Helgarpósturinn - 29.11.1984, Blaðsíða 8

sig sjálft niður," sagði Árni í blaða-
grein fyrir skömmu. Slík umskipti
eru þó ekki fyrirsjáanleg í svo afger-
andi mynd, en samstaðan birtist þó
með ýmsum hætti um einstök mál
og vegna sameiginlegrar andstöðu
flestra sem hlut eiga að máli við
stefnu ríkisstjórnarinnar. Sighvatur
Björgvinsson, flokksbróðir Árna,
hefur haldið uppi eitilharðri gagn-
rýni á launastefnu stjórnarinnar.
Menn minnast og gjarna á það sem
dæmi um vænlegt stjórnarand-
stöðusamstarf er þeir Sighvatur og
Ólafur Ragnar komu samtímis inn á
þing í fyrra sem varaþingmenn og
lögðu fram róttækt frumvarp um
breytingu á lausaskuldum launa-
fólks í löng lán, sem réttlættist af
þeirri aðgerð stjórnarinnar að
breyta lausaskuldum bænda í föst
lán.
Ólafur Ragnar hefur stundum
verið talinn einn helsti áhrifamaður
þess að Alþýðubandalagið færði sig
nær miðju stjórnmálanna án þess
þó að missa sjónar á sósíalískum
stefnumiðum sínum. Hann hefur þó
verið lítt áberandi upp á síðkastið
en hefur þó haft ríkuleg áhrif á
þróunina síðustu ár, m.a. átt stóran
hlut í þeirri skipulagsbreytingu sem
gerð var á flokknum á landsfund-
inum fyrir réttu ári. Þá voru gerðar
ýmsar veigamiklar breytingar á
innviðum flokksins, s.s. þannig að
skapaður var vettvangur fyrir fólk
sem vill einbeita sér að einstökum
málum sem því eru hugleikin. Gefst
mönnum jafnvel kostur á að starfa
þar án þess að ganga formlega til
liðs við flokkinn.
Þó svo flokkurinn sé stærstur
stjórnarandstöðuflokkanna hefur
vegur hans ekki aukist á síðari árum
og kvennaframboðin komið hvað
harðast niður á honum. Til að auka
veg kvenna hefur verið stofnuð
kvennafylking í flokknum og er að
hefja störf og skipuleggja sig. Hefur
HP það eftir áreiðanlegum heimild-
um að þær séu mjög óánægðar með
hve hlutur kvenna sé fyrir borð bor-
inn í flokknum. Þær fáu konur sem
eru í forystustöðum falli í skugga
karlaveldisins og sé sjaldan hleypt
fram sem talsmönnum flokksins.
Eins hafi kvennalistakonur og
kvennaframboðs brugðist mun fyrr
við ýmsum stjórnvaldsaðgerðum
sem komi hart niður á konum.
Munu þær hafa haldið uppi harðri
gagnrýni undanfarið og krafist þess
að eina kvenþingmanninum yrði
hleypt oftar að sem málsvara
flokksins, og að önnur áhrif kvenna
yrðu aukin. Formaðurinn er sagður
gera sitt besta til að gera öllum til
hæfis en á þó nóg með verkalýðs-
arminn og með að halda við tengsl-
unum við verkalýðshreyfinguna.
Miðstjórnarkjör á flokksráðsþing-
inu um daginn ásamt því að Guðrúnu
Helgadóttur er nú oftar hampað á
þingi, s.s. við vantraustsumræðuna,
er talið sýna aukinn kraft kvenna-
fylkingarinnar.
Að sögn framkvæmdastjóra
flokksins, Einars Karls Haralds-
sonar, hafa skipulagsbreytingarnar
fyrir ári leyst ýmsan innanflokks-
vanda og þó svo að engin samtök
utan flokksins hafi komið til sam-
starfs sé reynslan af þessu „opna
kerfi" nokkuð góð þó stutt sé liðið
frá breytingunum.
Einar Karl segist vera orðinn svo-
lítið leiður á að heyra það stöðugt
að Alþýðubandalagið sé að reyna
að gleypa þær hreyfingar sem ná-
lægt því standa. Það sýni óþarfa
minnimáttarkomplex, og er ljóst að
hann hefur fyrst og fremst kvenna-
framboðin í huga. Hann segir að
flokksmenn leggi áherslu á að um
margar leiðir sé að velja við að
byggja upp samstætt afl félags-
hyggjufólks. Hann bendir líka á
það, að þó svo Fylkingin hafi ákveð-
ið að ganga að hluta til í Alþýðu-
bandalagið þá sé það ekki á grund-
velli skipulagsbreytinganna. Hann
segir alþýðubandalagsfólk gjarna
vilja fá fleiri inn í flokkinn en hitt sé
mikilvægara að margar leiðir standi
til boða og menn þurfi að sameinast
um það.
