Alþýðublaðið - 15.02.1939, Blaðsíða 2

jVIIÐVIKUDAG 15. FEBR. 1939
alþYðublaðid
UMRÆÐUEFNI
Ungar pýzkar stúlkur
í kappManpi um mann.
....nú.
Hjónabandið eitt getur forðað þeim
frá þegnskylduvinnukvöð Hitlers.
Austurvöllur og hálkan.
New York sýningin og för
Eimskipafélagsins. Fyrir-
komulagið á ferðinni vestur.
Vélamál, útvarpið og unga
fólkið.
ATHUGANIS HANNESAR
Á HORNINU.
EINN daginn nýlega þegar
hálka var á götunum, ætlaði
ég að ganga göturnar á Austur-
velli. En það kom brátt í ljós að
það var ómögulegt. Götur þessar
eru ávalar og grjótharðar. Enginn
sandur hafði verið borinn á þær
og voru þær því algerlega ófærar.
Ég flýði tafarlaust út á gangstétt-
ina, en aðrir stigu út á völlinn og
gengu hann þar sem bannað er.
Þeir. sem eiga að sjá um sandburð
á göturnar þegar hálka er, mega
ckki gleyma götunum á Austur-
veili.
*
„Slim“ skrifar mér:
„Mér þótti vænt um það um
daginn. þegar ég sá auglýsinguna
um væntanlega Ameríkuför e.s.
Goðafoss næsta sumar.“
*
„Það var farið að ganga staf-
laust hér um bæinn. að það yrði
engin ferð héðan á sýninguna í
New York. og þótti mér það næsta
ótrúlegt og illa viðunandi. Sýn-
ingin í New York næsta sumar
verður áreiðanlega fullkomnasta
heimssýning, sem haldin hefir
verið, og því alveg einstætt tæki-
færi til að fá heildaryfirlit yfir nú-
verandi menningu veraldarinnar,
andlega og verklega, og einnig
dálítinn forsmekk af því, sem er í
vændum.“ *
*
„En þessi ánægja mín var því
miður galli blönduð. Eimskipafé-
lagi íslands hefir orðið á sú ófyrir-
gefanlega skyssa. að skifta skip-
inu í tvö farrými, ekki einungis
svefnklefum, heldur líka borð-
haldi.“
»
„Mér þykir þetta ákaflega and-
hælislegt og ber vott um úreltan,
gamaldags hugsunarhátt. Ég býst
við að sumum muni þykja þetta
nokkuð mikið sagt, og ég veit að
það eru margir, sem mun þykja
þetta alt gott og blessað, því þeir
þekkja ekki til neins annars en
þessarar gömlu og góðu (sic) ís-
lenzku hefðar, að króa í sundur."
„En sannleikurinn er sá, að á
DAGSINS.
hér um bil öllum skemtiferðum
eins og þessari er alt skipið gert
að einu farrými, t. d. er það gert
á öllum skemtiferðaskipunum,
sem hér koma.“
*
„Það er ekki þar með sagt, að
allir farseðlar séu jafndýrir, held-
ur er gerður nokkur munur á
verðinu eftir því hvar farþeginn
velur sér svefnklefa og hvort hann
fær eins manns klefa eða með öðr-
um (að ekki sé minst á þá, sem
hafa heila íbúð). En allir farþegar
borða saman og hafa fullan að-
gang að öllum skemtunum og sal-
arkynnum, sem skipið hefir upp á
að bjóða.“
*
„Þar sem borðsalur er of lítill
til þess, að allir farþegar geti
borðað í einu, þá eru tvö borðhöld,
þ. e. a. s. helmingur farþeganna
situr til borðs í einu. Það eru má-
ske sumir sem halda, að með þessu
móti sé verið að borða allan dag-
inn. en víðast hvar fara 45 mín. í
borðhaldið."
