Helgarpósturinn - 21.02.1985, Blaðsíða 11

YFIRHEYRSLA
nafn: Níels Árni Lund fæðingardagur-. 1. júlí 1950 heimili: Vesturvangur 23, Hafnarfirði
staða: Æskulýðsfulltrúi ríkisins og forstöðumaður Kvikmyndaeftirlitsins mánaðarlaun: 35000
heimilishagir: Kvæntur Kristjönu Benediktsdóttur, 2 börn bifreið-. Toyota Corolla, árgerð 1980
Vona að við komumst heil heilsu úr þessu
eftir Ómar Friðriksson myndir Jim Smort
Alþingi samþykkti fyrir tœpum tveimur árum lög um bann vid ofbeldiskvikmyndum þar
sem sérstaklega er sóst eftir ad sýna bvers kyns misþyrmingar á mönnum og dýrum eöa
hrottalegar drápsaöferdir. Kvikmyndaeftirliti ríkisins var faliö aö skoöa og meta allar kvik-
myndir sem hingaö berast til sýningar í vídeó eöa bíó og úrskuröa um hvort landanum sé
heimilt aö berja þœr augum vegna ofbeldisinnihalds. Framkvœmdin kom svo í Ijós sl. mánu-
dagþegar lögreglumenn um allt land lögöu hald á hundruö vídeóspóla á myndbandaleigum
landsins. Níels Árni Lund, forstööumaöur Kvikmyndaeftirlitsins, situr í Helgarpóstsyfir-
heyrslu um þessi mál í dag.
— Alþingi fól Kvikmyndaeftirlitinu aö
meta sýningarhæfni kvikmynda og banna
ofbeldismyndir á l'slandi. Hvernig skýriröu
hlutverk ykkar eftir þessa lagasetningu?
„Lögin komu ekki til framkvæmda fyrr en
1984. Þá hófum við að skoða myndbönd en
stóra breytingin frá því sem áður var felst í
því að þó við höldum áfram að skoða kvik-
myndir í bíóhúsunum er það aðeins lítill hluti
af okkar verksviði núna. Með gildistöku
þessara laga um bann við ofbeldiskvikmynd-
um er okkur falið að skoða hvert myndband
sem berst til landsins og meta innan hvaða
aldurs sé æskilegt að myndin sé sýnd og auk
þess að meta hvort einhverjar myndir teljast
ofbeldismyndir eða ekki.“
— Nú hafiö þiö látiö til skarar skríöa og
gert mikiö magn upptœkt. Hvaö er nœsta
skrefiö?
„Næsta skref er að fara á allar myndbanda-
leigurnar og merkja spólurnar eftir þessum
lista sem við höfum tekið saman. Ef þær eru
á skrá hjá okkur setjum við samsvarandi
miða á þær en ef þær eru það ekki þá tökum
við þær með okkur og metum þær og bæt-
um titlinum inn í skrána. Undanfarið höfum
við tekið eina og eina leigu fyrir til að safna
titlum og rekist þar stöku sinnum á ofbeldis-
myndir en okkur hefur ekki fundist réttlátt
að gera upptæka ofbeidismynd á einni leigu
á sama tíma og hún er í gangi á fleiri mynd-
bandaleigum sem við vitum ekki um. Því var
gripið til þess ráðs að gefa út lista yfir ofbeld-
ismyndir sem gerðar yrðu upptækar með
samræmdum aðgerðum á öllu landinu."
— Hafiö þiö þá ekki gert upptœkar myndir
fyrr en núna?
„Jú, við höfum stoppað myndir, bæði
myndir sem eru í framleiðslu og líka myndir
sem búið hefur verið að framleiða vegna
þess að of seint hefur verið haft samband við
okkur og eins höfum við vísað myndum í
burtu. Mest áhersla hefur þó verið lögð á að
safna myndum til skoðunar."
— Hafiö þiö stöövaö myndir sem taka hef-
ur átt til sýningar í kvikmyndahúsunum?
„Við stöðvuðum eina mynd sem var með
gamlan dóm frá eftirlitinu og var komin til
sýningar. Annað kvikmyndahús kom með
spólu af myndinni Friday the 13th Part III til
okkar og spurði hvort við vildum hleypa
henni í gegn en við ákváðum strax að það
kæmi ekki til greina og forstöðumenn húss-
ins brugðust mjög vel við þeim úrskurði."
— Hvernig er aöstaöa ykkar til aö sinna
eftirlitinu?