Fámennt var á fundi félagshyggjufólks á Hótel Borg en þar mátti þó sjá fólk úr öllum flokkum, nema stjórnarflokkunum, ásamt
„flokksleysingjum" og „flokkaflækingum".
í hliðarsal á Hótel Borg sátu þessir kunnu menn af hægri vængnum meðan félagshyggjufólkið ræddi sln mál. Þeir „komust
ekki hjá því" að heyra málflutninginn, en brostu dauflega þegar spurt var hvort þeir ætluðu ekki að kíkja inn og taka þátt
í fundinum.
Einar Karl er einn þeirra sem
stóðu að fundinum á Hótel Borg.
Hann kvaðst vera þarna sem ein-
staklingur og hið sama mætti segja
um aðra. Engin skipulögð samtök
flokka komi þarna nálægt.
Herinn ekki úrslita-
atriði
Upphafið að þessum umræðum
félagshyggjufólks má rekja til
haustsins ’83. Þá fór fólk úr ýmsum
stjórnarandstöðuflokkum að koma
saman óformlega til skrafs og ráða-
gerða. Smám saman stækkaði hóp-
urinn og eru taldar þarna helstu
sprautur Svanur Kristjánsson pró-
fessor og Margrét Björnsdóttir,
bæði alþýðubandalagsmenn sem
ekki hafa verið mjög áberandi í
helstu áhrifastöðum flokksins,
Stefán Ólafsson frá Bandalagi jafn-
aðarmanna, Árni Gunnarsson frá
Alþýðuflokki og raunar fleiri krat-
ar, s.s. Guðríður Þorsteinsdóttir og
Bjarni P. Magnússon, og Guðrún
Jónsdóttir frá Kvennaframboðinu,
svo nokkrir séu nefndir. Þau leggja
áherslu á að þau komi ekki saman
sem fulltrúar flokka og þeirra fyrsta
verk var að halda ráðstefnu í
Gerðubergi sl. vor. Þar var rætt um
þær ógnir sem steðjuðu að velferð-
arríkinu af hendi Sjálfstæðisflokks-
ins og að því er þau töldu vera „yfir-
þyrmandi valdi fyrirtækjanna í
landinu". Þau lýstu því yfir að þarna
væri enginn samruni milli flokka á
ferðinni heldur kæmi fólk saman til
að ræða málefni og „læra hvert af
öðru. Kynnast og ýta úr vegi for-
dómum fortíðarinnar.
Ráðstefnan á Hótel Borg var beint
framhald þessa. Svanur Kristjáns-
son segir HP að hann hafi fundið nú
að þeir sem þarna komu saman
væru miklu ákveðnari í þessu en
áður.
Enn ítrekuðu menn að hér væri
ekki um upphaf að samruna þessara
afla að ræða en þó var áberandi að sú
hugsun var mörgum mælandanum
ekki fjarri. Margrét Björnsdóttir
taldi að afstaða í utanríkismálum
þyrfti ekki að vera sá þröskuldur
sem áður var. Þau sem að þessu
stæðu væru sammála um fleira en
sundraði þeim. Ekki væri lengur
ágreiningur um afstöðuna til Sov-
étríkjanna þó gera þyrfti upp þau
mál er vörðuðu ágreining um
mögulega hættu á árás að austan.
Af Alþýðubandalagsins hálfu væri
það nú aðeins lítill minnihluti sem
vildi gera ágreining um NATO og
her að úrslitaatriði í pólitísku sam-
starfi. „Fólk hefur sett þessi mál í
nýtt og víðara samhengi," sagði
Margrét og taldi sig hafa fundið það
af samstarfi við fólk úr öðrum flokk-
um í friðarhreyfingunni. Ergo: Þessi
mál ættu ekki að þurfa að koma í
veg fyrir samstöðu eða sameiningu.
Fyrir vináttu sakir
Þó ekki sé fjölmenni á bak við þá
hreyfingu sem þarna virðist vera að
skapast er sýnilegt að hópurinn er
taktískt mjög vel skipaður. Fáir
toppmenn flokkanna eru sjáanlegir
en áhrifamenn úr þeim öllum. Tals-
mennirnir bera það algerlega af sér
að nokkrum hafi verið boðið. Hóp-
urinn hafi vafið utan á sig fyrir vin-
áttu sakir; maður þekki mann
o.s.frv.
