Alþýðublaðið - 11.04.1927, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ :
kemur út á hverjum virkum degi. |
Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við :
Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. ;
til kl. 7 siðd.
Skrifstofa á sama stað opin kl. ;
9Va—lÖVs árd. og kl. 8—9 síðd. :
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 ;
(skrifstofan). >
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ;
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 :
hver mm. eindállia.
Prentsmiðja: Aipýðuprentsmiðjan :
(í sama húsi, sömu simar).
Landhelgisgæaslan.
Réttarprófið á „Óðni“.
II.
Nú hafa oröi'ö réttarpróf út úr
málinu, ekki fyrir atbeina bráða-
birgðaríkiss'tjórnarinnar, eins og
við hefði átt. Það er skipstjór-
inn á „Óðni“, Jóhann P. Jónsson,
sem krefst þeirra, aðallega vegna
þess, að áburðurinn „getur orðið
stórhættulegur fyrir landið út á
við“, og megi „það lanrlsins vegna
ekki dragast, að gert sé hreint
fyrir dyrum um þetta.“ Þetta er
a'ð vísu í aðra röndina virðingar-
vert, en þó verður að geta þess,
að skipstjórum varðskipanna hef-
ir eklri verið falin nein framm:-
staða fyrir landið út á við, heldur
þvert á móti inn á við, — inn
yfir landhelgislínuna til að gæta
þess, að togarar fiski ekki uppi
í landssteinum, ög að það er þessi
Írammistaða, sem grunur leikur á
að ekki hafi farið sem bezt úr
hendi. Það er því frá sinum dyr-
um sem Jóhann þarf að moka,
en hreinsun fyrir ríkisdyrum er
verk þings 0g stjórnar.
Réttarprófið var haldið á
þriðjudaginn var, og var Héðinn
Valdimarsson staddur við fyrri
part þess.
Kéttarpróiið er fjarska lítið upp-
lýsandi um, hvað gerst heíir á
þeim stöðum og tíma, þegar van-
ræksla varðskipsins á að hafa átt
sér stað. Það kemur ekkert frarn
nema það, sem í bókum skipsins
stendur, og svo almennar full-
yrðingar um, að vanrækslan hafi
ekki átt sér stað, og ekki getað
átt sér stað. Þó er hins vegar
ekki alveg laust við, að böli á
ýmiss konar ósamræmi í fram-
burði vitnanna, eins og hann er
bókaður. Skipstj. leggur t. d. fram
„minnisbók, þar sem skrifuð eru
í öll fiskiskip þau, sem þeir verða
varir við“. Stýrimenn allir þrír
vísa í upphafi vættis síns „til
bóka þeirra, sem sýndar hafa ver-
ið í réttinum", og við ýmsum
spurningum, sem lagðar eru fyrir
þá, svara þeir með því að „vísa
..til bókanna", en þegar þeir eru
spurðir, „hvaða togarar sáust“ við
tiltekið tækifæri, þá vísa þeir ekki
til bókanna, en muna ekki efVir
neinum sérstökum. En því vísa
þeir ekki til minnisbókarinnar;
þar eru „skrifuð í öll fiskiskip",
sem þeir sjá?
Ekki er heldur trútt um, að
hálfgert aukaatriði hafi orðið
nokkuð fyrirferðarmikið í rann-
sókninni. Það er falibyssuskot
það, sem Héðinn taldi „Óðin“
hafa hleypt af við umrætt tæki-
færi. Það var þeim mun óþarf-
ara, sem Héðinn var bíiinn að
lýsa yfir því, að það væri mis-
skilningur, og að „Óðinn“ hefði
ekki skotið við umrætt tækífæri,
og svo af því, að það breytir
engu um aðalsökina, hvdrt
skotið hefir verið eða ekki. Hins
vegar kemur það ekki fram í
prófgerðunum, að skipstj. sagði,
að hann hefði í vor skotið kúlu-
skotum á „Hannes ráðherra“ og
„Royndina“, en það er eftir at-
vikum mjög áriðandi að vita,
hvað því hefir valdið.
í heild sinni virðist öll bók-
færsla skipsins vera of lítið víð-
tæk og of lítið gerð eftir föst-
um reglum, tii þess að hægt sé að
sjá af henni nokkuð um, hvað
gerst hefir á ferðum skipsins og
hvað ekki, og mun að þessu vikið
jafnóðum.
