Helgarpósturinn - 11.12.1986, Blaðsíða 33

Setinn kvenfólki
NYJASTA skáldsaga tékkneska
rithöfundarins Milans Kundera,
Óbœrilegur léttleiki tilverunnar, er
komin út í íslenskri þýðingu Fridriks
Rafnssonar, eins og HP hefur þegar
getið. Ósagt er hinsvegar frá kvik-
myndagerð þessarar margslungnu
ástar- og tilverusögu. Skömmu eftir
útkomu bókarinnar í Frakklandi,
þangað sem Kundera flutti fyrir ára-
tug, tók einn frægasti kvikmynda-
handritsskrifari (púh) Frakka, Jean-
Claude Carriere að færa söguna í
búning ræmunnar. Og bandaríski
leikstjórinn Philippe Kauffmann
hefur þegar látið skjóta verkið — í
New York, Lyon, Genf og Ziirich og
býst við að frumsýna það á Cannes-
hátíöinni næsta vor. Víst er að marg-
ur bíður spenntur, jafnt þeir sem
geta ekki ímyndað sér að hægt sé að
kvikmynda verkið og hinir sem sjá
ekkert annað en myndir við lestur-
inn.
KUNDERA er kíminn karl. Þeg-
ar honum var sýnd íslenska um-
gjörðin um þetta hugverk hans, ku
hann hafa gefið íslendingum ein-
kunnina „yndislega gamaldags". Vel
að merkja í góðum skilningi, því
skáidið átti við að þarna hefði það í
fyrsta skipti upplifað heila bók á
borði eftir að hafa opnað hana. Er-
lend útgáfa er gjarnan svo ódýr og
einföld að hún dettur í sundur við
fyrsta gegnumflett. En bókaþjóðin
er öðruvísi...
BLÁSTUR í Hallgrímskirkju á
sjötta tímanum á sunnudag. Málm-
blásarasveit Tónlistarskólans í
Reykjavík verður þar í þrefaldri röð.
Kjartan Óskarsson með sprotann —
og bakið í áhorfendur.
KRISTJÁN skáld frá Djúpalœk
varð sjötugur í sumar og um sama
leyti kom út ljóðasafn skáldsins,
Dreifar af dagsláttu. Sunna Borg
leikari tók síðan saman ásamt Kristj-
áni syni skáldsins samnefnda dag-
skrá sem Leikfélag Akureyrar hefur
sýnt undanfarið nyrðra við fádæma
góðar undirtektir. Nú á að taka púls-
inn á Reykvíkingum, í Norrœna hús-
inu á laugardag klukkan fimm og
sunnudag klukkan tvö. Þetta er leik-
lesin og sungin dagskrá þar sem
skiptast á vinsæl dægurlög við texta
Kristjáns, sjómannavalsar hans;
bérnskuminningar og úrvalsljóð. I
síðastnefnda flokknum er víða grip-
ið niður í litríkum skáldferli Kristj-
áns, staldrað við í blómaljóðum
hans, steinaljóðum, kvæðum um
myrkrið og nóttina, skopljóðum og
baráttuljóðum á borð við Slysaskot
í Palestínu. Meðal flytjenda er Þur-
ídur Baldursdóttir einsöngvari og
leikararnir Þórey Aöalsteinsdóttir,
Kristjana Jónsdóttir, María Árna-
dóttir og Sunna Borg, sem segir:
„Þetta er hugljúf dagskrá. Fólki á að
líða vel undir henni.“ Og svo mun
raunin vera.
HELGARPÓSTURINN 33
segir Alfreð Flóki, en Furðuveröld hans er komin út innan spjalda
„Draumar okkar eru annad líf.
Þad vekur mér cetíð hroll ad fara inn
um þessi fílabeins- eda hornlöguðu
hlið sem skilja okkur og hina ósýni-
legu veröld ad. Fyrstu andartök
svefnsins eru ímynd dauðans; dá-
móða lykur um hugsanir okkar og
við getum alls ekki ákvarðað
augnablikið þegar sjálfið heldur
áfram í nýju formi œtlunarverki til-
verunnar. Smám saman birtir í
óskýrum neðanjarðarhellum og
hinar bleiku, þungbúnu og hrœring-
arlausu verur, sem í undirheimun-
um búa, greina sig frá skuggunum
og nóttinni. Þá fœr myndin lögun,
ný birta lýsir upp þessa svipi og
gœðir þá hreyfingu. Hin andlega
veröld opnast okkur."
