Helgarpósturinn - 15.08.1985, Blaðsíða 21

Breiðholtskirkja, í byggingu. Arkítektar: Guðmundur Kr. Kristinsson og Ferdinand
Alfreðsson.
Hallgrímskirkja, í byggingu. Arkítekt: Guðjón Samúelsson.
guð í svona húsi?
---------------------------eftir Egil Helgason myndir Jim Smart
hinir söfnuðirnir sex standa allir í
viðamiklum og dýrum bygginga-
framkvæmdum. Þrír þeirra eru í
Breiðholtinu; Breiðholtssöfnuður,
Fella- og Hólasöfnuður og Selja-
söfnuður. í úthverfunum Árbæ og
Seltjarnarnesi er líka verið að
reisa kirkjur — og svo má auðvitað
ekki gleyma eilífðarfyrirtækinu
Hallgrímskirkju, sem hefur verið í
smíðum frá því árið 1946. Alls
munu þetta vera fimmtán kirkjur
sem eru fullbyggðar eða í smíðum
í Reykjavíkurprófastsdæmi, en til
samanburðar má geta þess að
Dómkirkjan var eina kirkjan í
Reykjavík allt þar til fyrsta kapella
Hallgrímskirkju var tekin í gagnið
1948 og Laugarneskirkja árið
1949.
Það er kannski ekki óeðlilegt
þótt spurt sé hvort þessi aukning á
gólfrými kirkna sé ekki í hróplegu
ósamræmi við fólksfjölgun á höf-
uðborgarsvæðinu og kannski ekki
sjður við trúhneigð og kirkjusókn.
Á ráðstefnu sem haldin var um
kirkjubyggingar í Bústaðakirkju
16da mars síðastliðinn var sú
skoðun mjög ofarlega í hugum
frummælenda að helsti geyst
hefði verið farið í kirkjubyggingar-
málum síðustu áratugina. Séra
Ólafur Skúlason dómprófastur
ræddi meðal annars kirkjubygg-
ingarmál í Breiðholti og taldi mis-
ráðið að þrjár kirkjur væru þar í
byggingu í senn í stað þess að safn-
aðaríólkið sameinaðist um að
ljúka einni kirkju, sem mætti þá
nota meðan hinar væru í smíðum.
Séra Gunnar Kristjánsson lýsti
þeirri skoðun sinni að íslenskar
kirkjur séu oft langtum of dýrar en
að sama skapi óhagkvæmar.
Einsog sakir standa er það nær
einkamál hvers safnaðar fyrir sig
að reisa kirkju. Hann er að mestu
leyti einráður um val arkítekta og
teikninga — og líka að mestu á eig-
in báti hvað varðar útvegun fjár til
verksins. Árið 1981 samþykkti Al-
þingi að leggja að grunni til upp-
hæðina 600 þúsund krónur í
Kirkjubyggingasjóð, sem með
breyttri byggingavísitölu mun á
þessu ári nema 1.9 milljónum.
Þessi upphæð er ætluð öllum nýj-
um kirkjubyggingum. í Reykjavík
starfar líka sérstakur Kirkjubygg-
ingasjóður og var framlagið til
hans 3 milljónir króna á þessu ári.
Að auki má geta þess að ríki og
borg hafa veitt fé til byggingar
Hallgrímskirkju undanfarin ár.
Af þessu má ráða að það eru
söfnuðirnir sem reisa sínar kirkjur
að mestu leyti sjálfir eftir ýmsum
leiðum. Að hluta til eru sóknar-
gjöldin notuð í þessu skyni, en
þess sem uppá vantar er aflað með
frjálsum framlögum, fjársöfnun-
um og ýmiss konar sölustarfsemi.
Þetta er auðvitað ein meginástæð-
an fyrir því hversu kirkjubygging-
ar hér á landi ganga oft seint. Ólaf-
ur Skúlason: „Það er vissulega
sárt, þegar prestur og oddvitar
safnaða þurfa að verja svo ti! öll-
um tíma sínum til þess að koma
fram smíði kirkjunnar og eru þá
oft örmagna, þegar hún er loksins
komin og hið þýðingarmesta er
eftir: að efla starfið, svo hún komi
að þeim notum sem til hlýtur að
vera ætlast í upphafi."
Bergnumdir af járni og
steinsteypu
Á ráðstefnunni í Bústaðakirkju var
mjög rætt um nauðsyn þess að
koma á einhverri yfirstjórn kirkju-
byggingarmála á íslandi. Séra
Gunnar Kristjánsson segir að oft
virðist meira um það hugsað að
kirkjan sé arkítektinum eins kon-
ar minnisvarði en að nafn hans
hverfi á bak við verk sem þjóni
hlutverki sínu vel og sé í senn hag-
kvæmt og ódýrt. Því verður víst
ekki neitað að arkítektar hér á
landi hafa oft getað gefið hugar-
fluginu lausan tauminn í kirkju-
byggingum, oft með misjöfnum
árangri einsog sést best á mynd-
unum hér að ofan. Björn Th
Björnsson listfræðingur, sem situr
í kirkjulistanefnd, sagði að þeir
sem byggðu kirkjur væru oft al-
gerlega bergnumdir af járni og
steinsteypu, en gleymdu hinum
listrænu þáttum. Björn taldi nauð-
synlegt að kirkjan eignaðist sér-
menntaðan ráðgjafa í kirkjulist,
sem söfnuðir, arkítektar og mynd-
listarmenn gætu haft með í ráðum
við kirkjubyggingar og — skreyt-
ingar. Séra Gunnar Kristjánsson
vitnaði í reynslu sína af prestskap
úti á landi og sagði að þar vildu
menn írekar endurbyggja gamlar
kirkjur í s'mum hefðbundna stíl en
að byggja nýjar. Hann telur að ís-
lenskir arkítektar þyrftu að læra
svolitla guðfræði áður en þeir
hefðust handa við að teikna kirkj-
ur; þeir væru ekki nægilega vel
heima í kirkjulegri hefð og því
vildu íslenskar kirkjur oft verða
hálfgerðir bastarðar.
Hér verður ekki farið útí þá
sálma að fella dóm yfir íslenskum
kirkjuarkítektúr eða einstökum
kirkjum. Ljósmyndir Jim Smart
tala sínu máli og síðan verður hver
að dæma fyrir sig um fegurð og
ljótleika og það hvort hann vildi
ástunda sína trú í slíkum bygging-
um. Flestir virðast þó á einu máli
um það að stjórnleysi og duttlung-
ar hafi um of ráðið ferðinni hingað
til, að einhverja yfirstjórn þurfi á
bæði verklegum framkvæmdum
og byggingarlagi. Við íslendingar
reisum okkar kirkjur úr óbrot-
gjörnu efni — járnbentri stein-
steypu, og yfirleitt ekki í svo smá-
um skömmtum — það er bara
spurningin hvort við eigum eftir
að fórna höndum eftir nokkur ár
og óska þess að jörðin gleypti
þessa kumbalda...
Árbaejarkirkja, I byggingu. Arkltektar: Manfreð Vilhjálmsson og Þorvaldur S. Þorvaldsson.
Fella- og Hólakirkja, fyrsti hluti vígður 24. mars 1985. Arkltektar: Gylfi Guðjónsson og Ingimundur
Sveinsson.
HELGARPÓSTURINN 29