Alþýðublaðið - 27.02.1939, Blaðsíða 2

MÁNUDAG 27. FEBR. 1939.
Sjálfstæðismenn og kommúnistar
í Hafnarfirði dæmdir í1000 kr. sekt fyr-
ir að viðhafa ólöglega vinnustöðvun.
—..—».
Taxti Hlífar dæmdur gildur sem skriflegur samningur væri.
---♦---
Sú niðnrstaða byggist á frnmvarpi, sem FELT var á alpingi 1938!
-------
Ár 1939, laugardaginn 25.
febrúar var í Félagsdómi í
málinu nr. 2/1939
Friðjón Skarphéðinsson f.h.
Bæjarútgerð Hafnarfjarðar
gegn
Verkamannafélaginu Hlíf
í Hafnarfirði
uppkveðinn svohljóðandi
d ó m u r :
Þann 10. þ. m. ákvað stjórn
Verkamannafélagsins Hlíf í
Hafnarfirði að víkja 12 mönn-
um úr félaginu, og var mönnum
þessum tilkyntur brottrekstur-
inn með bréfi dags. 11. s. m. og
næsta dag var svo brottvikn-
ingin sámþykt á framhaldsað-
alfundi í félaginu. Meðal þeirra,
sem vikið var, var forstjóri
bæjarútgerðarinnar. Þann 13.
s. m. var verkamannafélaginu
vikið úr Alþýðusambandi ís-
lands, með því að það taldi Hlíf
hafa brotið 61. og 63. gr. laga
Alþýðusambandsins. Næsta dag
Var stofnað nýtt verkamanna-
félag í Hafnarfirði, er hlaut
nafnið Verkamannafélag Hafn-
arfjarðar, og var félag þetta
tekið í Alþýðusambandið 15.
þ ,m. Þann sama dag gerði nýja
félagið samning um kaup og
kjör við Bæjarútgerðina, bæj-
arsjóð og tvö hlutafélög. Er
meðal annars kveðið svo á í
honum, að meðlimir Verka-
mannafélags Hafnarfjarðar
sitji fyrir allri vinnu við þessi
fyrirtæki. Þenna dag var fund-
ur haldinn í Verkamannafélag-
inu Hlíf og var þar samþykt að
stöðva vinnu hjá þeim atvinnu-
rekendum, sem reyndu að
hefja vinnu með utanfélags-
mönnum og meðlimum Hlífar
bannað að vinna með meðlim-
um Verkamannafélags Hafnar-
fjarðar, og gaf stjórn Hlífar
þann dag út tilkynningu til
hafnfirzkra verkamanna, þar
sem þeim var óheimilað að
vinna hjá Bæjarútgerðinni, h/f.
Hrafna-Flóka og h/f. Rán, þar
til nefnd fyrirtæki hefðu viður-
kent Verkamannafélagið Hlíf,
taxta þess og samþyktir. Þann
16. febrúar kom togarinn Júní,
sem er eign Bæjarútgerðarinn-
ar, til Hafnarfjarðar. Er upp-
skipun skyldi hefjast, voru
mættir allmargir meðlimir
verkalýðsfélaganna beggja.
Flutti þá formaður Hlífar ræðu,
þar sem hann skoraði á með-
limi féiags síns að hindra það,
að aðrir en þeir ynnu að af-
férmingu skipsins. Varð ekkert
úr vinnu þann dag. Næsta dag,
er Bæjarútgerðin ætlaði að
hefja vinnu við affermingu
skipsins með mönnum úr
Verkamannafélagi Hafnarfjarð
ar, fór á sömu leið, og lét for-
maður Hlífar svo ummælt í
ræðu, er hann flutti þá, að Hlíf
mundi með ofbeldi stöðva alla
vinnu við skipið, ef reynt yrði
að afferma það með aðstoð ann-
ara en meðlima Hlífar. Þann
17. og 18. þ. m. fór fram alls-
herjaratkvæðagreiðsla í Verka-
mannafélaginu Hlíf, og var þá
samþykt með 219 atkvæðum
gegn 11 svohljóðandi tillaga:
..Lýsir þú þig samþykkan
því, að Verkamannafélagið
„Hlíf“ sé hér eftir sem hing-
að til hið eina verkamanna-
félag í sinni starfsgrein hér
í bæ, og fylgjandi tillögu
þeirri, er samþykt var á
fundi félagsins 15. þ. m. um
að stöðva vinnu hjá þeim at-
vinnurekendum, sem ekki
vilja hlíta viðurkendum
taxta og samþyktum félags-
ins, eins og þeim ber skylda
til. Sért þú samþykkur
þessu, þá setur þú kross (X)
fyrir framan Já, en ef þú ert
andvígur því, þá seturðu
kross framan við Nei.“
Stóð síðan í þófi þessu þar til
2Ö. þ. m., er fyrnefndur togari
fór til Akraness, og var hann
affermdur þar 21. þ. m.
