Helgarpósturinn - 15.08.1985, Qupperneq 4

Frumskógur húsnæðismólanna:
„GJALDÞROT BLASIR VIÐ"
— segja 27 ára foreldrar þriggja barna, sem hvorki
geta selt íbúð sína né haldið henni
„Ad öllu óbreyttu verdum
viö gjaldþrota,“ sögðu þau
hjónin Halla Arnar og Egill
Baldursson, 27 ára gömul,
húseigendur að Grjótagötu 9,
Reykjavík. Annað og seinna
uppboð veröur á húseign
þeirra í október næst-
komandi. Eins og mál standa
í dag stefnir allt í að upp-
boðið fari fram, húsnæðið
verði slegið einhverjum
kröfuhafa á spottprís, en eftir
standi þrátt fyrir þaö kröfur
á aðra milljón. Það þýðir, með
öðrum orðum, gjaldþrot.
Egill er prentari að iðn.
Með meðaltekjur að eigin
sögn, en Halla hefur að
undanförnu veriö heima-
vinnandi. Hefur átt við sjúk-
leika að stríða og á stuttum
tíma legið í tvígang á spítala
af þeim sökum. Börnin eru
þrjú: Baldur Þór 3ja, Egill
Órn 7 ára og Kristín Þóra 10
ára.
En hvernig skyldi standa á því
að mál eru komin í slíkt óefni sem
að framan var lýst? Hvers vegna
vofir gjaldþrot yfir þessari ungu
fjölskyldu? „Astæðurnar eru
margar og samtvinnaðar," sögðu
ungu hjónin. „Staðreyndin er sú,
að fyrir rúmum þremur árum var
staða okkar ekki svo slæm. Við
bjuggum þá og áttum litla 2—3
herbergja íbúð í Hafnarfirði og á
henni hvíldu alls ekki óviðráðan-
legar skuldir. Það var hins vegar
æði þröngt um okkur þarna og við
töldum vel gerlegt að stækka örlít-
ið við okkur. Það varð því úr að
við seldum í Hafnarfirði og keypt-
um þriggja herbergja íbúð í
Krummahólum í Breiðholti. Þá fór
hins vegar að síga á ógæfuhlið-
ina.“
Sígur á ógæfuhliðina
Til að gera langa sögu stutta, þá
ákváðu ungu hjónin að reyna að
stemma stigu við skuldaaukning-
unni, sem varð vegna háflugs láns-
kjaravísitölu á þessum tíma, sem
aftur leiddi til þess að skuldbind-
ingar þeirra ruku upp úr öllu valdi.
Þau seldu því Krummahólaíbúð-
ina og minnkuðu við sig. Keyptu
húseignina Grjótagötu 9, sem var
þá í mjög lélegu ástandi. Kaupverð
þeirrar eignar var, haustið 1983,
1140 þúsund krónur. Söluverðið í
Krummahólum var 1325 þúsund.
Sá er keypti Krummahóla gerði
það hins vegar að kröfu, að engar
skuldir yrðu skildar eftir; íbúðin
yrði veðbandalaus. Og það varð
úr. Halla og Egill urðu þannig að
greiða upp húsnæðisstjórnarlán,
að upphæð 200 þúsund, enda
óheimilt að flytja veð á lánum
byggingarsjóðs ríkisins. Öðrum
lánum var síðan komið á eignir
foreldra hjónanna, þ.e. þau voru
veðbundin í húseignum þeirra.
„Þegar i Grjótagötuna var kom-
ið fengum við lán hjá Húsnæðis-
stofnun. Einnig urðum við að taka
lífeyrissjóðslán bæði tvö, auk
ýmissa smálána í bönkum," sagði
Halla Arnar. „Og það má eiginlega
segja, að við höfum ekki séð til sól-
ar frá þessum tíma. Lánin hafa
hlaðið utan á sig, húseignin hækk-
að miklu minna í verði og síðast
en ekki síst hafa Iaun Egils ekki
hækkað í neinu samræmi við
verðlagsþróun.
Og nú standa á okkur öll
spjót" heldur Halla áfram. „Við náð-
um ekki að standa í skilum með
skuldbindingar okkar og dráttar-
vextir og innheimtukostnaður
hafa hlaðist upp. Og ekki má held-
ur gleyma hinni margfrægu láns-
kjaravísitölu, sem hefur leitt til
margföldunar lánanna. Sem
dæmi, þá fékk ég lífeyrissjóðslán
árið 1983. Þá var það 150 þúsund,
en nú er skuldin komin í 290 þús-
und krónur. Egill tók sitt lífeyris-
sjóðslán skömmu síðar og það var
upphaflega 180 þúsund. Það hefur
sömuleiðis margfaldast."
Vanskilin upp á hálfa mill-
jón
Og þannig röktu ungu hjónin,
Halla og Egill, þessa raunasögu.
