Alþýðublaðið - 12.01.1939, Blaðsíða 3

FIMÍUÖAG 12. JAN. 193ð
ALÞYÐUBLADID
♦----------------—————♦
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmúnds. heima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦ —-------------—-------—♦
Verkamannalistinn
í DagsbrAn.
STJÓRNARKOSNINGIN, <em
á iað hefja'St í Vierk'attnáinirna1-
fé'aginu Dagsbrún 18. þ. m. verö-
ur ákaf lega þýðingarniikil og ör-
lagaxík fyir félagsiskap verka-
mainna. Það veRur bókstaflega
á úrslitum heninar hvort félagið
getiur aftur orðilð hieilbrigður fé-
iagsskapur vorkaanainna og heil-
siteyptur eða hvort verkamieinn
taipa allri trú á honum.
1 gær var birtu/r hér í blaðinu
Usti til stj ó marko smngaiiinnar
siean fjökla margir Dagsbrúnar-
menn standa að. Er hann næst-
urn eingöngu skipaður stairfandi
verkaimönniuim og á þáð lögð
höfuðáherzla við skipun hams að
fá áhugasaima og starfshæfa
mienn í stjórn, sem vilja ;af
pLnlægni vinna Dagsibrún upp, út*
rýma pólitiskum illdeilum úr fé*
laginu, og snúa sér eingöngu að
hinuim faglegu ináiuni.
Er þeim öllum það fyllilega
Ijóst, að það stefnir félagsskapn-
totn í beinam voða að nota hiamm
sero pólitiska auglýsingaroalskímu
fyrir einhvern ákveðimTi stjórn*
málafiokk, og aið koromúnistísk-
lur áróðiur á fundium félagsins
íog í nafni þesis vierðiuir .að hætta.
Þetta er í aðalatiriðium' srtefniu-
skrá verkaimannalistiaíns í Dags*
brún- og er heitið á alla hugsamdi
verkaimenn að ijá honum lið sitt
svo að hægt verði að gjör-
bneyta |uim sttefnu félagsiln's og
hefja það lupp úr þeirri nilður-
lægingu, sem það er í.
Það er þó sanina,rlega ekkert
tilhlökklunarefni fyrir nema menm
að taka að sér stjóm á verka-
mannafélagiintu' Dagsbrún eims og
nú er koroið. Þalð er iekki að-
eins að félagið sé ákaflega illa
stætt fjárhágsllega vegna, fjár-
bruðlunar kommúnista á liðmu
starfsári, heldur hefir og fjöldi
verkamanma tapað trú á félagsr
skapr.um síðan ha,nm varð í hömd-
um 'koimmúnista lítið ammað en
pólitískt áróðiurstæki.
Verður það erfitt verk að 'komia
fjárhag þess á hieiibrigðan giund-
vöJl aftur og skapa að nýju
tnaust verkalýösins á félagsiskapn
um-
En þeir 5 mienn, sem eru á
yerkamanmalistamum ætla sér að
gera ált sem í þeirra valdi stend-
ur til þess alð þetta imegi tak-
ast, ef listi þeirra hlýtur nægi-
legt atkvæðamagn og þeir fá
stjórn félagsiinis í sroair hend'ur.
Aliir eru þeir þektir áð dugn-
aði, reglusemi og gætni og þáð'
þarf engiinm að efast um, að
uppivöðslumenn og yfirgangs-
seggir rounu fá sig fullsadda á
viðskiftunum við þesisa roemm', því
aö enginm þeirra mium hlífast við
að beita þeiro ráðiuutt sem duga til
þess að gerai Daggbrún aftur að
göðium félagsskap o.g útrýma úr
honum þeiro1 umræðuro, sem eyði-
leggja alt aniniað starf og gera
funidi verkamamma að hálfgerð-
um skrílssamkorouro.
Súdeta - Þj óðverj ar Afriku?
hafast neitt að á móti Frökk-
um, sem voru miklu voldugri
en þeir.
ítalimir í Tún-
is, frönsku ný-
lendunni í Norð
ur-Afríku.