Með stefnu dags. 18. þ. m. og
birtri 20. s. m. höfðaði Bæjar-
útgerðin svo mál þetta hér fyr-
ir dómi og gerði þær kröfur í
stefnunni, að stjórn Verka-
mannafélagsins Hlíf f. h. þess
og stjórnendur þess persónu-
léga verði dæmdir til þess að
greiða skaðabætur eftir mati
dómsins, fyrir tjón, er hlotist
hafi af ólögmætri vinnustöðv-
un, ásamt 5% ársvöxtum af til-
dæmdri upphæð frá stefnudegi
til greiðsludags. Auk þess
krefst stefnandi þess að stefnd-
ir verði dæmdir til greiðslu
sektar fyrir ólögmæta vinnu-
stöðvun. Loks krefst hann
málskostnaðar af stefndum eft-
ir mati dómsins. En í flutningi
málsins hefir stefnandi fallið
frá kröfu sinni á hendur stjórn-
armeðlimum Hlífar persónu-
lega.
Kröfur sínar um skaðabætur
og sektir byggir stefnandi á því,
að stefndur hafi brotið ákvæði
laga nr. 80 frá 1938, um stétt-
arfélög og vinnudeilur, með því
að hefja og halda áfram vinnu-
stöðvun án þess að fullnægt
væri ákvæðum téðra laga. Hafi
stefndur þannig gerst brotlegur
við refsiákvæði nefndra laga og
beri honum því að bæta það
tjón, sem stefnandi hafi beðið
af völdum þessarar ólögmætu
vinnustöðvunar.
Stefndur gerir fyrst og
fremst þá kröfu, að hann verði
algerlega sýknaður. Byggir
hann sýknukröfu sína á því, að
þann 13. sept. 1937 hafi í
Verkamannafélaginu Hlíf verið
gerð samþykt um kaup og kjör
verkamanna í Hafnarfirði. í
þessari samþykt sé ákvæði um
það, að meðlimir Verkamanna-
félagsins Hlíf skuli sitja fyrir
allri vinnu, þessi samþykt hafi
verið auglýst 15. spt. 1937. Síð-
an hafi verið talað við alla at-
vinnurekendur í Hafnarfirði,
þeim send samþyktin. og þeir
játast undir ákvæði hennar,
þar á meðal forstjóri Bæjarút-
gerðarinnar. Ákvæðum hennar
hafi síðan stöðugt verið fylgt
að öllu leyti, og sé hún því orð-
in jafn bindandi fyrir stefn-
anda, sern um undirritaðan
samning milli þessara aðilja
hefði verið að ræða. Það hafi
því verið stórfelt brot af hálfu
stefnanda, er hann samdi svo
um við Verkamannafélag Hafn-
arfjarðar, að meðlimir þess
skyldu sitja fyrir vinnu hjá
honum. Og þótt hann (stefndur)
hefði ef til vill út af þvi broti
einu átt að leita réttar síns fyr-
ir Félagsdómi, þá hafi það til-
tæki fyrirsvarsmanna stefn-
anda, að vera aðalhvatamenn
og frumkvöðlar þess, að nýja
verkamannafélagið var stofnað,
tvímælalaust réttlætt fyrir-
varalausa vinnustöðvun Hlífar,
að svo miklu leyti, sem henni
hafi verið beint að stefnanda.
