Alþýðublaðið - 25.01.1939, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAG 25. JAN. 1939
ALÞÝÐUBLAÖIÐ
.«----—■—■———-----------♦
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
ÁFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚS IN U
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
490B: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
i -------------:-----—♦
Qræsnarar.
ÞAÐ ER UNDARLEGT, hve
lítillar gleði gætir í blöð-
um „sigurvegaranna“ í Dags-
brúnarkosningunni, kommún-
istanna og íhaldsins. Það er eins
og þeir finni, að sá sigur er illa
fenginn. Og það er kannske að
vonum, að eitthvert smávægi-
legt samvizkubit geri vart við
sig hjá þeim er þeir sjá, að sam-
starf þeirra gegn Alþýðu-
flokknum getur ekki leitt til
neins axmars en upplausnar á
þjóðfélaginu og glötunar á öll-
um þeim menningarlegu verð-
mætum, sem þjóðin hefir verið
að reyna að skapa sér um síð-
ustu áratugi eða lengur.
Þjóðviljinn segir: „En svo
sýna Dagsbrúnarkosningarnar
enn fremur hið ískyggilega
fylgi íhaldsins" og bollaleggur
í því sambandi um nauðsyn
„vinstri samvinnu“ til þess að
hindra fasismann.
En hverjum er að kenna, að
sú samvinna ekki tókst þegar
til hennar var stofnað? Engum
öðrum en kommúnistum, sem
þá, eins og ávalt fyr og síðar,
eiga aðeins eitt takmark að
vinna að, — það að svíkja al-
þýðu. manna til fylgis við er-
lent einræðisvald.
Morgunblaðinu farast þannig
orð: „Það er alt annað en gleði-
efni að sá flokkur skuli þar nú
véra fjölmennastur, sem að
nokkru eða öllu leyti stendur
fjarst allra flokka í landinu að
vinna að alþjóðarheill.“
Er nú hægt að hugsa sér öllu
■meiri hræsni en hér kemur
fram? Hverjir eru það aðrir en
íhaldið og þá fyrst og fremst
Morgunblaðið sjálft, sem stutt
héfir baráttu kommúnista gegn
Alþýðuf lokknum ?
Hverja rógs- og níðgreinina
eftir aðra hefir það flutt um
Álþýðuflokkinn og forustu-
menn hans, en fyrirskipað
Sjálfstæðismönnum í Dagsbrún
að greiða kommúnistum at-
kvæði, því sjálfsagt væri að
styðja þá gegn Alþýðuflokkn-
um,
Á fundum Dagsbrúnar fá að
tala óáreittir kommúnistar og
íhaldsmenn, en þar eru þessir
flokkar samtaka í því að gera
óp að Alþýðuflokksmönnum, ef
þeir reyna að tala á fundunum.
Alþýðuflokkurinn ann kom-
múnístum og íhaldi vel þess
„sigurs“, sem þéir nú hafa unn-
ið í Dagsbrún. Hann er fenginn
áf kommúnistanna hálfu með
því að reka úr Dagsbrún yfir
150 Alþýðuflokksmenn og í
þeim hóp flesta þá menn, sem
mest og bezt höfðu starfað þar
undanfarin ár og sem verka-
menn í Dagsbrún þektu og
treystu vel til að taka við for-
ustu félagsins. Hann er fenginn
með því að beita öllu því of-
beldi, rógi og fölsunum á kjör-
skrá, sem hægt var að hafa í
t'rammi af stjórn og kjörstjórn
félagsins. Og af hálfu íhaldsins
er sigurinn fenginn með því að
láta atvinnurekendur lofa að
taka þá eina menn í vinnu, sem
tilheyra félaginu Óðni eða á
annan veg yfirlýsa sig sem
fylgjendur íhaldsflokksins.
