Alþýðublaðið - 11.02.1939, Side 2

ALÞYÐUBLAÐtfS
LAUQABDA6 H; FEBB, 19S*
UMRÆÐUEFNI
2€>stk .PAKKINN KOSTAR KR. 1-70
BðkDflird
Á.V.R.
Rommdropai*.
Vanilludropai*.
Citiondropar.
Möndludropar.
Cardemommudropar.
Smásöluverð er tilgreínt á hverju glasi.
öll glös með áskrúfaðri hettu.
Áfengis verzlun rfklslns
Frændur okkar á Norður«
löndum, munur á menningu.
Innheimta útsvaranna og
aukágjöldin. — Óskundi um
nætumar, vaxandi skrflæði.
Holan i Bankastræti. Stef-
ano Islandi. Þorskurinn við
stjórnarráðið.
v ______
AfHUGANIR HANNESAR
Á HORNINU.
EGAR ég var a® lesa nýjustu
útlenð blöð, fór ég a® hugsa
um mismunlnn á menningará-
standinu raeSal okkar íslendinga
og annara NorSuriandaþjóða. Blöð-
in eru full af frásögnum um líffan
kvenna, gamalmenna og barna á
Spáni og þaff er nœstum sama
bvaffa flokki þessi póiitisku blöff
tílbeyra, öll hvetja þau almenn-
ing til hjálpar og gangast sjálf fyr-
ir samskotum. Forystu í þessu hafa
t. ð. f Danmörku Social-Demokrat-
m, blaff Alþýffuflokksins, Politik-
«n, blaff róttœka flokksins og Ber-
itngske Tiðenðe, blaff íhalðsflokks-
ins. Líkt má segja meff hin Norff-
urlöndin. Og hjá öllum blöffunum
skfn í gegn anðúðin á framferði
spönsku fasistanna.
*
9n þaff er ekkí nóg meö þetta.
Ríkimtjórnir viffkomandi landa á-
kveffa jafnvel fjárframlög af hálfu
rfkjaxma, sem nema verulegum
apphæðum. Hvað myndi verða
aagt hér, ef ríkisstjórnin ákvæffi
aö verja 10 þúsund krónum til aff
seffja hungur og skýla nekt barna,
kvezma og gamalmenna á Spáni,
sem nú eru é flótta og eiga hvergi
köfði sínu að að halla?
*■ - -■
’Ötsvarsgjaldandi skrifar mér;
„Þa6 mun farið að tíðkast, að
Bæjftrajóður Reykjavíkur inn-
heimti útsvör með þeim hætti, að
fara á vinnustöðvar fólks og láta
það gefa óvisun á laun sin viku
eða mánaðarlega. Við þessu er
ekki nema gott eitt að segja, en
aðferðin víð það er með nokkuð
undarlegum hætti. Fulltrúar lög-
manns, Adolf Bergsson og Sig.
Grfmsson, framkvæma þetta verk.
f mörgum tilfellum er um margt
starfsfólk að ræða, máske 30—40
A sama stað. Allt þetta fólk krefja
þstr um 1 kr. og 2 kr. fyrir samn-
inginn, Sig. Grimsson kr. 1.00, A.
Bergsson kr. 2,00.“
*
.,Nú langar mig til að fá vit-
Ípsk5u um, hvort þessar 1 og 2
krónur renna. Fara þær í bæjar-
sjóð eða til þeirra sjólfra og af-
DAGSINS.
hverju eru Adolfs-samningar
helmingi dýrari en Sig. Grlmsson-
ar?“
0 ■
Það er leyfilegt að innheimta
þetta gjald og það rennur í bæjar-
sjóð. Kallast það vottagjald. Sam-
kvæmt lögum er vottagjaldið ein
króna, handa hvorum um sig, og
er venja að krefja fólk um 2 kr.
Hvort upphæðirnar eru misjafnar
hjá þeim tveimur mönnum, sem
bréfritarinn hefir minst á, hefi ég
ekki getað fengið upplýst.
*
Maður einn skrifar mér;
,.Aðfaranótt þriðjudags var ég
þrisvar vakinn með eimskipa-
blæstri, kl. 2 um nóttina, og tvisv-
ar um morguninn fyrir fótaferða-
tíma. Þyki mér skratti hart, þar
sem farþegaskipin eru hætt að
nota eimpipu, þó þau fari seint að
kvöldi, að þá skuli skipstjórum
smærri skipa líðast að nota eim-
pípu hérna við hafnarbakkann,
þó þá vanti einn eða tvo menn
um borð, og vekja þar með 2 til 3
þúsund manns hér í miðbænum."
