Helgarpósturinn - 28.03.1985, Blaðsíða 21

ÍÞRÓTTIR
íþróttir í fjölmiðlum
Raunsönn mynd?
í síðasta íþróttapistli fjallaði ég
um þá aðila sem mest áhrif hafa á
íþróttaiðkun barna og unglinga.
Þá ákvað ég að fresta umfjöllun
um þátt fjölmiðla í þessu sam-
bandi um viku. Hér á eftir ræði ég
fyrst og fremst um þá mynd sem
fjölmiðlar gefa af íþróttum og
íþróttamönnum. Síðan fílósófera
ég stuttlega um íþróttaumfjöllun
íslenskra fjölmiðla.
Samkvæmt könnun sem Skóla-
rannsóknadeild og Félagsvisinda-
deild gengust fyrir kom fram að
95,9% nemenda í þremur bekkj-
um grunnskóla horfa alltaf eða
stundum á íþróttir i sjónvarpi.
Heldur færri, eða 84%, lesa um
íþróttir í dagblöðum, stundum eða
alltaf. Samkvæmt þessu er ljóst að
börn og unglingar eru sá þjóðfé-
lagshópur sem mest fylgist með
íþróttaefni í fjölmiðlum. Kannanir
erlendis benda í sömu átt. Þá er
vitað að þessi hópur verður fyrir
meiri áhrifum af „neyslu" íþrótta-
efnis en fullorðnir, einkum hvað
varðar hugsanir, tilfinningar,
skoðanamyndun og gildismat.
Einnig má benda á að börn og
unglingar eru í stöðugri Ieit að fyr-
irmyndum og þá er oft nærtækt að
grípa til þeirrar ímyndar sem fjöl-
miðlar gefa af íþróttamönnum.
í íþróttapistli skömmu eftir ára-
mótin minntist ég á rannsókn í
Noregi, Vestfold-rannsóknina, þar
sem athugaðar voru orsakir þess
að börn og unglingar hætta að
stunda íþróttir. Þar kom mjög
greinilega fram að fjölmiðlar eiga
sinn stóra þátt í að börn og ungl-
ingar hefja íþróttaþátttöku. Hin
„neikvæða mynd“ af íþróttum,
sem oft er dregin upp í fjölmiðlum,
orsakaði einnig að mjög margir
hættu íþróttaiðkun. Meira en
helmingur þess hóps var á þeirri
skoðun að fjölmiðlar séu um of
uppteknir af afreksíþróttum og af-
reksíþróttamönnum.
En hver er þá þessi svokallaða
,,mynd“ sem fjölmiðlar sýna af
íþróttum og íþróttamönnum?
Fyrst ber að nefna að umfjöllun
um íþróttir samanstendur einkum
af nöfnum og úrslitum, einstakl-
ingar — árangur. Norskur fræði-
maður, Per Pettersen, heldur því
fram að hér sé einkum um þrjár
manngerðir að ræða: 1) Bar-
áttumaðurinn; meinlætasinnuð,
úthaldsgóð, kná, hnarreist og
,,gefst-aldrei-upp“ manngerð, sem
þjálfar sig meira en flestir aðrir
íþróttamenn. Hann er afreksmað-
ur, hæverskur og spyr ekki gagn-
rýnna spurninga varðandi þjálfun-
ina. Þögull og ákveðinn tekur
hann á móti þeim kröfum sem
leiðtogar, þjálfarar og jafnvel sjálf
„þjóðin" gerir til hans. 2) Bó-
heminn; óútreiknanlegur, frakkur,
sjarmerandi og djarflegur. Hann
er óvenjulegur, hress og skemmti-
legur og ólíkur flestum öðrum
íþróttamönnum. Slíkar mann-
gerðir eru í mjög mörgum liðum í
flokkaíþróttum. 3) Sá sem tapar:
Hann er einatt í öðru eða þriðja
sæti, en hefur flesta eiginleika bar-
áttumannsins til að bera. Honum
er hælt fyrir að kunna að taka
ósigri með sæmd. Hann heldur
ótrauður áfram og bíður þolin-
móður eftir nýju tækifæri til þess
að sigra.
Eins og sjá má eru þessar þrjár
manngerðir með svokallaða karl-
mennskueiginleika. Hér komast
kvenlegir eiginleikar ekki að.
Pettersen heldur því fram að fjöl-
miðlar eigi sinn stóra þátt í mis-
munun kynjanna á þessu sviði, en
um það mál mun ég fjalla nánar
síðar.
Eg held að hin almenna lýsing
hér að framan geti allt eins átt við
íslenska fjölmiðla. En það er ekki
úr vegi að ígrunda nánar þá mynd
sem fjölmiðlar hérlendis gefa af
íþróttahreyfingunni.
Ég hygg að öllum fjölmiðlum sé
það sammerkt að þeirra umfjöllun
er að langmestu leyti um afreks-
íþróttir eða keppnisiþróttir í karla-
fíokki. Reyndar er íþróttagreinum
gert mishátt undir höfði og ræður
huglægt mat viðkomandi blaða-
manna og fréttamanna einatt
ferðinni. Viðmiðunin er hvað sé
vinsælt, hvað fólk vilji lesa um eða
horfa á. Þessu huglæga mati verð-
ur- að beita vegna þess að engar
marktækar kannanir hafa verið
gerðar í þessum efnum. Þá er það
sammerkt öllum fjölmiðlum að