*
„Það koma nú máske einhverjir
með þá mótbáru, að það yrði of
hátt fargjaldið fyrir þá, sem hafa
takmarkaða peninga undir hönd-
um. En sannleikurinn er í flestum
tilfellum sá. að ef fólk hefir ráð á
að eyða um 1000 kr. og 4—6 vik-
um í skemtiferðalag, þá getur það
alveg eins eytt 12—1300. Og það.
sem meira er; það þyrfti ekki að
búa við ömurlega sundurstíun og
afar takmarkað pláss.“
*
„Það getur einnig verið að
Eimskipafélagið hafi hugsað sér að
gefa 2. farrýmis farþegum töluvert
frjálsræði á skipinu. En þá finst
mér að þeir, sem borga hátt verð
fyrir að ferðast á 1. farrými, hafi
fullkomna ástæðu til að kvarta og
finnast að þeir beri skarðan hlut
frá bórði.“
*
..P. J.“ skrifar:
„Ýmislegt er athugavert við hið
íslenzka vélamál, og heldur meira
en hér verður hægt að fara út í.
Á ísl. er ventill, sem svo heitir
á dönsku — sem opnað er með
eða lokað t. d. ofni, nefndur loki;
og er það skringileg uppfundning.
Sams konar áhald. sem heitir á
dönsku hane, er á íslenzku nefnt
lás. — Hvað snertir slík nöfn hefir
gerð hlutarins vitanlega ekki alt
að segja, en samræmi þarf þó að
vera í því, sem hver heilvita mað-
ur getur gert sér í hugarlund."
*
„Eðlilegast væri að nefna þetta
hvorttveggja lás, en greina á milli
með því að segja spólulás og
stokklás; í hane. sem nefna skyldi
stokklás, fer straumurinn í stokk;
en ventill, sem nefna skyldi spólu-
lás, er með kringlu og spólu, sem
lokað er með og opnað. Spólulásar
eru fremur hafðir við. hita.“
*
A. Þ. skrifar mér:
,.Ég les alltaf dálka þína í Al-
þ.bl. og mér þykir þetta fyrir-
komulag þitt mjög hentugt og
nauðsynlegt. Þú berð fram óskir
fólksins og þínar eigin athuganir
og yfirleitt þykir mér þær sann-
gjarnar. Nú kem ég til þín með
mínar óskir, því ég treysti þér bezt
að koma þeim til skila.“
*!s
,.Á kvöldin hlusta ég að jafnaði
á íslenzka útvarpið og það er nú
svona og svona, eins og þú veizt.
En eitt finnst mér að mætti hæg-
lega bæta og það er að lesa nöfn-
in á lögunum, sem eru leikin í út-
varpinu, eftir að þau hafa verið
leikin. Þannig er það t. d. í hol-
lenzka útvarpinu. Ég skýt þessu
inn í fyrir þá, sem ekkert geta
gert, nema það sé einnig gert í
útlándinu.
*
„Það hefir nefnilega oft komið
fyrir mig og svo er um fleiri, að
þegar ég hefi heyrt fallegt eða
hrífandi lag. að mig hefir langað
að fá að vita hvað það héti og
eftir hvern það væri. En það var
eklci hægt og einu upplýsingarnar,
sem ég fékk, var hvað næsta lag
héti.“
*
„Ég hlusta fremur lítið á fyrir-
lestrana, sem oftast eru leiðinleg-
ir að mínum dómi. Þó hlusta ég
næstum alltaf á „daginn og veg-
inn“. Jón Eyþórsson hefir haft þá
udanfarið eins og kunnugt er. og
hlotið misjafna dóma. En nú síðast
(mánud. 23. jan.) var það Vilhj.
Þ. Gíslason. Kaflinn hans var ó-
þolandi.“
*
„Svo er loks þriðja bænin og
sú síðasta að sinni. Unga fólkinu
er ekki skammtað mikið af dag-
skrá útvarpsins — hún er í flest-
öllu sniðin eftir óskum og kröfum
eldra fólksins. En mér þykir þetta
ekki rétt. Ef unga fólkinu væri
skammtað eitthvað við þess hæfi,
þá er ég viss um að það héldi
sig meira heima og færi minna á
kaffihús og bíó en það gerir. Ég
á hér aðallega við laugardags og
sunnudagskvöldin. Þau kvöldin
eru víst að nafninu til ætluð unga
fólkinu, að minsta kosti frá því
kl. 22. En þessi danzlög sem eru
ÐISGENGIÐ kapphlaup
er nú, eftir því sem Lund-
únablaðið ,,Daily Herald“
skýrir frá, háð af ungum þýzk-
um stúlkum til þess að komast
inn í hjónaband og það sem
allra fyrst.