„Hún er ákaflega bágborin. Við þurfum að
fá hæfilegt húsnæði og ekki síður tæki því
þau sem við höfum nú eru fengin að láni hjá
Fræðslumyndasafni ríkisins. Innflytjendur,
framleiðendur og dreifingaraðilar eiga skv.
lögum að greiða ákveðið gjald fyrir skoðun
hverrar myndar. Það gjald verður líklega tek-
ið til endurskoðunar á næstunni því það hef-
ur ekki verið gengið mjög stíft eftir því að
innheimta það en það mun koma að því að
þeir verði rukkaðir um þetta gjald svo sem
lög kveða á um. Markmiðið er að Kvik-
myndaeftirlitið geti staðið undir sér sjálft."
— Þiö hafíö nú skoöaö á fjóröa þúsund
myndir og þar afer töluveröur hluti ofbeldis-
myndir. Tekur þaö ekkert á taugarnar aö
hafa þaÖ fyrir atvinnu aö horfa svona á of-
beldismyndir og klám, jafnvel af svœsnasta
tagi?
„Maður hugsar stundum um það, jú, en
það má líka segja að maður hafi sjóast í
þessu. Við erum svo náttúrlega undirbúin
þegar við förum að horfa á ákveðna ofbeldis-
mynd og reynum að láta það ekki hafa mikil
sálræn áhrif á okkur. Ég vona a.m.k. að við
förum heil heilsu út úr þessu. Það er þó ljóst
að mikið af þessum myndum er sálarskemm-
andi."
— Skiptist þiö á um aö skoöa myndirnar?
„Við höfum þá venju að tveir menn skoða
hverja mynd en engin ofbeldismynd er þó af-
greidd öðru vísi en a.m.k. fjórir hafi séð hana
og það hefur aldrei verið ósamkomulag um
að banna þær myndir sem úrskurðaðar hafa
verið ólöglegar sem ofbeldiskvikmyndir"
— Eruö þiö ströng í dómum ykkar?
„Ég held að ég geti sagt að við séum ekki
ströng. Svo vil ég taka fram að við bönnum
ekki einstök atriði í myndum, við metum
þær í heiid, metum heildaruppbyggingu
myndarinnar og ákveðum svo hvort hún
skuli leyfð eða ekki. Ég get nefnt sem dæmi
að í þessum myndum er mikið um geðtrufl-
anir, börn eru notuð til voðaverka, djöfullinn
er látinn ganga aftur í börnum, enginn skils-
munur er gerður á lífi og dauða, tré eru látin
nauðga konum, afhöggnar hendur kyrkja
fólk og svo má lengi telja, því óraunveruleik-
inn er allsráðandi. Þessar ofbeldismyndir
skiptast í rauninni í nokkra þætti. Dæmi:
Brjálaður maður gengur laus og drepur
fjölda manns eða þá að hópur manna fremur
voðaverk, nauðgar konum, brennir hús og
drepur fólk o.s.frv. og annað dæmi eru svo
„framtíðarmyndir" svokallaðar þar sem
menn deyða fólk eins og dýr og skjóta það
sér til skemmtunar. Og enn annað dæmi eru
myndir þar sem veirur stækka inni í fólki og
tæta það í sundur á ógeðslegasta máta og
fleira mætti nefna sem sýnir að það eru
ákveðnar tegundir af þessum myndum."
— 67 titlar voru teknir úr umferö og blööin
greina frá aö alls hafi safnast um 500 spólur
á landinu. Bendir ekki þessi fjöldi einmitt til
þess aö þaö sé töluverö eftirsókn eftir þess-
um myndum?
„Mér er ekki kunnugt um hversu margar
spólur voru teknar en ég held að það hafi
ekki verið mikil eftirsókn eftir þessum mynd-
um. Þær myndbandaleigur sem hafa haft
samband við okkur segja að það sé mjög lítiii
notendahópur sem tekur þessar myndir og
kvikmyndahúsaeigendur segja að það sé
hætt að framleiða svona myndir, þær gangi
ekki lengur í bíó, nú og svo má líka líta á að
þó þetta séu 500 spólur þá eru um 150 mynd-
bandaleigur í iandinu svo það væru þá ekki
nema þrjár myndir á hverja. Hinsvegar er þó
töluverður munur á leigunum að þessu leyti.
Sumar hafa boðið upp á nokkuð magn af of-
beldismyndum á meðan aðrar eru með sára-
fáar eða enga spólu."