Atburðurinn, sem Héðinn lýsti í
þingræðu sinni, var sá, að eitt
sinn, er *„ÓÖinn“ kom hjá Lón-
dröngum á timabilinu frá 8.—24.
marz, hafi eitthvað urn 20, að-
allega íslenzkir togarar verið að
iveiðum x landhelgi hjá Öndverða-
nesi, en séð til hans og flýtt sér
út úr landhelgi, en hann hafi ekki
sint því neinu, heldur siglt áfram
leið sína noi’ður á bóginn.
Upplýsingar þær, sem skipstjór-
inn gefur um þessa daga, eru
sára-ófullnægjandi; þær ná of
skamt; það er of fátt bókað og
of fáar athuganir gerðar. Af bók-
unum, sem fram voru lagðar,
„sést, að Óðinn hefir veriö við
Öndverðarhes og þar í nánd 8.
marz, 13., 15., 18., 19., 23. og
24. marz. Um þessa daga er bók-
að í minnisbókina, að kl. 12,55
síðdegis hinn 8. marz. hafi sést
32 togo.rar vera ad toga ca. 6 sjó-
mílur út af öndverdarnesi, og kl.
4—6 árd. hinn 9. marz hafi sézt
ca. 20 togarar að veiðam ca. sy3
til 8 sjóm'lur úl af Soörtuloftum.“
Hér er fyrst það að athuga, að
skipstjórinh segist hafa séð ca.
20 togara. Því tiltekur hann það
ekki nánar, þegar í minnisbók-
ina eru að því, er hann segir,
„skrifuð öll fiskiskip þau, sem
þeir verða vari ■ við.“ Séu öll fkip-
in skráð‘ þar, gfetur ekki verið
um neitt „ca.“ að ræða; þá er
hægt að tiltaka þeíta nákvæm'ega.
En þettá er einmitt íekið svona
upp úr minni bókinrd Það er
hún, sem segir „ca.“, og það eru
því ekki skrifuð í hana „öll þau
fiskiskip, sem þ:ir verða varir
við.“ En því spgir skipstjórinn
þá þetta? „Ca. 20 togarar að veið-
um ca. 31/2 til 8 sjómílur út af
SvÖrtuloftum.“ Hvernig þekkir
hann fjarlægðina, og því er hún
„ca.“? Hefir hún verið áætluð?
Sé svo, þá er jamliklegt, að tog-
ararnir hafi verið í lanahelgi sem
utan, því að augnmáli skeikar
miklu meira en ca. i/2 sjómílu
í hvora áttina sem er. Togari,
sem sýnist vera ca. 3y2 sjómílu
undan, er svo grunsamlega ná-
lægt landhelgislínunni, að þá
hefði „að sjálfsögðu átt að taka
mælingar og setja á fulla ferð“,
eins og skipstjóri sjálfur orðar
það. En ekki sýna bækur slrips-
ins né framburður skipstjóra, að
það hafi verið gert. Nú gæti hér
hafa verið um kompásmiðun
(,,pejlingu“) að ræða, þó þess sé
ekki getið. En kompásmiðun er
harla ónákvæm, og skeikar hæg-
lega y2 sjómílu og meira á ann-
an hvorn veginn, eða svo segja
að minsta kosti skipstjórar varð-
skipanna, þegar þeir eru að draga
erlenda togara fyi'ir lög og dóm,
og skipstjórar þeirra segjast hafa
gert kompásmiðanir, sem sýndu,
að þeir voru fyrir utan landhelgi.
Hæðarhornsmælingar eða mæling-
ar með láréttum hornurn hafa ekki
verið gerðar þarna, því aÖ þær
eru hárnákvæmar, og þá hefði
ekki veriÖ um neitt „ca.“ að tala.
Hér sýnist því varðskipið ótví-
rætt hafa gert sig sekt um fá-
dæma vangæzlu og hirðuleysi, ef
ekki er öðru til að dreifa. Varð-
skipið siglir fram á togarahóp,
par s?m nokkur skipin eru grun-
samlega nálœgt (ca. 3y2 sjcmílu)
landhelgisinunni, en gerir etigcir
mœlingar, er taki af skarið. Þetta
líkist óneitanlega því að vera
sönnun fyrir því, sem almanna-
rórnur segir. „13. marz er ekki
bókað, að neitt fiskiskip eða botn-
vörpungur liafi sézt á þessum
stöðum. 15. marz ekki heldur,“
segir skipstjóri. Hér er bókunin
of óglögg. Til þess að nokkuð
sé á henni byggjandi í þessu efni,
verður hún skýlaust að taka fram,
að ekkert skip hafi sést, en ekki
ætlast til, að það sjáist af þögn-
inni. „18. marz kl. 215 síðdegis
er bókað, að Imperialist hafi ver-
ið á suðurleið ca. 1,5 sjómílu í
vestur af Malarrifi.“ Hér er að
því, er virðist, enginn vafi á, að
skipið sé í landhelgi, en hvern-
ig veit „Óðmn“, hvar togarinn er?
