Alþýðublaðið - 21.01.1939, Side 3

LAUGARDAG 21. JAN. 1939
ALÞfdUBLAÐIÐ
ALÞfó>UBLAÐIÐ
RESSTJÓIU:
& F. R. VALDEMARSSON.
f fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötul.
; SÍMAR:
490b: Afgréiðslá, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmunds. héima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
49Q6: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
faldboð Hítlers síð-
asta von íhaldsins?
ÞAÐ hneyksli er mönnum
enn í fersku mirini, þegar
• JEinar Olgeirsson notaði þann
ræðutíma, sem Kommúnista-
flokkinum var úthlutaður til
jafns við aðra stjórnmálaflokka
á tuttugu ára fullveldisafmæli
landsins, til áróðurs. fyrir Sov-
ét-Rússlaridi undir því yfir-
skyni, að hann væri að gefa
þjóð sinni heilræði um það,
hvernig hún gæti bezt tryggt
fullveldi sitt í framtíðinrii.
„Heilræði" Einars Olgeirssonar
var það, að íslenzka ríkið bæði
um vernd Sovét-Rússlands og
gerðist framvegis skjólstæðing-
ur þess. Hatíri gat í því sam-
bandi ekkert sérstáklega um
Kommúnistaflokkinn- Hann
mun hafa ætlað hlustendun-
um sjálfum að skilja það, að
vissara væri að koma sér vel
við þann flokk, eftir að landið
væri farið að leggja vandamál
sín undir úrskurð Stalins aust-
ur í Moskva. , .
Þó að mönnum blöskraði svo
óviturleg tillaga og svo takt-
' laus áróður fyrir óskyldu . og
fjarlægu einræðisríki og erind-
rekum þess hér á landi á tutt-
ugu ára fullveldisafmæli þjóð-
arinnar, þá mun þó varla verða
sagt, að mönnum hafi komið
þáð með öllu á óvart, þótt
Körnmúnisfáflokkurinn sýndi
af sér slíkan fíflsskap.....
En við því munu menn ekki
hafa búizt, að i opinberu tíma-
riti Sjálfstæðisflokksins, ~
stærsta stjórnmálaflokksins í
landinu, kæmu lifiu -síðar fram
bóllaleggingar um samband
okkar við annað einræðisríki,
sem, éf nokkuð er, ganga ennþá
lengra í ábyrgðarleýsi heldur
en útvarpsræða Einars Olgeirs-
sonar á fullveldisafmælinu þ.
1. desember.
Eln það er ekki um að villast:
Inrian Sjálfstæðisflokksiris eru
menn að verki, sem engu síður
eri kommúnístar eru reiðubún-
ir að verzla með sjálfstæði
landsins, ef það mætti verða
flokki þeirra til framdráttar.
í síðasta hefti, sem út hefir
komið af tímariti Sjálfstæðis-
flokksins, „Þjóðin,“ skrifar
Gunnar Thoroddsen, sem hamp-
að er sem einum af hinum upp-
vaxandi mönnum þess flokks,
grein,, þar sem hann gerir
tryggingu fullveldisins út á við
að umræðuefni á ekki ósvipað-
an hátt og fulltrúi kommúnista
í útvarpinu. Hann telur þar, að
,,eina ráðið til þess að tryggja
sem bezt fullveldið út á við sé
það, að leita vináttusambúðar
við þau ríki, er raunverulegt
tfaust og vernd sé að.“
Á meðal þeirra eru nú að
vísu í augum Sjálfstæðis-
mannsins ekki Sovét-Rússland,
heldur Þýzkaland. Fyrir siða-
sákir nefnir -hanh einnig Eng-
land. En hvernig hann hugsar
sér framkvæmd þessarar „vin-
áttusambúðar,“ segir hann í eft-
irfarandi orðum:
„En til þess að eiga nokkra
von um að ná samúð stórveld-
anna eru viss skilyrðr um stjórn
arfar vort innanlands nauðsyn-
leg. Það er víst, að þýðingar-
laust er að ætla sér að ná vin-
áttu tveggja fymefndra ríkja,
ef hér ríkir stjórnarstefna, sem
er fjarlæg og fjandsamleg
stjórnarstefnu þeirra. í. Þýzka-
landi eru tvö megineinkenni
stjómarstefnunnar: Þjóðernis-
stefna og einræðisstjórn. Þýzka
land beitir sér af öllum sínum
mikla mætti gegn hinum al-
þjóðlega bolséyisma"!
