Alþýðublaðið - 06.02.1939, Blaðsíða 3

MÁNUDAG 0. FEBR. 1939
ALÞÝÐUBLÁÐIÐ
4------------------------1
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
1 -----------------------♦
Glæsilegt afmæli
Glímufélagið ár-
MANN hefir haldið upp
á hálfrar aldar afmæli sitt und-
anfarið og lauk hátíðahöldun-
um með glæsilegu samsæti í
gærkveldi að Hótel Borg. Ár-
mann var stofnaður inni á
,,Skell“ 1888. Mörg deyfðar
tímabil hefir félagið átt, og
1906 er talið að það hafi hafið
nýtt og betra starf, sem nái allt
til þessa tíma.
í samsætinu í gærkvöldi var
fjöldinn allur af ræðum fluttur
og Ármanni og stjórn hans
færðar fagrar gjafir. Bar há-
tíðin allan svip íþróttaviljans
og gleðinnar og settu fimleika-
stúlkur félagsins ekki minnst-
an svip á það með myndarskap
sínum og gleði. Þær sátu flestar
utarlega, en við háborðið sátu
meðal annars gamlir braut-
ryðjendur, þar á meðal séra
Helgi Hjálmarsson, sem glímdi
kappfullur inni á „skell“ daginn
sem Ármann var stofnaður og
mörg ár eftir það.
Enginn getur metið það
geysiþýðingarmikla starf, sem
Ármann hefir unnið í þágu í-
þróttanna og hvaða þýðingu
það hefir haft fyrir menningu
hinnar ungu kynslóðar, ekki að
eins hér í Reykjavík, heldur og
um landið þvert og endilangt
og það var ekki að ófyrirsyniu,
að mörg hlý orð og margar
þakkir voru látnar í té helztu
mönnum Ármanns, bókbindar-
anum Jensi Guðbjarnarsyni,
sem í meira en áratug hefir ver-
ið formaður félagsins og skó-
smiðnum Þórarni Magnússyni
— sem hafa verið svo sam-
hentir í því að gera félagið
að stórveldi eða hinn glæsilegi
íþróttakennari, Jón Þorsteins-
son, sem gert hefir hróður fé-
lagsins svo mikinn og vel hefir
komið í ljós undanfarin kvöld á
hinum miklu íþróttasýningum
félagsins.
Allar góðar vættir eiga að
vaka yfir velferð félagsskapar
eins og Ármann er, og fylgja
honum heilar árnaðaróskir allra
góðra íslendinga.
Hjúkrunarkvennamót NorSur-
!siem haldið vierðiur á Mianidi
daígana 22.-24. júlí, ler gert :að
iulmtáliSieSni í nlorsikía bláðinu Nar
tiionieai. Lagt yerðiur af isteð frá
Oslio á „Stavainigierfjiord“ 19. júlí
(ni'iðvikudatg) iog fooimið til
Reykjaivíkur næst.a laugúrdag. —
Guðsþjónusta ver'ðuir í domkirkjr
Unmá í Rfiykjavík og pn.edikar
biskup íslafnidis, |eu þar næst v|erði-
ur miótið siett og á þiete fuúdi
býður borgarstjóri ReykjaVíikur
gesti vielkomnai, ieu fulltrúar aílra
Norðurliainidanua hialda ræiður. —
Bilferöir eru ráðgerðar til Geysis
og Akureyrar. FB.
ÚtbrdiðiÖ Alþýðublaðíð!
Vondir menn erta magister.
♦----
Eftlr Ólaf Friðriksson.
Boknnardropar
A.V.R.
Rommdropar.
Vanilludropar.
Citrondropar.
Möndludropar.
Cardemommudrópar.
Smásöluverð er tilgreint á hverju glasi.
Öll glös með áskrúfaðri hettu.
Áfenglsverzlnn ríklsins

IMORGUNBL. 20. jan. var
svargrein frá Guðna Jóns-
syni magister við grein minni
um ritdómara, sem ekki lesa
bækurnar, sem þeir dæma.
Greinin er kurteis, og ég er
kallaður þar herra — tilgerðar-
læti, sem af síðari tíma upp-
skafningshætti er farið að við-
hafa eftir útlendri fyrirmynd-
En samkvæmt íslenzkri venju
er það full kurteisi, að rita
nafnið eitt. Hitt er annað mál.
að sjálfsagt er að spara ekki
titlana, hafi maður hugmynd
um að sá, sem nefndur er, hafi
gaman af því.