íþróttir kvenna verða útundan, þó
að um þriðjungur iðkenda íþrótta
innan íþróttasambands íslands
séu konur. Skýringar á þessu eru
nokkuð flóknar og tengjast al-
mennum viðhorfum í þessum efn-
um. Þá má benda á að allir starf-
andi íþróttafréttamenn eru karlar.
Það eitt segir sína sögu. Það kann
einnig að vera að skilin milli or-
saka og afleiðinga séu óglögg.
Rætur vandans liggja einnig í
íþróttahreyfingunni sjálfri: Sam-
kvæmt skýrslum ÍSÍ eru konur um
þriðjungur fulltrúa í ráðum og
nefndum innan sambandsins og
er það í samræmi við fjölda
kvenna i íþróttahreyfingunni. En á
íþróttaþingum ÍSÍ sitja aðeins örfá-
ar konur og engin kona er í fram-
kvæmdastjórn sambandsins. Lít-
um nánar á þetta síðar.
Málfar í íþróttum er sérstakur
kapítuli og má vera að það endur-
speglist á íþróttasíðum dagblaða.
Hér er verið að slægjast eftir orð-
færi íþróttamanna og hvernig það
skilar sér í dagblöðum: „Ég skor-
aði fimm fyrstu mörkin okkar. Var
þá tekinn úr umferð," sagði Sigurð-
ur eftir leikinn. — „Mér fannst ég
ekki geta lagt skóna á hilluna
nema með sigri," sagði hinn há-
vaxni og gamansami Jónas. . . —
„Það er alltaf stórkostlegt að leika
hér á Wembley og ekki skemmir
það að leika í sigurliði," sagði
gamli refurinn Mike Channon hjá
Norwich. — „Ég er mjög spenntur
fyrir tilboði Southampton og er til-
búinn að fara þangað," sagði
James Bett. .. — „Ég er alveg orð-
laus. Víkingsliðið hefur sjaldan á
sínum ferli — og þó að hann sé
glæsilegur — leikið svona vel. Það
var hreint ólýsanlegt að leika með
Víkingsliðinu í dag,“ sagði Guð-
mundur fyrirliði Guðmundsson
eftir sjö marka sigur Víkings. —
„Ég er stoltur af strákunum þó að
þeim hafi ekki tekist að vinna ís-
landsmeistaratitilinn," sagði Einar
Bollason. — „Sigur Njarðvíkinga
er nánast kraftaverk, miðað við að
þeir misstu fimm menn í haust...“
— „Ég er mjög ánægður með
Ossie. Hann kom, skoraði og átti
góðan leik. . .“ Það eru afreks-
mennir'nir og þjálfarar þeirra sem
tjá sig um það hvernig keppnin
hafi gengið. Og íþróttafréttamenn-
irnir hnykkja á með því að spinna
leiklýsingu í kringum nokkur lýs-
ingarorð: Frábær leikur — besta
félagslið heims — staðan í hálfleik
hreint ótrúleg — snjallur varnar-
leikur og frábær markvarsla —
glæsilegt mark — stórglæsilegur
leikur — stórleikur — stórkost-
legur. . . Börnin og unglingarnir
hrífast af allri þessari spennu og
dramatík og það er auðvelt fyrir
þau að tileinka sér málfarið, gott
eða slæmt. Af þessum orsökum er
mikilvægt fyrir íþrótíafréttamenn
og íþróttamenn að vanda málfar
sitt. Þeirra ábyrgð er mikil. Ég hef
sjálfur unnið á tveimur dagblöð-
um og þar var oft hroðvirknisleg-
ur prófarkalestur á íþróttafréttum,
nokkuð sem er furðulegt í ljósi
þess sem sagt var hér í upphafi.
Ég hygg að þessu sé svipað farið á
öðrum dagblöðum.
Það er vafalítið hægt að deila
endalaust um það hvort sú mynd
sem fjölmiðlar draga upp af
íþróttahreyfingunni sé eðlileg,
raunsönn eða áhugaverð. Það sem
skiptir mestu er að vekja áhuga á
íþróttum þannig að börn, ungling-
ar og fullorðið fólk verði virkir
þátttakendur. Það eru til ótalmarg-
ar leiðir að þessu markmiði.
Kínverska
veitingahúsio
Laugavegi 28(kjallara) Sími 16513
Sníðahnífur
til heimilisnota
Brennenstuhl sníðahnífur til margvíslegra nota.
Sker efni, pappír, veggfóður o.fl.
Tilvalinn fyrir þá sem sauma heima og hönnuði.
Nákvæmur og öruggur, jafnvel fyrir börn við föndur.
Gengur fyrir rafhlöðu, hægt að skipta um blöð.
Útsölustaðir:
Reykjavík:
Brynja, Voguebúðirnar, Dömu- og herrabúðin, Mína, JL-húsinu.
Kópavogur:
Vefnaðarvöruverslanirnar Inga og Hom.
Hafnarfjörður:
Nafnlausa búðin.

Veislusalir
Veislu- og fundaþjónustan
Höfum veislusali fyrir hverskonar
samkvœmi og mannfagnadi.
Fullkomin þjónusta og veitingar.
Vinsamlega pantid tímanlega
RISIÐ Veislusalur
Hverfísgötu 105
simar: 20024 - 10024 - 29670.

HELGARPÓSTURINN 21