Með öðrum orðum: Við eíg-
um til þess að öðlast „vináttu“
Þýzkalands, að beygjá okkur
undir valdboð Hitlers, setja
stjórn .Framsóknarflokksins,
sem studd er af Alþýðuflokkn-
um, af — hún er eftir orðum
Gunnars Thoroddsen að dæma
bersýnilega í ætt við „hinn al-
þjóðléga bolsévisma“ • —. og
taka í staðinn upp „þjóðernis-
stefriu og einræðisstjórn“ Sjálf-
stæðisflokksins!
Þarna liggur hundurinn
grafinn: Það er, þegar orð
Gunnars Thoroddsen eru lesin
niður í kjölinn, ekki „fullveldið
út á við,“ sem hann vill tryggja
með því að „leita vináttusam-
búðar“ við Þýzkaland •— harin
er réiðubúinn til þess að verzla
með það — heldur völd Sjálf-
stæðisflokksins innanlands! —
Það er nákvæmlega sami hugs-
unarhátturinn og hjá höfðingj-
um Sturlungaaldarinnar, sem
reyndu að sölsa undir sig völd-
in hér á landi sem erindrekar
og leppar erlends valds og end-
uðu með því að selja því sjálfs-;
forræði þjóðarinnar í hendur
Þegar svo er komið, að í op-
inberu . tímariti stærsta stjórn-
málaflokksins í landinu er ver-
ið með slíkt ráðabrugg, þá er
sannarlega tími til kominn, að
þjóðin opni augun fyrir þeirri
hættu, sem henni er búin af
slíkúrn áróðri.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Ávextirnir og
EÐ vaxándi ánægju las ég
bókina „Læknirinn“ eftir
Victor Heiser. Þær myndir, sem
Victor Heiser dregur upp fyrir
lesanda sinn, eru margar all
óhugðnæmar, en þó skiljanleg-
ar, þár sem sumt af því var
fyrir og. um síðustu aldamót, og
skapaðar. innan um villimenn
og flökkulýð Suðurhafseyja.
Vafalaust hafa fulltrúar heil-
brigðismála okkar aldrei þurft
að heyja jafn harða baráttu við
náttúru .og álla aðstöðu, eins og
t. d. Heiser augljóslega þurfti
á Filippseyjum. En þótt svo sé
ekki, kemst lesandinn þó ekki
hjá því, að í huga hans komi
myndir samanburðarmyndir
af kringumstæðum og fram-
kvæmdum hér við þær myndir,
sem skýrlega dragast upp í
huga lesandans, á aðstæðum og
framkvæmdum þar. Því miður
verður þessi samanburður til
lítillar gleði fyrir þá, sem vildu
geta sagt: Hjá okkur er það
fullkomið. En það er — ef tekið
er tillit til aðstæðna— nokkurn
veginn það, sem hægt væri að
segja, ef unnið hefði verið og
unnið væri af ötulleik í þágu
heilbrigðismála okkar.
Eftir lestur bókarinnar hlýtur
þó að bera mest á, aðdáun
á Heiser sjálfum, fyrir hans
nær því ótrúlegu réttsýni og
hjálparhug, sem kemur fram
hjá honum, við þetta vilta og
sjúkdómsþjáða fólk, og að
öðru leyti elja hans og kjark-
ur til að segja til syndanna
þeim, sem ráðin: höfðu í hendi
sinni, sem og leikni hans í því
að koma hinum ráðandi mönn-
um í skilning um nauðsyn
ýmsra þeirra velferðarmála,
sem hann bárðist fyrir.
2 Meðan ég las bókina lá ég x
rúminu vegna veikinda, og
þessar .línur eru einnig skrifað-
ar í rúminu.
Aðalsjúkleiki minn er maga-
sár. Ég skrifa aðalsjúkleiki —
vegná þess að ég hefi legið og
líð. af fleiru en magasári. Lækn-
ir mitín sagði mér í sumar, eftir
nákvæma rannsókn, þegar ég
kom til hans. Ásamt því að
óskiljanlegum slappleik, að ég
þjáðist af efnaskorti, —ég
held C-efnaskorti. Gekk ég til
hans hokkurn tíma á hverjum
degi, og fékk eina sprautu af
vökva í lærið, hvert sinn er ég
kom til hans. Ásamt því að gefa
gefa mér -þessar sprautur, setti
hann mér nú lífsreglur gagn-
vart mataræði. Þar sem læknir
minn hafði sagt mér, að nokk-
ur marsvín, sem höfð voru uppi
í rannsóknarstofu Háskólans,
væru dáuð af sams konar
efnaskorti og ég liði af —•
hélt ég þessar lífsreglur hans
eins vel og mér var unnt, en
eitt gat ég ekki haldið af því,
sem hann hafði fyrirskipað mér,
og það var að borða ávexti.
