Alþýðublaðið - 24.02.1939, Blaðsíða 3

FÖSTUDAG 24. FEBR. 1939
ALÞÝÐUBLAÐI&
♦------------------------♦
i ALIsÝ®UBLAÐ8Ð
HITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
I íjarveru hana:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Aígreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
o--------------------—♦
MARGA mun hafa furða'ð á
grein þeirri eftir þing-
mann Hafnfirðinga, Bjarna
Snæbjörnsson, sem birtist í
Morgunblaðinu í gær.
Lýsir þingmaðurinn því yfir
þar, að hann geti vel afstýrt
deilunni í Hafnarfirði, en hann
vilji ekki gera það, nema á-
kveðnum skilyrðum um breyt-
ingar á innra fyrirkomulagi
verkalýðsfélaganna verði full-
nægt.
Er svo að sjá, sem þingmað-
urinn telji sér heimilt að standa
að deilu, sem er í alla staði ó-
lögrnæt, og hlýtur að verða
dæmd það af þeim dómstóli
landsins, sem um þessi mál á
að íjalla.
Ýmsir hafa spurt: Hverju
sætir það er einn af þingmönn-
um þjóðarinnar lýsir yfir fylgi
sínu við ofbeldisráðstafanir í
þjóðfélaginu? Hvers er ekki
liægt að vænta af þeim. sem
engan eið hafa unnið að því að
hlýða stjórnarskránni og lögum
landsins, fyrst þingmaður, sem
undirritað hefir drengskapar-
heit um að hlýða í öllu lögum
landsins, gerist til þess að lýsa
því yfir, að hann samþykki að
lögbrot og ofbeldi sé framið,
nema ákveðnum skilyrðum
verði fullnægt?
Það sem gerst hefir í Hafnar-
firði eru lögbrot og yfirtroðslur
af verstu tegund. Þar er engin
deila um kaup og kjör, engin
deila um lögmæti þeirra félaga,
sem stofnuð hafa verið, heldur
einungis hreint ofbeldi, sem
framið er gagnvart ákveðnu
fyrirtæki og fólki því, sem það
að landslögum hefir fullkominn
rétt til að hafa í vinnu.
Ætlar þingmaður Haínfirð-
inga að halda áfram að styðja
ofbeldisverkið, ef Félagsdómur
inn gengur á móti Hlíf og dæm-
ir vinnustöðvunina ólöglega?
Ætlar hann þá að veita þeim
lið, sem uppreisn gera gegn
landslögum eða hinum, sem
hafa lög og rétt sín megin?
*
Skilyrði þau, sem þingmaður
Hafnarfjarðar setur fyrir því.
að hann reyni að afstýra lög-
brotunum og ofbeldinu hjá Hlíf
— eru þessi:
AÐ eingöngu verkamenn séu
í verkalýðsfélögunum,
AÐ einungis eitt verkamanna
félag sé á hverju félagssvæði,
AÐ heimilað verði að viðhafa
hlutfallskosningar í stjórnir fé-
laganna', við kosningar til Al-
þýðusambandsþings og annara
trúnaðarstarfa innan félaganna.
Af þessum ,,skilyrðum“ verð-
ur ekki annað ráðið, en að þing-
maðurinn ætlist til þess að fyr-
irkomulagi verlcalýðsfélaganna
verði skipað með lögum. En
slílit þekkist hvergi nema í
Rússlandi og Þýzkalandi. Alls-
Píus páfi XI. á banabeðinu, Við höfðalagið standa lífverðir páfans. Við hlið rúmsins krýpur
Pacelli kardínáli, hinn þekti stjórnmálamaður Vatíkansins, sem árum saman var sendiherra
páfa í Berlín.
linningarorð ons Mm.
Einarsson i Skólabænum.
staðar annarsstaðar eru verka-
lýðsfélögin frjáls félagsskapur
er skipar málum sínum sjálfur.
