Alþýðublaðið - 11.01.1939, Blaðsíða 3

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Sigurður Magnússon kennari.
„HINN UNGI SÆGARPUR"
MH)VIKUDAG JAN. 1939
isRokknrinn?
MDRGUNBLAÐIÐ gerir út-
gerðarmálin og viðreisn
þeirra að umræðuefni í forustu-
grein í blaðinu í gær. En ekki
verður af þessari grein séð,
hverjar viðreisnartillögur blað-
ið eða Sjálfstæðisflokkurinn
muni bera fram í þeim málum.
Blaðið viðurkennir að mörg út-
gerðarfyrirtæki muni ekki eiga
fyrir skuldum og enn fremur
segir þar, að „viðreisnin verði
að vera almenn, en ekki beinn
styrkur til einstakra félaga eða
einstaklinga“.
Allir, sem eitthvað þekkja til
togaraútgerðarirmar, vita, að
eitt hið. allra nauðsynlegasta,
og það sem raunverulega þarf
fyrst að gera, ef einhver við-
reisn á að fást, er að gera upp
eða koma á annan og heilbrigð-
ari grundvöll þeim togarafélög-
um, sem nú rogast með alt of
mikla skuldabagga.
Þjóðinni í heild sinni er ekk-
ert gagn að því að einhverjar
ráðstafanir séu gerðar þessum
atvinnuvegi til framdráttar, ef
þess er ekki jafnframt gætt, að
kopia fyrirtækjunum á þann
grundvöll, að líkur séu til þess,
að þau geti borið sig í framtíð-
inni. Þetta hefir Alþýðuflokk-
úrinn alt af bent á sem megin-
atriði í þessum málum. og nú
ef svo komið, að allir viður-
kenna þetta.
Andstæðingarnir hafa kallað
þétta kröfu um þjóðnýtingu
togaranna, en auðvitað er slíkt
fjarstæða. Morgunblaðið viður-
kennir nú orðið þessa þörf, því
blaðið segir: „Það verður svo
áð vera á valdi bankanna einna,
áð ákveða hvenær einstök fyr-
irtæki skuli gerð upp, ef það
sýnir sig, að þau geti ekki rétt
við.“ Er helzt svo að sjá, sem
bjaðið ætlist til þéss, að ein-
hýerj ar viðr eisnarráðstaf anir
séu gerðar áður en fyrirtækjun-
um er komið á fjárhagslega
tryggari grundvöll. En hvaða
þýðingu hefði slíkt?
Þá, að ráðstafanirnar, hverj-
ar sem þær yrðu, myndu koma
að miklu minna gagni en ella,
og vel gæti svo farið, að þær
dygðu ekki, þó þær annars
hefðu getað verið nægilegar.
Ef hið opinbera því hlutast
til um að reynt verði að gera
eitthvað til viðreisnar útgerð-
inni, er sjálfsagt, að um það
verði hugsað, að þau fyrirtæki,
sem framvegis eiga að starfa,
komist á svo öruggan fjárhags-
grundvöll, að ætla megi að
þeim verði nokkur hjálp að
hinum opinberu ráðstöfunum.
Auðvitað er sjálfsagt, að
bankarnir ráði mestu um hvað
gert verður hvað hin einstöku
fyrirtæki snertir, því þeir eru
hinir raunverulegu eigendur
þessara fyrirtækja nú, og þá
jafnframt, að þess sé gætt, að
IALÞÝÐUBLAÐINU í dag
er sagt frá 11 ára göml-
um dreng, sem strauk úr Eng-
ey á laugardaginn var og réri
á lélegum kajak til Örfiriseyj*
ar. í greininni er forsaga sjó-
ferðarinnar rakin, og hreysti
drengsins lofuð að makleikum.
Það er regla okkar, sem kunn
astir erum málum þeirra barna,
sem gerst hafa brotleg við lög
og siðareglur hinna fullorðnu,
að ræða hin persónulegu mál
þeirra sem minst opinberlega,
en bæði vegna þess að Alþýðu-
blaðið hefir í þetta skipti rofið
þögnina, og ekki síður vegna
þess, hve lærdómsrík sagan um
litla sjómanninn er, þá þykir
mér rétt, að segja sögu hans í
fáum dráttum, og draga af
henni nokkra lærdóma.