K. T. sagði mér þessa sögu:
,,Sá leiði ósiður á sér stað hér
í Reykjavík, að margir menn, ung-
ir og jafnvel fullorðnir lika, hjóla
eftir gangstéttunum. Fyrir nokkr-
um dögum kom unglingspiltur
þannig hjólandi móti mér, og þeg-
ar ég góðlátlega hafði orð á því við
hann. að hann ætti ekki að gera
þetta, svaraði hann skömmum éin-
um til. Þykir mér það bera vott um
vaxandi ómenningu í bænUm, að
unglingar skuli svara þannig illu,
og ekki bendir það á mikinn dugn
að lögreglunnar. að þessar gang-
stéttahjólreiðar skuli hafa aukist
mikið, síðan lögreglunni var f jölg-
að.“
*
I sambandi við þetta má geta
þess, að allt brölt lögreglunnar í
sumar um nýjar umferðareglur fyr
ir gangandi fólk. eru farnar út um
þúfur með fullri velþóknun henn-
ar.
*
Útlendingur, sem hér dvaldi
sagði við mig:
„Eitt er það, sem ég ekki skil
hjá íslendingum. Það er að þeir
kvarta ekki. í allan vetur er búin
að vera djúp hola ofan í Lækj-
argötu miðja, þar sem gengið er
yflr hana, milli Bankastrætis og
Austurstrætis, en enginn maður
virðist kvarta. Kemur mér þetta
undarlega fyrir sjónir — miðað við
það, sem ég var vanur við erlend
is frá, því þar líðst ekki yfirvöld-
unum slíkur trassaskapur."
*
„Hvítingur" skrifar mér:
,.Þökk fyrir þín mörgu skemti-
legheit og þökk fyrir það fyrir-
komulag, sem þú hefir skapað í
Alþýðublaðinu með því að gefa
okkur kost á að koma fram hugs-
un okkar og spurningum. Ég bið
þig að segja mér hvernig á því
getur staðið, að við ekki fáum að
heyra söng okkar albezta söng-
manns, sem ekki er víst að ísland
eignist næstu 1000 ár, sem sé slík-
ur og Stefán Guðmundsson. Mér
gramdist fyrra miðvikudagskvöld
er ég hlustaði á síðustu kvöldvöku
í útvarpinu, að heyra lög, sem áttu
að vera íslenzk tónlist. Niður-
staðan var slitnar og skemdar
plötur margra ára gamlar, sungnar
af okkar allra minstu söngmönn-
um og jafnvel útlendingum. En
Stefán Guðmundsson? Nei, það
kom ekki fyrir. Er hann útskúf-
aður frá útvarpinu? Fólk þyrstir í
að heyra hans glæsilegu og hreinu
rödd. Fyrir alla muni komdu því
til leiðar, að við fáum að heyra
til hans næstu kvöldvöku."
Mikið ertu hrifinn af Stefano,
Hvítingur sæll, og væri ekki nema
velgerningur af ríkisútvarpinu að
spila eina plötu hans fyrir þig og
aðra aðdáendur þessa vinsæla
söngvara. Vertu iðinn við kolann
og skrifaðu útvarpsráði kröfu þína
um þetta. Það er alveg satt, að það
er skömm að þvi að Stefano Is-
landi skuli aldrei heyrast í út-
varpinu.
#
Loks eru hérna nokkrar línur
frá Riegsá:
,. f morgun þurf ti ég að bíða eft-
ir strætisvagni, og staðnæmdist við
girðinguna um stjórnarróðs-„tún-
ið“, beint framundan styttu Hann-
esar Hafstein. Tók ég að virða fýr-
ir mér ruslið og bréfsneplana, er
liggur í flekk innan við girðing-
úna, unz athygli mín dróst að holu,
fast við girðinguna. á stærð við
. meðal sláturpott. Sýndist mér
einhver skepna liggja þarna á
holubotninum og við nánari at-
hugun reyndist þetta vera þorsk-
ur. Nú langar mig til að spyrja
þig, Hannes minn, hvort þarna
muni vera gömul uppþornuð klak-
stöð. eða taka beri þennan vel-
þekta fisk þarna á lóð stjórnar-
ráðsins sem sérstakt tákn, og þá
á hvern hátt.“
*
Klakstöð held ég að ekki sé
þarna, og þá er ekki nema ein
skýring eftir — téknmyndin. —
Enda var þorskur í skjaldarmerki
okkar í gamla daga.