í þessari grein Guðna (mag-
isters) minnist hann ekki einu
orði á, að ég hafi sagt að hann
hafi ritdæmt sögu Wells án þess
að lesa íslenzku þýðinguna, óg
svarar ekki nema einu atriði úr
grein minni. En það er því, er
ég sagði um að Wells hafi ekki
getað ritað um valdatöku naz-
ista í Þýzkalandi, því bókin
hefði verið rituð mörgum árum
áður en hún fór fram. Bendir
Guðni á að í íslenzku útgáfunni
sé nefndur vistaskortur, sera
orðið hafi í Rússlandi veturinn
1933—34 og heldur svo fram að
þess vegna geti saga Wells ekki
verið rituð fýr en 1934.
Nú er það svo, að þessi saga
Wells kom út 1922 (það er ára-
tug áður en nazistar tóku völd-
in)- Hefði saga Wells ekki verið
rituð fyr en 1934, hefði hún átt
að koma út 12 árum áður en
hún var rituð! Því ekki verður
deilt um að hún hafi komið út
þetta ár, sem ég segi, 1922.
Getur Guðni eða hver sem vill
gengið úr skugga um að þetta
sé rétt með því að fara inn í
lestrarsal Landsbókasafnsins og
gá þar í Bretabók (alfræðiorða-
bókina), undir Wells.
Sá, sem athugar sögu Wells
(íslenzku útgáfuna) sér að hún
nær eklti lengra aftur en til um
1920. Tvær undantekningar eru
þó í henni. Aftan við ártölin er
bætt eitthvað 7 viðburðum, og
er síðastur þeirra að Hitler hafi
orðið einvaldur á Þýzkalandi
1933. Á hinum staðnum er bætt
við einni blaðsíðu aftan við
kaflann um Rússland, og þar
sagt frá matarskorti, sem hafi
orðið þar veturinn 1933—1934,
vafalaust af því, að Wells vill
segja löst á landinu, eins og
Guðni, þó hann sé ólíkur Guðna
að hinu leytinu, að hann vill
líka segja kost.
Það er kunnugt, að ófróðir
menn hafa margir haldið, að
fornsögur okkar væru ekki
eldri en yngsti maður, sem get-
ið er um í ættartölum, sem þar
eru- En þessar ættartölur eru
oft viðbætir seinni tíma, og
sögurnar einatt langtum eldri.
Þarf ég ekki að segja Guðna
þetta, þar sem hann er lærður
í norrænum fræðum. En illa
hefðum við verið staddir, hefðu
allir norrænufræðingar gefið
sér jafn lítinn tíma til að hugsa
eins og Guðni um sögu Wells,
eða flumbrað svona ógurlega,
af því þeir sáu eitt nafn.
Mér finst næsta skiljanlegt
hjá Wells, að hann, þrátt fyrir
það þó hann fyndi ástæðu til
þess að bæta ofurlitlu aftan við
kaflann um Rússland, ekki sæi
ástæðu til að bæta alveg nýj-
um köflum inn í veraldarsög-
una. í sögu hans er slept ótelj-
andi viðburðum, sem eru
merkilegri en valdataka Musso-
linis og Hitlers voru í önd-
verðu- Það er ekkert nýtt í sög-
unni, að einstakir menn brjótist
til valda eins og þeir gerðu. —
menn eru kallaðir sigurvegarar
og frumherjar, ef að ættmenn
þeirra halda völdum í marga
liði á eftir, en harðstjórar og
fantar, ef vald það er þeir stofna
stendur ekki nema einn eða tvo
mannsaldra. Þannig er dómur
sögunnar. í valdatöku Hitlers
og Mussolini var því ekkert ó-
venjulegt, eða neitt er réttlætti
að þeir kæmust í veraldarsögu,
fyr en eftir 1934, er sýnt var,
að af þeim stafar hin mesta ó-
friðarhætta fyrir veröldina. —
Þori ég næstum fyrir hönd
Wells, að lofa Guðna því, að
Wells muni í nýjum útgáfum
bæta við kafla um ófriðarhætt-
una, og þessa tvo seggi, sem
Guðni ber svo fyrir brjósti.
Daginn eftir að Guðni skrif-
aði grein sína í Morgunblaðið,
skrifaði ég þar smágrein, svar
til hans. Leið síðan vika, að
Guðni svaraði ekki, enda virtist
þess engin þörf.