Svo er það um öll Norðurlönd
og Bretland og víðar.
Hvað fyrsta skilyrðið snertir,
þá er það alveg óþekkt fyrir-
brigði, að mönhum, sem um
langt skeið hafa starfað í verka-
lýðsfélögum sé bannað að vera
í félögunum, þó þeir hverfi að
öðru starfi eða eignist hlutabréf
í einhverju fyrirtæki. Hvað
halda menn t.d. að sagt yrði í
Danmörku. ef heimtað væri, að
Stauning yrði rekinn úr félagi
vindlagerðarmanna, en hann er
félagi þess enn, þó hann sé'
löngu hættur að starfa að þeirri
iðn.
Sama er um flesta aðra ráðh.
og forvígismenn alþýðuhreyf-
ingarinnar á Norðurlöndum.
Þannig hefðu prentarar hér
átt að reka Jón Baldvinsson úr
prentarafélaginu af því hann
starfaði ekki lengur að þeirri
iðn.
En þetta er krafa þingmanns
Hafnarfjarðar á hendur þeim
Birni Jóhannessyni og Kjartani
Ólafssyni, sem mestan þátt hafa
átt í að skapa Hlíf.
Um annað skilyrðið er það
að segja, að þess eru mörg
dæmi, bæði hér og erlendis, að
tvö félög í sömu grein séu á
sama félagssvæði. Hvað er t. d.
um stýrimanna og skipstjóra-
félögin hér í Reykjavík. Eru
þau ekki fleiri en eitt? Á Akur-
eyri hafa tvö verkamannafélög
starfað um mörg ár, án nokk-
urra árekstra. Á Siglufirði var
sama ástand um mörg ár.
Það er algengt erlendis, að
menn skiftast í verkalýðsfélög
eftir trúarhrögðum, svo aðeins
eitt atriðið sem skiftir mönn-
um í verkalýðsfélög sé nefnt.
Að krefjast þess skilyrðislaust
að allir séu í sama félagi er líka
hinn mesti barnaskapur. Það er
ekki sanngjarnt, að allir séu
píndir til að vera í sama félagi,
ef þeir ekki vilja það. Hitt er
skynsamlegra, að skifta sér, ef
ágreiningur um stjórnmál, trú-
mál eða annað skiftir mönnum
of mjög í flokka, og reyna að
semja um þau ágreiningsmál
önnur er til greina koma.
Um þriðja skilyrðið, kosning-
arnar, er rétt að taka það fram
einu sinni enn, að hver einasti
meðlimur verkalýðsfélags er
kjörgengur í stjórn og öll trún-
aðarstörf önnur en að mæta
á Alþýðusambandsþingi.
Er ekki sýnilegt, að hlut-
fallskosningar bættu þar neitt
úr, því ef menn skiftast á ann-
að borð í harðsnúna flokka, —
ræður sá alltaf, sem í meiri-
hluta kemst.
Alþýðusambandið er frjálst
samband verkalýðs og alþýðu-
félaga. Hverju félagi er heim-
ilt að fara úr sambandinu og
vera í því eftir vild. Og hvers
vegna sækir Hlíf svo fast að
vera í Alþýðusambandinu, þar
sem núverandi stjórnendur
hennar neituðu að koma á Al-
þýðusambandsþingið í haust,
þó félagið heimtaði það af þeim
og þeir hefðu þar fullkomin
réttindi?
Öll ,,skilyrði“ þingmannsins
eru því ýmist vanhugsuð eða
byggð á misskilningi.