Engum þessara meðala hefir
Alþýðuflokkurinn beitt og beit-
ir aldrei. Hann veit og skilur,
að sú verkamannastétt, sem
ekki skilur þá grundvallarhugs-
un verkalýðshreyfingarinnar,
að saman verður að fara bar-
áttan fyrir bættum kjörum og
auknum pólitískum styrk, hún
getur aldrei sigrað í baráttu
sinni, en er ofurseld öfgum og
æfintýrum, sem á sínum tíma
svifta hana öllu frelsi og öllum
réttindum,
*
Kosningin í Dagsbrún sýnir
Alþýðuflokknum að verkalýð-
ur Reykjavíkur er langt frá því
að standa á svipuðu menning-
arstigi og verkalýður annara
Norðurlanda. Hún sýnir, að
verkamennirnir í Dagsbrún
virða einskis það, sem unnizt
hefir í þrotlausri baráttu síð-
ustu 20 árin. Þeir virða einskis
baráttu Alþýðuflokksins fyrir
hækkuðu kaupgjaldi og stytt-
um vinnutíma, baráttu hans
fyrir tryggingum alþýðunni til
handa og afnámi þeirra svívirð-
ingalaga, sem áður var beitt
gegn fátæklingum þjóðarinnar
og sem Morgunbl- heimtar að
nú verði aftur tekin upp. Hann
virðir einskis baráttu hans fyr-
ir bættum húsakynnum al-
mennings, aukinni atvinnu-
bótavinnu, bættri bama- og
unglingafræðslu og tihaunum
til nýs iðnaðar og nýbreytni í
atvinnurekstri og framleiðslu.
Þeim flokki, sem fyrir þessu
hefir barizt og margt af því
fengið fram, vilja þeir ekki
fylgja, en skiftast milli hinna,
sem staðið hafa gegn öllum
þessum hagsmuna- og menn-
ingarmálum.
Þó leitað sé með logandi ljósi
í þeim 25 árgöngum Morgun-
blaðsins, sem út eru komnir, er
ekki hægt að finna þar að það
hafi í eitt einasta skifti lagt
verkamönnunum lið í deilum
þeirra. Kommúnistarnir hafa
verið þægir þjónar íhaldsins.
Hinar ofsafengnu og heimsku-
legu kröfur þeirra í tíma og ó-
tíma hafa skaðað verkamenn-
ina meira en margan grunar-
Þessir flokkar hafa báðir
stefnt að því sama í meira en
heilt ár, það er að því, að lama
áhrif Alþýðuflokksins í verka-
lýðshreyf ingunni. Það hefir
tekizt í Dagsbrún. — En þeir
gleyma því, að þó verkamenn-
irnir í Dagsbrún hafi við þessa
kosningu látið blekkjast, er
ekki að vita að alls staðar verði
það svo.
íhaidið og kommúnistarnir
hafa hingað til verið sammála
og stutt hverjir aðra gegn Al-
þýðuflokknum í viðureigninni
innan Dagsbrúnar og nú þegar
henni er lokið í bili, eru þeir
einnig sammála um að hræsna
vegna niðurstöðunnar, sem
fengin er og báðir eru hræddir
við.
_ RAFIAKJAVtHIlOH - RÁf-VIRKJUN - VH>GFROAVTOFA
Seluv allskönar rafmagnstxki,
v/e/ar og raflagnintfaefni. • • •
Annast raflat’nir og viðgerfiir
á lögnum og rafmagnstxkjum,
Duglegiv rafvirkjar. Fljót afgreiðsla
Pétur Jakobsson. Kárastíg
12, annast framtal til Skattstof-
unnsr.
Höfnín í Rio de Janeiro, höfuðborg Brasiliu.
Barátta Roosevelts og fasista*
ríkfanna um Suður-Amerfiku.
PANAMERÍSKA ráðstefn-
an, sú áttunda í röðínni,
sem kom saman í Lima í Perú
í mánuðinum, sem leið, skipuð
fulltrúum frá öllum lýðveldun-
um í Ameríku, vakti að þessu
sinni meiri athygli en nokkru
sinni áður úti um heim.
Á ráðstefnunni var í einu
hljóði samþykt yfirlýsing þess
efnis, að öllum ríkjum Amer-
íku væri að mæta, ef á eitthvert
þeirra væri ráðist, hvort heldur
frá Evrópu eða Asíu. Fulltrúi
Bandaríkjanna í Norður-Amer-
íku, Cordell Hull utanríkis-
málaráðherra, vlldi bæta því
við þessa samþykt, að öll ríki í
Ameríku skyldu framvegis
vinna saman að því að útrýma
öllum erlendum imdirróðri
gegn sjálfstæði þeirra eða þjóð-
skipulagi, en sú uppástunga
fékst ekki samþykt.
Sá ágreiningur, sem í þessu
atriði gerði vart við sig, er einn
votturinn um þá alvarlegu bar-
áttu, sem nú er háð um fjár-
hagsleg og pólitísk yfirráð í
Suður-Ameríku.
Frumstætt land.