Þessi tilvitnun í franska rithöfund-
inn Gérard de Nerval eru einkunn-
arorð glóðvolgrar bókar sem Bóka-
útgáfan h/fmeð Úlf Hjörvar fremst-
an í flokki er nú að dreifa meðal
þungbúins og kæringarlauss almúg-
ans sem þjappar sér saman í
skammdeginu. Hún heitir Furðu-
veröld Alfreðs Flóka og hefur að
geyma úrval pennateikninga lista-
mannsins, 50 að tölu, frá árabilinu
1963—1986. Aðalsteinn Ingólfsson
listfræðingur ritar að henni formála
á íslensku og ensku þar sem hann
fjallar um sérstöðu Flóka sem strax
í upphafi ferils síns afneitaði ís-
lenskri myndhefð og skapaði sér
þess í stað myndveröld „svo langt
utan við endimörk hennar að þang-
að kæmist aðeins fuglinn fljúgandi";
hann hafi í einni svipan sagt skilið
við helstu stefnur og strauma 20.
aldar myndlistar og þann hugsunar-
hátt sem þeim fylgdi, og horfið aftur
til 19. aldar og á stundum aftur í
gráa forneskju; spáir í tengsl hans
við „dandya" alias stertimenni bó-
hemtímans á borð við framan-
greindan Nerval, Baudelaire og
Oscar Wilde, svo og súrrealista:
Flóki hafi eins og þeir leitað sér við-
fangsefna í myrkviðum undirvit-
undar, þar sem maðurinn geymir
ýmislegt það sem borgaralegt sið-
gæði vill ekki gangast við, fjar-
stæðukenndar ímyndanir, kynóra
og dauðabeyg.
Þá segir Aðalsteinn orðrétt:
„Flóki og súrrealistar eiga það einn-
ig sammerkt, að þeir hafa sjaldnast
unnið verk sín út frá hreinum mynd-
listarlegum forsendum, heldur hafa
þeir verið með annan fótinn í heimi
bókmenntanna. ÖII bókmennta-
verk sem orðið hafa til tunglskins-
megin í lífinu hafa verið vatn á
myllu þeirra, fantasíur, hrollvekjur,
lífsreynslusögur ógæfumanna, svo
og allur skáldskapur sem sprottinn
er af hömlulausu hugarflugi og
varpar sem snöggvast skímu á áður
óþekktan afkima mannssálarinnar."
En nóg um það, HP spjallaði við
Alfreð Flóka á dögunum og spurði
hann fyrst í hvaða sann furðuverald-
arbók hans leiddi njótendur.
„Þetta er auðvitað allt makalaus
snilld og þetta úrval ætti að minnsta
kosti að afsanna það að ég sé alltaf
að endurtaka mig eins og nokkrir
þroskaheftir hafa haldið fram gegn-
um árin," svarar Alfreð Flóki. „Þeg-
ar þeir skrifa um mig segja þeir að
ég sé staðnaður, en þegar þeir fjalla
um vini sína heitir það að þeir séu í
hægfara þróun. En eins og allir al-
mennilegir listamenn vita er ég að
minnsta kosti fjölhæfasti listamaður
norðan Alpafjalla."
„Þetta er auðvitað allt makalaus snilld og bókin ætti að minnsta kosti að afsanna þaö
að ég sé alltaf að endurtaka mig eins og nokkrir þroskaheftir hafa haldið fram gegnum
árin," segir Alfreð Flóki en núer komin út bókin Furðuveröld Flóka sem hefur aðgeyma
úrval pennateikninga listamannsins frá árabilinu 1963—1986.
— Þú hefur verið ásakaður um
þráhyggju.
„Já, aðrir listamenn intressera
mig ekki nema þeir séu obsessed.
Annars er ég orðinn leiður á að tala
um kollega mína. Þeir mega mála
eins og þeir vilja. En hvað sjálfan
mig varðar þá hef ég haft kvenfólk
á heilanum frá því að ég man eftir
mér. Ég veit að ég er setinn sjö dem-
ónum, hvers nöfn ég þori ekki að
opinbera. Er ekki kvenkynið í það
heila og sjö demónar nóg að stríða
við?
Ég harma aðeins hvað ég er lítið
perverteraður, því mér finnst per-
versjónir miklu meira intressant
heldur en venjubundið kynlíf sem
er bara fyrir pöpulinn. En ég reyni
að stunda æðri perversjónir eftir
bestu getu.“
— Dœmi?
„Dæmin verða að blíva í leynd-
um. Ég hef verið að dudda mér í
seinni tíð að fara í gegnum allan erót-
ískan litteratúr allt frá Petroniusi til
okkar tíma. En hin virkilega erót-
íska bók hefur ekki verið skrifuð
ennþá. Kannski ætti ég bara að
demba mér í það."