Það virðist og, sem skipið hafi
ekki verið að veiðum, en hefir
varðskipið gáð aí sér efa um,
hvort vörpurnar hafi verið búlk-
aðar (upp á „hlerasekt"), og sé
svo, því er þess þá ekki getið í
bókunum? Hafi varðskipið ekki
gengið úr skugga um pað, sem
hvergi verður séð að það hafi
gert, [>á ber enn að sama brunni,
að pað hefir gerst sekt um mikla
vanrœkslu. Yfir höfuð að tala
virðist skipstjó: tnn bgggja fram-
burð sinn nokkuð mikið á pvt,
sem ekki stendur í skipsbókun-
um. T. d. segir hann, að „ómögu-
legt sé nú að segja, hvar „óð-
inn“ hafi verið, er þeir fyrst sáu
umrædda togara (þessa „ca.“ 20
togara hjá Öndverðarnesi), þar
sem ekki sé bókað um það í
bækur skipsins." En því í dauð-
anum er það ekki bókað? Það
getur, eins og sýnir sig nú, skift
máli. Og ef það hefði verið gert
hefði skipstjóri nú getað stutt sig
við það, sem í bókunum stendur,
en hefði ekki þurft að styðjast við
það, sem ekki stendur þar, pn
það er auðvitað margt. Skipstjóri
gat og þess, „að hann geti ekki
nú sagt um stefnu botnvörpung-
anna umrædda daga,“ en það er,
mikil vanræksla af honum að hafa.
ekki bókað það, því að það gat
skift og skiftir máli.
Það má tína margt svipað upp
úr framburði skipstjórans, en
þetta virðist sýna það til fulln-
ustu, að hann sé ekki eins vand-
virkur og vera ber og geri sér
ekki nægilegt far um að komast
fyrir, hvort lögbrot séu á ferð-
um, en skeri úr því með augna-
miðun. En það sýnir prófið auð-
vitað ekki, af hverju þessi slæ-
leikur sé sprottinn. Hitt er og
bersýnilegt, að bækur skipsins eru
ekki færðar nxeð þeirri gerhygli,
sem með þarf, hvort sem það
stafar af því, að það vantar hæfi-
leika til þess að finna og skilja,
hvað máli skiftir og hvað ekki,
eða að það er af öðru.
Hvort sem almannarómur segir
satt eða ekki, sýnir framburður
skipstjórans, að það var mjög
nauðsynlegt að athuga starfsemi
hans ofan í kjöl, og að það þarf
mörgu að breyta þar.
(Frh.)
NeðxrS deild.
Þar var á laugardaginn veðfrv.
afgreitt til e. d„ frv. Þórarins
um samþyktir um sýslu- og
hreppa-vegi vísað til 3. umr. og
frv. um endurreisn Mosfellspresta-
kalls til 2. umr. og allshnd. Um
þingsál.till. I. H. B. um skipun
^kvenna í opinberar nefndir, sem
komin var frá e. cl„ var ákveð-
in ein umr. Eftir það var byrjað
á 3. umræðu fjárlaganna, fyrri
hlutanum, en ekki kom að at-
kvæðagreiðslu.
Héðinn Valdimarsson flytur-
breytingatillögu við fjárlögin um,
að skólaggjöldin verði afnumin.
Benti hann á, að þau eru ósæmi-
iegur tekjustofn fyrir ríkið, —
skattlagning á nám. Aðsókn að
skólum eigi alls ekki að reyna
að takmarka og sízt með því að
bola fátækum nemendum frá þeim
með álögum. Skólamir eigi að
standa opnir öllum þeirn, sem
hæíileika og löngun hafa til að
nerna. —• Það er vert að fylgjast
með því, hvort þingið sér sóma
sinn í því, að samþykkja þessa
tillögu og afnema þenna alræmda
verndartoll á fávizkunni.
, Efirl deild.
Fyrsta málið var frv. um for-
kaupsrétt kaupstaða og kauptúna
á hafnarvirkjum, sem J. Baldv.
flytur, og var það til 2. umr.
Hafði allshn. gert við það sjö
brt., sem allar voru sþ., enda var
engin þeirra eðlisbrt. á frv. Var