IERLENDU fréttaskeytun-
um hefir undanfarnar vikur
verið talað mikið um kröfú ít-
ala til yfirráða í Tunis, frönsku
nýlendimni á norðurströnd
Afríku. Þessi krafa er, þótt hún
hafi legið nokkuð lengi niðri,
hvergi nærri ný. Áður en
Frakkland náði yfirtökunum
þar og lagði landið raunveru-
lega undir sig árið 1881 hafði
Ítalía áratugum saman ætlað
sér yfirráðin í Tunis og búið sig
undir það, að gera landið að ít-
alskri nýlendu.
Tunis, sem áður fyr var blóm-
legt Arabaríki, þó að stærsta
tekjulind þess væri að vísu sjó-
rán, var 1 hinni mestu niður-
níðslu alla 19. öldina, eftir að
England og Frakkland höfðu
árið 1819 neytt þjóðhöfðingja
þess, ,,beyinn“, sem hafði þá
eins og nú aðsetur sitt í borg-
inni Tunis (samnefndri land-
inu), til þess að afnema sjórán
þegna sinna fyrir fult og alt.
Atvinnulífinu í landinu hnign-
aði eftir það óðfluga, og á síð-
Það þarf efcki ajð efast um
það að allir þeir roenm sem ■skipa
verkamanmalistamm verða svívirt-
ir bæði leynt og ljóst af hiinum
komroúnistískiu nagdýmm. Verða
Dags'brúnarroemm a,ð gjalda var-
huga við slíkri 'starfsemi og
lieita sér sjálfir upplýsinge um
miálin.
Á þessari kosnímgu og kosn-
ingiu Trúnaðarráðsfes veltur öll
framtíð féLagsiskaparins. Alt verð-
Uic gert til að hindra kosmingu
verkamanmalistans, en því er
treysit að verkairrnann gæti þesa,
að það erlu þeirra eigin hagsmum-
itj, að hinmi kommúmistís'ku ó-
stjóm í stærsta verkamammafé-
'lagi "fcandsins vehði hætt.

Tunis, höfuðborg hins samnefnda lands. — Turnbyggingin
fremst á myndinni er eitt af guðshúsum Múhamedsmanna þar.
asta þriðjungi 19. aldarinnar
var ekki nema einn tíundi hluti
hins frjósama lands ræktaður,
og afborganirnar af ríkisskuld-
unum námu meiru heldur en
öllum tekjum ríkisins. Það
eina, sem bjargaði, var kapp-
hlaupið milli stórveldanna um
að ná fótfestu í Tunis. Þau
hlupu til skiftis hvað eftir ann-
að undir bagga. Þessi ríki voru:
England, Frakkland og Tyrk-
land, sem hvert um sig gerðu
tilkall til yfirráða í Tunis, og
auk þeirra hið unga stórveldi,
sem á seinni hluta 19. aldar var
í uppsiglingu við Miðjarðarhaf-
ið, svo að segja beint á móti
Tunis, Ítalía. Hún hafði sér-
stakan augastað á landinu
vegna þess, að loftslagið þar er
mjög líkt og á Suður-ítalíu og
landið þar af leiðandi tilvalið
til landnáms fyrir ítali, sem
fjölgaði mjög ört heima fyrir
og fluttu út, aðallega til Amer-
íku, í stórum stíl.
Frakbar taka Tunis.
Árið 1869 var þó svo komið
fyrir Tunis, að ríkisgjaldþroti
varð ekki lengur afstýrt, og
„beyinn“ varð að láta sér
lynda, að land hans væri sett
undir sameiginlegt fjárhagslegt
eftirlit Englendinga, Frakka og
ítala. En tólf árum síðar, 1881,
notuðu Frakkar sér smávægi-
legar óeirðir í Tunis til þess að
senda þangað her frá Algier,
sem þá var fyrir hálfri öld orð-
ið frönsk nýlenda, og taka höf-
uðborgina, Tunis, herskildi.
