Alþýðublaðið - 24.02.1939, Blaðsíða 2

FÖSTUDAG, 24. FEBR. 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
UMRÆÐUEFNI
Jón á Akri og óhófið. Styrk-
urinn til skálda og lista-
manna. Hefði Snorri verið
sveltur? Bréf frá Ketilríði.
Unga fólkið og útvarpið. Um
byltingar. Sagan endurtekur
sig.
ATHUGANIR HANNESAR
Á HORNINU.
•p YÐSLAN og' óhófið hjá þjóð-
Sh inni fer alt af vaxandi. Þetta
sagði Jón Pálmason alþingismað-
ur við f járlagaumræðurnar á mið-
vikudaginn. Hann og fleiri menn
af hans sauðahúsi hafa alt af verið
að halda þessu fram. Það eru
sömu mennirnir, sem alt af lialda
því fram, að alt sé að sökkva. Ég
tel að ég fylgist eins vel með
straumum í lífi fólks hér í Reykja-
vík og Jón Pálmason og ég er al-
veg viss um að hann hefir á röngu
að standa. Ég tel að síðustu tvö ár
hafi mikið breyzt til bóta í þessu
efni. Menn spara nú miklu meira
en áður, fara varlegar með fé sitt
og hugsa meira um að sjá fótum
sínum forráð en áður var.
*S"
Auðvitað eru undanteknigar frá
þessu og þær alltof margar. Og
það er áreiðanlegt, að fjöldi manna
gæti farið miklu betur með fé sitt
en hann gerir og lifað ódýrara og
heilbrigðara lífi en margir gera.
Er þess að vænta að smátt og
smátt sæki í rétta átt með þetta.
Óhófseyðsla okkar íslendinga á
undanförnum tveimur áratugum
er hins vegar skiljanleg. Eftir 1918
kunni þjóði sér ekki læti og tekj-
ur manna voru miklar. Almenning-
ur vissi varla hvers gildi féð var
og líf þess fór eftir því. En það er
hinn mesti misskilningur að fóllc
finni hinar réttu leiðir eftir ábend-
ingum manna, sem predika eins og
Jón á Akri.
*
Það er lagt til á alþingi, að
framvegis úthluti Mentamálaráð
mestum hluta þeirra styrkja til
skálda og listamanna, sem Alþingi
hefir áður ákveðið hvernig verja
skyldi. Það virðist svo sem þetta
ætli að sæta allmikilli mótspyrnu,
og hefi ég sem stendur enga skoð-
un á málinu. Ég veit. að Alþingi
hafa oft verið mislagðar hendur
og Mentamálaráði einnig. þó ekki
sé nefnt nema dæmið um það. þeg-
ar maðurinn fékk sliáldastyrk hjá
Mentamálaráði fyrir eitt leikrit,
sem leikið var eftir hann í út-
varpinu, og hafði að vísu gott
handbragð.
DAGSINS.
Um þetta mál barst mér í gær
bréf frá kunnri gáfukonu, sem
kallar sig „Ketilríði", og birti ég
það hér með stíl hennar og hand-
bragði:
*
,,Ég get nú ekki án þess verið
að tala við þig um það, sem kom
fyrir í gærkveldi. Mig langar
nefnilega til að heyra þitt álit um
það, hvort það sé að ástæðulausu,
sem ég varð jafn „slegin“ og ég
varð.“
„Ég var, skal ég segja þér, sezt
með prjónagreyin mín og hugði nú
gott til að hlusta á blessað útvarp-
ið okkar. En viti menn, er þá ekki
byrjað á að lesa upp eitthvað
frumvarp frá Alþingi. Hvað viltu
hafa það betra? Er þá ekki lesin
upp einhver summa, sem Menta
málaráð á svo að skamta skáldum
og listamönnum þjóðarinnar og
jafnvel þeim, sem settir hafa verið
á 18. grein fjárlaganna og veittur
þar ákveðinn styrkur sem heið-
urslaun vegna þess, að þeir væru
búnir að sýna með list sinni, að
fósturjörðin teldi þá þess verða að
þakka þeim starfið með smávegis
þóknun til léttis við lífsbaráttuna.