Ef ekki yrði litið svo á, að
hér væri um samning eða samn-
ingsígildi að ræða, gerir stefnd-
ur þá kröfu, að málinu verði
vísað frá dómi, með því að þá
sé ekkert það réttarsamband
milli aðilja máls þessa, er heim-
ili Félagsdómi að kveða upp
efnisdóm í því. Stefndur hefir
enn fremur uppi þær varnir
gegn ólögmæti vinnustöðvunar
innar, að henni hafi fyrst og
fremst verið beint gegn hinu
nýstofnaða Verkamannafélagi
Hafnarfjarðar, en stofnun þess
hafi að öllu verið ólögleg og
gagnstæð ákvæðum og tilgangi
laga nr. 80 frá 1938, enda hafi
fyrirsvarsmenn Bæjarútgerðar-
innar verið aðalforgöngumenn
fyrir stofnun hins nýja félags.
Þá beri og á það að líta, að sök-
um þess hve atburði þá, sem að
framan er lýst, bar brátt að,
hafi ekki unnist tími til þess að
hafa þann undirbúning undir
vinnustöðvunina, sem lög mæla
fyrir um, en hins vegar hafi úr
þessu verið bætt með allsherj-
aratkvæðagreiðslu þeirri, er
fram fór 17. og 18. þ. m. og áð-
ur er lýst, og eftir þann tíma
hafi vinnustöðvunin að öllu
leyti verið lögleg.
Þá hefir stefndur komið
fram með þær gagnkröfur í
máli þessu, að stefnandi verði
dæmdur í sekt og skaðabætur
fyrir ólögleg samningsrof og
að hann verði einnig dæmdur
til refsingar fyrir atvinnukúg-
un, sbr. 4. gr. laga nr. 80 frá
1938. Loks krefst hann máls-
kostnaðar hér fyrir dómi eftir
mati dómsins.
Stefnandi hefir mótmælt því
að samþykt Hlífar frá 13. sept.
1937 hafi orðið bindandi fyrir
sig vegna þess, að hún fullnægi
ekki skilyrðum 6. gr. laga nr. 80
frá 1938 um það, hvernig samn.
ingar milli atvinnurekanda og
verkalýðsfélaga skuli vera úr
garði gerðir. En þó svo væri,
verði að skilja framkomu
stefnda, orðalag samþykta, er
gerðar voru dagana sem vinnu-
stöðvun hófst og fregnmiða, er
stefndur gaf út svo, að hann
teldi samþyktina frá 13. sept.
ekki lengur í gil’di, þá hafi og
stefndur rokið til að gera samn-
inga við ýmsa atvinnurekendur
í Hafnarfirði, og sýni það Ijóst,
að hann hafi ekki talið samþ.
vera samningsígildi.
Eins og áður getur var á
fundi í Verkamannafélaginu
Hlíf 13. sept. 1937 gerð sam-
þykt um kaup og kjör meðlima
Hlífar. Var hún síðan auglýst
opinberlega 15. s. m. og næstu
daga talað við atvinnurekendur
í Hafnarfirði, þeim send sam-
þyktin og féllust þeir þegar á
það, að öll vinna skyldi fara
fram á þann hátt og greidd svo
sem samþyktin kvað á um og
var svo alt til þess er deila sú,
er mál þetta er útaf risið, hófst.
Meðal þeirra, sem þannig fóru
eftir samþyktinni, voru fyrir-
svarsmenn Bæjarútgerðarinnar
í Hafnarfirði, enda voru sumir
þeirra á þeim tíma meðlimir í
Verkamannafél. Hlíf. Viður-
kent er að samþykt þessari hafi
að öllu leyti verið fylgt æ síðan
og hefir stefnandi ekki bent á
nein sérstök atriði í samþykt-
inni, sem hann teldi sig ekki
hafa viðurkent í verki. Þá hafa
í málinu verið lagðar fram
skriflegar beiðnir frá stefnanda
til Hlífar um undanþágu frá til-
teknum ákvæðum samþyktar-
innar, þar á meðal ein dags. 21.
sept. 1938, eða nokkru eftir
gildistöku laga nr. 80/1938.
Samþykt þessi er og mjög ítar-
leg.
Samkvæmt framansögðu, og
með tilliti til þess. að samþykt-
in hafði verið í gildi í nálægt
eitt ár fyrir gildistöku laga nr.