Það er áætlað að í þýzku
borgunum hafi að jafnaði hver
ókvæntur karlmaður fengið
hvorki meira né minna en þrjú
hjónabandstilboð.
Ástæðan til þessa merkilega
fyrirbrigðis er tilskipun þýzku
nazistastjórnarinnar þess efnis,
að ógiftar þýzkar stúlkur skuli
allar inna af hendi eins árs
þegnskylduvinnu. Stúlkurnar
eru teknar frá fjölskyldum sín-
um og heimilum í borgunum
og fluttar út í sveitir til þess að
bæta þar úr vöntuninni á
vinnukrafti á stórbýlunum. —
Flestar eru látnar vinna vinnu-
konustörf innanhúss, aðrar utan
húss við akuryrkju eða annað
þess háttar.
Ef stúlkurnar neita að fara
þangað, sem þeim er fyrirskip-
að til þess að ljúka hinu lög-
boðna þegnskylduvinnuári, ér
þeim hótað þvingunarvinnu í
hinum svonefndu þegnskyldu-
vinnubúðum.
Það eina, sem getur bjargað
spiluð þar. kærir unga fólkið sig
alls ekki um.“
„Það getur verið að sumu af því
eldra þyki harmonikuvæl eða
Straussvalsar og þessh. skemtilegt,
en unga fólkinu þykir það ekki.
Ég veit með mig og ötal fleiri,
sem myndu sitja heima og hlusta
ánægðir á, ef útvarpið yrði við
bón okkar (og spilaði þau lög,
sem við óskuðum eftir) — t. d.
lög útsett af Duke Ellington. —
,.Fats“ Walter, Louis Armstrong,
Benny Goodman og ótal fleiri. Ég
veit að útvarpið á þessar plötur til
— svo ekki getur plötuleysi verið
því til fyrirstöðu."
Hannes á horninu.
þeim undan þegnskylduvinnu-
kvöð nazistastjórnarinnar, er
að giftast hið allra fyrsta-
Og fjöldinn allur af stúlkunum
virðist, eftir fréttunum að
dæma, heldur kjósa að giftast
karlmanni, sem þær ekkert
þekkja, hvað þá heldur elska,
en að láta senda sig eitthvert
út um land til þvingunarvinnu
í einni eða annari mynd af naz-
istayfirvöldunum.
Utvarpið.
Úr því farið er að ræða um
útvarpið, langar mig til þtesis að
vspyrja um, hvernig á því ®tainidi,
að aldnei hieyrisit þar til Guð-
brandar Jóinisisionar prófesisors.
Guðbrandur er sá útvarpsræðu-
máður, sem fIestum þykir skiemti-
legastur, og ien|@ain hiefi ég hitt,
siem ekki þykir hánin að miusita
kosti meðal þeirra, isem sikcmti-
legástir eru. Mörg kvöid hiefi ég
hlusta'ð í útvarpið á menin, sem
fóru þ'annig mieð gott erindi, áð
leiðindi voru á áð hieyr;a, og onn
oftar hiefi ég heyrt farið imieð
sára-ómierkileg erindi og jafn-
framt illa flutt. Hverriig stendur
á því, að útvarpsriáðið gerir ekki
grcinármttn á góðum erindum og
lélegum, góðum' fltttninjgi og ié-
légum fltttnimgi? En a|uðiséð er,
áð þ;að gerir ekki þennan mun,
þvf ef það gerði hianin, myntíi það
neyna að koma Guðbrandi siem
oftaisit að.
Maður.
Nýja Bíó
sýnir tvær myndir saman í
kvöld. Eru það: Hetjan frá Tex-
as, amerísk kúrekamynd með
Charles Starrett í aðalhlutverk-
inu, og í bardaga við kínverska
ræningja, leikin af Jack Holt,
Mae Clarke o. fl.
