Helgarpósturinn - 21.02.1985, Side 6

INNLEND YFIRSÝN
Kl. 18.00 sl. sunnudag hófu um 4000 undir-
og yfirmenn á fiskiskipunum verkfail eftir ár-
angurslausa samningafundi við útgerðar-
menn undanfarna daga. Verkfallið nær til 31
aðildarfélaga innan Sjómannasambands ís-
lands og 10 innan Farmanna- og fiskimanna-
sambandsins. Samninganefndir þessara fé-
laga skoruðu á skipstjóra og áhafnir fiski-
skipa síðdegis á þriðjudag að hætta veiðum
og sigla samstundis í höfn vegna meintra
brota útgerða á samningsákvæðum um veið-
ar í verkfalli.
Guðmundur Hallvarðsson formaður Sjó-
mannafélags Reykjavíkur kvað mörg brot-
anna stafa af því að sömu mennirnir væru oft
bæði útgerðarmenn og skipstjórar og það
skapaði óhjákvæmilega spennu. Sumum
slíkra skipstjóra hefði tekist að þjarka mann-
skapnum út.
Gylfi Harðarson hjá Sjómannafélaginu
Jötni í Vestmannaeyjum sagði að sér væri
ekki kunnugt um mörg eiginleg verkfalis-
brot í Eyjum. Langflest skip og bátar væru
komin í höfn. „En á því er þó a.m.k. ein leið
undantekning," sagði Gylfi í samtali við HP.
„Það er netabáturinn Suðurey VE. Þar er á
ferðinni maður sem ekki er útgerðarmaður
og er því að brjóta verkfall á sjálfum sér.“
Guðjón Kristjánsson formaður FFSÍ heldur
því fram að útvegsmenn hafi brotið samn-
inga og fengið menn til að sigla með því að
bjóða þeim ýmis fríðindi í staðinn og sagði í
samtali við HP að honum bærust brátt sönn-
unargögn þar að lútandi.
„Að ásaka útgerðarmenn um verkfallsbrot
er hugtakaruglingur," sagði Kristján Ragn-
arsson framkvæmdastjóri LIU í samtali við
HP. „Það eru ekki útgerðarmenn sem eru í
verkfalli og því fær það ekki staðist að þeir
brjóti það. Enda setja sjómenn ásökun þessa
fram sem órökstudda fullyrðingu. Svo virðist
sem sumir þeirra sjálfra séu að brjóta verk-
fallið og á því getum við engan veginn borið
ábyrgð.“
Jafnframt sagði Kristján að sér væri ails-
endis ókunnugt um að útgerðarfélög hefðu
fengið sjómenn til að sigla með því að bjóða
þeim fríðindi, en hann vissi hins vegar til
þess að sumir skipstjórar hefðu eindregið
óskað eftir því við undirmenn sína að sigla
og að í sumum tilfellum hefði verið látið und-
an óskum þeirra.
Sjómenn í allsherjarverkfall
Um kröfur sjómanna hafði Guðmundur
Hallvarðsson formaður SR eftirfarandi að
segja: „Kröfurnar eru tvíþættar, annars veg-
ar þær sem SÍ setur fram og hins vegar þær
frá FFSÍ. En í raun eru félögin á sama báti,
þannig að kröfur þeirra faila mjög saman.
Fyrst má tiltaka lífeyris- og tryggingamál.
Síðan berjumst við náttúrulega fyrir kaup-
tryggingu eins og önnur stéttarfélög. í þeim
umræðum hefur lítið þokast, þrátt fyrir það
að við höfum stigið þrjú skref niður á við til
útgerðarmanna og lækkað kröfur okkar
verulega, en þeir hafa einungis stigið eitt
skref upp á við tii okkar. Við þetta situr.
En stærsta kröfumálið er,“ sagði Guðmund-
ur ennfremur, „að við viljum fá kostnaðar-
hlutdeiidina svokölluðu út. í þeim efnum má
segja að ákvæði kjarasamninga og lög um
skiptaprósentu stangist á. í kjarasamningum
er kveðið á um hvernig beri að skipta afla á
milli sjómanna og útgerðar, en hins vegar
kveður löggjafinn á um kerfi framhjá skipt-
um til handa útgerðinni varðandi olíukostn-
að og annan rekstrarkostnað. Þetta viljum
við láta afnema úr lögum."
