Alþýðublaðið - 17.01.1939, Blaðsíða 3

ÞRtfl.mOAG IV, JAN. 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ

Dokf orinn Játar ná f annari pelB-
inni paö sem hann neitar í hinni!
-—-— » ...———
♦-................. A
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
HITSTJÓRI:
F, R. VA3LDEMARSSON.
í fjarveru haos:
JÖNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÖÖHÚS IN U
(Innaangur £r6 HverfisBötu).
SÍMAR:
4800: Afgreiðsla, auglýsingar.
4001: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritetjóri.
1188: Jónas GuSmunds. heima.
4903: V. S. 'Vilhjálms (heima).
4908: AlþýSuprentfimiðjan.
4906: AfgreíSsla.
I ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦------------—-----------♦ ’
thaldslisti i
Dagsbrún.
AÐ er í fyrsta skifti í ár,
að íhaldið leggur frara
sérstakan lista við stjórnar-
kosningu í Verkamannafélginu
Dagsbrún.
Það hefði jafnvel fyrir ekki
lengri tíraa en ári síðan þótt
óiíklegt, að slíkur atburður gæti
gerzt í stærsta verkamannafé-
lagi bæjarins og landsins yfir-
leitt. En reynslan sýnir, að það
hefir ekkí þurft neraa eins árs
kommúnistastjóm eða réttara
sagt _ kominúnistaástjém- i
Dagsbrún til þess, að íhaldið
fengi þar aðstöðu til að koma
fram sem sérstakur flokkur
með kröfu um það, að fá stjóm
féiagsins í sírtar heridur, með
öðrum orðum að stjóm stærsta
verkamannafélagsins í landinu
verði lögð í hendur þeirra fé-
lagsmanna, sem eru svo óstétt-
visir, að hafa látið hafa sig til
þess að gerast opinberir erind-
rekar atvinnurekendastéttar-
innar innan félagsins.
Kommúnistar, sem emnig
leggja fram sérstakan flokks-
lista við stjómarkosninguna í
Dagsbrún, mega þákka sjálfum
sér, að svo er komið. Þeir hafa
bæði beinlínis og óbeinlínis
léitt íháldið' iriri i þetía gamla
vígi verkalýðsins hér í Reykja-
vík. Beinlínis með því að leita
báridalags og gera lejmisamn-
iriga við viðurkennda íhalds-
menn og nazista innan félgsins
og hampa þeim á félagsfund-
urii Íí hinni biindu' baráttú sirini
gegn Alþýðuflokknum í Dags-
bruri, eins og þeir væru ein-
laégir og alvarlega takandi tals-
niénn verkalýðsins í • þeim á-
gréiningsmálum, sem uppi hafa
véfið -á baugi r félaginu undan
farið ár. Og óbéiriiíriis méð því,
að h'alda uþpi slíkri óstjóm í
fjáímálum og á fundum félags-
ins, að margir, sem aldrei áður
höfðu skipað sér í neinn flokk
í félaginu, hafa riú áf andstyggð
á Öllu framferði kommúnista
fylkt sér utan um þá klíku,
sem að undirlagi atvinnurek-
endastéttarinnar hér í Reykja-
vxk hefir hafið upp merki í-
haldsins innan Verkamannafé-
lagsins Dagsbrún.
Þetta ástand,' sem kommún-
istar hafa leitt yfir Dagsbrún
og inú hefir borið þann ávöxt,
að fhaldið hefir í fyrsta sinni
hafið þar upp höfuðið, ætti að
vörá nægilega alvarlegur lær-
dórriur fyrir allan fjöldann af
þeim meðlimum þess, sem í bili
háfa látið blekkjast af bæxla-
gangi og. glámuiyrðum komm-
únista. Útkoman af starfsemi
kommúnista hefir í Dagsbrún
oxðið sú sama og allsstaðar
arinars, bæði hérlendis og er-
lendis, þar sem þeir hafa
nokkru sinni náð aðstöðu til
þ*0s a@ baita sinum herbrötfS-
um innan verkalýðshreifingar-
innar. Þeir hafa sóað sjóðum
verkalýðsfélaganna í pólitíska
æsingafundi og pólitískar
sendiferðir fyrir flokk sinn.