Er þá komið svona fyrir þér,
gamla Fjallkona? segi ég við sjálfa
mig. Eiga nú skáld þín og rithöf-
undar að fara að ganga fram fyrir
Mentamálaráð og kvaka til þess
um styrk. svo að þeir geti ort og
skrifað eitthvað það, sem við get-
um svo öll miklast af og líklega
ekki þetta Mentamálaráð eitt.
heldur hvert sem við tekur og
hvernig sem það yrði skipað og
hverjir sem þá færu með völd. O-
jæja, börnin góð, hugsa ég áfram,
ætli ykkur sé þá ekki bezt að pára
eitthvað, sem meirihlutanum lík-
ar. ef þið viljið ekki hafa lítið í
askinum ykkar frá ráðinu?"
%
„En þér að segja, Hannes minn,
þá datt mér nú í hug að tæplega
skapaðist nú neinn Snorri við
þessa ráðstöfun. og trúað gæti ég
því, að Heimskringla hefði ekki
orðið eins stílhrein og okkur ekki
skinið sá ljómi af henni, sem raun
' hefir borið vitni, ef Snorri hefði
verið svangur og kaldur meðan
hann samdi hana.“
*
„Og svo eru nú hinir smærri
spámenn. Það er nú svona, enginn
veit að hverju barni gagn verður.
Og „lengi skapast mannshöfuðið.”
En kannske á að smáfækka and-
ans mönnum. Fjallkonan okkar
auðgast þá frekar af einhverjum
öðrum lindum, nógar eru til, og
hvað skyldi ég mega segja um slík
mál sem þetta, en þér treysti ég
nú, Hannes minn, til að fræða mig
eitthvað fljótlega um þetta hvort
ég hefi skilið þetta rétt. Óhræsis
heyrnin er nú svo sem farin að bila.
Jæja, lifðu vel svo lengi, Hannes
minn.“
*
„Jaki“ skrifar mér:
„Ég las þarna greinarkorn í
blaðinu um daginn, sem var við-
víkjandi Ríkisútvarpinu. Ég ætla
bæði að þakka þér og höfundi
greinarinnar fyrir þá tillögu um
að spila á laugardags- og sunnu-
dagskvöldum meira af danzplötum
útsettum af Luke Ellington, „Fats“
Walker og Louis Armstrong, en
tíðkast hefir. Ég skal ábyrgjast
það, að það, að ungt fólk sæki
kaffihús á kvöldin, minki stórlega,
ef þessi breyting yrði gerð. Ég
mæli hér fyrir munn margra ung-
linga, sem ég hefi talað við, og ég
væri ég þér mjög þakklátur, ef þú
vildir birta þetta og kæmir þessu
til leiðar.“
❖
Það er mikið talað um bylting-
ar og uppreisnir um þessar mund-
ir. ,,G.“ hefir þurft að skrifa mér
bréf um þetta, og er það á þessa
leið:
„Carlyle, hinn víðkunni rithöf-
undur. sagði einhverju sinni, að
franska stjórnarbyltingin hefði ét-
ið sín eigin afkvæmi. Þetta á engu
síður við um rússnesku bylting-
una. Eini munurinn er sá, að
franska byltingin var fljót að
koma þessu í verk, sú rússneska
er lengi að því.“
#
„Franska byltingin hófst 1789
með því að lýðurinn réðst á hið
illræmda fangelsi, Bastilluna, og
reif hana í rústir, og margir telja
hana enda með því, er höfuðfor-
inginn, Robespierre, var háls-
höggvinn 1794, enda gerðist Na-
poleon þá einvaldur skömmu síð-
ar. Fyrstu þrjú árin eftir að bylt-
ingin hófst voru leiðtogar hennar
ánægðir með að skella höfuðin af
„óvinum lýðveldisins", og til
þeirra taldist konungsfjölskyldan
og þúsundir aðalsmanna. En síð-
ustu sextán mánuðina skemtu leið-
togarnir sér við að drepa hverir
aðra.“
#
„Visjinsky, hinn opinberi ákær-
andi Sovétríkjanna hefir þó ekki
enn verið tekinn af lífi. En starfs-
bróðir hans í frönsku byltingunni
Fouquier Tinville var tekinn af
lífi fyrir njósnir, mútuþágu og
föðurlandssvik. Ekkert bendir til
að örlög Visjinskis verði betri. Og
það er ekki ólíkt að bera
saman varnir þeirra við réttar-
höldin. Þar er margt keimlíkt. Þá
var alþýða manna æst upp með
vígorðinu: „Föðurlandið er í
hættu!“ nákvæmlega ein* og nú
er í einræðisríkjunum. Jafnvel í
byltingum gerist sjaldan nokkuð
nýtt. Sagán endurtekur sig.“
Blindravinafélaiið
kanplr Usiion fjrir
starfsemi sína.