Kristján Ragnarsson benti á að um framan-
greint atriði hefði LÍÚ ekki samningsrétt. Um
það yrðu félög sjómanna að eiga við stjórn-
völd. í upphafi samningaviðræðna hefði LÍÚ
aftur á móti boðið sjómönnum 20% grunn-
kaupshækkun sem væri þó alltént 10% um-
fram það sem verið hefur á almennum mark-
aði undanfarið. Varðandi tryggingamálin,
eða maka- og barnalífeyrismál, sem enn
væru óútkljáð, sagði Kristján að viðsemjend-
ur þeirra einblíndu um of á þá greiðslu sem
greiðist við fráfall, en horfðu fram hjá mán-
aðarlegum lífeyrisgreiðslum sem fjölskyldur
hins látna fengju næsta átta árin. Þær bætur
væru t.d. tvöfalt hærri en bætur frá Trygg-
ingastofnun ríkisins.
Nokkrir þeirra sjómanna sem HP hafði
samband við létu í ljós óánægju með frétta-
flutning fjölmiðla af kjaradeilu þeirra. Gylfi
Harðarson í Vestmannaeyjum vildi ítreka
eftirfarandi: „Fréttamönnum, einkum hjá
Sjónvarpi, hættir til að greina mjög óljóst frá
gangi mála. Þeir eru gjarnir á að tala um
heildartölur og prósentur í kröfugerðum
okkar og slíta þær úr öllu samhengi. T.d.
nefndu þeir aðeins þá prósentuhækkun sem
við viljum fá á kauptryggingunni, en tóku
ekki fram að við gerum ráð fyrir að hækkun-
in komi í áföngum á tveggja ára tímabili.
Svona fréttaflutningur getur orðið til þess að
sverta okkur í augum almennings, fá fólk til
að halda að við séum ósveigjanlegar heimtu-
frekjur."
Líta má á áskorun samninganefnda SÍ og
FFSÍ sem eins konar liðskönnun. „Við verð-
um að finna að sjómenn standi heilir og
óskiptir að baki okkar sem setjum fram kröf-
ur fyrir þeirra hönd,“ sagði Guðjón Kristjáns-
son. Og svo virðist sem forsvarsmönnum sjó-
manna hafi orðið að ósk sinni. „Nú sýnist
mér að horfi í eitt allsherjarverkfall," sagði
Guðmundur Hallvarðsson. „Austfjarða- og
Vestfjarðaflotinn er að koma í höfn og sjó-
menn fyrir norðan og vestan fylgja óðum í
kjölfarið."
Áhrif verkfalisins eru þegar orðin víðtæk.
Fari sem horfir blasir við hráefnisskortur í
fiskiðnaði út um allt land, lokun frystihúsa
og gífurlegt atvinnuleysi. Þannig hefur fisk-
iðjuverið á Sauðárkróki verið lokað síðan á
fimmtudag og vinnsla hefur einnig stöðvast
á Neskaupstað og víðar. Á sumum stöðum
hefur þegar verið gripið til uppsagna kaup-
tryggingar hjá fiskvinnslufólki og í dag er
von á skriðu uppsagna vegna hráefnisskorts.
Ymsar fiskafurðir er þegar farið að vanta á
Bandaríkjamarkað. Astandið er því orðið
mjög uggvænlegt.
Hvorugur deiluaðilinn telur lausn í sjón-
máli. Því beinast böndin að stjórnvöldum. Ef
til vill reynist nauðsynlegt að þau „höggvi á
gordíonshnút sem virðist hlaupinn á samn-
ingaumræðurnar," eins og einn viðmælandi
blaðsins orðaði það. Til eru þeir í hópi samn-
inganefnda sjómanna sem telja, að ríkis-
stjórninni beri að koma til móts við sjómenn
með skattaívilnunum, verði hún ófáanleg til
að breyta lögunum um skiptaprósentuna. Á
vegum stjórnvalda er reyndar starfandi
nefnd sem fjallar um sjóðakerfi sjávarútvegs-
ins, m.a. hina umdeiidu skiptaprósentu, og
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra er
vongóður um að hún skili af sér á þessu ári.