Hann sagði, að ég þyrfti nauð-
synlega að borða ávexti, — en
bætti því við, ef þér náið þá
einhversstaðar í þá!
Eitt sinn spurði ég lækni
minn að því, af hverju þeir
heimtuðu ekki af heilbrigðis-
nefnd eða ríkisstjórn ávexti, ef
þeir væru svona nauðsynlegir.
Hann svaraði mér því, að lækn-
ar hefðu reynt það, en það væri
svo lítill tími til fyrir þá að
reksa í þessu.
Mér fannst þá ekki svo mikið
til um þetta svar læknisins, en
nú skil ég ekki, ef þetta er svo
nauðsynlegt, þetta skeytingar-
lausa svar hans, eftir að hafa
kynnst endurminningum stétt-
arbróður hans, Heiser,
Eftir að hafa haldið nokkur-
veginn eftir ásettum lifsreglum,
sem læknir minn hafði fyrir-
skipað mér, fór ég að finna til
magakvala; Eftir að hafa liðið
af því í nokkurn tíriia, eða þar
til þær fóru að verða óþolandi,
fór ég til læknis, ekki þess
sama, heldur til sérfræðings í
meltingarsjúkdómum. Eftir að
hafa gengið í gegnum venju-
lega skoðun í slíkum tilfellum,
fékk ég þann úrskurð, að ég
gengi með blæðandi magasár.
Fekk ég nú nýjar lífsreglur, —
og mátti ég nú ekki borða sumt
af því, sem mér var áður fyrir-
skipað vegna míns efnaskorts.
Hugsun mín: Skyldi ég nú eiga
að fara eins og marsvínin? O-
nei, það var nú ráð við því, það
er nóg af þessu efni, sem mig
svo tilfinnanlega vantar, í á-
vöxtunum, og það vissi maga-
læknir minn, og sagði mér að
borða ávexti. Ég játaði þessu
og fékk nú lyfseðil, og var það
duft, sem ég átti að taka inn,
en engan lyfseðil upp á ávexti.
Eftir góðan mánuð, hafði ég
borðað duft fyrir um 70 kr., en
engan ávöxt, og í rúminu ligg
ég núna. Nú skal ég ekkert um
það ræða, hversu nauðsynlegir
þessir ávextir eru, eins og t. d.
appelsínur, sem munu vera rík-
astar af C-vítamini, einmitt
þeim efnaskorti, sem ég þjáist
af og marsvínin drápust úr, eða
hvort ekki sé hægt að fá það,
sem inniheldur jafnmikið af
slíkum efnum. En hinsvegar tel
ég það víst, að fáar munu þær
daglegu fæðutegundirnar vera,
sem almenningur borðar af jafn
góðri lyst og ávextir, og það eitt
fyrir sig er nægilegt til þess að
ávextir væru ekki settir undir
bannvöruflokk. Én fyrst og
fremst benda predikanir lækna
til sjúklinga, og í öðru lagi það,
að spítalar hafa yfirleitt ávexti
handa sjúklingum, á það, að á-
vextir munu vera nauðsynlegir
í ýmsum tilfellum, og ef svo er,
þá hljóta þeir ekki síður að
vera nauÖsynlegir til að aftra
ýmsum kvillum að koma fram,
og ekki er það minna vert, að
koma í veg fyrir þá, en að
lækna-
Victor Heiser segir í bók
sinni „Læknirinn": „Ég hefi
alltaf talið það meira vert, að
koma í veg fyrir sjúkdóma, en
að lækna þá.“ Heiser virtist líka
alltaf hafa tíma til að reksa í
því sem honum fannst ábóta-
vant, í heilbrigðismálum. Myndu
þessir, mn 50 læknar, sem starf-
andi eru hér í Reykjavík, geta
sagt það sama og Victor Heis-
er? Eða vildu þeir breyta
setningunni örlítið — og segja:
„Við höfum alltaf talið það
meira vert að lækna sjúkdóma,
en að koma í veg fyrir þá.“ Ég
held að á meðan að hin að
mörgu leyti góða læknastétt
okkar sýnir ekki meiri dugnað
af sér í þágu heilbrigðismála
almennt, samræmíst seinni
setningin henni betur. Ef til vill
eru þeir læknar til, sem hugsa
sem svo, að þeim beri ekki að
eyða tíma og orku í þágu heil-
brigðismála fyrir almenning, og
aðrir læknar ef til vill ekki tjáð
því neina hUgsun, og kannske
ennþá aðrir, (máske allir), svo
slappir af C vítaminskorti, að
þeir geti ekki lagt upp í neina
baráttu, og er það óneitanlegá
mjög sorglegt ástand, en þá er
ekkert annað að gera, en áð
eyða þessum slappleik, og með
það fyrir augum, væri ráðleg-
ast fyrir þá að borða ávexti, ef
þeir ná þá einhversstaðar í þá.