*
ÆGARPURINN'* er sonur
fátækra hjóna hér í bæn-
um. Langvarandi atvinnuleysi
og ýms óhöpp hafa valdið þröng
um kosti hinna mörgu barna.
Drengurinn lærir snemma
— eins og títt er um börn fá-
tækra, að sigla sinn eigin sjó.
Gatan verður snemma athvarf
hans og ósk. Þar eignast hann
vini og félaga, þar á hann raun-
verulega heima. Kornungur
verður hann uppvís að hnupli.
Hann sækir illa skóla og verður
baldinn og ódæll. Fyrst, kemur
hann alltaf heim til að borða og
sefur heima. Svo fer hann að
gleyma máltíðunum, og kvöld
eitt kemur hann ekki heim til
að hátta. Faðir hans leitar að
honum, og finnur hann sofandi
úti. Hann er í sveit í sumar. í
haust kemur hann til bæjarins
og er „góður drengur" til að
byrja með. Svo sækir aftur í
gamla horfið. Hann Iendir í
ekki komi til stöðvunar á skip-
unum, en hitt er eins augljóst,
að allar þær ráðstafanir, sem
gerðar verða, hljóta að veru-
legu leyti að byggjast á því, að
útgerðarfyrirtækin komizt á
öruggari fjárhagslegan grund-
völl en þau nú standa á velflest.
Þá fyrst, en varla fyr, er þess
að vænta, að einhverjar opin-
berar ráðstafanir geti að gagni
komið.
Einhver þýðingarmesta hlið
gengismálsins er sú, sem snýr
út á við: allar erlendar skuldir
þjóðarinnar, ríkis, bæjarfélaga,
banka og einstaklinga, — sem
samtals munu vera um 100
millj. kr. — hækka sem geng-
islækkuninni nemur, eða t. d.
við 20% gengislækkun um ca.
20 millj. kr. í íslenzkum krón-
um. Gerum við ráð fyrir að
vextir og afborganir nemi 8%;
nemur þá hækkunin á þeim ca.
1,6 millj. kr. á ári.
Skuldir ríkisins erlendis eru
lauslega áætlaðar 40 millj. kr.,
í þess hlut félli þá 640 þús. kr.
í aukin útgjöld. Tekjur ríkis-
sjóðs af tollum munu nú vera
ríflega 9 millj. kr., þar af tæp-
ur helmingur verðtollur, sem
myndi aukast sjálfkrafa um
20% eða um 900 þús. að ó-
breyttum innflutningi. En vit-
anlega myndu ýms önnur út-
gjöld ríkissjóðs hækka, en hin
hagstæðu áhrif gengislækkun-
arinnar á atvinnuvegina
myndu ekki koma ríkissjóði til
góða í auknum sköttum fyr en
nokkuð eftir á, Fyrst um sinn
Sigurður Magnússon
kennari hefir undanfarin
2 ár verið starfsmaður
lögreglunnar og haft með
höndum afbrotamál barna
og unglinga. í meðfylgj-
andi grein segir hann sögu
litla drengsins, sem fór á
kajaknum úr Engey á
laugardaginn og mun
mönnum þykja hún öm-
urleg, en hinsvegar munu
varnarorð S. M. hvetja til
ráðstafana, .sem að gagni
geta komið í málurn sem
þessu.
hópi gömlu vinanna — hnupl-
ar, fremur spellvirki, hættir að
koma heim til að borða *— og
að lokum leggst hann alveg út.
Hann sefur í bíl á næturnar,
sníkir sér mat eða hnuplar
honum á daginn. Foreldrar
hans gefast alveg upp, og leita
til barnaverndarnefndarinnar
og lögreglunnar. — Eftir nokk-
urra daga flæking finnur faðir-
inn son sinn og kemur með
hann til lögreglunnar. Barna-
verndarnefndin kemur honum
á barnaheimili hér í bænum,
meðan hún leitar fyrir sér um
dvalarstað handa honum í
sveit. Á barnaheimilinu er
drengurinn óhafandi. Hann
hnuplar frá starfsfólkinu, og er
talinn hafa slæm áhrif á börn,
sem eru á heimilinu. Hann
stekkur út um glugga, ef hann
á ekki annars úrkosta til að
komast út. Svo flakkar hann
um göturnar á daginn, og held-
ur öllum sínum siðum og venj-
um — mölvar rúður, hnuplar
— flækist um göturnar með
félögum sínum, sem hann
stjórnar.