Nýtt Islenzfet leikrít:
Spor i sandi.
Dm áhrlf ðfrlðarlnsmibla
‘ á íestm-lslemlinp.“
I EftlrlAxel Thorsteinsson.
Axel Thorsteinsson.
ÁLAUGARDAGSKVÖLD
verður leikið í útvarpinu
nýtt íslenzkt leikrit eftir Axel
Thorsteinsson. Alþýðuhlaðið
hafði í morgun tal af höfimdin-
um um efni leiksins og fórust
honurn orð á þessa leið:
* „Eins og kunnugt er, gerðist
ég sjálfboðaliði í kanadiska
hernum seinasta styrjaldarár-
ið og hefi ég skrifað allmargar
smásögur frá þessum tíma, sem
birtust í blöðum (m. a. ein í Al-
þ.bl.) og komu síðar í bókar-
formi (1928, endurprentun
1932). í þeim er lýst ýmissa
þjóða mönnum er voru félagar
mínir. En í tveimur leikritum
sem ég hefi samið, er lýst styrj-
aldaráhrifunum á menn og fólk
af íslenzkum stofni og er leik-
ritið, sem verður leikið í út-
varpinu á laugardagskveld, hið
síðara. Þegar Lárus Sigurbjörns
son var formaður Leikfélagsins
vildi hann fá fyrra léikritið til
sýningar, en ég var ekki ánægð
ur með það, og bauð honum
hið síðara, „Spor í sandi,“ og
vildi L. S. fá það til sýningar,
en áður afráðið væri um það,
urðu formannsskifti í Leikfé-
laginu og varð þá ekki af þessu.
Síðar las Vilhj. Þ. Gíslason
Ieikritið og nú hefir svo ráðist,
að það verður leikið 1 útvarp-
inu.
Að sjálfsögðu, þar sem leik-
ritið er ekki skrifað sem út-
varpsleikrit, hefir orðið að gera
á því nokkrar breytingar, eins
og það verður leikið, er það
samanþjappaðra og persónurn-
ar færri.
Leikritið gerist í einni elstu
íslendingabyggðinni í Kanada,
þar sem að mestu býr fólk af
íslenzkum stofni og hefir varð-
veitt þjóðerni sitt og mál furðu-
lega vel. Gerist leikritið, þar
sem íslenzk hjón námu land, og
koma þau bæði við sögu og
dóttir þeirra, sem farin er að
reskjast. Ennfremur prestur
byggðarinnar. Þetta fólk er af
traustum íslenzkum stofni, er
löghlýðið og vandað og afstaða
þess til styrjaldarinnar hefir
mótast af þeim skoðunum, sem
ríkjandi eru, og gleggst koma
fram í tali prestsins. Hinar
persónurnar eru uppeldissonur
hjónanna, sem kemur heini
eftir sjúkrahúsvist í Englandi,
hálfblindur, og stúlka úr sveit-
inni, sem eitt sinn var honum
heitbundin, og hvarf þaðan
skömmu á eftir honum, og varð
margt að reyna, ekki síður en
hann, á öðrum vettvangi, í
stórborg.
Viðhorf þeirra er allt annað
en þeirra, sem heima sátu, rót
hefir komist á hugsanalíf þeirra
— grundvöllurinn, sem þau
höfðu byggt á líf sitt, riðar og
gliðnar undir fótum þeirra,
spor þeirra eru sem í sand stig-
in. Nokkru áður en piltUrinn
kemur heim, hefir þangað kom-
ið til dvalar maður heiman af
Fróni, ungur námsmaður, sem
er sósíalisti. Frá efni leikritsins
sé ég ekki ástæðu til að greina
nánara, þár koma fram ólík
viðhorf til styrjalda, þar er
lýst, hvernig styrjaldarafleið-
ingarnar bitna á hamingjusömu
— óspiltu fólki, jafnt þeim, sem
til vígvalla fara og þeirra, sem
heima sitja, hvernig líf þeirra
raunverulega er lagt í svo mikla
auðn. að það gengur kraftaverki
næst, að nokkuð skuli verða
bygt á ný.
