Alþýðublaðið - 09.01.1939, Blaðsíða 3

MÁNUDAG 9. JANÚAR 19S®
%**. '♦<*«*/ **'•»< , W \> V
.««* U;-' a-i&CfSSÍSr í&Nte'-:. «STv'
♦.' ■ ——r. ■ ■. —"——♦
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4903: -V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
-♦
AÐ munu flestir geta tekið
undir þau orð Jónasar Jóns-
sonar, að þegar svo er komið í
einhverju landi, að erlend ríki
fara að efla þar stjórnmáia-
flokka, sé ástandið svipað því,
sem óvinaher sé kominn í land-
ið og þá sé skamt þess að bíða
að alt frelsi sé á förum ef ekki
er rönd við reist. Að vonum
hafa flestir skilið þessi ummœli
svo sem hér væri einkum átt
víð kommúnista, sem um»nokk-
ur ár hafa starfað hér opinber-
lega undir yfirstjóm frá
Moskva, en hafa nú skift um
nafn til að villa á sér heim-
ildir.
, En það er fullkominn
ástæða til þess að gefa fleirum
gaum í þessu efni. Síðasta árið
hefir verið gefið út rit hér á
landi sem nefnist „Þjóðin“. Að
því standa ýmsir af yngri mönn
um Sjálfstæðisflokksins, en þó
ber ílokkurinn víst ekki neina
opinbera ábyrgð á þessu riti.
Engum getur dulist að í því
er rekin fullkomin áróðurs-
starfsemi fyrir nazismann í
Þýzkalandi. Hefir svo verið í
öllum heftum ritsins, þó út yfir
taki nú í hinu síðasta. Kemur
þessi áróðurstilhneiging greini-
legast fram í grein eftir Guð-
rtiund Benediktsson, sem kölluð
er: „Sjálfsákvörðuriarréttur
þjóðanna" og „friðarvinirnir".
Er greinin öll einn óslitinn lof-
söngur um „réttlæti“ það, sem
framkvæmt var þegar Þjóðverj-
uiri voru afhent Sudetahéruðin,
ög greinin síðan krydduð venju-
legum skömmum um Alþýðu-
flokkinn og Framsókn.
Er látið líta svo út sem þeir,
er voru á móti því að Þýzkaland
fengi Sudetahéruðin séu á móti
sj álfsókvörðunarrétti smáþj óð-
anna í þjóðernismálum, og það
gért að aðalatriði Sudetadeil-
unnar.
Nú vita allir, að svo var ekki
nema að mjög litlu leyti. Naz-
istaflokkurinn þýzki hafði rekið
áróðursstarfsemi í Sudetahéruð-
unum í mörg ár. Hann hafði
stofnað þar flokk til þess að
berjast fyrir hagsmunum Þýzka
lands og stutt þann flokk með
fé og síðar með vopnaðri að-
stoð þýzks hers. Hann hafði með
þessu skapað hernaðarástand í
landinu og náði á þann veg
áformum sínum fram. Og það
sýndi sig þá, að það var ekki
þjóðernið eitt, sem fara átti eft-
ir þegar landinu var skift, því
í sumum þeim héruðum sem
lögð voru til Þýzkalands voru
aðeins fá prósent íbúanna þýzk-
ir menn, eða fólk af þýzkum
uppruna.
Um Alþýðuflokkinn og Fram-
sókn og lýðræðishugsunarhátt
þeirra segir „Þjóðin“:
„að þeir eru lýðræðissinnar
þegar þedr búast við að
hafa gott af lýðnum,
: ai- þoir *ru m»ð þ«ám kúguðu
Þ16. DESEMBER siðast-
• liðinn flutti rikisútvarp-
ið þá frétt, að landssamband
sænsku verkalýðsfélaganna og
samband sænskra atvinnurek-
enda myndu næsta dag undir-
rita samning, sem væri talinn
mundu verða einstæður í sinni
röð í öllum heimi.