Það eru ekki núverandi ráða-
menn Alþýðusambandsins, sem
sett hafa skilyrðin um kjörgengi
Alþýðuflokksmanna einna á Al-
þýðusambandsþing. Það gerði
fyrst og fremst Héðinn Valdi-
marsson, Guðmundur Ó. Guð-
mundsson og fleiri, sem nú eru
í því liði, sem þingmaðurinn
styður. Og það eru ekki stjórn-
endur Alþýðusambandsins, sem
fyrst og fremst standa á móti
því, að þessurn ákvæðum verði
breytt, heldur eru það félögin
sjálf, sem langflest halda enn-
þá fast við þetta ákvæði. Al-
þýðuflokkurinn er hvenær sem
er tilbúinn til skynsamlegra
umræðna um þetta atriði, ef
við aðra er að eiga en þá, sem
ekki hafa annað takmark fyrir
augum en sundrungu alþýðu-
samtakanna í landinu.
Og það mál verður að leysast
á þingi alþýðusamtakanna —
þingi Alþýðusambands íslands.
Geri við saumavélar, allskon-
ar heimilisvélar og skrár. If.
Sandholt, Klapparstíg 11, sími
2635.
EIR, sem vanið hafa kom-
ur sínar í kirkjugarðinn
við Suðurgötu (gamla garðinn)
síðustu þrjátíu árin, þann tíma
ársins, sem jörð var þýð, munu
oft hafa séð þar mann við
vinnu, séð mann vera að lag-
færa og ganga frá leiðum lát-
inna Reykvíkinga. Þeir, sem
athugulir hafa verið, hafa senni
lega veitt því athygli, að mað-
urinn var prúður og fáskiftinn,
gaf umferðinni fremur lítinn
gaum, en beitti athyglinni fyrst
og fremst að því, sem hann var
að gera. Og hefði nú glöggur
eða forvitinn maður farið að at-
huga verkið, sem þessi stilti
maður var að vinna, myndi
hann fljótt hafa séð að þau
voru mjög vel af hendi leyst,
að það hljóta að vera hagar
hendur, sem unnu svona vel.
Ekki hefði neinn vegfarandi
heldur þurft lengi að dvelja í
námunda við þennan starfs-
mann, til þess að sjá, að maður
sá væri samvizkusamur, iðinn
og trúr.
Þó að allir Reykvíkingar viti
nú ekki hver þessi maður var,
þá var hann þekktur af miklum
fjölda bæjarbúa, Guðmund Ein-
arsson í Skólabænum þekktu
flestir þeir, er í garðinn komu
fram til síðustu ára, og það var
líka eðlilegt. Guðmundur var
fæddur í Skólabænum og hafði
átt þar heima alla æfi sína, —
nærri 71 ár. Og eins og áður er
vikið að, unnið í kirkjugarðin-
um um 30 ára skeið. Sá er þess-
ar línur ritar, hefir haft G. E.
að samstarfsmanni nú um tvo
tugi ára — og samstarfið var
gott. Það var alltaf hægt að
treysta Guðmundi í Skólabæn-
um, því sem hann sagði, ekki
síður en því sem hann gerði.
Ef til vill kann einhver að
hugsa sem svo, að það hafi ekki
verið mikið vandaverk að hlaða
upp leiðin, en það er meira
vandaverk, en margur hyggur,
og fáum einum lagið að leysa
það eins vel af hendi eins og
Guðmundur gerði, því hann var
óvenjulega lagtækur, honum
lék verk í hendi, og hann lagði
líka hönd á margt, þó ég hafi
sérstaklega getið þessa sérstaka
starfs.
Guðmundur var fyrirmyndar
verkamaður í mörgu. Hann vildi
gera skyldu sína, vinna allt vel
og með trúmennsku, það er
honum var falið. Og hann vildi
líka hafa sinn rétt óskertan,
eins og honum bar. Hann var
sístarfandi, fann sér alltaf verk
að vinna — gat helzt enga stund
iðjulaus verið.