Breyting hefir orðið á hlut
verkaskipan, vegna veikinda
Kristínar Sölvadóttur, sem átti
að hafa eitt hlutverkið með
höndum. Gunnþórunn Hall-
dórsdóttir leikur konu land-
nemans.
Útbr*iðið ÁlþýSublaðið!
Hannes á horninu.
Kynjalandið.
133
Leonard. Að miin'sfca ko.sti Vierðuröu aið kjósia urn þaö
Pg flð snúa aftur tffl Þoku-borgaritmar.
— Ég sikal kom'a,, sagöi hún. Ég vielt, að það
verðiur mimn ba!ni, ian það er betra en að fajra aífcur til
þessfllra hræðiegiu presta; og sauk þesis gerir það eikki
Svo imikið til nrú, þegar ég er búinin að missa gím-
sifelhaim.
— Þáð er fleira til í lífimi en gim'sfceinar, Júanna.,
— Hlústáðu á imflg, "rijarðtoona, tók Otuir nú fram
í, þsettal ©r auðvelt, þó að það sýnist örðugt. Þú þarft:
•ekki annað að gera en áð láta aftur auguin og liggja
kyr, þá flytur steininánln; þig yfir um. Ég ©r ekki)
hrædúur. Ég æfcla að fara á undatn til þess að MÍsá,
ykkur ieiðina, og þáð siem !svartur dvergulr ígetuit,
fártð þáð getið þið líka komáð á teftir, hvitu tmien)nr
imír, siem leruð svo miMu hiugprúðári ien við. En
áður en ég hegg af stað ætla ég að bindiai ykkuc
saman, þig og Bjarigaranini, mieð ólinni mirani ,því að
með því móti finst ykkur óharítara. Svo dró hann
háðú steinanna fram á bnekkubrúmna, bartt ólinni utan,
um rnitti þeirra Júönnu og Leonard's og bjóst við að
iíeggja af stað,
—* Nú nú, Bjárgari, sagði hanin, þegar ég er kominn
hiftlu og höldnu yfíir Imm, þurfið þið lekki aúinað að
gera en ieggjást flöt á steininin ,bæði, og ýta homum
ofurlitið áfrajn mteð 'spjótinu. Svo vierðið þið kóminn
til min áður pn þiö vitíð af.
-r- Gott og vel, sagði Leonard efasemldaliega. Jæja,
ég býst við, áð það ,sé bezt fyrir þig að leggja af srtjað';
ferðin verður ekkert auðveldári, þó að maðuir dragi
% Já, Bálas, »ú aitla ég lað fara-, Ekki Wefír mér;
do’ttið í h(ug, að ég miundi þuirfe að fara pöm eins
ferð og þessa,- Jæ|a, þá fær rnaður eirtthvað að syngjá
iuim á ehir.
Og Otur lagði sig ni'öur á steinkm á grúfu, og
hló við lítið eitt; ien' þó tók Leonjard eftir því, að
þrátt fyrir hugprýði isíná, gat dvergurinn lekki varnað
því, áð líkami isinn Iéti í Ijós óstyrk nokkúrn, því að
hánn isikalf aumkvunartega. ,
— Nú nú, Báaþi, /sagði hánin og þreif í raöirnar
á steininiun mieð sinum stórtu höndum;, þegár ég læt
þ,iig vtíá, skaltu ýfca isteiníi'num hægt áfráro, og þá
fænðu að ,sjá hvein'ig svartið fuglar fljúga. Lútfcu betutr;
niöur, Báas.
Leonaitd gterði isiem hann var beðinm, og þá hvislaði
dvargufínn í |eyr|á honum:
— Mjig langaði bar,a ti.1 að segja þetta, Baais —
ef s,vo iskyldl fara, að vi)ð hittumst iékki aftur, því að
slya geta vilj'að til á besta vegi — að mér þykir
fyrir þvi, að ég skyldi: geru mig, að öðru eáná svfcni,
þama h,inum mjegton; það var svo Jjeiðinlegt þamJai
niðri í háliarbolumni, og þoikan toom mér til áð sjá
ajla hluti vitiausrt. Svo er nú þas's að gæta, að tírykkir
og konur hafa afviegáteitt m'árgan betri mann en mig.