„Samkvæmt samningi þess-
um — svo hljóðaði útvarps-
fréttin — skuldbindur atvinnu-
rekendasambandið sig til þess
að beita ekki verkbönnum um
aldur og ævi, en landssam-
band verkamanna skuldbindur
sig hinsvegar til þess, að beita
ekki verkföllum um aldur og
ævi, heldur skuli allur ágrein-
ingur milli þessara aðila fram-
vegis jafnaður með friðsam-
legum samningi og gerðar-
dómi.“
Það er sannarlega engin
furða, þótt áheyrendur ríkis-
útvarpsins spertu eyrun við svo
fáheyrðri frétt. Því að minna
mátti gagn gera, en að með fá-
einum pennastrikum væri um
aldur og ævi útrýmt úr þjóð-
félagsþróuninhi einhverjum al-
gerigustu fyrirbrigðum stétta-
baráttunnar í auðvaldsþjóðfé-
laginu frá því að verkalýðs-
hreifingin hófst og fram á
þennan dag, án þess að gera
enda á auðvaldsþjóðfélaginu
sjálfu með þess stétta-
mun og þess hagsmunamót-
setningum. Það var eins og
þungum steini væri létt af öll-
um þeim, sem líður svo vel í
auðvaldsþjóðfélaginu og ekkert
skilja í því, að verkamennirn-
ir skuli ekki vera jafnánægðir
með það — að þeir skuli öðru-
hvoru vera að ónáða þá með
verkföllum. Þarna var ráðið
fundið til þess að losna við þá
martröð, sem hefir truflað
svefn þeirra síðan verkalýðs-
hreifingunni fór að vaxa fiskur
um hrygg hér á landi. „Aldrei
verkföll eða verkbönn í Sví-
þjóð“!, „Hinn eilífi vinnufriður
í Svíþjóð," þannig hljóðuðu fyr
irsagnirnar, sem Mgbl. setti í
fögnuði sínum yfir fréttimar af
hinum nýstárlega samningi.
„Ævarandi vinnufriður" hét
ritstjórnargrein, sem Tíminn
birti í tilefni r,f honum. Og
hann liugsaði sér að hamra
járnið meðan það væri heitt.
„Hver er þegnskapur íslenzkra
verkamanna og atvinnurekenda
í þessum efnum?“, spurði hann.
„Eru þessir aðilar fáanlegir til
þess, að gera með sér samning
um friðsamlega lausn deilu-
mála sinna eins og sænskir
stéttárbræður þeirra hafa gert?
Vilja íslenzkir verkamenn og
atvinnurekendur fórna verk-
þegar þeir hafa vissu fyrir
því, að þeir muni græða á
að berjast fyrir þeirra rétti,
að þeir eru friðarvinir, þegar
þeir búast við því að frið-
urinn muni bæta atstöðu
þeirra í stjórnmálabarátt-
unni.
Slíkir vinir lýðræðis, friðar og
réttlætis eru svikarar við
þessar háleitu hugsanir“.
Frekar þarf ekki að orðlengja
um innihald þessarar ritsmíðar.
En enginn getur varist þeirri
hugsun eftir lesturinn, að hér
sé síst um minni áróður að ræða
fyrir aðgerðum einræðisrfkis-
ins Þýzkalands en sumt það,
sem í blöðum kommúnistanna
hefir birst um Rússland og að-
gerðir hinnar rússnesku ein-
ræðisstjórna(r, og varla getur
það verið skemtilegt fyrir Sjálf-
stæðisiflokkinn, sem telur sig
lýðræðisflokk að hafa þesaa á-
róðuramatm irinanborðe.
Sænska samkomnlaglð.

laganna og sambands atvinnurekenda i Sviþjóð.

að gera wr allt far um þaö, að
jafna & friðsamltgaa háft þær
deilur, sem upp kunni að kom#
milli þeirra, því að á báðar hU8-
ar hafi menn fengið rejmslu fyr-
ir því, að árangurinn af opin-
berum átökum standi ekki 1
aeinu skynsamlegu hlutfaUi við
kostnaðinn og aðrar fórnir,
sem þau hafi í för með sér.
föllunum og verkbönnunum til
að bjarga lýðræðinu og framtíð
hins íslenzka þjóðfélags?“
Hann ætlaði sér svo sem ekki
að vera of heimtufrekur. Hann
gerði ekki kröfu til þess, að
verkföllunum og verkbönnun-
um væri þegar í stað fórnað
um aldur og ævi. „Samningar
milli verkamanna og atvinnu-
rekenda hér á landi um að grípa
ekki til verkfalla eða verk-
banna, þyrftu,” sagði hann,
„ekki að minsta kosti fyrst í
stað að vera fyrir alla framtíð.