Þau reyndu að klóra i bakkann,
semja um lánalengingar, borga af
lánum þegar peningar voru til, en
allt kom fyrir ekki. Skuldabyrðin
þyngdist dag frá degi.
Og staðan nú er ekki glæsileg:
Vanskilin eru upp á 500 þúsund
krónur. Heildarskuldirnar eru 2,5
milljónir króna. Húsið í Grjóta-
götunni er fullveðsett og sömu
sögu er að segja um eignir foreldra
þeirra.
Staðan er meira að segja svo
svört að Halla Arnar og Egill
Baldursson fullnægja ekki skilyrð-
um Húsnæðisstofnunar ríkisins
um lán vegna greiðsluerfiðleika;
lán sem íbúðareigendur og hús-
eigendur hafa fengið upp á síð-
kastið. „Jú, víst var staða okkar
nógu óglæsileg til að við þættum
lánshæf. Skuldirnar voru nægar,
vanskilin næg. En við gátum ekki
fengið þetta lán vegna þess ein-
faldlega, að engin veð voru fyrir
hendi til að tryggja lánið með. Við
vorum ekki þau einu sem lentu í
þessari klemmu. Mér skilst að
60—70 manns, sem höfðu minnk-
að við sig og þarmeð minnkað
möguleikana á veðum, hafi lent í
sömu klípunni; ekki getað boðið
upp á veð fyrir þessu láni Hús-
næðisstofnunar, sem átti að vera
til að bjarga fólki í greiðsluvand-
ræðum.“
Og hjónin fengu þrátt fyrir þetta
ekki þá ábendingu frá ráðgjöfum
Húsnæðisstofnunar að þau ættu
að selja hið snarasta. „Þeir hjá
Húsnæðisstofnun sáu vitanlega,
eins og við vissum, að húseign
okkar er óseljanleg eins og er,“
sagði Halla Arnar. „Það fæst eng-
inn kaupandi til að taka yfir hús
þar sem allir veðréttir eru fullir,
vanskil á skuldbindingum, stefnur
hér og þar og nauðungaruppboð
innan seilingar. Slík fasteign selst
ekki.“
Sjá enga leiö
Halla Arnar, maður hennar Egill
Baldursson og þrjú ung börn, geta
því hvorki farið né verið. Þau
segjast ekki sjá neina leið út úr
þessum vanda. „Og víst höfum við
leitað allra mögulegra og ómögu-
legra leiða," sagði Halla. „Ég hef
farið vítt og breitt um kerfið og
leitað ráða. En það er engin svör
að fá.“
En hver er ástæðan fyrir því að
svona er komið fyrir þessum ungu
hjónum? Er hér um óráðsíu að
ræða af þeirra hálfu? Óraunsæi í
byrjun? „Ekki lifum við hátt og
höfum aldrei gert,“ svaraði Halla
ofangreindum spurningum. „Eða
sérðu lúxus hér innanhúss, pluss-
sófasett og málverk á veggjum?
Nei, við eyðum engu og höfum
engu eytt í óþarfa. Við getum ein-
faldlega engu eytt, því við eigum
ekkert. Sannleikurinn er sá, að
þetta leit ekki svo illa út þegar við
settum dæmið niður fyrir okkur í
upphafi. Síðan þá hafa bara allar
aðstæður breyst til hins verra, án
þess að við hefðum neitt um það
að segja. Þar er fyrst og fremst um
að ræða hin verðtryggðu lán,
á sama tíma og launin stóðu í stað;
voru óverðtryggð. Það liggur
hreinlega við að maður biðji um
óðaverðbólguna aftur, þótt ekki
hafi hún verið góð.“
Halla Arnar og Egill Baldursson
kváðust vera víða á svörtum list-
um. „Það eru svartir listar alls
staðar. Við erum alls staðar
dærnd," segja þau. „Allur okkar
máttur og allir okkar peningar
hafa farið í að reyna að grynnka á
skuldum, en þó jafnframt að draga
fram lífið. Þetta hefur þó stundum
ekki tekist betur en svo, að við
höfum fengið lögfræðinga á bakið
vegna smærri skulda. Ekki hefur
farið hjá því að lögfræðingar hafi
gert vart við sig með kröfur upp á
vasann. Þeir eru mjög misjafnir.
Sumir sýna skilning og vilja gefa
svigrúm, en aðrir eru ekkert nema
yfirgangur og frekja. Eitt sinn
gjaldfelldu þeir heilt lán fyrir
okkur, þegar okkur tókst ekki að
greiða afborganir af því á réttum
gjalddaga. Við vorum því dæmd
til að gera allt lánið upp á einu
bretti — 70—80 þúsund krónur.
Það tókst okkur með herkjum, en
þau útlát komu niður á öðru."
