Helgarpósturinn - 21.02.1985, Blaðsíða 15

Þorvaldur Kristinsson ræðir
um Iff sitt og málefni homma
og lesbía í HP-viðtali
„Það er rétt. Stundum finnst okkur erfitt að
kannast við okkur í listum íslendinga. Oftar en
ekki hefur sama persónan birst þar sem morð-
ingi, dópisti og hommi. Þó er nærtækara að tala
hér um ósýnileika okkar. Hommar og lesbtur
eru nánast ekki til í íslenskum skáldskap.
Auðvitað eru til hommar sem hafa lýst veru-
leika sínum í skáldskapnum en málið er það dul-
ið að það lesa varla aðrir úr því en hinir homm-
arnir, ef þeir þá geta það. En krafan um að
þekkja sjálfan sig, sem þú nefnir, gat af sér margt
merkilegt í erlendum bókmenntum á síðasta
áratug og varð til þess að hommar skrifuðu
beinna um líf sitt en lengi hafði tíðkast. Þessi
áhugi beindist líka að skáldskap sem flestum var
gleymdur eftir að bókmenntastofnunin hafði
pakkað honum í glatkistuna. í þessum efnum
hafa amerískir rithöfundar lengi farið á kostum,
og svo sem margir aðrir."
— Hyggst þú sjálfur skrifa sltkar bókmenntir?
,,Ég er ekki skáld. Skáldskapur er hart og
miskunnarlaust hlutskipti og ekkert hobbý þótt
það sé ansi útbreidd skoðun á Islandi. Hins veg-
ar vil ég miðla skáldskap og í gegnum blað Sam-
takanna hef ég reynt að hvetja fólk til að frum-
semja og þýða, sjálfur hef ég þýtt lítilræði. Skáld-
skapurinn á nefnilega sitt sérstaka mál, í honum
er hægt að segja svo margt sem ekki er hægt að
miðla til manna í blaðagrein eða í spjalli eins og
núna á milli okkar."
— Og þú tókst þátt í aö gefa út bók Gudbergs
Bergssonar, Hinsegin sögur, fyrir jólin?
,,Já, kannski segir hún okkur meira um veru-
leika homma en íslenskar bókmenntir hafa gert
hingað til. Guðbergur talar á máli lygisögunnar,
furðusagna og ævintýra og ég verð að játa að
mér rann til rifja hversu getulausir flestir gagn-
rýnendur voru gagnvart henni.
Að vera hinsegin, öðruvísi, utangarðs er eins
konar samnefnari þessara sagna, held ég. Sum-
ar persónurnar njóta þess að eflast við hvern
hanasiaginn sem lífsnautnin færir þeim. Aðrar
standa ekki undir því að vera hinsegin, leysast
upp og láta furðufugla gleypa sig með húð og
hári. Svo er þarna fólk eins og Anna leikkona
sem stynur undir því að hafa ekki tekist að
verða nógu hinsegin í list sinni. Hún hefur aldrei
ratað á ögrunina, heldur látið stofnunina éta sig
með húð og hári og sætt sig við ríkjandi heims-
mynd í listsköpun sinni.
Og nú held ég við séum kannski komin að
kjarnanum í tilveru hommans, þ.e. hlutskipti ut-
angarðsmannsins og hvernig okkur tekst að
höndla það. í þessu hlutskipti birtist mesta nið-
urlæging hommans og líka mesta reisn hans eða
styrkur. Sumir okkar koðna undir því að vera
öðruvísi. Þeir gera fordóma samfélagsins að sín-
um og sjálfsfyrirlitningin með tilheyrandi trúðs-
látum verður hlutur þeirra. En svo tekst öðrum
að höndla þann kraft sem utangarðsmaðurinn
ræður yfir ef hann er nógu stoltur af sjálfum sér.
Þeim tekst að rækta með sér efa á allt sitt samfé-
lag og samferðamenn sína og það sem meira er:
Þeim tekst kannski að smita aðra af því sama.
Og veistu að það er einmitt svona fólk sem ég
vil þekkja. Fólkið sem er öðruvísi. Kannski eru
það hommar og lesbíur, kannski er þetta heteró-
sexúal fólk. En umfram allt fólkið sem býr yfir
ögrun og efa gagnvart ríkjandi gildismati og ríkj-
andi stofnunum samfélagsins og nýtir þessa eig-
inleika til að byggja upp nýtt og betra líf."
Loksins kemur að því að Þorvaldur dæsir eftir
að hafa talað allan tímann fumlaust í segulband-
ið eins og þaulvanur pólitíkus. Er það vegna
þess að hann er að norðan? Sem þvoglumæltur
Reykvíkingur hef ég alltaf verið með minnimátt-
arkennd gagnvart fólki utan af landi, ekki síst
Norðlendingum sem eru skýrmæltir og oftar en
ekki ótrúlega mælskir.
„Ég var býsna feiminn framan af,“ segir Þor-
valdur, „en hef yfirstigið margan þröskuldinn
við að koma fram opinberlega, ekki síst í Dan-
mörku þar sem ég mátti láta mig hafa það að
tala með hreim. Og sannfæring mín um málstað
minn hefur þroskað með mér vissa eiginleika til
að tala og tjá mig. Það felst svo mikill kraftur í
hinu lifandi orði. Það hentar mér betur en rit-
málið."
Þegar ég hef kvatt Þorvald og rölt heim til mín
í tunglskininu, finn ég að hann hefur sáð nokkr-
um frjókornum efans í huga mér: Skyldi ég vera
nógu hinsegin? Skyldi gildismat mitt vera nógu
ögrandi...?