Hins vegar segir ráðherra að engin áform
séu uppi innan stjórnarinnar um að grípa
beint inn í deilu sjómanna og útgerðar-
ERLEND YFIRSÝN
Kasparoff var heitt í
hamsi, þegar hann las
yfir hausamótunum á
Campomanes.
Sovétmenn og Campomanes
troða skákina í svadið
Svo margt er fréttnæmt í skákheimi um
þessar mundir, jafnt hérlendis sem erlendis,
að ráðist er í að slá eign þessa þáttar á ögn
af því, í þeirri von að það takist án þess að
troða Guðmundi Arnlaugssyni um tær. Það
því fremur, sem nýskeðir atburðir í heims-
meistaraeinvíginu í Moskvu benda langt út
fyrir ramma skákíþróttarinnar sjálfrar, vekja
spurningar um stöðu hverskonar afreks-
íþrótta einstaklinga í veröld sem þrúguð er af
auglýsingamennsku og stjórnmálaríg, þar
sem einstaklingarnir sem keppa eru gerðir
að leiksoppum annarlegra hagsmuna.
Vert er að rifja upp atburðarásina, þegar
Filippseyingurinn alræmdi, Florencio
Campomanes, kórónaði feril sinn í skák-
heimi með því að beita forsetavaldi í Alþjóða
skáksambandinu til að slíta í miðju kafi ein-
vígi Anatoli Karpoffs heimsmeistara og Garí
Kasparoffs áskoranda um heimsmeistara-
tignina í skák. Hér verða atvik rakin eftir frá-
sögn fréttaritara Associated Press í Moskvu.
A miðvikudag í síðustu viku áttu keppend-
ur að tefla 49. skákina í einvígi sem hófst 10.
september í fyrra. Framan af gekk heims-
meistaranum allt í haginn, í nóvember var
hann kominn með fimm af þeim sex vinning-
um sem þarf til sigurs. En síðan var tefld 21
skák í striklotu, án þess Karpoff næði vinn-
ingi, meðan áskorandinn vann þrjár skákir.
I upphafi fyrri viku gekk sá orðrómur með-
al skákáhugamanna í Moskvu, að aðstoðar-
menn Karpoffs í einvíginu hefðu komið
þeirri málaieitun til liðsmanna Kasparoffs,
að einvíginu yrði hætt og efnt til nýs í sept-
ember í haust. Þegar beiðninni var hafnað,
birtist Campomanes og tilkynnti á sitt ein-
dæmi frestun á 49. skákinni, en lét fylgja að
hún yrði tefld á föstudag.
En á föstudag var ekki sest að tafli, heldur
efndi Campomanes til fréttafundar, sem varð
allur hinn einkenniiegasti. Filippseyingurinn
í forsetasæti FIDE lýsti yfir, að einvíginu væri
slitið, vegna þess að keppendur báðir væru
uppgefnir. Nýtt einvígi yrði hafið í septem-
ber og keppnisreglur þar ákveðnar á FIDE-
þingi í ágúst. Slit viðureignarinnar í Moskvu
og tímasetning nýs einvígis komu heim og
saman við þá beiðni, sem fullyrt er að iiðs-
menn Karpoffs hafi áður verið búnir að bera
fram við Kasparoff.
Haft er fyrir satt meðal skákmanna í
Moskvu, að á fimmtudag, daginn fyrir frétta-
fundinn, hafi Campomanes gert sér ferð í
bækistöð Kasparoffs og aðstoðarmanna
hans og haft meðferðis bréf frá Skáksam-
bandi Sovétríkjanna um að heilsa Karpoffs
væri brostin og því yrði að hætta við einvíg-
ið.
í upphafi fréttafundarins kunngerði stjórn-
andi hans, sem óljóst er hvort var á snærum
Campomanesar eða Skáksambands Sovét-
ríkjanna, að hvorugur keppenda í einvíginu
yrði þar viðstaddur. Þetta reyndist blekking,
eins og fleira hjá fundarboðendum. Kaspar-
off kom með sína sveit og tók sér sæti aftar-
lega í fundarsalnum.
Þegar fréttamenn höfðu látið uppi grun-
semdir um að Campomanes væri að hygla
Karpoff, miklum vini sínum, með því að
stöðva einvígið, iét heimsmeistarinn einnig
sjá sig og krafðist þess að fá orðið. Varð það
til þess að Compamanes komst hjá að svara
spurningu á þá leið, hvort Karpoff væri að
niðurlotum kominn. Þess varð vart að einn
af aðstoðarmönnum Karpoffs fór í síma, að
því talið er til að kaila sinn mann á vettvang.