Þeir hafa klofið félögin og
rekið brott úr þeim reyndustu
mennina ■— Alþýðuflokksmenn-
ina •— til þess að tryggja sjálf-
um sér yfirráðin. Það hefir á
máli kommúnista verið kallað
að gera félögin „óháð“ eða „ó-
pólitísk." Þeir hafa í þessari
baráttu sinrii gegn Alþýðu-
flokkxmum gert baridalag við
íhaldsmenn og názista, sem
allsstaðar hafa látið sér vel
líká'óg víljáð hjálpa til þess, að
stoðir verkalýðsfélagsskaparins
væru þannig brotnar niður. Og
endirinn hefir allsstaðar orðið
sá, þar sem verkamenn hafa
ekki séð að sér og snúið baki við
klofningsmönnuniim í tíma, að
flialdið og nazisminn eða fas-
isminn hafa gleypt allt saman.
Þannig var það á ítalíu eftir
klofning vérkalýðshreifingar-
innar þar. Og þannig á Þýzka-
landi, eftir að agentaxnir frá
Moskva voru búnir að marg-
kljúfa og eitra verkalýðssam-
tökin með undirróðri sínum og
rógburði árum saman.
Er það nauðsynlegt, að svo
ömurleg örlog bíði verkalýðs-
hreifingarixmar eixmig hér? —
Reynsla ÍSTofðurlanda segir
nei. En þar hafa verkamenn
líka frá upphafi goldið varhuga
við herbrögðxim og xmdirróðri
kommúnista. Þeir hafa réttilega
aldrei trúað þeim til neins ann-
ars en ills eins og þar af leið-
andi aldrei heldur þekkt í-
haldslista við stjómarkosning-
ar í félögum síntim. Dagsbrún-
arverkamennirnir hér geta
enn, þótt seint sé, farið að
dæmi þeirra. En þá kjósa þeir
við í hönd íarandi stjómar-
kosningu í félagi sínu hvorki
kommúnistalistann né íhalds-
listann, heldur verkamannalist-
ann, sem studdur er af Al-
þýðxxflokknxim. Sigur hans er
eina tryggingin fyrir því, að
Vérkamannafélagið Dagsbxrún
verði ekki gert að fótaþurku
kommúnista og íhaldsmanna og
geréyðilagt sem vopn í hags-
munabaráttu verkalýðsins.
RÉTT fyrir jólin kom ég inn
í bókabúð og sá þar bók,
sem ég ekki vissi að komin væri
á íslenzku —- ekki einu sinni að
yon væri á. Það var Veraldar-
saga H. G. Wells, hins nafn-
togaða enska rithöfimdar og
fræðimanns.
Þetta er stór bók, 20 arkir
alls, en er þó hin minni ver-
aldarsaga höftxndarins, því
hann hefir ritað tvær. í ís-
lénzku útgáfunni eru fram
undir 20 uppdrættir landa og
ríkja, til glöggvxmar. Er slíkt
fremur fáséð í íslenzkum bók-
um, því siður hefir verið að
sleppa myndum úr erlendum
bókum.' sem gefnar hafa verið
út á vorri tungu, og brugðið við
kostnaði.
Bókmentadeild Menningar-
sjóðs hefir gefið bókina út.
Guðmundur Finnbogason hefir
x'slenzkað hana, en prentsmiðj-
an Gutenberg prentað og bxmd-
ið, og leyst það starf vel af
hendi. Mikil frarnför hefir orð-
ið í bókagerð hér á landi á síð-
ustu árum. Töluvert vantar þó
á að vel sé, því oft má sjé bæk-
| GREIN MINNI í Al-
þýðublaðinu s.l. föstudag
sýndi ég fram á það með
rökum, að upplýsingar þær,
sem íhaldsblöðin hafa und-
anfarið birt frá dr. Oddi
Guðjónssyni um störf Verð-
lagsnefndar ög viðskifti
hennar við heildsalana,
væru allar ýmist tilhæfulaus
ósannindi eða hinn vand-
ræðalegasti útúrsnúningur.
Voru það eirxkum tvö atriði,
sem mér þótti ástæða til að
leiðrétta, en það voru fullyrð-
ingar dr. Odds og íhaldsblað-
axma um það, að Vefðlagsnefnd
hafi ekki þegar í upphafi kraf-
ist rekstursreikninga og að
nefndin hafi einróma viðurkent
að hún hefði ekkert með þessa
reikninga að gera.