Landlæknir mun verá' for
maður eða ráðsmaður allra heil-
brigðismála hér á landi, og það
mun því alltaf geta verið krafa
almennings til hans, að hann
vinni af elju og réttsýni í þágu
heilbrigðismálanna, og í þeirri
von að svo sé, vildi ég biðja
hann að svara nokkurum spurn-
ingum, sem hér íara á eftir:
1) Hafa ávextir þaú bætiéfttx,
sem líkaminn nauðsynlega
þarfnast?
2) Getur líkaminn í dáglegri
fæðu, sem almenningur getur
veitt sér, fengið nauðsynleg efni
til sín, og ef svo er, hver er sú
fæða, og er hún slík, að almenn-
ingur geti borðað hana með
góðri lyst?
3) Er í einni máltíð af þessari
daglegu fæðu jafnmikið af
nauðsynlegum efnum, og t-. d,
í einni appelsínu?
4) Ef ávextir ‘ eru ekki nelh
nauðsynleg fæða, af hverju eru
þá sjúkrahús alltaf látin Kafa
ávexti?
5) Var meiri ástæða til að
apótek (arar) . hefðu áfenga
drykki ýfir banntímanh> en að
kaupmenn og apótek , fengju
að hafa núna ávexti til sölu?
6) Ef ávextir eru ekki nauð-
(Frh. á 4. síðu-)
Karl
Dm Merka samtíðarmenn Jðn-
asar Jónssonar M flrlfln.
SAMBAND ungra Fratíi-
sóknarmanna hefir hafist
handa um útgáfu ritgerða Jón-
asar Jónssonar frá Hriflu, for-
tíianns Framsóknarflokksins,
þeirra, sem hann hefir ritað í
blöð og tímarit um þrjátíu und-
anfarin ár, og er IV. bindið þeg-
ar komið út undir heitinu
„Merkir samtíðarmenn“, en. að-
alheiti ritsafnsins er „Komandi
ár“.
Eins og heiti þessa bindis
gefur í skyn, eru greinar þess-
ar um ýmsa af samtíðarmönn-
um Jónasar Jónssonar, bæði
samherja hans og andstæðinga
x stjórnmálabaráttunni, og eru
ritaðar annaðhvort af tilefni
andláts þeirra eða afmælis.
Dánarminningarnar eru um As-
geir Finnbogason, Gest Einars-
son frá Hæli, Stefán Stefánsson
skólameistara, Hallgrím Krist-
insson, André Courmont, Sig-
urð Jónsson frá Yztafelli,
Magnús Kristjánsson, Hólm-
fríði Pálsdóttur, Jón Þorláks-
son, Guðrúnu Björnsdóttur,
Tryggva Þórhallsson, Ingólf
Bjarnarson, Guðmund Ólafs-
son, Þórð Jensson, Guðmund
Björnsson, Jakob Lárusson,
-Magnús Guðmuridsson, Daníel
Daníelsson, Kristbjörgu Mar-
teinsdóttur, Jón Baldvinsson,
Kristján H. Magnússon, Sigurð
Fjeldsted, Einar H. Kvaran,
Bjarna Runólfsson og Böðvar
Bjarkan.Afmælisgreinarnar eru
um Olöfu Bjarnadóttur, Jón
Árnason, Karl Finnbogason,
Magnús Helgason, Svein Ólafs-
son, Sigurð Kristinsson og séra
Rögnvald Pétursson.
fiókáfrégnir enda oftast á
umsögn um frágang bókarinn-
ar, en að þessu sinni er bezt að
byrja á því atriði málsins, og
skal þá. höfundur sýknaður taf-
arlaust, því að hann mun hafa
vérið staddur í annari heims-
álfu, jbegéjr ,prófarkir voru lesn-
ar og éndanlega lögð hönd á
verkið. Sennilega mun vera nóg
áf kommum í bókinni, en á
sumum blaðsíðunum er eins og
þær hafi dottið niður af tilvilj-
un og kylfa ráðið kasti um það,
hvar þær lentu. Hefði verið eins
gótt að háfa éina örk fremst eða
aftast fyrir greinarmerki og
biðja síðán góðfúsan lesanda að
gera svo vel og láta þau á nokk-
urn veginn rétta staði. Ef til
vill má segja, að kommuVillur
séu engar stórvillur og ástæðu-
laust að láta þær fara í taug-
arnar á sér, en þó fer skörin að
færast upp í bekkinn, þegar þar
á ofan standa línur á höfði og
maður verður að gera svo vel
og snúa bókinni við eða standa
á höndunum, til þess að geta
komist að efni hennar. Er slík
hroðvirkni í prófarkalestri alls
ekki vanzalaus, og verður að
vanda betur til frágangsins á
þeim bindum, sem eftir eru.