Svo tekst • barnaverndar-
nefndinni að komá drengnum
fyríir á ágætis heimili í ná-
grenni bæjarins. Hann fer svo
til Engeyjar s.l. föstudag um
myndi gengislækkunin því
sennilega hafa óhagstæð áhrif
á afkomu ríkissjóðs. Sama máli
gegnir líklega um bæjarfélögin,
en þó mætti vænta þess, að þau
yrðu fyr vör við atvinnuaukn-
inguna, þar sem atvinnuleysið
skapar þeim mjög tilfinnanleg
útgjöld (fátækraframfæri, at-
vinnubótavinna).
Gera má ráð fyrir að aukn-
ingin á erlendum skuldum-
sjávarútvegsins yrði léttvæg
móti þeim hagnaði, sem hann
að öðru leyti hefði af gengis-
breytingunni. Landbúnaðurinn
skuldar ekki erlendis svo telj-
andi sé, um skuldir iðnaðarins
og verzlunarinnar var áður
talað.
Skuldir íslenzku bankanna
við útlönd munu vera a. m. k.
20 millj. kr., og fá þeir því
allmikinn skell af gengislækk-
uninni, en þess er að gæta, að
á þeim hvílir nú sem stendur
afarmikið af áhættu útgerðar-
innar. Ef útgerðin kemst ekki
fljótlega á réttan kjöl, er óhjá-
kvæmilegt að bankarnir verði
fyrir milljónatöpum innan
skamros
hádegi. Daginn eftir er lögregl-
unni tilkynnt, að drengurinn
sé horfinn frá Engey. Einnig
er tilkynnt, að horfinn sé kaj-
ak, illa útbúinn, og að líkur
muni vera fyrir, að drengur-
inn hafi gert tilraun til að kom-
ast á honum til lands. Lög-
reglan bregður samstundis við,
og leitar. Útlitið var alt annað
en gott. Hvernig átti þessi 11
ára drengur að geta komist til
lands á lélegum kajak í vind-
strekkingi?
Kannske var það blóð for-
feðranna, sjómannanna, sem
olli því, að þessi uppreisnar-
maður gegn guðs og manna
lögum stendur sigri hrósandi
í fjörunni í Örfirisey. hvolfir
sínum góða lífgjafa í fjöruna,
og spásserar sigrandi til bæj-
ar. Hver hefir ekki samúð með
þessum 11 ára snáða, sem
storkar valdhöfunum og virðir
ófærurnar að vettugi?
Svo gengur hann inn í bæinn
— frjáls. Honum liggur ekkert
á. Hann svipast um á götunum
— hittir kannske gamlan vin.
Svo er æfintýrið á enda. Hann
er kominn heim, og hefir með
því sannfært alla }um( að á
barnaheimili geti hann ekki
verið, í sveit sé óforsvaranlegt
að senda hann, og þessvegna
verði hann að vera heima.
Sannarlega hefir þessi ungi
maður sigrað.
*
T^TÚ SPYR ég ykkur, kæru
lesendur. Hvað á að gera
við þennan dreng? Alþýðublað-
ið spyr í dag, hvort ekki væri
reynandi, að koma honum til
sjós. Við skulum nú sjá. Hann
er 11 ára gamall, ólæs, óskrif-
andi, og satt að segja ekki sér-
lega hneigður til vinnu. Senda
hann í sveit? Það er allt annað
en eftirsóknarvert. Hver myndi
líka vilja taka hann? Lofið þið
blessuðu barninu að vera
Að sjálfsögðu eru afarmargar
hliðar á gengismálinu, sem ekki
eru tök á að ræða hér, enda
aðeins gerð tilraun til að benda
á hinar fyrstu og beinu afleið-
ingar gengislækkunar, en ekki
reynt að rekja hinar óbeinu og
fjarlægari verkanir hennar.