JÓNAS SÁL. JÓNSSON,
fyrv. lögregluþjónn á-
nafnaði Blindravinafélagi ís-
lands allar eigur sínar eftir sinn
dag. Af þeim skyldi myndaður
sérstakur sjóður, sem bæri
nafn hans. Skipulagsskrá sjóðs-
ins hefir nú verið samin og
fengið konunglega staðfestingu.
í stjórn sjóðsins kýs stjórn fé-
lagsins tvo menn, en lögmað-
urinn í Reykjavík skipar þriðja
mann.
Fyrir tilstyrk þessa sjóðs hef-
ir Blindravinafélag íslands nú
ráðist í að kaupa hús, sem nota
á fyrir starfsemi félagsins, svo
sem blindra skóla, burstagerð
blindra manna, vefstofu blindra
og aðrar atvinnu starfsgreinar,
sem félagið ætlar sér eftir því
sem þörf gerist.
Húsið, sem keypt hefir verið,
er nr. 16 við Ingólfsstræti, eins
og nú horfir við, var það talið
það heppilegasta, enda þarf það
engrar breytingar við.
Húsið er 12 m. á lengd og 8
og 5 m. á breidd og stendur á
eignarlóð. Það er 2 hæðir, ris
og kjallari undir öllu húsinu.
Á neðri hæðinni eru 7 herbergi,
en 5 herbergi á efri hæðinni og
3 lítil herbergi í risi.
Húsið er mjög rúmgott og
talið að vera vel byggt og vand-
að. Það var byggt um 1927.
Félagið fær aldrei nógsam-
lega þakkað gefanda þeirrar
fjárhæðar, sem gjörði félaginu
það kleyft, að geta á þann hátt
náð tilgangi sínum með að leit-
ast við á sem flestan hátt að
hjálpa og hlynna að blindum
mönnum hér á landi, ungum og
gömlum. (Tilk. frá stjórn fél.).
UmboðsmtiB I lafnRpfÍrði ern:
Valdimar Long, kaupm.. sími 9288.
Verzluxi Þorvalds Bjavnasonar, sími 931«.
Hamdrætti Mikéia iriandi.
Fyrir rúmlega 4 am á
áag getið þór skapað yöur
möguleika til þess aö vinna
46,250,00krénur |
Vnröí
‘|, blntar «,0Ö
'I. - a,oo
*|4 — 1,50 á mámuöS.
Flýtið yður til nasta uxnboðsmanns
Bkkl er w& kmdrað i kœttoanl
Umfeoöflinetttt í Reitbjavik era:
Frú Anna Ásmuadsdóttir & frú Guðrún Bjðrns-
dóttir. Túngötu 6, simi 4380.
Dagbjartur Sigurðsson, kaupm.. Vesturgötu 4S,
sími 2814.
Einar Eyjólfsson kaupm., Týsgötu 1, sími 3586.
EIís Jónsson. kaupm., Reykjavíkurveg 5. sími 497«.
Helgi Sivertsen, Austurstræti 12, sími 3582.
Jörgen Hansen, Laufásvegi 61, sími 3484.
Frú Maren Pétursdóttir, Laugavegi 66, sími 481«.
Pétur Halldórssen. Alþýðuhúsinu.
Stefán A. Pálsson & Ármann, Varðarhúsinu, sími
3244.
Orðsendmg
til kaupenda út nn laud
Munið að AlþýðublaðiS á að greiðast fyrirfram
ár*fjér8ungil*ga. — SaEadið greáðslur y®ar á
réttum gjalddðgum, svo sending blaðsins trufl-
ist ®kki vegna greiðsktfalfe.
Þelr, sem éeka, geta fengið blaðverðlð krafið
með póstkröfu.
H. R. Haggard:
Kynjalandið.
140
virðist svo, sem harm þiurfi þeirra við. Segðu líka
burðarmönnunium að ikoma h'ingað með fjallidið mitt
og setja það upp þarna víð vaifcnið. Vertu nú fljótur.