80/1938, þá verður að líta svo
á, sbr, og dóm þessa dómstóls í
málinu nr. 1/1938, að samþykt-
in sé gild sem skriflegur samn-
ingur væri milli aðilja, sem
þeir hvor í sínu lagi hafi verið
bundnir við, og ekki getað án
samkomulags losnað frá, nema
að segja honum upp með lög-
mætum fyrirvara, því ekki er
hægt að fallast á þá skoðun
stefnanda, að leggja verði þann
skilning í gerðir, samþyktir óg
yfirlýsingar stefnda í upphafi
vinnustöðvunarinnar, að hann
hafi ekki íalið samþyktina jafn-
gildandi sem um undirritaðan
samning væri að ræða.
Mál út af þessu atriði heyrir
því undir Félagsdóm. og verð-
ur því þegar af þeirri ástæðu
að hrinda frávísunarkröfu
stefnda.
Nú var eins og áður er sagt
það ákvæði í samþyktinni, að
meðlimir Hlífar skyldu ásamt
með meðlimum Sjómannafé-
lags Hafnarfjarðar sitja fyrir
allri vinnu. Við þetta ákvæði
var Bæjarútgerðin bundin og
var henni því óheimilt að veita
meðlimum Verkamannafélags
Hafnarfjarðar forgangsrétt að
vinnu, þar sem meðlimir Hlífar
höfðu þann rétt samkvæmt
framangreindum skilningi á
fyrgreindri samþykt.
Skaðabótakröfu sína byggir
stefnandi á því, að vegna vinnu-
stöðvunarinnar hafi hann orðið
fyrir tjóni og beri stefndum
skylda til þess að bæta sér það.
Kveður hann ufsafarm þann,
er botnvörpungurinn Júní kom
með til Hafnarfjarðar þann 16.
þ. m., hafa eyðilagst að mjög
miklu leyti og auk þess krefst
hann bóta fyrir kostnað við að
láta nefnt skip liggja í höfn.
En með því að stefnandi hafði
eins og áður segir gerst í veru-
legu atriði brotlegur við oft-
nefnda samþykt Hlífar, þá þyk-
ir hann eins og máli þessu er
háttað ekki eiga kröfu á skaða-
bótum fyrir framangreint tjón,
er hann telur sig hafa beðið,
enda þótt stefnda eins og síðar
verður vikið að hafi verið ó-
heimilt að hefja vinnustöðvun
út af þessu samningsbroti stefn-
anda.
Verður því að sýkna stefnda
af framangreindri skaðabóta-
kröfu.
Kemur þá til athugunar
hvort stefndur hafi með því að
framkvæma fyrgreinda vinnu-
stöðvun unnið til refsingar fyr-
ir brot á lögum nr. 80/1938 um
stéttarfélög og vinnudeilur.
Fyrgreint brot Bæjarútgerðar-
innar á oftnefndri samþykt
heimilaði ekki stefnda að stofna
til vinnustöðvunar, því það var
atriði, sem heyrði undir Félags-
dóm að úrskurða, og var því
vinnustöðvunin óheimil sam-
kvæmt 17. gr. nefndra laga, er
leggur bann við vinnustöðvun
út af atriðum, sem Félagsdóm-
ur á úrskurðarvald um. Á sama
hátt var og óheimil vinnustöðv-
un, sem beint var gegn hinu
nýja verkamannafélagi, sem
virðist hafa verið stofnað að
lögum. Og allsherjaratkvæða-
greiðslan, sem fram fór 17. og
18. þ. m. í Hlíf, getur ekki leyst
það félag (stefnda) undan sekt-
argreiðslu fyrir að hafa á ólög-
mætan hátt hafið vinnustöðv-
un. Það verður því að dæma
stefnda í sekt fyrir þetta fram-
ferði sitt, og þykir hún hæfilega
ákveðin kr. 1000,00.
Kröfur stefnda.
Stefndi hefir undir rekstri
málsins haft uppi þá kröfu, sbr.