H. R. Haggard:
Kynjalandið.
13g
Skriðið varnúorðið allmikið, og svo skutust þau ofan
dökkgræna fsúrn 'mieð slíkum hraða, að slíkt getai
menn na.umasit gei-t sér í hugarlumd, þó að þalð geti
vierið, a,ð örn fari situndum ieinis hart, þiegar hann lætuir-
fatlasit ofan á hierfan,g sitt einhvers istáðar afiairlamgti
ofa,n úr Ioftimu. Það getur enida verið, að tilfmnimgar
a.rnarins: séu, þetgar hamn stingur sér niðttr, ímjög
líkar tilfininin|gum LeoinardS', að þvi þýðingarmiklia at-
riði undanteknu, að fuiglinn finnttir ekiki til náiins' ótta,
þar sem sálaráis'tandi mannsins verður ekki lýst á
annain hátt en þann, að það hafi verið algierð skelfing.
Svo háll var ísinn og isvo snarbrattur, að Leoinard-
fa.nst hanh vera að dietta í tómtt rúmi, án nokkuris
slttðnings, því að þar sem sliik ferð var á istieinirittmi
var múninguTÍnn ómerkjanlegur. Aðeims heyrðist skörp
Suða í Ioftinu, þegar þau klufu þáð, og langa hárið á
Júön'u losnaði og flakisaði aftur af henni eins og blæja.
Niður héldu þaU', enn ienigra 'niður; þau höfðu nú
farið tvo þriðjtt hluta briekkuninar, þá lieit hann upp
og s,á þær ógnir, siem fram ttndan þeim voru. Brúin
vair þegar orðin mjó, ekki brieiðári en lítiö hérbek’gi;
eina 50 faðmia fná þieim vár brúin fairiin að mjókka;
svo, að hanm sá að síeinninm mttndi ná út á biáðar
brúnirmar, og fyrir neðan, beggja mjegim, var hiö ó-
mælilega hyldýpi, siem Nam hafði týrnst í með gim-
stieinana. Þó var ekki þar mieð búið, því þar sem brúin
var mjðst, var rauf i 'hana, 10—12 feta bneið, og
hinum mlegin við s:prun.guina hélt hún áfram, og var
þar heldur lægri, og svo var brött brekka upp á við,
upp að snjófömninni, þar sem Otur sat óhuituir.
Áfram þutu þatt mieð ísinm fyrir neðam sig og ísinn
fyrir frarnan s.ig, og ís í hjarta Leom,árds, því að hann
var sem freðiinn af ótta. Hanin náði ekki ahdartum',
viegna þes.s hve hart þau fóru, en skilningarvit hans
héldu áfram að vera skörp, svo áð kvöl vár að. ó-
s.jálfrátt 'leit hanin út af steinröðinni, sá hyldýpið fyrir
neðam s,ig og tók eftir því, áð hanin vár £arim!n að
furða sig á, hvaöa lögmál þlað væri, siem hélidi sleð-
anttm þeirra á þessum isþræði, þar síem það virtist
svo auðveit fyrir hann að þyrlast út í loftið.
Nú v,air spmmgan rétt fyrir framan þau. — Guð'
hjálpi okktt'r! s.agði Leonard í hljóði, eða öllu heldur
í hluganum, því að enginn tími var til að sjegja nieitti,
og þau höfðu yfirgefið ísveginm oig flugtt' glqgniumii
loftið, eims: og steínminn, siem bar þ.au, væri lif'andi
vera, sem sæi hættuma og hefði tekið í ság Wllam þa,nm
þrótt s>em hainin átti til og væri að stök'kva áfrámi
ti'l þeas að bjarga lífiniu.
Hvað gerðist næst? Leonard vissi það aldriei mieð
visistt, og Otur bölvaði sér upp á þáð, að hjartað hefði
farið út úr líkama slnum' og sta'ðið fraímmi fyriirs
augunum á sér, isivo að hanu h-efði ekkert getað séð.