Það er ekkert smáræði að
vöxtum, sem eftir Jónas Jóns-
son liggur af prentuðu máli um
undanfarin þrjátíu ár. Hann
hefir ritað fjölda greina um
stjórnmál, skáldskap í bundnu
máli og óbundnu, leiklist,
myndlist, og yfirleitt allar
helztu tegundir lista, nema tón-
list. Og manni virðist ervitt að
hugsa sér, að hann hefði getað
verið án þess að skrifa, jafnvel
þótt hann Kefði verið einyrkja-
bóndi alla sína ævi norður x
móunum við Goðafoss. Manni
líður í grun, að honum hefði
farið líkt og Gísla gamla Kori-
ráðssyni sagnafræðingi, þegar
hann sendi vinnumann sixm í
kaupstað eftir mjöli og pappír.
Vinnumaðurinn kom heim með
mjölið, eri engan pappír, því að
hatm fékst ekki í verzluninni.
Þá varð Gísla gamla að orði:
— Hvað á ég að gera með
mjöl, þegar enginn pappír
fæst?
En örlögin höguðu því nú
einu sinni svo, að Jónas Jóns-
son hefir haft í öðru að snúast
um dagana en að sinna ein-
yrkjabúskap. Á unga aldri
gerðist hann víðförull maður og
stundaði nám í þrem helztu
menningarlöndum álfunnar,
Þýzkalandi, Frakklandi og
Englandi. Engin próf tók hann
þó, fremur en fleiri góðir menn
á þeim árum, sem lá meira á
því að komast út í starfið og
stríðið en svo, að þeir nentu að
hanga yfir því, að bíða eftir
vottorði upp á það, hvað þeir
hafi getað lært, og hvað þeir
hafi ekki getað lært.
Að hættu námi hvarf harm
heim til fósturjarðarinnar og
hóf stjómmálabaráttu sína. Við
ritstjórn Skinfaxa tók hann
1911 og ritaði strax í annað
tölublaðið, sem hann var rit-
stjóri að, einhverja þá snjöll-
ustu og rökvísustu grein, sem
ég hefi lesið um íslenzk stjórn-
mál. Hét greinin: „Eru fátæk-
lingarnir réttlausir?“ og er hin
hvassasta ádeila á auðvalds-
skoðanir þáverandi sögupró-
fessors við háskóla íslands,
Jóns Aðils. Upp frá því hefir
hver greinin rékið aðra, auðvit-
að misjafnar, en eitthvert list-
arhandbragð á þeim flestum.
Jónas Jónsson mun hafa
kynt sér nokkuð enskar bók-
mentir, þar á meðal verk
enskra essayista- Að formi og
byggingu ritgerða riainnir
hann oft á Charles Lamb, en að
léttleika, stílhraða og fyndni á
Jerome K. Jerome. Sérstaklega
er honum lagið að byrja og
enda greinar, en undir því,
hvernig greinar byrja, er það
oft komið, hvort menn lesa
greinina alla eða ekki, og undir
því, hvernig greinar enda, er
það komið, með hvað hugþlæ
lesandinn skilur við greinina.
og dæmir hana máske einungis
eftir því, hvernig hún endar..
Ég tek hér til dæmis upphaf að
smágrein, dánarminningu um
Daníel heitinn Daníelssón, sern
kendur var við stjórnarráðið:
„Skip leggur frá laridi í
kvöld, áleiðis til fjarlægrar
stórborgar. Með því fer mikill
ferðamaður sína síðustu ferð
‘ tt ~
Og niðurlag annarar grein-
ar, afmælisgreinar um séra
Rögnvald Pétursson:
„Ég vil ekki draga neitt úr
réttmætri viðurkenningu á at-
orku og þrautseigju sr. Rögn-
valdar Péturssonar í því máli
(að vekja til samstarfs milli
landa austan hafs og vestan),
(Frh, á 4. sttSu.)