53. gr. 1. nr. 80/1938, að stefn-
andi verði dæmdur í sekt fyrir
framangreint brot sitt á sam-
þyktinni frá 13. september
1937. Stefnandi hefir mótmælt
kröfu þessari og krafist sýknu
af henni. Með því að ekki er í
ofannefndri samþykt kveðið á
um nein viðurlög fyrir brot á
henni, og lög nr. 80/1938 gera
ekki ráð fyrir slíkum viðurlög-
um, verður krafa þessi ekki tek-
in til greina. Þá hefir stefndi
krafist bess, að stefnandi verði
dæmdur til þess að greiða
skaðabætur fyrir tjón það, er
meðlimir Hlífar hafi orðið fyrir
vegna samningsrofa af hálfu
stefnanda. Hefir stefnandi ein-
dregið mótmælt kröfu þessari,
og með því að hún hefir ekki
verið nægilega rökstudd af
hálfu stefnda, verður hún ekki
tekin til greina.
Loks hefir stefndur gert þá
kröfu 1 máli þessu, að stefn-
andi verði dæmdur í refsingu
fyrir ólöglega atvinnukúgun,
sbr. 4. gr. laga nr. 80/1938, í
sambandi við stofnun Verka-
mannafélags Hafnarfjarðar.
Stefnandi hefir mótmælt kröfu >
Stefnandi, Bæjarútgerð Hafn
arfjarðar, hefir gert þá réttar-
kröfu, að vinnustöðvun sú, er
Verkamannafélagið Hlíf hóf
hjá stefnanda þann 16. þ. m.,
verði dæmd ólögleg og að nefnt
verkamannafélag verði dæmt
til greiðslu skaðabóta og sekta
auk málskostnaðar.
Með framlögðum gögnum er
upplýst, að tilgangur vinnu-
stöðvunarinnar var sá, að knýja
fram ákvörðun um kaup og
kjör. Það er og upplýst, að
stefndur hefir ekki fullnægt á-
kvæðum 15. og 16. gr. laga nr.
80/1938 um framkvæmd slíkr-
ar vinnustöðvunar, og ber því
að taka kröfur stefnanda til
greina og dæma stefndan til
greiðslu skaðabóta og sekta,
auk málskostnaðar.
Stefndur, Verkamannafélag
ið Hlíf, hefir gert þær kröfur,
1. að Bæjarútgerð Hafnar-
fjarðar verði dæmd í skaðabæt-
ur og sekt fyrir ólögleg samn-
ingsrof,
2. að Bæjarútgerðin verði
dæmd í þyngstu refsingu, sem
lög leyfa fyrir ólöglega at-
vinnukúgun, og
3. að Bæjarútgerðin verði
dæmd til greiðslu málskostn-
aðar.
Um 1. Hinn 13. sept. 1937 var
í Verkamannafélaginu Hlíf
gerð fundarsamþykt um kaup
og kjör verkamanna þar. í 1. gr.
þessarar samþyktar segir svo,
að meðlimir Hlífar og Sjó-
mannafélags Hafnarfjarðar
skuli sitja fyrir allri vinnu.
Síðar í samþyktinni koma svo
atkvæði um vinnukjör. Sam-
þykt þessi var send öllum
helztu atvinnurekendum í
Hafnarfirði og þar á meðal
stefnanda þessa máls. Síðan
samþykt þessi var gerð hefir
henni verið hlýtt af atvinnurek-
endum, nema þegar Hlíf hefir
gefið undanþágu frá henni
samkvæmt skriflegri beiðni at-
vinnurekenda, þar á meðal
stefnanda.
Hinn 15. febrúar 1939 var á
fundi í Hlíf staðfestur samning-
ur, sem stjórn félgsins hafði
þann dag gert við nokkra at-
vinnurekendur í Hafnarfirði og
jafnframt samþykt að stöðva
alla vinnu hjá þeim atvinnu-
rekendum, er neita að gerast
aðiljar að samningnum".
Stefnandi, Bæjarútgerð Hafn
arfjarðar, neitaði að gerast að-
ili að samningi þessum, en
samdi hins vegar við Verka-
mannafélag Hafnarfjarðar, sem
þá var nýstofnað og telja verð-
ur lögformlegan samningsað-
ila samkvæmt 5. gr. laga nr.
80/1938. Framangreindri sam-
þykt framfylgdi stefndur með
því að hindra vinnu hjá stefn-
anda frá og með 16. þ. m.
þessari og krafist sýknu. Um
þetta atriði hafa verið leidd 4
vitni. Vitnisburður eins vitnis-
ins, Hafliða Jónssonar, skiftir
ekki máli í þessu sambandi, því
að hann fjallar um atburði, sem
gerðust fyrir gildistöku laga nr.