„Viö erum ráðalaus“
„Þannig hefur þetta allt verið.
Það hefur allt gengið okkur í mót.
Við erum ráðalaus. Við ákváðum á
sínum tíma að reyna að festa kaup
á íbúð eftir að við höfðum hrakist
úr einni leiguíbúðinni í aðra. Það
gekk vel til að byrja með, en ætlar
greinilega að enda með ósköpum.
Það virðist ekkert geta orðið okk-
ur til bjargar. Við munum reyna
einhvern veginn að bjarga húsinu
okkar frá uppboði, sem verður að
öllu óbreytt í október. Það er
seinna uppboð. Ef okkur tekst það,
þá verður það bara gálgafrestur.
Hins vegar sé ég ekki fram á ann-
að en að við missum eign okkar
þá. Menn hafa sagt okkur að lík-
lega myndi þetta hús fara á um
eina milljón króna. Þá standa eftir
kröfur upp á eina og hálfa milljón.
Við værum gjaldþrota."
„Það er mikil niðurlæging sem
fylgir þessu öllu,“ sagði Halla
Arnar. „Hér koma kröfuhafar og
banka upp á, gera fjárnám og lög-
tak. Hér fór fram fyrra uppboð í
júní s.l. og ekki verður sagt að fólk
eins og við eigum mikla samúð hjá
þjónum kerfisins. Þeir fóru hér um
íbúðina eins og þeir ættu hana. Ég
var eins og gestur á eigin heimili;
illa gerður hlutur.“
„Við sjáum hvergi ljós í þessu
myrkri," voru lokaorð þessara 27
ára gömlu hjóna og foreldra
þriggja barna á aldrinum 3ja til 10
ára. Gjaldþrot blasir við.
„Mál Höllu og Egils
ekkert einsdæmi77
— segir Anna Kristjánsdóttir,
formaður Lögverndar
„Dæmi Höllu og Egils er að-
eins eitt af mörgum svipuðum.
Við höfum fengið mörg mál af
þessu tagi inn á okkar borð;
fólk sem bókstaflega er að
missa allar eigur sínar og
sendir út SOS — biður um
hjálp í neyð,“ sagði Anna Krist-
jánsdóttir, formaður Lög-
verndar, sem er nýstofnaður
félagsskapur fólks sem heimtar
mannréttindi í landinu. Halla
Arnar og Egill Baldursson
leituðu á náðir þessara sam-
taka, þegar engin svör var að
finna í kerfinu. Lögvernd hefur
eftir ýmsum leiðum reynt að
vekja athygli á ýmsum mis-
fellum í kerfinu, og þá ekki síst
því óréttlæti sem ríkir í hús-
næðismálum.
Anna Kristjánsdóttir sagði
250 félaga vera í Lögvernd og
að þeim færi fjöigandi með
degi hverjum. „í Lögvernd er
fólk úr ýmsum þjóðfélags-
hópum, fólk sem á það sam-
eiginlegt að vilja réttlæti og
mannúð. Við fáum mörg mál
til okkar; mannréttindabrot,
fólk sem hefur tapað ölium
sínum fjármunum og eignum,
fólk sem hefur leitað allra
hinna venjubundnu leiða en
ekki fengið neina lausn á
sínum málum. Við teljum
mikilvægt að hinn almenni
maður láti ekki traðka á sér og
taka af sér þau réttindi sem
stjórnarskráin og lög í landinu
veita. Framkvæmdin í þjóð-
félaginu, í kerfinu, vill þó oft
verða á annan hátt en eðli
laga og réttar gefur tilefni til. í
Lögvernd öflum við okkur
upplýsinga um rétt almennings
og komum sjónarmiðum okkar
á framfæri við rétta aðila. Ég
er þess fullviss að meðlima-
fjöldi okkar mun margfaldast á
næstu mánuðum og afl fjöld-
ans getur orðið sterkt. Kerfið
verður að hlusta á okkur og
taka tillit til okkar. Hjá því
verður ekki kornist."
Anna Kristjánsdóttir sagði að
Lögvernd hefði tekist að leysa
vanda margra þann stutta tíma
sem félagið hefur starfað.
„Hinu er þó ekki að leyna að
fjölmörg mál liggja enn óleyst.
En að þeim er unnið. Við ýtum
ekki fólki og vandamálum þess
frá okkur, heldur reynum að
rétta öllum hjálparhönd sem
sannanlega hafa fengið óeðli-
lega og óréttláta meðferð hjá
þjóðfélagskerfinu. Það er full
þörf fyrir félagsskap af þessu
tagi. Starfsemin fyrstu mán-
uðina og áhugi fólks á Lög-
vernd hefur sýnt það og
sannað,“ sagði Anna Kristjáns-
dóttir, formaður Lögverndar.
4 HELGARPÓSTURINN