Sváráðu mér engu, Baasi, béiidiuir ýttíu á stetoiinin, því
áð ég ier að verða hræddur.
Leonard .Lagði höntíína áftan á steinirm og 'ýttii
hionum dálítíð ;áfnaim'. Hanin fór að hreyfá'st, fyrst
mjög hægt, og svo hraðara og hráðara, þangáð til
hjalnin var farton arð þjóta eftir slétta ísveggnum miéð,
ihívínajndi þyt, líkt og hijóminium af fuglaflugi. Eftfr
örsikamima st'und var steinninn íkomtoin ofan alia fyrstu,
ilöngu biieikikiuná og var fártoh áð mjakast luipp eftir
bnekkunni á móti, siem ©kki vár brött, og það' svo
hægt, áð Leomard héjt, áð haun æfcláði að nemá stað’ar.
En háinn toomst samt sem áður upp á brúntoa og
hvárf ,svo no.kkirar sekúndur; svo kiom haatn flftur í
íjós lefst Uppi1 á annari og tengstu ibnekkuuni, sem
mljög var brött. Ofan bama1 skauzt stetontou etos hart
og ör af bogastneng, þangtað tíl hamn Jcöm áð imjóddfani
á brúnmi. Þaðan siem þau Leonard og Jiiana stóðu,
sýnist brúa’nmjóddin ekki yera brei'ðiari ien silfivr-
þlráður, og Otur og síeinninn sýmtust líkastir flugu á
þræötoum. Nú sá: Leonárd alt í lefiinu gneiniliega steinc
injn og áverginn, siem rétt í þv'í ’biJi voxiu á sinini állra
hröðustu ferið, htieyfalsit upp á móti, leáms og stetominn.
hefði teki‘0 ,Undir síg stökk, og svo halda áfram upp
efti'r brekku, þangað til numið var s.táðar.
Leomialrd lelt á úrfði s|itt; ferðto yfír brúná hafði
stáðið nákvæmlega fimmtin og tvær sekúndur, ojg.
leiðin g*ait e.kki' hafa verið mikið mtoml @n hálf millfl’.
— Sko! kallaði hann til Júönu, siem áltaf hafði,
mieðaU á þesjsju ábóð, sletíð kyir og hajjdið handininii
fyiri'r iaugun, til þesjs að sijá flkki dvergton á stoni
wðlatfeirð'. — Hamn flr 'kom'inm1 yflr um hexlu og höldmu!
og hann benti á nokkuð, síem sýndist vera að danza,
imeð fögniuði miklum i Sjnj,óbr|ékkUinmi htoum; megiin
vtið brúr.ía.
IJm te'ið og h'affln. ságði þetta, barst veikur hljóm'ur
flð jeyimm þieirxia, þvf að í anuari eins, jxögn og þaTr'J
vá'r igiertur hlj'óðið borist langt. ÞaÖ var Otur, sem
var að hróipa, og það vár leins, og bann segði: —
Komdiu, Báfls,! Þetta ©r hægðarleikur.
— Mér þykir vænrt: Um, að' houuim |er öhætt, ságði
Júatta veiklulega; — ien nú ver.ðum við að farai á
eftír houum. Taktu vasaklútínn mtoin, Leomárd, iog
gei’ðii S)VO viel og birttu bonum fyiir ajugUn á mér, því
ab ég get leldkí horft á þetta. Ó! Hau'ston á .skurðt-:
go(ðtou Var lekkert í 'samanburðí við þetta.
Leonard batt um augui henni og bað haina að vera
ekki hrædd'ai.
— Ö, ég er ó'ttalega hrædd ,sagði hún; ég befi
'aldrei venð jafnhrædd á ævi mimii, og ég —-ég
týndi gimsrtetouwum'. Lecmard, fyrirgefðu mér, hváð
ég hefi brieytt illa við þig. Ég veit, að ég hefí várlð of
drembilát til þiesis að kaninast við það fyrr. En nú„
þegar ég á að fara að deyjfl, lamjgar mig tíl að
biðja þig fyrirgefntogar. Ég voöa áð hugsir til mín
góðlá'tlega, Leonard, þegalr ég ier daiuð, því að ég elska