af stað árið 1978 af European Values
Systems Study Group sem starfar í Amster-
dam. Úrtaksstærðin var 1000 manns eldri en
18 ára. Markmið þessarar könnunar var að
afla haldgóðrar vitneskju um gildismat
þjóða, meðai annars viðhorf þeirra til sjálfra
sín, náunga sinna, trúar, atvinnu, fjölskyldu-
lífs, þjóðfélags, siðferðisþátta og lífstilgangs.
Með könnuninni hér heima, sem gerð var
fyrr á þessu ári, fæst samanburður á gildis-
mati íslendinga við um það bil tuttugu og
fimm aðrar þjóðir, þar á meðal Norðurlanda-
búa og flestar Evrópuþjóðir. Þessi könnun
hefur þegar verið gerð í tuttugu og sjö lönd-
um og samhæfing niðurstöðu frá hinum
ýmsu löndum verður í höndum fram-
kvæmdastjóra Gallups í London.
Óhætt er að segja að íslenska útkoman
eigi eftir að vekja mikla athygli á þjöðinni
sem býr hér norður í Ballarhafi, enda skera
íslendingar sig úr á svo mörgum sviðum, ef
marka má niðurstöðurnar, að auðvelt er að
sjá fyrir sér útlendinga ímynda sér ísland
sem eitthvert undraland eftir lestur heildar-
úrslitanna á gildismati þjóða. Það hlýtur að
vera forvitnilegt að kynnast þjóð sem virðist
vera sáttari við lífið en flestar aðrar þjóðir
heims. En lítum frekar á helstu niðurstöð-
ur..,
Einungis Danir telja sig vera ánægðari
með lífið þessa dagana en Islendingar. Þegar
spurt er hinsvegar hversu ánægðir menn bú-
ist við að vera með lífið eftir fimm ár, lenda
íslendingar í efsta sæti. Þessi rosalegu
lukkulegheit landans virðast vera bundin
við andlega sviðið, því þegar komið er yfir á
það veraldlega, til dæmis hvað varðar fjár-
hagslega afkomu, er allt annað upp á ten-
ERLEND YFIRSÝ
í fyrstu viku þessa mánaðar kusu tvær
Ameríkuþjóðir sér forseta og þing. Sunnu-
daginn 4. nóvember gengu Nicaraguabúar
að kjörborði í fyrsta skipti síðan uppreisn
undir forustu Sandinista steypti nær hálfrar
aldar harðstjórn Somoza-ættarinnar. Þriðju-
daginn 6. nóvember leitaði Ronald Reagan í
annað skipti eftir stuðningi landa sinna til að
gegna forsetaembætti Bandaríkjanna.
Hvorar tveggja kosningar fóru eins og við
var búist. Reagan vann frægan sigur á Walt-
er Mondale, og Daniel Ortega, foringi bylt-
ingarstjórnarinnar í Nicaragua, var kjörinn
forseti með tveim þriðju atkvæða. Ekki var
vika liðin frá kosningaúrslitum, þegar stjórn-
irnar í Managua og Washington voru komn-
ar harðar í hár saman en nokkru sinni fyrr.
Sumir af æðstu valdhöfum Bandaríkjanna
töluðu hástöfum um beinar, bandarískar
hernaðaraðgerðir gegn Nicaragua, og stjórn
Sandinista setti her sinn í viðbragðsstöðu og
bað þjóðina að vera viðbúna bandarískri
árás.
Strax og byltingarstjórnin í Managua boð-
aði að hún myndi leita eftir umboði frá þjóð-
inni í kosningum, lýsti Bandaríkjastjórn yfir
að hún myndi ekkert mark á þeim taka. Með
miklum eftirgangsmunum kom bandaríska
leyniþjónustan því til leiðar, að þau samtök
stjórnarandstæðinga í Nicaragua sem kunn-
ust eru utan landsins, Lýðræðissamræmir,
ákvað að hundsa kosningarnar. Foringi Lýð-
ræðissamræmis, Arturo José Cruz, var áður
sendiherra stjórnar Sandinista í Washing-
ton, en sagði af sér 1981 og dvelur þar í borg.