Áðiur en þau gátu náð himlulm úioddamuiim — þáð er
að segja mleðan þáu vom í lioftiintt — heyrðu þau,
éða öllu heldur Leomard, voðálegt org, oig famm svo
hiarðan rykk, að hanm miissti haldið af stéimin;um, og
steinminm ranrn lumdan þeim-, leins og hestur, sem Heygt
hefir af sér mannimum, er h-efir riðið homum.
Leonard fans-t ísnúnimgurimm brenma sig dirus oigj
heiitt járn. H-amin f.anm, jað hia;n,'n vajr orðinm laus við
höndima. Siem haldið hafði um ö-kla ham-s, og svo fainn-
han/n ekkert mokkrar mínútur, því að hanm hafði mis,st
meðvitumdina. Þeg-ar hanm 'fékk hana aftur, heyrð-i hanin
Otur hröpa: — Ligðu kyr, lygðu kyr, Baasl og hreyfðU
þig ekki, ef þú vilt halda lTfínu; ég kem.
Á -augabnagð'i var hanin glaðvákandi, hreyfði höf-
Uðið til ofurlitla vi'tuind, og sá, hverriig þ-au voru istödd.
Þá óskaði h-anin, að hanm hiefði haldið áfram að sofa(,
því að þett-a var þáð sem hanm sá:
Hraðinm h-afði vejrið avo mifcill, að þau höfðu rummiði
mærri því upp að límu þairri, þar sem í&inm iem'ti og
ateinarnir og -smjórinn. tóktt við, svo að jafnVel voru,'
dkki eftir þangað nema 15 fet. En þesisi 15 fieta leið lá
yfir hinin hálaata ís og var brött mj-ög; svo mikii var
hálkam, og svo brött v-ar brefckan, að enginn m-aður
g-at vonast eftir að klifra þair ttpp. Fyrir meðan þ-aíu
vair brekkan einna 6—7 faðma há, og svo bugðan
upp að s-prungumni í brúnni. Á þessuim ís lágu þ-a'u;
endiiömg.
Eiitt aiugmabiik var Laomard áð furða sig á því, að-
þa-u skyldu ekki renma aftúr niður álla breklkttna og
liggja þar þan|gað til þalu mis,stu lifið, þvl að ám
taug-a og hæfitejgra verkfæra gat engim rnammliqg verá
foomist þarna ttpp. Svo sá hanm áð atvik miokkjurt,,
sem hamn var á síðari tímttm vanur að þakká bleínttmi'
afskiftium forsjón-arinmar, hafði orð-ið hamttm' til lífs.
Miemrn -mttmiu nunnast þess, að þegar þau lögðu afi
s-tað, hafði Leiomar-d ýtt steiminum fram- af brúnimmii
mieð s-pjótiniu, sem Oifan hafði fengið þáiim. Hann
dró að sér spjótið afitur, þiegar þau komttsit aff staði,
því að h-anin héit, að h-amm kynmi áð geta haft eiltvert
gagm -af þvi, ef þieiim tækist áð fcomast yfir giiið.
Þegar þau höfðu hnykkzt út af steiminuim og skut-
us.t upp eftir ísnuim hiniuto' miegin við sprttngulna, af
því að S.VO mikið kast var enin á þeim eftir himin voða-
Iega hraða, þá háfði s-ijjótið, saimkvæmt sömu hneyf-
inga-rlögum fylgt þeito', en, af því að eðlisþynígd þess
var minmi, hafði þáð dregist aftur úr þiéiim, alveg
einis og stieiinminn hafði orðið á undan þeim, af því að
hanm var þyngri í sér. ,
Nú vildi svo til, að ofarliega í briekkimmi var rifa
í ísimn, og í Jbieirri rifu sa,t spjótið fásit, og mieð því
að það var þyngr|'a í biáðendamn, stóð þiað beiint upp
í iioftið. Þega.r hinir méðvitumdarlaustt likámir þeirrá
Leona.rds og Júöntt voru komnir svo langt upp eftir
brakkunni, að hreyfiaflið, siem var eftirstöðvar efitiiri
f-erðiina niður á við, var þrotið, bá fóiru þau eðlilegá
að færast oían eftir afftttr samkvæimt þyngdarlögmál-
inu. Þá va,r þáð, áð sú heppni vildi til, að spjótið,
sem -stóð fast í rifumni, bjargaði þieimi' frá tortítoimgu;
því að það átvikáiðisit svo, -aið spjótið varð á toilli
Einar lyitir sósí-
alistagærunni.