Þeir gætu fyrst um sinn gilt
um tiltekið árabil.“
Þjóðviljann setti hinsvegar
hljóðan við þessa frétt. Hann
þekkir enga stéttabaráttu í
öðrum formum en verkföUum,
helzt „skyndiverkföUum“ —
verkbönnum og blóðugum borg-
arastyrjöldum og þykir allt of
lítið af því öllu hér á landi, því
að hann veit, sem er, að fyrir
hann muni vera lítU framtíð
þar sem ekki er öðruhvoru
hægt að fara í „slag“ — Novu-
slag, Dettifossslag, Díönuslag
eða einhvern annan slag. Og
hann var ekki viss um nema
bölvuð „Skjaldborgin“ í Sví-
þjóð hefði með hinum nýja
samningi beint verkalýðshreif-
ingunni inn á einhverjar nýjar
brautir, þar sem lítil þörf væri
fyrir blöð eins og hann.
Það var bezt að þegja
um þann möguleika hér. Og
það hefir Þjóðviljinn gert fram
á þennan dag og virðist fram-
vegis einnig ætla að gera það.
Alþýðublaðið vissi, að þýð-
ingarmiklir samningar voru í
undirbúningi milli landssam-
bands sænsku verkalýðsfélag-
anna og sambánds sænskra at-
vinnurekenda. En það sá hins-
vegar í hendi sinni, að eitthvað
hlyti að vera bogið við frétta-
burð ríkisútvarpsins um þá.
Það kaus því heldur að bíða
áreiðanlegra frétta, en að birta
slíkn heilaspuna. Og rfú eru
þær fréttir komnar í aðalblaði
sænska Alþýðuflokksins og
sænsku verkalýðsfélaganna
sjálfra, Social-Demokraten í
Stokkhólmi.
íkvæðl sanmlngtiHi.
Hinn nýi samningur sænska
verkamannasambandsins og
sænska atvinnurekendasam-
bandsins er sízt þýðingarminni
fyrir það, þótt hann hafi ekki
inni að halda þann bamaskap,
sem ríkisútvarpið hér þóttist
vita og tókst að telja flestum
blöðunum trú um, að í honum
stæði. Það er mjög trúlegt, að
hann muni styrkja og auka
enn það traust og fylgi, sem
sænska verkalýðshreifingin nýt-
ur nú í sínu landi, og freista til
eftirbreytni, að minsta kosti á
Norðurlöndum, þó að það sé
engin tilviljun, að hann hefir
orðið til í övíþjóð, þar sem
verkalýðshreifingin hefir nú
sterkari aðstöðu í skipulags-
legu, efnalegu og umfram allt
í pólitísku tilliti, heldur en í
nokkru hinna Norðurlandanna.
Samkomulagið eða samning-
urinn, sem, af því að hann er
gerður af landssambandi verka-
lýðsfélaganna og atvinnurek-
♦ndaeambandainu, er kallaður
greiningar frá samningum ein-
stakra verkalýðsfélaga og at-
vinnurekenda, var undirritað-
aður í Stokkhólmi þ. 20. des-
ember. Hann er mjög ítarlegt
plagg, og ákvæðum hans »kift
í fimm kafla.
í fyrsta kafla er samkomulag
um það. að stofnuð skuli svo-
nefnd vinnumarkaðsnefnd, skip
uð sex mönnum — þremur af
landssambandi verkalýðsfélag-
anna og þremur af atvinnurek-
endasambandinu.
Hlutverk nefndarinnar er, að
taka til meðferðar ágreinings-
mál, sem skotið er til hennar
og snerta uppsögn verkamanns
eða brottvikningu úr vinnu um
stundarsakir, vinnudeilur í
þeim tilfellum, sem þær geta
truflað lífsnauðsynleg störf
fyrir þjóðfélagið, túlkamir á
ákvæðum aðalsamningsins um
um takmarkanir á verkföllum
og verkbönnum og yíirleitt öll
þau mál, sem hafa almenna
þýðingu fyrir vinnumarkaðinn.
Þegar um túlkanir á
samningsákveeðunum am
takmarkanir á rerkföllum «g
verkbönnum er að rseða,
ber að skoða urskurð vinnu-
markaðsnefndar sent bind-
andi gerðardóm.