Síðan hefir Tunis í orði kveðnu
verið undir vernd Frakka, en
raunverulega hefir landið ver-
ið frönsk nýlenda og hirrn inn-
fæddi þjóðhöfðingi, „beyinn“,
ekkert haft að segja.
Herferð Frakka til Tunis
1881 kom mjög flatt upp á ít-
ali. sem sjálfir höfðu lengi ver-
ið að hugsa um það að kúga
„beyinn“ til þess að þiggja
„vernd“ sína. Strax árið 1870
höfðu þeir haft í hyggju að
senda her til Tunis. en orðið
að hætta við það fyrir mótmæli
Englendinga og Tyrkja. Nú,
þegar Frakkar hirtu Tunis svo
að segja fyrir nefinu á þeim,
þóttust þeir sárt leiknir, en
treystu sér þó ekki til þess að
Fleirl ftallr en Frakkar.
ítalir höfðu þó orðið fyrri til
en Frakkar að hefja landnám í
Tunis og árið 1869 höfðu þeir
kúgað ,,beyinn“ til þess að gera
við þá samning, sem er tiltölu-
lega einstæður í sinni röð. Sam-
kvæmt honum áttu ítalskir
landnámsmenn í Tunis og eft-
irkomendur þeirra að halda ít-
ölskum ríkisborgararétti og því
raunverulega að mynda þar
eins konar ríki í ríkinu. Eftir
að Frakkar tóku landið létu
þeir eftir nokkurt þref tilleið-
ast að endurnýja þennan samn-
ing gegn því, að Ítalía viður-
kendi yfirráð þeirra yfir land-
inu. Síðan hefir hann verið ó-
breyttur í gildi þar til árið
1935, að Mussolini gekk inn á
það við Laval, gegn því að fá
frjálsar' hendur fyrir Frökk-
um í Abessiníu, að taka upp í
hann ákvæði um það, að sér-
réttindum ítala í Tunis skyldi
vera lokið árið 1965 og ítölsk
börn, sem eftir það íæðast þar í
landi, ekki vera ítalskir, heldur
franskir ríkisborgarar.
Áratugum saman hafa verið
fleiri ítalir í Tunis heldur en
Frakkar, og sennilega eru þeir
það enn, Frakkar hafa þó 1
„Beyinn“ í Tunis, Ahmed II.,
sem í orði kveðnu er æðsti
maður landsins.
seinni tíð reynt að vega upp á
móti ítölum með því að veita
fjölda innfædara Múhameðs-
trúarmanna í Tunis franskan
ríkisborgararétt, þannig að nú
telst svo til, að 108 000 Frakkar
lifi í landinu, en ekki nema
94 000 ítalir.
Þrátt fyrir það er aðstaða ít-
ala á sviði atvinnulífsins í Tu-
nis enn miklu sterkari en
Frakka. í iðnaðinum vinna
48 000 ítalir, en ekki nema
21000 Frakkar. Af 46000 vínvið
arvafningum tilh. 25000 ítölum.
Af 3500 húsum í Tunis eru 1700
eign ítala. En sterkust er að-
staða ítala þó í fiskveiðunum.
Frá Tunis eru gerð út 36 vél-
skip og 380 seglskip til fisk-
veiða; af þeim eru 30 vélskip
og 304 seglskip á ítölskum
höndum.
ítalski fasisminn i Tnnis
Þrátt fyrir þetta ástand hafa
Frakkar og ítalir komist sæmi-
lega af hvorir við aðra í Tunis
þangað til Mussolini brauzt til
valda á Ítalíu árið 1922. Þá
fyrst kom í ljós, hve hættuleg
sú sérstaða var, sem ítalir
höfðu fengið með samningnum
um að þeir skyldu fá að halda
sínum ítalska ríkisborgararétti
í Tunis. í skjóli þessa samnings
hefir ítalski fasisminn síðan
stöðugt verið að færa sig upp á
skaftið þar 1 lndi. Hver einasti
ítali, sem ekki vildi eiga það á
hættu að missa atvinnu sína,
varð að gerast meðlimur í ít-
ölsku fasistasamtökunum, allir
ítalskir skólar, íþróttafélög og
biöð í Tunis voru einnig lögð
undir þau, og alls staðar eru
agentar ítölsku leynilögregl-
unnar á ferli til þess að skipu-
leggja árásir á andstæðinga
fasismans, stela skjölum og
njósna um hervarnir frönsku
yfirvaldanna bæði á sjó og
landi.