En 29. jan. birtist í Morgun-
blaðinu ný grein eftir Guðna,
og kveður þar við annan tón,
en í fyrstu greininni. Þar er nú
ekki verið að herra mig, og
ætla ég að reyna að bera það,
en það sýnir, að Guðni hefir
verið mjög gramur, er hann
ritaði greinina. Er þessi mis-
munur á greinunum mjög ein-
kennilegur, vegna þess, að frá
því hann ritaði fyrri greinina,
og þar til hann ritaði hina síð-
ari, hafði ég ekki aðhafst heitt
það, sem hann hefði getað
reiðst yfir. Hann hefir því reiðst
af fyrri grein minni viku eftir
að hann skrifaði fyrri svar-
greinina við henni, Allir þekkja
söguna af manninum, sem
sagði: „Ætli ég ætti að reiðast,"
þegar honum var gefið utan
undir. En Guðna kom ekki í
hug að reiðast, þegar hann las
grem mína, og ritaði fyrri grein
sína í samræmi við það. En svo
eftir viku eru einhverjir búnir
að segja honum, að hann eigi
að verða vondur. Tekur hann
sig þá til, og ritar seinni grein-
ina, þar sem hann meðal ann-
ars, eins og Arnór Sigurjóns-
son, ber af sér þau ámæli mín,
að hann hafi ekki lesið íslenzku
þýðinguna af Veraldarsögu
Wells. En ég mun í síðari grein
sanna, að þeir Arnór hafi hvor-
ugur lesið íslenzku þýðinguna.
Þyki mér ver fyrir Guðna, að
hann skyldi láta vonda menn
með ertni um að hann hafi
staðið sig illa í þessari deilu,
æsa sig til þ ess að fara að
reiðast svona löngu seinna.
Guðni endar grein sína á
því, að hann hafi heyrt, að það
eigi að nota Veraldarsögu Wells
í alþýðuskólum landsins, og
lýsir yfir vanþóknun sinni á
þeirri fyrirætlun, Kemur hann
með þá hótun, að ef það verði
gert, þá skuli hann, Guðni Jóns-
son magister, svei mér þá kryf ja
söguritun Wells nánar en hafi
verið gert.
Ég læt mig engu skifta, hvort
bókin verður notuð sem skóla-
bók, hef engan áhuga í þá átt,
en hinu gæti ég trúað, að
stjórnarvöld landsins væru svo
hláleg, að þau færu bara ekki
nokkurn skapaðan hlut eftir
hótunum Guðna, og að þau
væru á allt annari skoðun um
hve mikill maðúr Guðni sé, en
það álit á honum sjálfum, er
skín í gegn um greinar hans.
Ólafur Friðriksson.
Sigurður Einarsson s
Rfnr Eystrasaltsríkjanna.
II.
G var að segja frá því í
síðustu greinum mínum,
hvernig enska blaðamanninum
Robert Machray kom hugará-
stand manna fyrir sjónir 1
september í Eystrasaltslöndun-
um. Hann er í öllum höfuð-
borgum þessara landa: Kaunas,
Riga, Tallin og Helsingfors.
Allsstaðar í þessum borgum
þóttust menn þess fullvissir, að
England mundi standa eins og
óbilandi veggur með Tékkósló-
valtíu- Einhvern veginn höfðu
menn bitið sig fasta í þá skoð-
un á Chámberlain, að hann
væri verndari smáþjóðanna,
hlutverk, sem hann hefir að
minnsta kosti aldrei þózt vera
að leika. Og hvað eftir annað
heyrði ég, segir Machray, látna
í ljósi aðdáun á því, hvað hug-
rakkur hann væri að standa
uppi í hárinu á Hitler. Fregn-
unum um það, að brezki flot-
inn væri að vígbúazt, var tekið
með miklum fögnuði í öllum
þessum löndum, og sömuleiðis
hersins. Svo komu tveir, þrír
dagar, sem menn biðu frétt-
anna, með nærri óþolandi eft-
irvæntingu. Og svo kom Mún-
chen. Og hafi nokkur í þessum
löndum þá í svipinn verið í
vafa um, hve fullkominn ósigur
Bretland og Frakkland höfðu
beðið, þá hvarf sá vafi til fulls
næstu daga, þegar það varð
sýnt, að Tékkóslóvakía var al-
veg búi’n að glata sjálfstæði
sínu. Það er ægileg aðvörun,
segir Machray, til allra þjóða
hvort sem þær eru litlar eða
stórar.
Fyrsta andsvar Eystrasalts-
landanna við Munchensáttmál-
ann, var það, að í október s-1.
lýsti Estland yfir fullu hlut-
leysi að dæmi Belgíu og Sviss,
ef til ófriðar kæmi. Tveim mán-
uðum síðar lýsti Lettland yfir
sömu stefnu. Um sömu mundir
fær Lithauen fyrstu aðvörun-
ina um það, að henni sé ekki
ætlað að sleppa svo ódýrt. —
Þýzkaland býður henni upp á
15 ára gagnkvæman hlutleys-
issáttmála, en með svo erfið-
um kjörum, að það hefði breytt
Lithauen í þýzka hjálendu. —
Var sáttmálinn að mestu sam-
hljóða þeim, er Þýzkaland
hafði boðið Tékkóslóvakíu til
20 ára, en hún hafnað.