— Munur milli leiga segiröu, þaö vekur þá
spurningu hvort ekki sé nokkuö harkalega
gengiö til verks aö senda lögregluna meö
skyndilegum hœtti á allar myndbandaleigur
landsins. Þessi nýja atvinnugrein hefur legiö
undir miklu ámœli undanfariö fyrir grun-
semdir um aö þar þrífist svindl og svika-
starfsemi afýmsu tagi og menn þá lagt allar
leigur aö jöfnu án þess aö hafa kynnt sér
hvort þaö eigi viö rök aö styöjast og þannig
svert heila atvinnustétt. Myndbandarassia
ykkar viröist bera keim af þessu...
„Ég er þessu ósammála. Þessi aðgerð er
réttlát gagnvart öllum því við höfum lýst því
yfir að við teljum að þessar leigur hafi ekki
verið að brjóta lög fram að þeim tíma er
þeim var birtur listinn yfir ólöglegu mynd-
irnar. Ég lít heldur ekki svo á að það séu ein-
göngu þjófar og ræningjar í þessari starfs-
grein. Það er sjálfsagt misjafn sauður í mörgu
fé þarna eins og annarstaðar en það er þó
ljóst, og þar er við löggjafann að sakast, að
til að setja á stofn myndbandaleigu þarf ekki
að skrá fyrirtækið eins og um venjulega
verslun væri að ræða, þannig að þetta býður
allt upp á vissa tortryggni. Liður f ferð lög-
reglunnar á mánudaginn var svo að afla upp-
lýsinga um allar leigurnar. Við hefðum t.d.
ekki getað sent bannlistann á allar leigur í
landinu því við vissum ekki um tilvist þeirra
allra."
— Hverjir sitja nú í Kvikmyndaeftirlitinu?
„Auk mín eru það Auður Eydal kennari,
Erling Ólafsson kennari, Guðrún Birgisdóttir
fjölmiðlafræðingur, Helga Þórðardóttir fé-
lagsráðgjafi og Jón Á. Gissurarson fyrrv.
skólastjóri."
— Þaö er enginn kvikmyndasérfrœöingur í
Kvikmyndaeftirlitinu. Vœri þaö ekki eölilegt?
„Það er fjölmiðlafræðingur hér og eins
mætti spyrja hvort hér ætti ekki að sitja geð-
læknir, fulltrúi úr hópi neytenda o.s.frv. Þessi
nefnd er skipuð til 5 ára eftir tilnefningu
Barnaverndarráðs en ég get nefnt að það eru
margir sem hafa sóst eftir að sitja í nefndinni.
Það hafa margir hringt og spurt hvort ekki sé
laus staða í nefndinni."
— / lögunum segir aö banniö taki ekki til
kvikmynda þegar ofbeldiö er taliö eiga rétt á
sér vegna upplýsingagildis eöa listrœns gild-
is. Hvernig fariö þiö aö því aö greina þarna
á milli? Er aldrei álitamál um þaö?
„Eflaust er túlkun manna misjöfn á þessu
og það hafa oft risið upp deilur um það á liðn-
um árum varðandi einstakar myndir. Það
hefur þó aðeins í eitt skipti komið fyrir hér
að við höfum tekið mynd til umfjöllunar sem
álitamál var um hvað þetta varðar og við gáf-
um okkar leyfi fyrir að hún yrði sýnd."
— Eruö þiö hœf til aö greina í sundur þœr
ofbeldismyndir sem skal banna og þœr sem
óhœtt er aö sýna fólki?
„Það er ekki okkar að svara því. Hinsvegar
má spyrja hvort hægt sé að greina þarna á
milli. Tiífellið er að við höfum ekki lent í
neinum vafa því það er mjög mikill munur á
þessum myndum. Annarsvegar eru t.d.
myndir með miklum söguþræði, þrilierar,
hinsvegar eru svo myndir þar sem söguþráð-
urinn er ákaflega einfaldur og það er sérstak-
lega sóst eftir því að sýna ofbeldi, misþyrm-
ingar og manndráp á mjög nákvæman hátt,
það getur verið meginefni myndarinnar.
Maður sér eiginlega strax á myndinni hvern-
ig hún er.“
— Aö lokum: Horfiröu á vídeó í frístund-
um? Eöa gefast kannski engar frístundir frá
eftirlitinu?
„Jú, það kemur fyrir að ég horfi á vídeó í
frístundum."