En fulltrúum stjórnmálaflokka frá Vestur-
Evrópu, sem Sandinistar buðu til Nicaragua
til að fylgjast með kosningunum, ber saman
um að viðleitni CIA til að gera kosningarnar
ómarktækar hafi ekki borið árangur. Marx-
lenínsk flokksbrot, sem keppa við Sandinista
frá vinstri, fengu að vísu harkalega útreið,
en tveir hægri sinnaðir flokkar, íhaldsmenn
og Frjálslyndir, skiptu með sér þriðjungi
greiddraog gildra atkvæða. í einu sveitahér-
aði, Contales, náðu þeir tveim efstu sætum
en Sandinistar urðu að láta sér nægja hið
þriðja. Mestu máli skipti þó, að kosninga-
þátttaka var mikil, 82 af hundraði. Daniel
Ortega hlaut því stuðning um það bil tvöfalt
stærri hluta kosningabærra landa sinna en
Það helst í hendur hjá
Islendingum; uiljinn að
berjast og vissan aö þurfa
þess ekkil
*
Ja, þessir Islendingar.
ingnum. Norðurlandaþjóðir lenda þar í hópi
hinna ánægðari, en íslendingar meðal
þeirra óánægðustu, og fylgja um það ítölum,
Frökkum og Spánverjum.
Þegar hugað er að fjölskyldulífi skera Is-
lendingar sig enn greinilega úr um það, að
þeim finnst langflestum í lagi að konur eign-
ist börn, þó þær óski ekki eftir því að bindast
karlmanni neinum varanlegum böndum,
einsog segir í niðurstöðunum. Hér er átt við
það að íslendingar eru hlynntir lausaleik. Þá
er enn greinilegra að íslendingar telja kynlíf
mikilvægara en hinar þjóðirnar tuttugu og
sjö, en hvort það stafar af miklum kulda hér-
lendis og þar af leiðandi meiri þörf fyrir nær-
veru til að halda á sér hita en sunnar á hnett-
inum, er ósagt látið, enda ekki um það spurt
í könnuninni. Þrátt fyrir velvild sína í garð
lausamennsku í barnatilbúningi, felja íslend-
ingar síður en svo að hjónabandið sé úrelt
stofnun; hvergi eru fleiri sem afneita þeirri
staðhæfingu en hér á landi. Engin þjóðanna
nefnir börn jafn oft sem hvata að farsælu
hjónabandi, enda telja íslendingar barn-
margar fjölskyldur æskilegar, miðað við
aðrar þjóðir, og eru þrjú börn óskastærðin,
þó svo vísitöluparið hafi ekki getað fram-
kvæmt þessa hugsjón sína, en meðalbarna-
fjöldi á Islandi á foreldra er nú rúm tvö
börn. Kannski stafar þetta af því hvað land-
inn er fúll út í kjörin sín og treystir sér því
ekki til að leggja í óskastærðina, en ef hins-
vegar er gætt að því hvað íslendingar ætla
sér að vera happý eftir fimm ár, en þá ætla
þeir sér að vera ánægðastir allra, má búast
við að barnsfæðingum fari ört fjölgandi hér-
lendis. Því meiri sæla, því fleiri börn, því far-
sælla hjónaband!