Þýzkir stjórnmálamenn hafa
lengi haldið því fram, að Lit-
hauen hafi leynisáttmála við
Sovét-Rússland, og fyrsta„skil-
yrðið í sáttmála þeim, er Hitler
bauð upp á, var á þá leið, að
Lithauen skyldi hafna allri
samvinnu við Sovét-Rússland,
og byggja alla stjórnmálastefnu
sína utan lands og innan á vin-
áttu við þriðja ríkið. Annað
skilyrðið var það, að Lithauen
skyldi skuldbinda sig til að
flytja landbúnaðarafurðir sínar
eingöngu út til Þýzkalands,
sem í staðinn sæi því fyrir vél-
um og iðnaðarvarningi. Var
fyrra skilyrðinu beint gegn
Bretlandi, $em þarna kaupir all-
mikið af matvælum, fleski og
smjöri og geldur í reiðu fé- Og
til þess að gefa kröfum þessum
nauðsynlegan þunga, fóru nú
nazijstar að hiafqr sig mjög í
frammi í Memel. Lithauiska
stjórnin hafði séð sig til þess
neydda, að fyrirskipa hernað-
arástand í Memel til þess að
halda þar ró og reglu, nú var
þess krafist, að hernaðarástand
inu yrði aflétt, og þorði stjórn-
in ekki annað en að beygja sig.
1. nóvember skyldi forsetakjör
fara fram, og var Antonas
Smetona kjörinn forseti í 3ja
sinn. Þjóðverjar í Memel
greiddu ekki atkvæði, en leið-
togi þeirra, dr. Neumann lýsti
yfir því, að hann mundi koma á
ró og reglu í landinu, án aðstoð-
ar lithauisku stjórnarinnar, með
tilhjálp íbúanna sjálfra. Tók
hann að skipuleggja nazista-
sveitir af kappi. í des- komu svo
kosningarnar í Memel. Fengu
nazistar 25 þingmenn kjörna af
29 og 59 þúsund atkvæði, en
með Lithauen kusu rúm ? þús-
und. Var því þá lýst yfir, að
kosningarnar sýndu og rétt-
lættu það fullkomlega, að Mem-
el yrði ' sameinað Þýzkalandi.
En nú er Memel sjálfstætt ríki
samkvæmt lögum, og bera 4
stórveldi ábyrgð á sjálfstæði
þess. Það eru ítalía, Japan,
Frakkland og Bretland. Síðan
situr allt við sama, og Hitler
gaf engar upplýsingar um Mem-
elfyrirætlanir sínar í síðustu
ræðu sinni. En Lithauen skynj-
ar sem hið þýzka sverð hangi
yfir höfði og Estland og Lett-
land finna til þess á sama hátt
þó að þau séu svo heppin að
eiga engan Memelágreining við
Þýzkaland.
Á Norðurlöndum hefir komist
upp víðtæk njósnastarfsemi.
— Varð fyrst uppvíst um
þessa starfsemi í Danmörku og
eru dómar nýgengnir í málum
njósnaranna. í Svíþjóð og Nor-
egi hefir nú verið komið á fót
sérstökum leynilögreglusveit-
um, til þess að vera á verði fyr-
ir njósnurunum. Hafa njósnar-
ar síðan verið handteknir í
Svíþjóð.
Litlu síðar hélt Sandler ut-
anríkismálaráðherra Svía ræðu,
sem ekki einungis bergmálaði
um öll Norðurlönd heldur og
hinn enskumælandi heiím. —•
Hann skýrði þar frá því fullum
fetum, að þýzk stjórnarvöld
leituðust við að koma aríastefnu
stefnu sinni í framkvæmd utan
Þýzkalands og að sænskum
verzlunarhúsum, sem sldftu
við Þýzkaland, hefði verið til-
kynt, að það væri Íitið á það
með vanþóknun, að þau hefðu
ekki aría í þjónustu sinni, og
beðinn um skýrslur um starfs-
mannahald þeirra og aðrar á-
stæður- Komst Sandler svo að
orði: Hér hefir vafalaust verið
farið yfir takmörk þess sæmi-
lega. Hann kvaðst sér til sorgar
hafa orðið þess var, að sum
sænsk verzlunarhús hefðu orð-
ið við þessum kröfum, og hann
skoraði á alla kaupáýslustétt
Svíþjóðar, að vinna saman að
því að halda uppi þeirri grund-
vallareglu, að í Svíþjóð ættu
sænsk lög ein að gilda en ekkí
valdboð erlendra aðila. Hann
bætti við: Það er ekki rétta að-
ferðin að mæta ósvífninni með
undirgefni, og mátti þó vita að
þessi orð mundu setja hann
hátt á skrá þeirra manna, sem
þýzk stjórnarvöld líta horn-
auga, en þar eru Eden, Chur-
chill og Duff Cooper efstir a
(Frh. á 4. síðu.)