Takist ekki að fá meirihluta-
samþykkt í nefndinni í slíku á«
greiningsmálþ *kal iúutiaus
oddamaður, sem báðir samn-
ingsaðilar hafa komið sér sam-
an um, til kvaddur og ræður
atkvæði hans þá úrslitum.
Uppsögn venjulegra vinnu-
samninga og nýjar samn-
ingaumlcitanir milli verka-
lýðsfélaga og atvinnurekenda
teljast ekki til þeirra mála,
sem vinnumarkaðsnefuá á að
taka til meðferðar.
í öðrum kafla eru ákvæði um
sáttatilraunir i vinnudeilum,
hvort heldur um hagsmuna-
ágreining aða réttarágreining
er að ræða. Aðalinnihald þeirra
er það, að ágreiningsmáli skuli
hvorki skotið til vinnudóms
(félagsdóms), gerðardóms, né
heldur gert verkfall eða verk-
bann, fyrr en reynt hefir verið
með samningaumleitunum milli
aðilanna sjálfra fyrst hinna
einstöku verkalýðsfélaga og at-
vinnurekenda, síðar, ef hitt
ekki ber árangur, milli verka-
lýðssambandsins og atvinnu-
rekendasambandsins — að ná
samkomulagi. Undanskilin
þessum ákvæðum um sáttatil-
raunir í vinnudeilum eru þó
stofnun eða framlenging sam-
eiginlegs vinnusamnings, sam-
úðarráðstafanir og innheimta á
vinnulaunum, sem fallin eru í
gjalddaga.
Þriðji kafli hefir inni að halda
ákvæði um uppsögn verka-
manns eða brottvikningu úr
vinnu um stundarsakir. Þar er
svo fyrir mælt, að engum
verkamanni, sem búinn er að
vera eitt ár í vinnu, megi segja
upp né víkja burt um stundar
sakir, hvert svo sem tilefnið
kann að vera, nema með viku
fyrirvara, sem tilkynntur sé
trúnaðarmanni þess verkalýðs-
félags, sem varkamaðurinn er
meðlimur í.
í fjórða kafla er semkomulag
um takmarkanir i VirkföUum,
verkbönnum og öðrwn ilfkuro
August Lindberg
forseti landssambands stensku
verkalýðsfélaganna.
hvors um sig gegn hinum, og
umfram allt gegn „þriðja
manni“ — þ. e. a. s. þeim, sem
stendur utan við — er ekki
beinn aðili í vinnudeilunni. —
Þar er ákveðið, að ekki
megi gera verkfall, verk-
bann eða nokkrar aðrar
ráðstafanir til vinnustöðv-
unar gegn neinwn af truar-
lcgum, pólitískuxn eða öðr-
um slíkum ástæðum, þ. e. a.
s. í ofsóknaskyni; ekki held-
ttr I hefndarskyni að aflok-
inni vinnudeilu. Þá er einn-
ig bannað að gera nokkrar
slíkar barátturáðstafanir
gegn fjölskyldufyrirtæki, þ.
e. a,«. fyrirtæki, sem eigand-
inn rekur án annarar
hjálpar en komi, barna og
foreldra. Og að endingu er
ákvæði tun það, að í vinnu-
deilu megi ekki gera verk-
fall, verkbann né neinar
aðrar ráðstafanir til vinnu-
stöðvunar hjá „þriðja
manni,‘( þ. e. a. s. þeim,
sem ekki er beinn aðili í
vinnudeflimni, jsvo ífremi
að hann sé hlutlaus.
Fimmti kafli hefir iimi að
halda nokkur ákvæði, sem ætl-
uð eru til þess, að afstýra þvi,
að svo miklu leyti, sem unnt
er, að vinnudeilur verði til þess
að trufla lífsnauðsynleg störf
fyrir þjóðfélagið.
I aðalsamningnum er gengið
út frá því, að þau félög, sem
eru i landssambandi verkalýða-
félaganna og atvinnurekenda-
sambandinu, fallist á hann.
Hann er þó ekki bindandi fyrir
þau, nema þau samþykki
hann. En þá hlýtur hann fyrir
félögin sama gildi og venjuleg-
ir sameiginlegir vinnusamning-
ar.
Samningurinn er ótímabund-
inn fyrir félögin, en það má
segja honum upp með sex mán-
aða fyrirvara.