íslendingar segjast vera mjög trúhneigðir
og svipar með það til kaþólskra þjóða Evr-
ópu og Bandaríkjanna. Þeir segjast í ríkum
mæli sækja huggun og styrk í trúna, en líkast
til þá í heimahúsum, því samkvæmt könnun-
inni er kirkjusókn okkar afburða slök. Þetta
má vera klerkum umhugsunarefni og okkur
hinum ástæða til að hugsa: Hversvegna æ
fleiri og flottari kirkjur fyrst fólk afgreiðir sig
með Guði í heimahúsum? Enn dýpra mega
prestar sökkva í þanka sína þegar nánar er
hugað að því í hverju hin mikla utankirkju-
trúhneigð íslendinga felst, en þar kemur í
ljós að trú þeirra er afar fjölbreytileg og um
margt á skjön við trúfræði kirkjunnar. Menn
virðast trúa með sínu nefi, enda sjálfsagt
búnir að gleyma nákvæmlega hvernig á að
fara að þessu, þar sem svo langur tími er síð-
an þeir létu sjá sig við messugjörð í sókninni
sinni. Engin þjóð er jafn trúlaus á persónu-
legan Guð og íslendingar, þeir telja frekar
einhvern alheimsanda eða lífskraft halda
verndarhendi yfir sér. Gamli gráhærði mað-
urinn í hásæti Himnaríkis er þannig ekki í
náðinni sem slíkur, hinsvegar Himnaríkið
sjálft, því íslendingar eru einna pottþéttastir
allra þjóða um tilveru Himnaríkis. Hinsvegar
afneita þeir spurningunni um hvort þeir fari
frekar til Helvítis eða til Himnaríkis eftir hér-
vistina einfaldlega með því að afneita tilveru
Helvítis og Djöfulsins líka, og er þetta þar
með engin spurning lengur. Það fara allir
upp, reyndar í fullu fjöri, því íslendingar eru
einna trúaðastir þjóða á líf eftir dauðann.
Kannski er þarna komin skýringin á því
hvað íslendingar skera sig úr um það hvað
þeir ætla að vera hamingjusamir í komandi
framtíð, einsog áður kom fram, því hvers-
vegna ættu menn svosem að vera að vola
hérna niðri ef þeirra bíður öruggt Himnaríki
og alsæla hvort eð er þarna uppi?
Fáar þjóðir segjast stoltari af þjóðerni sínu
en íslendingar og kemur það meðal annars
fram í varðveislu víkingahugsunarinnar, en
viljinn til að berjast fyrir land sitt er mikill á
íslandi. Við erum þar í fjórða sæti. Kannski
er þetta bara grobb, því síðar kemur fram í
könnuninni að íslendingar telja litlar líkur á
því að á næstu árum komi til meiriháttar
styrjaldar sem land okkar dragist í. Þar erum
við líka í fjórða sæti, svo það helst nokkuð í
hendur, viljinn að berjast og vissan að þurfa
þess ekki.
eftir Magnús Torfa Ólafsson
Daniel Ortega, nýkjörinn
forseti Nicaragua, fékk
Shirley Temple Black fyrir
fundarstjóra í
San Francisco
í haust.
Taugastríð í Bandaríkjastjórn
um stefnu gagnvart Nicaragua
Ronald Reagan fékk til að koma á kjörstað í
Bandaríkjunum og greiða sér atkvæði.
Þingmönnum allra flokka á breska þing-
inu, sem fóru til Nicaragua að fylgjast með
kosningunum, David Ashby frá íhalds-
flokknum, Stuart Holland frá Verkamanna-
flokknum og lávörðunum, Chitnis og Kenn-
et frá Bandalaginu, bar saman um það við
heimkomuna, að kosningarnar hefðu verið
leynilegar og frjálsar.
Á kosningadaginn í Bandaríkjunum fékk
David Martin, fréttamaður hjá sjónvarps-
fréttastofunni CBS Evening News, þá vitn-
eskju hjá embættismanni Bandaríkjastjórn-
ar, sem hann neitar að nafngreina, að talið
væri að sovéskt skip hlaðið orrustuflugvél-
um af fullkomnustu gerð væri að nálgast
höfn í Nicaragua. Næstu viku var þessi fregn,
og yfirlýsingar sem af henni spunnust, efst á
blaði í heimsfréttum. Með Caspar Weinberg-
er landvarnaráðherra í broddi fylkingar,
létu embættismenn í ráðuneyti hans og
leyniþjónustunni frá sér fara aðvaranir um
hver háski bandarískum hagsmunum gæti
stafað af vígbúnaði Nicaragua og bollalegg-
ingar um hugsanleg viðbrögð af Bandaríkj-
anna hálfu. Rætt var um aðgerðir allt frá því
að kalla bandaríska sendiherrann í Managua
heim og upp í hafnbann bandaríska flotans
á Nicaragua eða „skurðlækningaárásir" á
herflugvelli Nicaraguamanna.
