Alþýðublaðið - 02.03.1939, Blaðsíða 3

FIMTUDAG 2. MARZ 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Beimsðkn fiarðars Þorsteinssonar
a kennarastofu Henntaskólans.
— --.———
Skýrsla Stelngrfims Pálssonar kennara.
*------------------------♦
I ALÞVÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. yALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÖSINU
(Inngangur frá Hveríisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
490S: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUFRENTSMIÐJAN
1-------------------------
Hinir nýin vinir
• Féiaisððis.
ESS munu fá dæmi, aS les-
endum blaða hér á landi
hafi verið boðið upp á eins and-
styggilegán skrípaleik og þann,
sem blöð íhaldsmanna og kom-
múnista hafa leikið í sambandi
við þátt Félagsdóms í Hafnar-
fjarðardeilunni.
Frá því, að það varð kunn-
ugt, að til kasta Félagsdóms
kæmi, að fella úrskurð í þeirri
deilu, taldi Alþýðublaðið og Al-
þýðuflokksmenn yfirleitt það
sjálfsagt, að þeim úrskurði
yrði hlýtt, hver svo sem hann
yrði. Það hefir líka verið gert,
enda; þótt urskurðurinn væri
andstæðingum Alþýðuflokksins
— íhaldsmönnum og kommún-
istum, mjög í vil. Hinsvegar
hafa bæði Alþýðublaðið og
Tíminn gagnrýnt úrskurðinn og
alveg ótvírætt látið þá skoðun
í ljós, að hann hafi ekki við
lög að styðjast, og Guðmundur
I. Guðmundsson lögfræðingur,
sem er einn af höfundum laga-
bálksins um stéttarfélög og
vinnudeilur, hefir fært lög-
fræðileg rök fyrir því, sem eng-
inn lögfræðingur hefir enn
treyst sér í móti að mæla, að
úrskurður Félagsdóms feli í sér
hreint og beint brot á hinni
nýju vinnulöggjöf.
Út af þessari rökstuddu
gagnrýni á úrskurði Félagsdóms
hafa blöð íhaldsmanna og
kommúnista hafið upp mikið
vandlætingaróp, sem varla get-
ur farið hjá, að komi lesendum
þeirra einkennilega fyrir sjónir.
„Ósæmileg aðdróttun“ hrópaði
Morgunblaðið upp í fyrradag.
„Árásir á Félagsdóm“ bergmál-
aði í Þjóðviljanum í gærmorg-
un. „Tíminn tortryggir Félags-
dóm“ bætti Vísir við seinni-
partinn í gær! Öll eru þessi
blöð íhaldsmanna og kommún-
ista full vandlætingar yfir
þeirri ósvífni, að nokkur skuli
leyfa sér það að gera athuga-
semdir við úrskurð Félagsdóms.
,.Þér ferst Flekkur að gelta,“
mætti segja við hvort, þessara
blaða um sig. Það söng öðru-
vísi í tálknunum á þeim fyrir
nokkrum dögum, áður en Fé-
lagsdómur felldi úrskurð sinn í
Hafnarfjarðardeilunni. Þá var
umhyggjan fyrir virðingu Fé-
lagsdóms ekki á alveg eins háu
stigi og hún er í dag/
Daginn áður en Félagsdómur
felldi úrskurð sinn flutti Vísir
eftirfarandi lýsingu á meiri-
hluta þeirra manna, sem dóm-
inn sátu, svo sem til þess að
auka virðingu manna fyrir úr-
skurði hans:
„Dómurinn er skipaður af
tveimur óvinveittum aðilum
(Hlíf), en þriðji maður, — sem
í þessu tilfelli verður oddamað-
ur, — hefir ekki frekar vit á
lögum «ð« lagatúlkun, en kött-
urinn á sjöstirninu, en hefir
auk þess enga reynslu að
styðjast við vegna æsku sinnar,
enda er hann nýsloppinn af
skólabekknum.“ (Vísir 24. febr.
1939.)
Og tveimur dögum áður,
þegar fullvíst var orðið um
skipun Félagsdóms og málflutn
ingur fyrir honum var nýbyrj-
aður, sagði Þjóðviljinn:
„Félagsdómur er orðinn að
ómerkri endemisstofnun í hönd-
um Alþýðuflokksbroddanna. . .
.... Dómurinn mun hljóta
verðskuldaða fyrirlitningu allr-
ar alþýðu. Enginn verkamaður
tekur mark á úrskurði slíkrar
stofnunar. Þessi dómur hefir
dæmt sig sjálfur. Úrskurður
hans er markleysa ein og
VERÐUR AÐ ENGU HAFÐ-
UR.“ (Þjóðviljinn. 22. febr.