Guðmundur Einarsson var
kvæntur Guðnýju Ásbjörns-
dóttir er lifir mann sinn ásamt
tveim sonum, Einari gjaldkera
í Hamri og Guðmundi, sem nú
er starfsmaður við kirkjugarð-
ana. Þau hjón misstu efnilega
uppkomna dóttur fyrir nokkr-
um árum. Við félagar og sam-
starfsmenn Guðmundar sökn-
um hans, og eigum góðar end-
urminningar um gott samstarf
og við skiljum, að litla kyrláta
Frh. á 4. síðu.
Sporhundar einræðistierramia:
D. Jesov Rðssaskelfir.
■■ ■■■ ■ »--
FYRIR sex árum var Niku-
lás Jesov maður ókunnur
öllum almenningi í Rússlandi.
Þó var hann löngu orðinn ein-
hver hinn voldugasti maður
landsins, og sá, sem allir óttuð-
ust, þegar hann lét af embætti
í desembermánuði síðastliðnum,
vegna heilsubrests að kallað
var.. Hann var ráðherra innan-
ríkismála, og réð þess vegna
yfir G.U.P. lögreglunni, sem er
efalaust hin öflugasta. lögregla
sem nokkurt einræðisríki hefir
komið sér upp. Og þar sem
hann átti sæti í æðsta ráði eða
framkvæmdanefnd sovétríkj-
anna, hafði hann geysilega víð-
tæk áhrif bæði í innanlands-
málum og viðskiftum við erlend
ríki. Og ekki dró það úr valdi
hans að hann var mikill vinur
Stalins.
Til þess að skilja það, að
maður ekki eldri en fjörutíu og
fimm ára hefir þegar getað ruít
sér braut í hinar mestu valda-
stöður í Sovét-Rússlandi, verð-
ur að gera sér grein fyrir því,
að lögregluvaldið er þar flækt
og tvinnað saman við stjórn-
málakerfið. Og saga Rússa sýn-
ir, að þetta hefir löngum verið
svo. Það er alveg jafnfjarstætt
að dæma um stjórnarfar keis-
araveldisins rússneska án þess
að taka Okhrana, leynilög-
reglu ríkisins, með í reikning-
inn, eins og að skilja sovét-
stjórnarfarið, án þess að þekkja
störf og áhrif Tékunnar og G.
P. U. lögreglunnar.
Það er ekki ófróðlegt að at-
huga, að Okhrana hafði jafnvel
níhilista og anarkista í þjón-
ustu sinni, þegar það átti við,
að það var keisaralögreglan
sjálf, sem lét drepa Serge stór-
hertoga og Stolypin forsætis-
ráðherra, að af fimm foringjum
Tékunnar og G-.P.U. hefir að-
eins einn dáið eðlilegum dauða.
Hinir allir, Uritsky, Volodorsky,
Mensjinsky, Djersinsky og Ja-
goda hafa verið drepnir á ein-
hvern handhægan hátt.
Það eru engar ýkjur þótt
staðhæft sé, að um meira en
hálfa öld hafi það ekki verið
keisarar, sem stjórnuðu Rússa-
veldi. og ekki heldur ráðherrar
né hershöfðingjar, heldur sam-
særismenn, leynilögreglumenn,
æfintýramenn og æsingaseggir.
Jesov tók á unga aldri að
að kynna sér gaumgæfilega
allt, sem laut að rússnesku
stjórnmálalífi, og þetta ástand
duldist ekki arnfránum augum
hans. Hann ólst upp á þeim
tímum, sem byltingin var að
búa um sig, og um tvítugsald-
ur var hann með lífi og sál í
liði þeirra herskara, sem bygðu
hina pólitísku undirheima
Rússaveldis. Hann var starfs-
maður í verksmiðju einni í Pét-
ursborg og gekk þar í leynifé-
lag eitt til þess að komast í sem
nánust kynni við leiðtogana og
hina dularfullu erindreka Ok-
hrana, en um þá vissi enginn,
hvort þeir þjónuðu stjórn keis-
aradæmisins eða byltingarleið-
togunum.