EINAR OLGEIRSSON ritar
alllanga grein í Þjóðvilj-
ann nýlega, og heitir hún:
„Hvers vegna er sósíalistisk
verkalýðshreyfing veik á ís-
Iandi?“ Er greinin ekki minna
en fimm dálkar. Þetta hefði
sennilega þótt allgóð ræða,
hefði hún verið flutt með þeim
ofsakenda ákafa, sem einkennir
ræðumensku Einars. Því einatt
veita menn þá litla eftirtekt
innihaldið í ræðum hans. Man
aldrei að skrifa greinar, því það
kemur upp um, hve lítið er
innihaldið í ræðum hans- Man
ég ekki eftir að ég hafi um
langan tíma lesið fimm dálka,
jafn innihaldslausa.
Snemma í greininni talar
Einar um getsakir, þar sem
hann á við getgátur, og mun
þetta mjög einkennandi fyrir
allan rithátt og ræðumensku
Einars. Bröttúgöturæðumensk-
an, sem við sáum ekki við, með-
an hún var ný fyrir okkur,
gengur ekki út á að vera ná-
kvæm; bara ef eitthvað er líkt
því að það sé satt, er það gott
hjá kommúnistum. Svoleiðis
voru þeir, meðan þeir hétu
sama nafni og flokksmenn.
þeirra í Moskva, og þannig eru
þeir enn, þó þeir státi sig nú
með sósíalistanafni. Engin kjöt-
súpa er svo þunn, að ekki finn-
ist í henni biti eða grjón, og
eins er með þessa laugardags-
súpu Einars- Sá, sem lepur í sig
léttmeti þetta, lendir á einstaka
kekkjum; en hvort það er mat-
ur fyrir alþýðuna, skal ég ekki
segja. Því innihaldið er nokk-
urnveginn þetta: Það er engin
jafnaðarstefna til, nema sú
jafnaðarstefna, sem kennir
verkalýðnum að hann eigi að
taka öll völdin í sínar hendur,
og kennir honum eingöngu
það, með öðrum orðum: það er
ekkert annað en byltingarstarf-
semi nýtilegt fyrir verkalýðinn.
Hér gægist því hinn innri
Stalin Einars fram undan sós-
íalistagærunni, sem Héðinn og’
Einar breiddu yfir Kommún-
istaflokkinn í sameiningu, og
skriðu svo báðir undir.
Það er vel í samræmi við
þessa byltingarskoðun Einars,
að hann gerir lítið úr því, sem
Alþýðuflokkurinn hefir barist
fyrir, ríkisfyrirtækjum og bæj-
arrekstri, því slíkt miðar aðeins
að hans dómi að tryggari at-
vinnu fyrir verkalýðinn, en
ekki að neinni byltingu. Það er
ekki mikið, sem hann minnist á
togarakaupin, en það er nóg til
þess, að sýna andúð hans á
þeim, og að Sósíalistaflokkur-
inn, sem Einar og Héðinn
stjórna fyrir hönd Stalins, er
nákvæmlega sami flokkurinn
og Kommúnistaflokkurinn
gamli hefir alt af verið — það
er byltingarflokkur, sem hefir
megnustu fyrirlitningu á end-
urbótum fyrir verkalýðinn —
ekki er gagn að neinu nema
það miði að byltingu.
Þorvaldur S. Jónsson.
Revyan,
Fornar dygðir, model 1939,
verður sýnd í kvöld.
Rangæingamót
verður haldið að Hótel Borg
næstkomandi laugardag og
hefst me ðsameiginlegu borð-
haldi kl- 7Vz e. h. Til skemtunar
ræðuhöld, söngur og danz.
ÚtbreiðiðAlþýðubkðiö!