Suður-Ameríka er auðugt
meginland, en ennþá lítt rækt-
að. Þess vegna er barist hat-
ramlega á bak við tjöldin um
yfirráðin yfir auðlindum þess.
Nú þegar koma þaðan ógryhni
af matvælum og hráefnum, og
markaðurinn fyrir erlendar
iðnaðarvörur og erlent fjár-
magn er stöðugt að fara vax-
andi þar syðra. í mörgu tilliti
eru löndin í Suður-Ameríku, og
raunar einnig í Mið-Ameríku, á
eins konar nýlendustigi. Það er
erlent fjármagn, sem ræður yf-
ir náttúruauðæfunum: námun-
um, ekrunum, olíulindunum og
nautgripahjörðunum. Og þjóð-
félagsástandið og stjórnarfarið
ber þess víðast hvar augljós
merki. í ílestum Suður-Amer-
íkulýðveldunum fer fámenn yf-
irstétt, sem hefir haft lag á því
að auðga sig í skjóli hins er-
lenda fjármagns, með völdin.
Irtnan þessarar yfirstéttar berj-
ast ennþá fámennari klíkur sín
í milli. En alþýðan þrælar baki
brotnu og tekur að jafnaði lít-
inn eða engan þátt í þessari
klíkubaráttu- Þó bregður öðru
hvoru fyrir á stöku stað upp-
rejsnarhug meðal alþýðunnar,
sem aldrei hefir dáið út til fulls
síðan Suður-Ameríka og Mið-
Ameríka veltu af sér oki Spán-
verja og Portúgala í byrjun
nítjándu aldar og stofnuðu hin
sjálfstæðu lýðveldi, sem enn
þann dag í dag eru öll við líði.
Stundum hefir þessi uppreisn-
arhugur snúist gegn yfirstéttar-
klíkunum, sem í skjóli hins er-
lenda fjármagns hafa farið með
völdin. Upp á síðkastið hefir
það oftar og oftar borið við og
á einum stað — í Mexíkó,
stærsta lýðveldinu í Mið-Amer-
íku — haft í för með sér al-
þýðustjórn, sem er vel á veg
komin með að frelsa landið úr
klóm hins erlenda fjármagns
og innlendra erindreka þess.
Bandaríkjaauð"
valdið.
Frá því að Suður-Amerfka
velti af sér oki Spánverja og
Portúgala í byrjun nítjándu
aldar hafa Bandaríkin í Norð-
ur-Ameríku gert alt til þess að
tryggja sér yfirráðin yfir auð-
lindum hennar. En í kjölfar
Bandaríkjanna kom England.
Fyrirætlanir Bandaríkjanna
komu strax greinilega í ljós ár-
ið 1823, þegar þáverandi forseti
þeirra, Monroe, gaf út hina
frægu yfirlýsingu sína, „Mon-
roeyfirlýsinguna“, svo hljóð-
andi, að „héðan í frá skuli þetta
meginland (Suður-Ameríka)
ekki skoðast sem nýlendusvæði
fyrir neitt Evrópuríki“. Þessi
yfirlýsing, sem síðan hefir ver-
ið eins konar hornsteinn í utan-
ríkispólitík Bandaríkjanna,
mun að vísu, þegar hún var
gefin út, fyrst og fremst hafa
verið hugsuð sem varnarráð-
stöfvm gegn ásælni Evrópuþjóð-
anna til landa í Ameríku, sem
fyrr eða síðar hefði getað orðið
Bandaríkjunum sjálfum hættu-
leg. En það hefir í seinni tíð
ekki komið svo sjaldan fyrir, að
hún hafi verið notuð af amer-
íska auðvaldinu sem skálka-
skjól, þegar það var að leggja
undir sig auðlindir Suður-Ám-
eríku og sveifst þess jafnvel
ekki að senda her og flota suður
í því skyni. Barátta Suður-Am-
eríku og Mið-Ameríkulýðveld-
anna fyrir efnalégu og stjóm-
arfarslegu sjálfstæði hefir þess
vegna lengst af fyrst og fremst
verið sjálfsvörn gegn kverka-
taki Bandaríkjaauðvaldsins á
Suður- og Mið-Ameríku.
Stefnubreyting
Roosevelts.
En Franklin Roosevelt, nú-
verandi forseti Bandaríkjanna,
hefir tekið upp nýja stefnu
gagnvart Suður- og Mið-Amer-
íku. Honum hefir skilist það, að
Bandaríkin geti ekki til lengd-
ar haldið þeirri forystuaðstöðu,
sem þau hafa haft í Suður- og
Mið-Ameríku, með stöðugri
ógnun um það að beita valdi.