Þar með eru aðalákvæði
hins nýja og nú þegar mjög um
talaða samnings milli lands-
sambands sænsku verkalýðsfé-
laganna og sænska atvinnurek-
endasambandsins upp talin. En
í greinargerð fyrir honum er
það tekið fram um tilefni hans
og tilgang, að landssambandi
verkalýðsfélaganna og atvinnu-
rekendasambandinu sé það full-
komlega ljóst, hve æskilegt og
þýðingarmikið það sé, að hags-
munadeilurnar á vinnumark-
aðinurn séu sem allra oftast
leystar án þess að til opinberra
átak* komi. Stéttarfélögin hljóti
»* þm* mm áfWa gfm,
Það sé að vísu ekki ævi»-
lega, sem það tekst áð koma
á sættum, enda þótt stéttar*
félögin vinni maxkvist aö
friðsamlegri lausn ágreining*
málanna. En sú staðreynd
geti ekki talizt nein ástæða
til þess, að í staðinn fyrir nú-
verandi samningsfrelsi stétt-
arfélaganna sé tekin upp
lögþvinguð skipun Ú liags-
munamótsetningum vinnu-
markaðarins. Svo Iengi senv
stéttarfélögin séu reiðubú-
in til þess að taka tillit til
sameiginlegra þjéðfélags-
þarfa, virðist það eðlilegast
og affarasælast, að þau séu
sjálf látin um að gera þær
ráðstafanir, sem hægt sé að
vænta, í því skyni, að v»ri-
veita vinnufriðinn.
DÍOing unmingiini.
Það getur varla hjá því faíið.
að ýmsir, sem eftir reyfarafrétt
ríkisútvarpsins um sænsk#
samkomulagið hrósuðu happi
yfir því, að með því væri fundið
upp einhverskonar skipulage-
legt undralyf til þess aö varð-
veita ró þeirra i auðvaldsþjóð-
félaginu fyrir vinnudeilum og
verkföllum, verði fyrir nokkr-
vonbrigðum, þegar þeir les*
hin raunverulegu ákvæði eamn-
ingsins sjálfs. Því að þar eru
engin loforð þess efnis, að beit*
ekki verkföllum eða verkbönn
um, ekki einu sinni . meðaw
samningurinn er i gildi, hvað
þá heldur „um aldur og ævi.“
Blað sænska Alþýðuflokke-
ins, „Social-Demokraten“ f
Stokkhólmi, fer um þetta atriöi
eftirfarandi orðum þ. 21. des-
ember síðastliðinn:
„Sá, sem athugar innihald
samningsins í einstökum atrið-
um, mun komast að raun uni
það, að samningurinn núðar
hvorki að því að svifta meðlimi
verkalýðsfélaganna réttinum til
þess að gera verkfall, né helduy
að því að hefta á nokkurn hátt
frelsi þeirra til þess að ger*
nýjan vinnusamning."
Og hvorttveggja er rétt. —
Þvert á móti er höfuðáherzlan f
sænska samkomulaginu lögð á
það, að varðveita samnings-
frelsi stéttarfélaganna og af-
stýra því, að í stað þess verði
farið að beita lögþvingunarráð-
stöfunum til þess að jafna á-
greining þeirra á vinnumarkað-
inum eins og svo rík tilhneiging
virðist nú vera til víðsvegar um
heim, undir áhrifum einræðie-
ríkjanna.
Verkalýðsfélögin sænsku
vilja varðveita og hafa í hmum
nýja samningi varðveitt samn-
ingsfrelsi og athafnaírelsi sitt.
En þau vita vel, að það er hæg-
ur vandi að farga þessu frelsi
með því að misbeita því. Þess-
vegna er næststærsta áherzlan
í sænska aðalsamningnum lögð
á það, að greiða svo sem unt
er fyrir friðsamlegri lausn á
vinnudeilum stéttarfélaganna og
að grípa ekki til hins tvíeggjað*
vopns verkfallanna og verk-
bannanna fyrr en allar friðsam-
legar leiðir til lausnar hafa ver-
ið reyndar til hlítar. Sænsku
verkalýðsfélögin hafa h'ka sírt
ástæðu til þess að vera því mót-
fallin. Því að þótt sggja miflí
Nb 4 4. ilfe.)