En af því, sem sagt hefir
verið, má vera ljóst, að gengis-
breytingin er fyrst og fremst
tilflutningur kaupgetu og tekna
milli einstakra atvinnugreina
og stétta, enda þótt hún, er frá
líður, ef viss skilyrði eru upp-
fylt, geti orðið annað og meira.
ef hún skapar nýja atvinnu,
aukna framleiðslu og verðmæti.
En það er auðsætt, að það,
sem mestu máli skiftir fyrir
hina einstöku atvinnuvegi og
stéttir, er það, hvaða áhrif geng-
islækkunin hefir á verðlagið.
Ef t. d. 20% gengislækkun
hækkar alt verðlag í landinu
um 20%, þýðir það 20% raun-
verulega kauplækkun fyrir alla
fastlaunaða, verkafólk og aðra
(og vitanlega þá einnig minni
hagnað fyrir þá, sem fá atvinnu
eða aukna atvinnu). Þá þýðir
hún og raunverulega þungan
skatt á alla sparifjáreigendur.
Óhjákvæmilega hlytu hinir
fastlaunuðu að krefjast kaup-
hækkunar, sem samsvaraði
hinni auknu dýrtíð.
Sigurður Magnússon.
heima, segir einhver góðhjart-
aður. Það nær ekki nokkurri
átt. Hafi það á sínum tíma ver-
ið á rökum byggt, að taka hann
að heiman, þá hefir ekkert
komið fram í málinu síðan, sem
gæti réttlætt það, að láta hann
vera kyrran heima — enda veit
enginn hvenær hann legst út
og flýr sjálfur heimili sitt.
Hvers vegna er barnið ekki
rannsakað nákvæmlega af sál-
fræðingi? Það er einfaldlega
vegna þess, að hér í Reykjavík
er engimi staður til þess. Hér
er ekkert „upptökuheimili“, og
þess vegna engin skilyrði til
slíkra rannsókna. — Ég geri
ráð fyrir, að niðurstaðan verði
sú, ef drengurinn heldur áfram
á sömu braut — sem ég hefi
því miður enga ástæðu til að
efast um — þá muni lögreglan
enn einu sinni gera þá kröfu,
að drengnum verði komið burt
úr bænum. Sú krafa er gerð
vegna drengsins sjálfs og að-
standenda hans. Hún er gerð
vegna þeirra barna, sem hætta
er á að þessi drengur geti spillt,
og hún er gerð vegna borgar-
anna, sem eiga kröfu á því að
verðmætum sé ekki stolið eða
þau eyðilögð. Barnaverndar-
nefnd mun þá að öllum líkind-
Hin hagstæðu áhrif gengis-
lækkunarinnar fyrir sjávarút-
veginn og aðra útflytjendur
byggjast fyrst og fremst á því,
að aðeins lítill hluti kostnaðar-
ins hækki, þar á meðal auðvit-
að kaupgjaldið. Ef alt verðlag
hækkar og kaupgjald sam-
kvæmt því, fara hinar hag-
stæðu verkanir gengislækkun-
arinnar að verða mjög áhrifa-
litlar, hið eina varanlega yrði
niðurfærsla gamalla (inn-
lendra) skulda. Gengislækkun-
in yrði þá aðeins gálgafrestur,
en engin varanleg úrlausn á
vandamálum sjávarútvegsins.
Ef gengislækkunin á ekki að
vera einhliða skattur á hina
fastlaunuðu, ef hún á ekki að
verða orsök langvarandi kaup-
deilna og ófriðar í þjóðfélaginu,
verður því að vera örugt að hún
hafi ekki í för með sér verð-
hækkun í hlutfalli við lækkun
krónunnar.
Hverjar eru þá líkurnar til
þess að komist verði hjá þeirri
verðhækkun, sem venjulega
hefir verið talin hin eðlilega af-
leiðing gengislækkunar?