Af þessum ástæðum hafa við-
sjár milli Frakka og ítala í Tú-
nis stöðugt verið að fara vax-
andi hin síðustu ár. Og nú er
svo komið, að ítalir gera bein-
línis kröfu til þess, að Frakkár
láti Tunis alveg af hendi við
Frh. á 4. síðu.
Jón Dúason:
island, staða þess
um aldirnar.
Aage Gregersen: L’Islande,
son statut travers les ages.
Libraire du Recueil Sirey.
Paris 1937.
ETTA er doktorsritgerð í
lögum í Montpellier á
Frakklandi. Dálítið einkenni-
legt, að norrænn maður leiti
þangað með doktorsritgerð um
hánorrænt efni. Hér myndi
þykja gaman að vita, hversu
margir af prófessorum þessa
háskóla væru læsir á hinar ís-
lenzku heimildir höfundar!
í riti þessu er ekki dregin
fram nein ný heimild, og höf-
undur mun heldur ekki einu
sinni sjálfur telja sig hafa kom-
ið fram með neina frumlega
hugsun. Aðferð höfundar er
sú, að fylgja Einari Amórssyni
þar sem honum ber saman við
Dani, en er skilur á, að halda
fram og endurtaka skoðanir
Dana og þá einkanlega Knud
Berlins, er haldið var fram í
hita stjórnmáladeilunnar við
ísland. Skoðanir þessar eru eins
og allir innlendir sem útlendir,
er nokkuð þekkja til, vita, rang-
ar, og það skal sagt til maklegr-
ar viðurkenningar, að einstöku
Danir, þeir, sem vitrastir eru,
t. d. próf. Arup, virðast vera að
reyna áð losa sig við þær. Með-
an Danmörk hélt íslandi í
skrúfþvinga ofbeldisráðstafana,
gat verið skynsamleg hugsun
í því, að halda slíkum herfileg-
um ósannindum fram, til þess
að blinda danska stjórnmála-
menn, er flestir voru fávísir
um þessa hluti og ekki áttu
kost á að kynnast sönnu sam-
hengi málsins, vegna kunnáttu-
leysis í íslenzku, og gera þá
þar með öruggari í að beita of-
beldi og réttarsynjun. En hver
getur meiningin verið nú? Sú,
að berja því inn 1 meðvitund
heimsins, að okkar þúsund ára
gamla þjóðfélag sé í dag þjóð-
arréttarlega séð aðeins sögu-
lega réttlaus leysingi í réttar-
samfélagi hinna fullvalda þjóða
— og geti þar ekki gert þjóða-
réttarlega kröfu um neitt, sem
er eldra en ártalið 1918.
Höfundur leynir helzt þeim
ritum og ritstöðum, þar sem
skoðanir Dana eru hraktar, en
dregur fram jafnvel hið aló-
merkilegasta þeim til stuðn-
ings. Sömu aðferð beitir höf. þá
sjaldan hann ræðst sjálfur á
skoðanir ísl. höfunda. Skaðlegra
er, að höf. beitir sömu aðferð
við frumheimildirnar. Af öll-
um endurtekningum gamla sátt-
mála um aldirnar nefnir hann
t. d. aðeins þær allra fyrstu.