Bæði í Moskvu og Managua var því vísað
á bug, að nokkuð væri hæft í að MiG-21 orr-
ustuflugvélar eða önnur langdræg vopn
væru send frá Sovétríkjunum til Nicaragua.
Og þegar sovéska skipið Bakuriani hafði los-
að farm sinn í hafnarborginni Corinto, kom
í ljós að það hafði flutt herþyrlur en ekki orr-
ustuþotur.
Bandarískir fréttamenn eru komnir að
þeirri niðurstöðu, að uppsteyturinn út af
skipsferð þessari frá Svartahafi til Kyrrahafs-
strandar Nicaragua sé orrusta í stríði and-
stæðra fylkinga í Bandaríkjastjórn um stefn-
una gagnvart Nicaragua. Menn í landvarna-
ráðuneytinu, leyniþjónustunni og skrifstofu
Þjóðaröryggisráðsins, sem vilja að Banda-
ríkin stefni markvisst að því að kollvarpa
stjórn Sandinista með hverjum þeim ráðum
sem til þarf, gripu frétt CBS fegins hendi og
prjónuðu við hana eftir mætti til að hafa
áhrif á almenningsálitið og vilja þingsins. Á
síðasta ári tók þingið fram fyrir hendur
stjórnarinnar, og bannaði að CIA héldi
áfram að efla skæruliðasveitir með vopnum
og fé til að herja á Nicaragua.
Við það styrktist staða George Shultz utan-
ríkisráðherra, sem í Bandaríkjastjórn er tals-
maður pólitískrar og diplómatískrar lausnar
á málum Mið-Ameríku. Eftir endurkjör
Reagans getur forsetinn ekki öllu iengur
skotið því á frest að velja milli þeirra and-
stæðu sjónarmiða, sem uppi eru í stjórn
hans. Weinberger og Casey, yfirmaður CIA,
hugðust nota MiG-21 söguna til að sveigja
hann á sitt band.
En nú hefur Shultz hafið gagnsókn. Hann
neitaði allri vitneskju um áform um hafn-
bann eða aðrar hernaðaraðgerðir gegn
Nicaragua. Þegar svo kom í ljós, að menn frá
landvarnaráðuneytinu og CIA höfðu lekið
til fréttamanna leyniþjónustugögnum, sem
samkvæmt bandarískum lögum eru ríkis-
leyndarmál og landráðaákæru getur varðað
að gera uppská, tók Shultz stórt upp í sig og
kvað það „yfirvegaða" skoðun sína að fram-
inn hefði verið „glæpsamlegur verknaður".
í hvassyrtum leiðara í síðustu viku tók
New York Times áróðursmenn landvarna-
ráðuneytisins og CIA til bæna. Washington
Post hefur upplýst, að á fundi Þjóðaröryggis-
ráðs Bandaríkjanna 30. október var lagt
fram plagg, þar sem höfundar stæra sig af að
tekist hafi að „útiloka í raun" að friðaráætl-
un Contadoraríkjanna fjögurra, Mexíkó,
Panama, Venesúela og Kólumbíu, um lausn
mála í Mið-Ameríku, nái fram að ganga.
Stjórn Nicaragua féllst á friðaráætlunina, en
nú hafa nánustu bandamenn Bandaríkj-
anna, Costa Rica, Hondúras og E1 Salvador,
borið fram mótbárur og breytingartillögur,
sem að dómi Contadoraríkja eru til þess
sniðnar að hindra niðurstöðu af friðarum-
leitunum um fyrirsjáanlega framtíð. Á fundi
Sambands Ameríkuríkja í Brasilíu gengu ut-
anríkisráðherrar Kolumbíu og Mexíkó á
Shultz og kröfðu hann sagna, hvað fyrir
Bandaríkjastjórn vekti í raun og veru.
6 HELGARPÓSTURINN