80/1938, og með framburði
hinna vitnanna er það ekki á
neinn hátt sannað, að forstjóri
eða forráðamenn Bæjarútgerð-
arinnar hafi gerst sekir um
brot á áðurnefndri 4. gr. laga
nr. 80/1938. Ber því að taka til
greina sýknukröfu stefnanda að
því er þetta málsatriði snertir.
Eftir atvikum þykir rétt að
málskostnaður falli niður.
ÞVÍ DÆMIST RÉTT VERA:
Stefndur, Verkamannafélag-
ið Hlíf í Hafnarfirði, greiði 1000
króna sekt til ríkissjóðs, og skal
hún greidd innan 15 daga frá
lögbirtingu dóms þessa, að við-
lagðri aðför að lögum.
Að öðru leyti skulu aðiljar
máls þessa, Bæjarútgerð Hafn-
arfjarðar og Verkamannafélgið
Hlíf, vera sýknir hvor af annars
kröfum í máli þessu.
Málskostnaður falli niður.
Hákon Guðnumdsson.
Gunnl. E. Briem.
Sverrir Þorbjarnarson.
í málflutningi sínum hér fyrir
dómi hefir málflutningsmaður
stefnanda neitað því, að stefn-
andi hafi viðurkent taxtann
sem samning eða viljað vera
bundinn af honum sem slíkum.
Stefnandi telur sér því heimilt
að víkja frá taxtanum hvenær
sem er og án fyrirvara.
Dómurinn verður að líta svo
á, að Hhf hafi með hinum nýja
samningi við nokkra atvinnu-
rekendur og með samþyktinni
um að stöðva vinnu hjá þeim
atvinnurekendum, sem ekki
vildu gerast aðiljar að þeim
samningi, lýst því yfir, að hún
vildi ekki vera lengur bundin
við taxtann frá 13. sept. 1937
sem slíkan. Enn fremur verður
dómurinn að líta svo á, að Bæj-
arútgerð Hafnarf jarðar hafi með
því að neita að ganga að hinum
nýja samningi og með því að
semja við Ve . .ramannafélag
Hafnarfjarðar, heldur ekki vilj-
að vera lengur bundin af taxt-
anum. Kemur því til álita,
hvort aðiljar máls þessa, ann-
arhvor eða báðir, hafi getað felt
niður taxta þennan fyrirvara-
laust.
í 6. gr. laga nr. 80/1938 seg-
ir, að allir samningar um kaup
og kjör verkafólks skuli vera
skriflegir og samningstími og
uppsagnarfrestur tilgreindur.
Ella teljist samningstími eitt ár
og uppsagnarfrestur þrír mán-
uðir. Dómurinn verður nú að
líta svo á, að -amkvæmt ótví-
ræðum ákvæðum greinarinnar,
þá eigi hún eingöngu við þá
gjörninga, sem báðir áðiljar
hafi skriflega og ótvírætt lýst
yfir, að þeir vilji vera bundnir
við í öllum atriðum. Komi því
ákvæðin um uppsagnarfrest
ekki til framkvæmda, nema
samningar, sem fullnægja þess-
um skilyrðum, liggi fyrir.
Þessa skoðun telur dómurinn
ótvírætt styðjast við meðferð
og afgreiðslu laga um stéttarfé-
lög og vinnudeilur á Alþingi
1938. Við aðra umræðu málsins
í Neðri deild kom fram svo-
hljóðandi breytingartillaga við
6. gr. frumvarpsins:
„Taxti stéttarfélags um
kaup, kjör og vinnuskilmála,
sem hefir verið opinberlega
auglýstur eða tilkyntur at-
vinnurekanda, skal gilda sem
skriflegur samningur, ef at-
vinnurekandi hefir farið eftir
honum með greiðslur eða til-
högun kjara eða vinnuskilyrði,
eða ekki mótmælt honum þegar
eftir að hann hefir verið aug-
lýstur eða tilkyntur honum. Sé
samningstíminn ekki tilgreind-
ur, telst hann eitt ár, og sé upp-
sagnarfrestur ekki tilgreindur,
telst hann 3 mánuðir.“
Framh. á 3. síðu.
SératMi Sigurgeirs Siguriúai-
soiar eg Guðjóns Guðjónssoiar.