Meinlegast er, að hann sleppir
2 endurtekningum G.s. í sam-
bandi við hyllingu Friðriks
III. og einvaldshyllinguna 1662
og öllum endurtekningum eða
kröfum íslendinga samkvæmt
Gamla sáttmála eftir það. Höf.
leynir því, að Gamli sáttmáli
var prentaður sem gildandi
réttarheimild í öllum útgáfum
Jónsbókar. Þessu samkvæmt
er það, að höf. tilfærir aldrei
neitt skjal eftir „Ríkisréttind-
um íslands,“ þar sem flestum
heimildum um réttarstöðu ís-
lands fram til 1662 er safnað
saman á einum, stað og út gefn-
ar á fræðimannlegan hátt, —
heldur vitnar hann í Dipl. Isl.
Fundurinn í Kópavogi 1662 var
ekki eins og höfundur segir Al-
þingi, heldur hyllingarfundur,
er vantaði umboð ad hoc til að
gefa konungi einveldi. Höf.
leynir því, að fundur þessi var
umkringdur af dönskum her-
mönnum. er hótuðu að bera
vopn á fundarmenn. Höf. nefn-
ir ekki bréf þau, er leikir og
lærðir rituðu konungi þenna
dag, 28. júlí, sem eru þó nálega
eins merkileg og einvaldsskuld-
bindingin sjálf. Höf. gerir ekk-
ert úr því, að Kópavogsmenn
neituðu að skrifa undir ein-
valdsskuldbindinguna, uns um-
boðsmaður konungs hafði fyrir
konungs hönd heitið þeim, að
halda mættu þeir lögum sínum
óbreyttum. Þetta heit var hald-
ið, eins og kunnugt er, svo Al-
þingi hélt löggjafarvaldi sínu
fram til 1720 óskertu. Löggjaf-
arvaldið var þó aldrei af Al-
þingi tekið, heldur hætti það
sjálfstæðri löggjafarstarfsemi
vegna breyttrar þingskipunar.
En um allt þetta þegir höf. Til
þess að sanna, að Gamli sátt-
máli hafi gengið úr gildi með
einvaldsskuldbindingunni, —
rangþýðir höf. kafla úr ein-
valdsskuldbindingunni (bls.
220, 1. 11—12 að ofan)! í ein-
valdsskuldbindingunni lofa ís
lendingar aðeins, að nema það
úr lögum sínum og forréttind-
um, sem réttilega megi metast
ósamrýmanlegt einvaldsstjórn
og réttum ríkisráðum. En
Gamli sáttmáli kemur í bága
við hvorugt þetta, auk þess
sem einvaldsskuldbindingin var
að þessu leyti vegin upp af
mótskuldbindingu konungs. —
Milliríkjasamningar haggast
heldur aldrei af stjómarbreyt-
ingum innanlands. Hvemig
hefði Gamli sáttmáli. átt að
ganga úr gildi sínu sem milli-
ríkjasamningur vegna ein-
valdsskuldbindingarinnar? —
Þetta stendur eins fast og ó-
hagganlegt fyrir því, þótt Ein-
ar Arnórsson hafi gengið inn á
skoðanir Knud Berlins um að
Gamli sáttmáli hafi gengið úr
gildi við einvaldsskuldbinding-
una 1662. Höf leynir einnig því,
að einvaldsskuldbindingin var
ekki afrituð og þekktist ekki
á íslandi, fyr en seint á 18. öld,
að fræðimaður fann hana í
skjalasafni í K.höfn, og að bæði
íslenzkir stjórnmálamenn og
erlendir og innlendir höfundar
héldu áfram að líta á Gamla
sáttmála sem einasta réttar-
grundvöll undir landyfirráðum
konungs á íslandi. N. Gjelsvik,
þjóðaréttarprófessor Noregs,
landsins, sem ísland var í sátt-
málsböndum við, hefir ekki að-
eins margsinnis viðurkent, að
Gamli sáttmáli sé í gildi enn,
heldur lýsti og norska stjórnin
sjálf og málafærslumenn henn-
ar því nokkrum sinnum yfir
fyrir fasta alþjóðagerðardómn-
um í Haag í Grænlandsmálinu
1932—’33, að Gamli sáttmáli
hefði staðið í gildi allt einvalds-
tímabilið út, þ. e. fram á þenna
dag.
Frh. á 4. síðu.