Heimsmeistarinn hafði það til málanna að
leggja, að lýsa yfir að sér væri ekkert að van-
búnaði að halda einvíginu áfram og vildi það
fyrir hvern mun.
Úr því Karpoff kom á vettvang og fékk að
taka til máls, var ekki unnt að neita Kaspar-
off um orðið. Hann gerði sér lítið fyrir og rak
forseta FIDE margfaldlega á stampinn með
nokkrum setningum. Áskorandinn sýndi
fram á, að Campomanes hefði marglogið að
fréttamönnum um aðdraganda frestunar
einvígisins. Ýmist hafði hann sagst ekki hafa
náð til keppenda að ræða máiið við þá, eða
hann kvaðst hafa talað við Karpoff tuttugu
og fimm mínútum fyrir fréttafundinn.
Púað var úr salnum á Campomanes, og
stuðningsmenn Kasparoffs létu dynja á
honum spurningahríð. Orðaskiptum lauk
með því, að Kasparoff slengdi því framan í
forseta FIDE úr ræðustól, að hann væri að
setja á svið sýningu til þess eins að svipta sig
tækifæri tii að sigra Karpoff.
Campomanes tókst loks að komast afsíðis
ásamt keppendum. Að klukkutíma liðnum
kom hann aftur fyrir fréttamenn og kvaðst
nú hafa þau tíðindi að segja, að Karpoff sam-
eftir Magnús Torfa Ólafsson
sinnti úrskurði sínum um einvígisslit en
Kasparoff myndi „láta sér hann lynda“.
Lok þessarar uppákomu urðu, að Kaspar-
off staðfesti við fréttamenn, að Karpoff hefði
tvívegis óskað eftir að einvíginu yrði slitið.
Gerðist það bæði eftir aðra og þriðju sigur-
skák áskorandans. Um fréttafundinn og yfir-
lýsingu heimsmeistarans þar, á þá leið að sér
væri umhugað um að tefla áfram, sagði
Kasparoff: „Ekki veit ég, hvort hann talar af
einlægni, þegar hann segist nú vilja tefla, en
allt minnir þetta mig á vel æfða sýningu, þar
sem hver kann sitt hlutverk.”
Allt sem síðan hefur gerst rennir stoðum
undir grun manna um að stöðvun einvígisins
sé samantekin ráð valdahópsins í Skáksam-
bandi Sovétríkjanna og verkfæris hennar,
forseta FIDE, um að beita brögðum til að
koma í veg fyrir ósigur heimsmeistarans.
Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna ræður
skáksambandinu, eins og öllum öðrum sam-
tökum sem leyfð eru þar í landi. Karpoff er
í dáiæti hjá flokksforustunni fyrir þægð og
auðsveipni, en Kasparoff er eicki jafn leiði-
tamur.
Campomanes náði forsæti yfir FIDE með
tvennu móti, annars vegar bar hann fé á ein-
staklinga og samtök, hins vegar snerust
Sovétmenn og undirlægjur þeirra í Alþjóða
skáksambandinu á sveif með honum til að
ná sér niðri á Friðrik Ólafssyni fyrir að hafa
stutt Kortsnoj í að ná rétti sínum eftir að
hann varð landflótta úr Sovétríkjunum.
Ávöxturinn af þessu þokkalega fóst-
bræðralagi er nú að koma í ljós. Heims-
meistarakeppnin í skák er orðin skrípaleikur.
Settar reglur eru að engu hafðar, þegar það
hentar Campomanes og Sovétmönnum.
Klíkuskapur af pólitískum toga í skáklífi í
heimalandi keppendanna í einvíginu ræður
ferðinni.
Haldi áfram á sömu braut, verður starf
skákmanna á aðra öld að því að setja íþrótt
sinni skipulagsskorður á heimsmælikvarða
að engu gert. Viðleitnin til að menn standi
jafnt að vígi, reglan, að snjallasta keppnis-
manninum beri sigurinn, eru hundsaðar.
u---------1-------
6 HELGARPÓSTURINN