í Mgbl. síðastliðinn sunnudag
skrifar svo dr. Oddur exm á ný
um þetta mál og harðneitar nú,
þvért ofan í fyrri ummæli sín
og íhaldsblaðanna, að um þetta
fyrra atriði hafi staðið nokkur
deila. Furðar mig satt að segja
á því, að dr. Oddur hafi klígju
laust fengið sig til að kyngja
þessari fullyrðingu sinni, þar
sem þetta var einmitt það at-
riði, sem hann sjálfur og í-
haldsblöðin héldu sem fastast
fram í sambandi við þrjózku
heildsalanna gegn því að af-
henda rekstursreikninga sína.
Þessu til sömiunar nægir að
benda á eftirfarandi grein í
Vísi þann 7. þ. m., þar sem rætt
er um þetta mál: „En þegar
þessi skýrsla (þ. e. skýrslan um
verð og álagningu) hafði verið
aflient, krafðist nefndin að £á
rekstursreikninga firmanna."
Og í grein dr. Odds sjálfs í
Mgbl. þann 11. þ. m. segir hann
ur, þar sem blaðsíður standast
ekki á, og jafnvel koma fyrir
eintök með auðum síðum, en
slíkt kæruleysi á ekki að sjást.
Skömmu eftir að bókin kom
út, kom ritdómur um hana í
Morgunblaðinu, eftir Guðna
Jónsson magister, en annar
kom í gær í Nýju landi, eftir
Amór Sigurjónsson.
Almannarómur segir um
báða þessa menn, að þeir séu
mjög greindir, og er auðheyrt
á þeim báðum í þessum ritdóm-
um, að þeir eru innilega sam-
dóma þessu almenningsáliti á
þeim sjálfum. (En hvað þeir
álíta um hvom annan veit ég
ekki.) Kemur þetta greinilega í
Ijós á þann hátt. að auðfxmdið
er á ritdómunum, að þó að H.
G. Wells kunni að vera nokkur
sagnfræðingur. þá eru ritdóm-
aramir honum þó snjallari. Þó
vantar ekki með öllu að þeir
hæli höfundinum; segir Guðni
(magister) t. d. um stærri sögu
Wells, að margir hafi lokið á
hana lofsorði, og að jafnvel
Guðna sjálfum (magister) hafi
þótt hún „meriöleg um margt
orðrétt á þessa leið: „Exi að því
er áfhendingu þessara reksturs-
reikninga áhrærir, skal það
skýrt tekið fram, að þegar Aí-
þbl. byrjaði að skrifa um þetta
mál, hafði nefndin enn ekki til-
kynt heildsölum, að þeir þyrftu
að senda rekstursreikninga
r cc
sina.
Þessi txlvitnuðu ummæli skil-
ur enginn á annan hátt en
þann, að krafa Verðlagsnefndar
um rekstursreikningana hafa
fyrst komið fram eftir að álagn-
ingarskjölunum var skilað í
hennar hendur. Þrátt fyrir
þessar fullyrðingar virðist dr.
Oddur í Mgbl- í gær alveg hafa
gleymt því, sem hann er áður
búinn að segja og segir nú að
„sér vitanlega hafi því aldrei
verið haldið fram, að Verð-
lagsnefnd hafi ekki þegar í upp-
hafi krafist rekstursreikninga
frá verzlxmunum.“
Af. því að doktorinn er svo
vanur að láta snúa sér, fær hann
sennilega ekki svima af þessum
hringsnúningi. sínum, enda
mun hann fast studdur af
þeim, sem hrundið hafa honum
út í þessi skrif.
Hitt atriðið, að allir nefndar-
menn hafi lýst því yfir, að
nefndin hefði ekkert rixeð þessa
reikninga að gei-a, hefir dr.
Oddur hinsvegar enn ekki séð
sér fært að taka aftur, en full-
yrðir að sh'k samþykt liggi fyr-
ir frá nefridinni. Fyrst nú dr.
Oddur fór á annað borð að birta
upp úr fundargerðabók nefnd-
arinnar, hvers vegna birtir
hann þá ekki einnig þessa sám-
þykt máli sínu til sönnunar?