— Nú hafa ýmsir viljað lesa kven-
hatur út úr verkum þínum. Eða þá
kvenhrœðslu. Skrifarðu undir það?
„Nei. Mér finnst konur að mörgu
leyti áhugaverðari en karlmenn. Eg
ber ástarhatur til kvenna. Þið eruð
fjandakornið engir englar og kúg-
unin gegnum aldirnar hefur þrosk-
að hjá ykkur marga ansi skemmti-
lega eiginleika. Til dæmis er ekki
hægt að ljúga að konu svo vel sé.
Hins vegar getur kona logið að
manni árum saman."
— Og þú fyllir ekki hinn stóra
flokk sem hrœðist konur?
„Nei, þvert á móti finn ég til vissr-
ar öryggistilfinningar gagnvart
þeim. Flestir kvenhræðslufrasarnir
eins og „þegar þú gengur til kvenna
gleymdu ekki svipunni" eru komnir
frá mönnum sem aldrei voru við
kvenmann kenndir eða þá mjög
próblematískt. En þetta er líf-
seigt...“
— Þú sem ert maður nœturinnar,
ertu ekki í essinu þínu núna í svart-
asta skammdeginu?
„Jú, skammdegið er minn vinnu-
tími. Frá því í maí og fram í ágúst er
eins og maður sé í þriðju gráðu yfir-
heyrslu allan sólarhringinn. Ég hef
alltaf tekið tunglið fram yfir sólina.
Hefði ég verið stúlkan í ævintýri
Jónasar Hallgrímssonar, Stúlkan í
turninum, sem uglan spyr hvort
henni þyki vænna um nóttina en
daginn, hefði ég verið fljótur til
svars, þó að ég hefði breyst í leður-
blöku á staðnum.“
— En verðurðu aldrei gripinn
þessari alkunnu íslensku skamm-
degisgeggjun?
„Nei, ég held mig fyrir utan. Fólk
yfirleitt intresserar mig ekkert sér-
staklega. Ég hef mikið meiri áhuga
á ýmsum skáldsagnapersónum
heldur en obbanum af þessu lifandi
fólki, þótt það séu til yndislegar
undantekningar.. .“
— Eins og hvaða skáldsagnaper-
sónum?
„Til dæmis standa margar persón-
ur Dickens gamla miklu nær mér en
margir af þessum svefngenglum
sem ganga sofandi um stræti og torg
og stunda bissness.
En ég vinn næstum alltaf á nótt-
inni eftir að rökkva tekur og ró fær-
ist yfir bæinn. Maður verður að geta
haldið sér utan við amstrið til að
geta einbeitt sér að því að gleðja list-
elskt fólk hér norður undir pólnum."
— Hefurðu sóst eftir að dveljast í
enn svartari skammdegisbœlum
eins og t.d. Vestfjörðum?
„Nei, guð hjálpi mér! Ég gisti einu
sinni nótt á Bíldudal. Síðan er Bíldu-
dalur helvíti fyrir mér. Sofni ég í
Reykjavík og vakna upp á Bíldudal
veit ég hvar ég er. Það eina sem ég
get hugsað mér óhugnanlegra er að
vakna upp á grasbala í Sviss innan
um mu-kýr með bjöllum."
— Nú eru margir demónar og
seiðskrattar á sveimi í verkum þín-
um. Freistar djöfullinn þín?
„Ég sé djöfulinn út frá svolítið öðr-
um vínkli en hans heilagleiki páf-
inn, hef heldur aldrei efast eitt sek-
úndubrot um tilvist guðs, mér hefur
verið hlíft við því eins og að skríða
á fjórum og bíta gras. En minn guð
er guð sem gefur skít í öll tíu boð-
orðin. Dixi: Ég hef talað.“
— Og hvað viltu segja um sér-
stöðu þína sem myndlistarmanns?
„Ég held að það sé alveg klárt að
ég sé mesti myndlistarmaður ís-
lands í dag. En það er í sjálfu sér
ekkert til að státa af. Bæði gagnrýn-
endur og öfundarmenn mínir vita
þetta. Verk mín eru með því besta í
heiminum í dag."
Þess má að lokum geta til nánari
glöggvunar á Flóka að hann er
fæddur 19. desember með Neptún-
us sem dómínerandi plánetu, en
hann stendur m.a. fyrir listamann-
inn, dulspekinginn og rónann, hafið
og leyndardóma þess, allt sem flýt-
ur: mjólk, túss, terpentínu. Og hann
hefur alltaf dreymt um lítið hús með
njólagarði og fjóra stóra sheffer-
hunda til að passa upp á parajón-
una...
og sjö demónum