Það var þó engan framsóknar-
mann að sjá meðal fundarmanna.
NT brást harðlega við þessari ráð-
stefnu í leiðara eftir helgina og sagði
hana einfaldlega hafa snúist upp í
stjórnarandstöðuáróður. Mistökin
fælust í því að hafa ekki reynt að fá
eitt elsta og öflugasta afl íslenskra
félagshyggjumanna, Framsóknar-
flokkinn, til liðs við sig.
í samtali við HP segir Haukur
Ingibergsson, framkvæmdastjóri
Framsóknarflokksins, að þeim hafi
ekki verið boðið þó svo að flokkur-
inn hafi ætíð verið í forystu félags-
hyggjuafla í þjóðlífinu. Þarna hafi
greinilega verið á ferð sjálfskipaður
hópur andstæðinga ríkisstjórnar-
innar sem noti félagshyggjuna sem
yfirvarp. Framsóknarflokkurinn
vildi taka þátt í svona umræðum ef
þær væru stundaðar í alvöru en
þetta hafi þó ekki komið honum
neitt á óvart. „Við erum öllu vön í
áróðursstríði Alþýðubandalagsins,"
sagði hann.
Svanur Kristjánsson svarar því til,
að enginn hafi ætlað að útiloka ann-
an. Engum hafi sérstaklega verið
boðið á ráðstefnuna og svo hafi
framsóknarmaður starfað með
þessum hópi. Það sé Bolli Héðins-
son hagfræðingur, og þó hann hafi
ekki komið á þennan fund þá segð-
ist hann ætla að starfa með hópnum
af krafti áfram og verður m.a.
óformlega þátttakandi í störfum
þeirrar samráðsnefndar sem skipuð
var á fundinum.
Sú nefnd, sem skipuð var með
lófataki eftir tillögu Svans á fund-
inum, inniheldur: Svan og Margréti
Björnsdóttur, Guðmund Árna Stef-
ánsson ritstjóra Alþýðublaðsins,
Jón Sæmund Sigurjónsson alþýðu-
flokksmann, Snjólaugu Stefánsdótt-
ur frá Kvennaframboðinu og Krist-
ínu Ástgeirsdóttur kvennalista-
konu. Einnig er Stefán Ólafsson í
nefndinni, en hann er í Bandalagi
jafnaðarmanna.
Hvað tekur svo við? Er að skapast
mikilvægt pólitískt afl? Guðmundur
Árni var mjög opinskár í umræð-
unum. Hann sagði tíma vera kom-
inn til að slíðra sverðin í slag félags-
hyggjuflokkanna. Sameina yrði
kraftinn, en hvað verður um for-
ingjana? spurði hann. Samkomulag
foringja væri ekki alltaf til góðs og
hann lagði áherslu á það eins og
fleiri að skapa yrði trausta og
fölskvalausa samvipnu á grunn-
inum. — Þau forðast að nefna sam-
runa beint. Þetta sé samráð grasrót-
arinnar.
í samtali við HP segir Guðmundur
Árni að á næstunni verði stofnað
málfundafélag og næsta skref sé að
koma útvarpsmálinu af stað. Það
var einkennandi í umræðum
manna að bæta yrði áróðursstöðu
félagshyggjufólks og kæmi rekstur
útvarps þar helst til greina þegar
losað verður um hömlur varðandi
slíkt á þingi.
Tortryggni
Svanur segir meginverkefnin á
næstunni snúast um útvarpsmál,
sveitarstjórnamál og efnahagsmál
þar sem menn reyndu að útfæra
nánar hvað átt væri við með
„kerfisbreytingu". Einnig væri að
þróast valkostur í utanríkismálum
sem myndi einangra Sjálfstæðis-
flokkinn.
Þetta félagshyggjufólk kemur
flest úr flokkunum en segist þó ætla
að ná til óflokksbundinna. HP hefur
einnig haft það upp úr nokkrum
þeirra að sveitarstjórnakosningar
eftir eitt og hálft ár væru þegar
nokkuð ræddar þó ekkert haldfast
væri þar að finna ennþá.
• Framsóknarmenn eru meó stjórnarand-
stæóingum í málfundafélagi samvinnu-
manna.
• „Allir reyna aó láta sem vió séum ekki til,“
segja Samhygóarmeólimir.
• Útvarpsrekstur á döfinni. ,,Gæti oróið fyrr
en síóar“.
8 HELGARPÓSTURINN