Skýringin er ekki önnur en sú,
að þessi samþykt er alls ekki
fyrir hendi. Þvert á móti sést
og nýstárleg“, svo Wells þarf
svo sem ekki að kvarta. Hann
segir líka, að vitanlegt sé, að
Wells sé ekki „sagnfræðingur
í eiginlegum skilningi", sem
mun vera það, að hann hafi
aldrei tekið próf í sagnfræði.
Setning, sem kemur fyrir í rit
dómnum „seminaristi einn ...
spurðí mentamann nokkum .. “
gefur að minsta kosti grun um
að það sé prófið sem G. J. (mag-
ister) hefir haft í huga.
Arnóri finst fremur fátt um
sagnfræðina hjá Wells, eins og
sjá má af þessum setningum:
„Hins vegar skal það ekki dul-
ið, að þessi saga Wells er frem-
ur bókmentalegt afrek en sagn-
fræðilegt“, „heillandi sem bók-
mentir, en vafasöm sem sagn-
fræði.“ „Sagnfræðin er því hér
enn vafasamari“ (en í stærri
sögu Wells), „þó að sagnfræðin
sé þar sums staðar brokkgeng".
Mér þykir því sennilegt, að
þeir, sem lesa þessa ritdóma. en
eru áður ófróðir um hvers kon-
ar bók er hér á ferðinni, muni
fá nokkuð skakka hugmynd um
hana. Þeir munu álíta, að þó að
hún kunni að vera skemtileg,
þá sé hér um söguþvætting að
ræða, sem ekkert mark sé tak-
andi á.
Arnór segir, að af því að bók-
mentir okkar séu lélegar fyrir
á þessu sviði, megi þó notast
við sögu Wells sem kenslubók
það bezt á samþykt nefndarinn-
ar um að beita heildsalana dag
sektum, að hún hefir talið sér
nauðsynlegt við rannsóknir sín-
ar að fá þessa reikninga í sínar
hendur.
Það virðist því alveg ástæðu-
laust fyrir dr- Odd að hika leng-
ur við að kyngja einnig þessari
staðhæfingu sinni, því almenn-
ingur er þegar búinn að komast
að raun um, að hann er ekki
maður til að sanna hana.
í fyrnefndri Mgbl.-grein-
á sunnud. gerir dr- Oddur aft-
ur á móti mjög misheppnaða
tilraun til þess að sanna að mér
hafi orðið það sama á og hon-
um, sem sé að skýra rangt frá
um störf nefndarinnar. Segir
dr. Oddur, að ég hafi haldið því
fram 1 grein minni hér f blað-
inu á föstudaginn var, að hann
hafi engar athugasemdir gert
við skýrsluform það, sem
nefndin samþykti að nota við
rannsóknir sínar. —- Þetta er nú
að sjálfsögðu algerlega rangt,
eins og annað hjá doktomum. í
grein minni skýrði ég aðeins frá
því, að hann hefði ekki, þegar
frá þessum skýrslum var geng-
ið, gert nokkrar athugasemdir
við þá kröfu að fá rekstui's-
reikningum skilað. — í stað
„þangað til við fáum aðra
kenslubók betri“. Qg einhvern
veginn liggur það í orðunum,
að maðurinn, sem geti ritað þá
bók, heiti Arnór.
Guðni Jónsson (magister)
segir tvisvar í ritdómi sínum,
að saga Wells sé áróðursrit fyr-
ir jafnaðarstefnuna. Vísar hann
til þess, að í bókinni séu 5 blað-
síður um byltinguna í Rúss-
landi og tímana þar á eftir, en
ekki einn stafur um Nazista-
byltinguna í Þýzkalandi. Má
nærri geta hvernig hrikt hefir
í öllum góðum íhaldssálum,
þegar þær lásu þetta í Morgxm-
blaðinu, eftir hinn andlega leið-
toga sinn (magister), og væri
ekki að furða, þó einhverjum
hefði ósjálfrátt hrotið af
munni: „Fimm blaðsíður um
Rússland og ekki eitt einasta
orð um Hitler! Það er Ijóti
bölvaður þrjóturinn þessi
Wells.“ En Guðna) (magister)
fer þarna eins og Skrælingjun-
um, sem Vilhjálmur Stefánsson
sýndi hreindýr í sjónauka, sem
voru langt f burtu. Þeir vildu
að hægt væri að sjá í sjónauk-
anum hvar dýrin yrðu daginn
eftir, þegar þeir gætu komið
því við að veiða þau. Því Guðni
krefst þess af Wells, að . hann
segi frá viðburðum, sem skeðu
ekki fyr en mörgum árum eftir
að Wells skrifaði sögima.