Tveir sóladrringar votíu iiönir og gólðgorða'sami að-
komumaðuriun :siat á ferðaistól i dynmwitn á tjaldi
sínu og horfði á tvio lík&ni, sem lágu þar inná, valfnir
te'n'aci í áfene©É§n og í væiruim' sviefini.
— Ég býst við, a/ð þau vafcni eiinhvierntímia, taut-
ha,nn, lét gleraugaö fallai og tóik pípuna út úr muinuiiinuim
Þeim hiefir orðið rnjög gott aff þessu kiníni oig kampa-
vfni. Bkfcert jaifinasit á ,við kínín og kampavíin. Bn hvað
þieasii dviergnr hJýtur að vera samvizkuteiuis lygairi;
það er aðieiwsi ieitt, siem honuim1 farsit bietur en Ijúga,
og þajð er að éta. Ég hiefii aildrei séð mann raða 'öðr-
um eins ósfcöpumi í isijg, ieri ég verð líkai að siqgja, að
það virðist .svo, isem honum vieitti ekfci af því. Bn hvað
öJlum ýkjunuim líður, þá er þetta undra fcynlig saga.
Hver eiu þaju, og hvem fjandan ieru þa:u að geaia hér?
Eitit er ví'st, að ég hefi aJdrei séð laglegri man-n né
fai’legri stúlku. Og hann lét aftur í piípunia: 'sma,
setti g!e •aúg.að aftar á sig og fór að reykjia.
Tiu mínútum isíðar settist Júanna sfcyndilega upp,
og haffð ii ókiuwm ma'durinin siig þ á|tafa'rla'ui3t á btirt
og hvairf, Hún Mt æðislliega umhverfis islig, sá svo
Leonaird liggja hinum mfögin í tjaldinu, Siknmð til
hajns, for að kyssa hann og siaigði; Leonárd! Guði
sé lof, iað þú ert enn lifandi, Leonard! Mig dmymdli
að við værum bæði dauð. Guði isé !of, að þú Brt
liifiaindi!
Þá v&iknaðii líka maðurinn, sem háffði vierið ávarp-
aður með þesisum' orðuim, og lét efcbi standa á sér mieð
bliðUHaflotin.
— Þ*tta fier sv«i mér að vier'ða nokkúð ástúðlegt,
sagði ferðamaðurinn. Ég býs;t við, að þaju sóu gifft,
eða ef þau eru það eltki, þá ættu þau að vieira' þíað.
En hvað sem því líður, þá er biezt fyrir mig að hafa
mig á burt nokkral stuind.
Einni kiuklutstand isíðair kom hanin aftur, og sá
þá, lað þau Leonard og Júaninia höfðu búiisit svo vel,
sem þau gáíu mleð isápu og vatni og férfmuim af-
gangsfötUm, 'siemi Leonard höfðu veriðj send, og nú
slátu þaíu í Sólsfciiniiniui fyrfr utan tjáldið. Hann gekk
til þeirra, lypti upp hattinum isínUJm' mieð hjáimlagiinu.
og þaú stóðu upp t;H að beilsa hoinum.
— Ég hýst við, a!ð það sé bezt, ég slegi hvtsfr
ég er, sagðii hann og hikaði isig nofcfcuð, þ'ví að hunn
vair fieiminn maður. Ég er enisfcur ferðamaður, eþ í dá-
litlum landarannlsóknum' fyrir sjálfan mig, at þvi iað>
ég hefi efckert an'nað að gera, og heiti Sidiney Wail-
afce-
— Ég hiei'ti Leonard Outram, sivaraði Leo|n|aaxl, og
þiessi ungfrú hieitir Miss Júanna Rodd.
Mr. Waiiaoe hrökk við og hneigði iság. Svo þau votu
þá lekfcá gift.
— Við eigu'm yður mikið að launa, hélt Leonard
áfram, því tað þér hafiið bjargað lífi okkar.
— AIls ekki, svaraði Mr. Wallaoe. Þér verðið að>
þafcka það þjóniinum yðlar, dvergnuim, en ekki mér,
því iað ;ef hann hefiði efcki séð olcfcur, þá h'efði ég farið
leinni * (eða tvföimur milum vinstra mieigin við ykkuír.