Þó að ekki sé minsta ástæða
til þess að efast um byltingará-
huga Jesovs, er hitt þó ber-
sýnilegt, að það, sem af mestu
afli dró og seiddi þennan til-
vonandi G.P.U.-leiðtoga, var á-
hugi hans á spæjarastörfum.
Hann var lögreglumaður af lífi
og sál og allur hugur hans var
við að líta eftir, stjórna, snuðra
og rannsaka. Meðan félagar
hans sáðu frækornum bylting-
arinnar, voru önnum kafnir að
skipuleggja verkföll og eggja
menn til þvermóðsku, lét Jesov
sér nægja hið hógværa hlut-
skifti ritarans í einni undirdeild
í byltingarflokknum. Starf
hans var einkum að hafa valc-
andi auga á undirróðursmönn-
um, sem grunaðir voru um
græzku, og leggja gildrur fyrir
svikara og lögreglunjósnara.
Og hann sökti sér niður í þetta
starf af slíkum áhuga og dugn-
aði, að þegar flóðalda bylting-
arinnar skall yfir, var hann
samstundis gerður að umboðs-
manni pólitísku lögreglunnar í
rauða hernum.
Arið 1917 lagði Jesov af stað
frá Pétursborg í her Trotzkys,
og var þá ekki nema rúmlega
tvítugur að aldri. Nú átti hann
að höfuðsetja foringja þá úr
gamla keisarahernum, sem
sovétstjórnin hafði ekki komist
hjá að láta halda stöðum sín-
um, þó að hollusta þeirra við
hina nýju stjórn væri í mesta
máta efasöm, Og nú gekk Jesov
berserksgang á sína vísu. Á fám
vikum tókst honum að riða
njósnanet sitt um allan herinn,
svo að hvert orð. sem talað var
í herbúðunum, barst honum til
eyrna. Og við byltingardóm-
stólana úthlutaði hann vægðar-
lausum reísingum þeim, sem
taldir voru óvinveittir sovét-
stjóminni. Samkvæmt tölum,
sem birtust í Pravda 1923, voru
að minsta kosti 350 000 fyrver-
andi lögreglumenn, herforingj-
ar og ,,svikarar“ úr keisara-
hernum teknir af lífi fyrstu 5
stjórnarár sovétstjórnarinnar.
Jesov kvað sjálfur upp dauða-
dóminn yftr hundruðum þeirra.
Einu sinni fórust honum svo
orð: ,,Ef byltingin á að heppn-
ast, verður að bæla niður alla
meðaumkun og tilfinninga-
semi.“
Það leið ekki á löngu áður
en hann hlaut enn meiri frama
að launum fyrir miskunnar-
leysi sitt og harðýðgi. Kúlakk-
arnir, óðalsbændurnir, reyndu
að rísa gegn fyrirætlunum
stjórnarinnar í umbótum í
landbúnaðarmálum, því að þeir
biðu tjón við þær. Jesov var
sendur út af örkinni til þess að
koma vitinu fyrir þá, og honupi
tókst það með hinum venju-
legu aðferðum sínum. Hann
tók nokkrar þúsundir af lífi.
Það var um þessar mundir,
sem Stalin veitti honum fyrst
sérstaka athygli. Það var ekk-
ert smáræðis afrek að spekja
kúlakkana. Og nú gerði Stalin
Jesov að einkaritará sínum. í
þeirri stöðu var það starf hans
að hafa gát á æðstu embættis-
mönnum ríkisins.
Nú hefði engan skugga borið
á frama Jesovs ef ekki hefði
verið annar maður, sem Stalin
hafði að helzta bakhjarli sínum.
Það var Jagoda, foringi G.P.U.,
og hann var hinn eini ofjarl
Jesovs vegna þess, að hann
hafði alla yfirstjórn lögreglu-
málanna í sínum höndum.
Jesov tók nú skjóta ákvorð-
Frh. á 4. síðu.