Mér þykir sennilegt, að þess-
þess nú að gera tilraun til að
sanna, að þetta sé rangt fré;
skýrt hjá mér, stritast hannívið :
að sanna, að hann hafí gert. 'at-
hugasemd við sundurliðun;;
vörutegundanna! Þessu haíði -
ég vitanlega aldrei borið á mótþ
enda er þessi athugasemd dr.
Odds rekstursreikningunum al-
gerlega óviðkomandi.
Staðhæfing mín úm aö dr.
Oddur hafi þegar x upphafi
samþykt athugasemdalaust aÖ
krefjast rekstursreikninga,
stendur því enn óhögguð, og
verður dr. Oddur að yrkja bet4
ur. ef hann ætlar sér að halda
því fram, að ég hafi skýrt rangi
frá.
Dr. Oddur endar grein si'na á
því að skýra frá því, að enginn
nefndarmanna, að mér undan-
teknum, hafi orðið var við mót-
þróa af heildsalanna hálfu. ■—
Ber sennilega að skilja þessi
ummæli sem skilaboð frá heild-
sölunum um að þeir hafi nú
gefið upp alla von um að eyði-
leggja starf Verðlagsnefndar,
þrátt fyrir hótanir um málá-
ferli og annan stórmenskubrag
— og er það vel farið,
Sigurgeir Sigurjóusson.
Farsóttir og manndauði '
í Reykjavík vikuna 25.—31.
desember (x svigum tölui'
næstu viku á undan): Háls-
bólga 36 (49). Kvefsótt 266
(223). Iðrakvef 3 (10). Kvef-
lungnabólga 1 (2). Taksótt 3‘
(2). Skarlatssótt 1 (1). Hlaupa-
bóla 2 (1). Mannslát 7 (7).
Landlæknisskrifstofan. (FB).
Satmfcoma-
ir ritdómar verði til þess að
tefja fyrir sölu bókarinnar. Það '
er eðlilegt að flestir séu tregir
til þess að kaupa sagnfræðirit
þar sem sagnfræðin er „vafa-
söm“ og „brokkgeng", og þá er
heldur ekki von að menn vilji
láta svíkja inn á sig sósíalista-
áróðursrit, þó það heiti verald-
arsaga.
En illa er farið, ef ritdómar
arnir hafa þessi áhrif. Því bók
þessi hefir hvarvetna getið sér
þann orðstír, að hún (miðað við
stærð hennar) veiti framúr-
skarandi yfirlit yfir heildar-
sögu mnnkynsins. Og það er
ekki vafi á að hún á mikið er-
hidi til íslenzku þjóðarmnar.
Ég hefi séð ýms atriði í sögu'
Wells, sem ég held að hafi ekki
verið eins mikilvæg eins og
hann álítur. og önnur um við-'
burði, sem ég held að hafi farið
öðruvísi fram en hann segir frá,
En þetta skiftir afarlitlu um
mermingargildi bókarinnar,
jafnvel þó að ég kynni að hafa
rétt fyrir mér. Wells segir að
samgönguerfiðleikar hafi vald-
ið því, að grísku smáríkin sam-
einuðust ekki. En ef það hefði
verið orsökin, hefði sundrungin
átt að haldast einnig eftir daga ‘
Alexanders mikla, því ekki
komu neinar nýjar samgöngu-
bætur þá til sögunnar. Hitt
liggur nær að ætla, að orsökin
(Frh. á 4. «f8»,)'
Orðsending
til kaupeoda út um laxid.
Munið að Alþýðublaðið á að greiðast fyrirfxam
ársfj órðungslega. — Sendið greiðslur yðar á
réttum gjalddögum, svo sending blaðsias trafl-
ist ekki vegna greiðslufalls.
Þeir, sem óska, geta fengið blaðverðið krafið
með póstkröfu
Ólafur Friðriksson:
Ritdómarar, sem dæma
bækurnar élesnar.