Santóeikurinin ier sá, að mér þykir fremur gamiain aið
fjallaferðum, og þegar ég sá háia tinidiinin þarna' fyriir
ofa.n yfckur — mér er sagt, að þjaið sé hæsti tindur
inin í Bi'sla-Muishingafjöllunuim — þá Jaragaði mig til
að fara að reyinja mig við hiann áður en ég srnéri
heim aftur eftir Nyasisaviatúinu, Livin'gstoiniui, Blan*-
tyre og Quiilimane. Ein yður .stendúr ief til vi.ll á s'ama,
þó að þér segið mér, hvernig á því steadiur, að þ;ér
erað hingað komiinin. Övergurinin hiefir sagt mór dá-
lítið um það, eni mér finst saga háns vera helidur í
ótrú’egra lagi,
— Ég er hrædidur um, að yðu'r finnist okfcar saga
balidur ótrúlegri', lef raokkuö ier, Mr. Wallaoe, sagðd'
Leonard, Ojg svo fór hann að gefá þleim stiuitt ágrip
uf æfintýram þefrra.
Þegar hann var kotmimn þaingað í sögurani', semi
þau ikomu til Þ'0.k'u-lýð'sj.n:sfcog var fariran úð lýsu því,
h'veraig þeim Otri og Júönnu var veitt viðtafca sem1
guðum í imlusteri iliknle3lqunina,r milklu, þ‘á tók hánu
eftir því, að áheyrandi hanis hafði látið glieraugað
dietta niður frá kringlótta augaliru á sér o;g hoirfði á
ha,nn með góðmanniíegrí undrun.
—• Ég er hrædidur um, lað yður firainist ékki mikið
til ium þetta, siagði Leonard snúðuglega.
— Þvert á mótí, Mr. OutraEra, mér fln'st mjög mikið
til um það. Mér þykir ákaflega gaiman að rómiönuml,
og þetta ier fremur góður róman.
— Ég hugsaði það; það er naiumiaist ómafcsins vert
fyrfr mig að halda áfram, sagði Leoraard aftur. Jæja,
ég furða mig ekfcert á því, þó að þér trúið miéú
ekfci?
— Leoraard, sagði Júanna stilliliega, þú hlefir enn
ro'öasteininn stjörnumyrada'öa; sýndu Mr. Wallaúe hann!
Hann >gerð:i þ,að heiidiur ólundarliegá, og tmleð því
að hobum sýndist óljúft að segja nofckuð niieira, hélt
Júarana sögunni áíram,, og sýnd’i jafhfratmt til sainn-
indamerfcis ispjótiö, .sllitnu óliraa, og hvitu kápúma, er
hiún hufð'i borið sem Aoa og bar reyndár enn innara
únd'ir hernpu Francisoo heitin's — þvi að önnur föt
háffði hún ekfci. Mr. Wállaoe hliu'staiði á alla siöguna,
og stóð svo upp, án þesisi að gera nieinar athugajsiemd-
ir við haraa, fcvaðst verða fatra og rieyna að sfcjóta
þieiin eitthVáð til mutar, og báð þau að gera- sér got,t)
af þvi sem fyrfr heradi væri, þangað tij hann kæmi
aftur um kvöldið.
Fyrlr sólsetur fcom hann aftur, gekk þá toeint að
tjaldinu, og bað þau fyrirgefni'nigar á tortryggni sinni.
— Ég hiefi fariið þarna upp íítir og rafcið slóð ykk-
ar aftiuir á bak. Ég hiefi séð ísbrúna og stieinána og
sporira,, siem dyerguriran sk'ar í ‘Mnn. Alt istebdur heima
við það s»m þið feögðuð *g ,nú ©r »kki ftnraiabi
ronoiD
Alexandrine
fer mánudaginn 27. þ. m. kl.
6 síðd. ti! Kaupmannahafn-
ar (um Vestmannaeyjar og
Thorshavn).
Farþegar sæki farseðla
fyrir kl. 3 á morgun.
Tilkynningar um vörur
komi sem fyrst.
Skipaaffgraiftsla
Jes Zimseia.
Tryggvagötu. — Sími 3025.
Karlakór Reykjavíkur
hefir samsöng næstkomandi
sunnudag kl. 3. Söngstjóri er
Sigurður Þórðarson, einsöngv-
ari Gunnar Pálsson. Þetta er
fyrsti samsöngur kórsins á
vetrinum.
Útbreíðið Alþýðublaðið!