Hann vill vinsamlega samvinnu
við öll lýðveldin í Suður- og
Mið-Ameríku og hefir sýnt það
:i verki, að hann álítur það ekki
vera hlutverk Bandaríkjá-
stjórnarinnar að vemda það
arðrán, sem amerískir auðkýf-
ingar hafa hingað til gert sig
seka um í þessum tiltölulega
frumstæðu löndum. Það er ein-
kennandi fyrir þá stefnubreyt-
ingu, sem orðið hefir í pólitík
Bandaríkjanna síðan Roosevelt
tók þar við stjómartaumum,
hversu hógværlega þau hafa
komið fram í deilunni við Mexí-
kó út af eignarnáminu á oliu-
lindum hinna amerísku og
ensku auðfélaga þar í landi. Af-
staða Englands hefir í því
deilumáli verið alt örrnur. Það
hefh' eins og kunnugt er slitíð
öllu stjórnmálasambandi við
Mexíkó.
Undirróður fasista-
ríkjanna.
En á allra síðustu árum hafa
Bandaríkin fengið nýjan og
hættulegan keppinaut í barátt-
unni unj forystu og völd í Suð-
ui-Ameríku. Það eru fasista-
ríkin. Það er að vísu ekkert
nýtt, að ítalia, Japan og sér-
staklega Þýzkaland reyni að né
fótfestu í Suður-Ameríku. Slík-
ar tilraunir voru þegar byrjað-
ar fyrir heimsstyrjöldina. En
þær eru með alt öðru og alvar-
legra sniði nú, síðan fasistar og
nazistar brutust til valda á ít
alíu og Þýzkalandi og hófu und-
irróður sinn í Suður-Ameríku
Það er til dæmis um þann ár-
angur, sem undirróður þessara
ríkja hefir þegar borið, að í
Perú, þar sem panameríska ráð-
stefnan var haldin, er bæði lög-
reglan og loftherinn undir
stjórn ítala, sem jafnframt eiga
einu flugvélaverksmiðjuna,. sem
til er í landinu. í Brasilíu eru
nú gefin út fimmtán nazista-
blöð. — Vopnaverksmiðjur
Kúrupps og önnur þýzk fyrirtæki
fá.að reka þar atvinnurekstur í
stórum stíl, þýzka flugfélagið
,.Lufthansa“ hefir flugsam-
göngumar við landið í sínum
höndum og utanríkisverzlunui
er að miklu leyti komin á þýzk-
ar hendur. Sama er að segja
um flugsamböndin við Argen-
tínu. Og þannig mættí lengi
halda áfram að telja. Alls atað-
ar má sjá vaxandi ítök og áhrif
fasistaríkjanna.
Með Bandaríkjim*
um eða með fas-
istarikjunum?
Það er þessi ískyggilega þrö-
m, sem Bandaríkjunum stend-
ur stuggur af og þau gera nú
alt til þess að stöðva. Ameríska
auðvaldið hugsar vitanlega
fyrst og fremst um það að verja
hagsmuni sína í Suður-Amer-
íku- En stjórnmálamenn
Bandaríkjanna sjá landi sínu
og Ameríku yfirleitt alvarlega
hættu búna af því, að erlend
stórveldi, og það meira að segja
fasistaríkin, fái slíka aðstöðu á
meginlandi Ameríku. Þar víð
bætist svo hin almenna andúð
gegn fasismanum meðal alls al-
mennings í hinum nýja heimi.
Gegn þessari sameiginlegu
hættu reynir Roosevelt nú að
sameina öll lýðveldin í Suður-
og Mið-Ameríku undir for-
ystu Bandaríkjanna. Samþyktin
á panamerísku ráðstefnunni í
Lima var skref í áttina til þess,
enda fékk hún kaldar kveðjur
í blöðum fasistaríkjanna hér
austur í Evrópu, En _ það
er ekki létt verk, sem Roosevelt
(Frh. ó 4 ifðtt.)
Roosevelt Bandaríkjaforseti, Cordell Hull utanríkismálaráð-
herra hans, sem mætti sjálfur á panamerísku ráðstefnunni í
Lima, og Miss Perkins, atvinnumálaráðherra, eina konan í
réðuneyti Roosevelts, *