Einmitt hið háa verðlag í
landinu og sérstaklega hið háa
verð á erlendum vörum hefir
verið tek'ið sem vottur þess, að
krónan væri raunverulega fall-
in í verði og að gengislækkun
væri því í sjálfu sér ekki annað
en staðfestmg á því, sem orðið
um reyna enn einu sinni að
koma drengnum fyrir á sveita
heimili, þar sejn litlir eða eng-
ir möguleikar eru til að hann
geti sloppið. Það er naumast
orðum að því eyðandi, hvi
hættulegt er og örðugt að koma
slíkum piltum fyrir á venjuleg-
um sveitaheimilum.
* 7
G SKAL bara nefna eitt
dæmi, Hvað myndu þeir
hafa sagt, sem ekkert hefðu
þekt Engeyjarheimilið, ef þessi
litli drengur hefði drukknað á
laugardaginn? Hvað myndi
hafa verið sagt um miskunnar-
leysi lögreglunnar og Barna-
verndarnefndarinnar? Það má
hver, sem vill, öfunda lögregl-
una og Barnaverndarnefndina
af þeim dómum. En það er ekki
nema ein hlið málsins. Ótal
önnur rök og veigameiri mæla
gegn því, að láta dreng á borð
við sjómanninn okkar á venju-
legt sveitaheimili.
Við hljótum þó öll að vera
sammála um, að eitthvað verð-
ur að gera. Drengur, sem á
þann kjark og þá krafta, sem
þurfti til flóttans frá Engey,
gæti sannarlega orðið dugandí
maður, ef orku hans yrði beint
inn á hollar brautir. Ég, sem
þekki foreldra hans, veit hvfc
fegin þau myndu verða hverri
þeirri ráðstöfun, sem gæti orð
ið honum til bjargar. Ég þekkí
fleiri hans líka — kjarkmikla,
duglega drengi, sem fyrir illar
tilviljanir hafa orðið einir á
báti — drengi, sem eiga það
undir manndómi okkar full-
orðnu komið, hvort þeir verða
hamingjusamir nýtir borgarar,
eða ólánsmenn í fangelsum
okkar.
Ef fullvissan um flekkleysi
okkar stækkar svo þeirra mis-
gerðir, að við trúum ekki á nein
ráð til bjargar, þá ættum við
þó að reyna einu sinni enn
vegna foreldra þeirra, því svo
ömurlegt, sem það kann að
vera fyrir þjóðfélagið í heild
að gefast upp, þá veit enginn,
nema sá, sem reynir, hvað þeir
foreldrar mega þola, sem sjé
born sín eyða lífsþrótti og orku
til að hlaða glóðum elds að
er, gengið yrði m. ö .o. ákveðið
með tilliti til þess verðlags, sem
ríkjandi er í landinu, eða hið
ytra og innra gengi krónunnar
yrði fært til samræmis, og
þyrfti það í sjálfu sér ekki að
orsaka nýja rýrnun á (hinni
innri) kaupgetu krónunnar.
Fræðilega séð er þetta án efa
rétt, ef ekki fylgir gengislækk-
uninni ný lánsfjárþensla af
hálfu bankanna, en einmitt hin-
ar ýmsu breytingar, sem geng-
islækkunin hefir í för með sér,
gera sennilegt að svo geti orð*
ið. Þó skal ekki farið nánar út
í þá sálma, þar sem um svo
marga og óvissa möguleika er
að ræða.
Hitt er víst, að gengislækk-
unin myndi þegar í stað hafa í
för með sér verðbreytingar (þó
ekki væri um að ræða allsherj-
arverðhækkun), sem yrðu mis
jafnlega hagstæðar fyrir ýmsar
stéttir þjóðfélagsins.
Áður var á það drepið, að á-
lagning á einstakar erlendar
vörutegundir, svo sem kornvör-
ur, kaffi og sykur, mun alls
ekki vera úr hófi, þar sem þess-
ar vörur hafa verið fluttar inn
svo að segja ótakmarkað und-
anfarin ár. Þessar vörur, sem
eru mjög þýðingarmiklar fyrir
allan almenning, myndu því ó-
hjákvæmilega hækka í verði
sem samsvaraði gengislækkun-
Frh. & 4. ilðte
(Frh. á 4. síðu.)
Um gengislækkun
Eftir Jón Blöndal cand. polit.
Nl.
Verðlagið