1939).
Þannig var virðingin, sem
blöð íhaídsmanna og kommún-
ista báru fyrir Félagsdómi fyrir
rúmri viku síðan. Og af orðum
þeirra má nokkurn veginn gera
sér í hugarlund, hvernig flokk-
ar þeirra hefðu snúizt við úr-
skurði hans, ef hann hefði ekki
gengið þeim í vil. En nú ætla
þau að rifna af vandlætingu yf-
ir svo litlu, að blöð annara
flokka skuli leyfa sér að rök-
ræða niðurstöðu dómsins! Fyrr
má vera ósvífni en að bjóða ís-
lenzkum blaðalesendum upp á
slíka hræsni!
En hvað hefir Félagsdómur
gert, að hann skuli allt í einu
og svo óvænt hafa eignazt slíka
menn fyrir vini?
Bón.
Þeir, sem einu sinni kaupa
ódýra bónið í lausri vigt hjá
okkur, kaupa aldrei annað bén.
RHEKKA
Ásvallagötu 1, sími 1878, Bevg-
staðastræti 33, sfmi 3148, eg
Njálsgötn 48.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
(Nl.)
Að sjálft fjöregg íslenzku
þjóðarinnar sé það, að menn-
ingarleg sambúð við Norður-
lönd sé sem allra mest, eins
og þeir R. Kvaran (og
Sveinn Björnsson?) halda
fram, er meinlega hlægileg og
skaðleg villa, því íslenzka menn
ingin dregur næringu úr sín-
um eigin rótum, en er ekki, eins
og virðist vaka fyrir landkynni
og sendiherra okkar, sníkju-
menning, er sé rótlaus, ef hinna
Norðurlandanna missi við.
En hverjum dettur svo í hug,
að menningarsamband okkar
við hin Norðurlöndin þurfi að
slitna, þó við skiljum við
Dani? Þurfa þau að slitna við
Noreg? Vel má vera að margir
Danir verði gramir þegar ís-
lendingar skilja við þá, en þarf
menningarsambandið að slitna
um leið? Víst er, að vondir
urðu margir Svíar, þegar Norð-
menn sögðu skilið við þá, en
menningarsambandið rofnaði
aldrei, og urgurinn milli þeirra
hvarf á fáum árum, og »r sam-
FYRIR nokkrum dögum
skýrði Alþýðublaðið frá
einkennilegri heimsókn, sem
Mentaskólinn fékk af Garðari
Þorsteinssyni hæstaréttarmála-
flutningsmanni hér í bænum.
Hafði blaðið upplýsingar sínar
um þann viðburð frá einum af
kennurum skólans.
En nú hefir Alþýðublaðinu
borist ítarleg skýrsla frá hlut-
aðeigandi kennara sjálfum,
Steingrími Pálssyni. Er það
greinargerð hans til rektors
Menntaskólans um málið. Hefir
hann beðið Alþýðublaðið að
birta skýrsluna, þar eð Morgun-
blaðið hefir neitað honum um
rúm fyrir hana.
Fer skýrslan orðrétt hér á
eftir:
„Til rekstors Menntaskólans
í Reykjavík.
Að gefnu tilefni vil ég taka
fram eftirfarandi:
í fyrstu kennslustund. föstu-
daginn 10. febr. hafði ég skrif-
legt próf í sögu í 3. bekk B.
Er ég kom inn í bekkinn, höfðu
nemendur dreift borðum sín-
um, og lét ég þá niðurröðun
haldast, er þeir höfðu þegar
gert.
Er ég hafði lokið upplestri
prófverkefnis, veitti ég því at-
hygli, að Hilmar Garðars, sem
sat í borði skáhalt fram af
kennaraborði, tók eigi strax til
vinnu sinnar, en einblíndi án
afláts á blöð Garðars Jónssonar,
er sat til hægri handar honum
og skrifaði af kappi.
Bilið milli borða piltanna var
eigi meira en svo, að ég taldi
þegar ótvírætt, að Iiilmar gæti
að meira eða minna leyti fylgst
með því, er Garðar ritaði nið-
I komulagið milli Norðmanna og
Svía betra nú, en nokkru sinni
meðan þeir höfðu sama konung.
En af því að Danir eru, eins og
Svíar, öndvegisþjóð í menningu
— myndi fljótt hverfa urgurinn
úr þeim, og sambúðin verða að
fáum árum liðnum betri en hún
var meðan við vorum í stjórn-
arfarslegu sambandi við þá.
R. Kvaran segir: „Ef svo tæk-
ist til, að íslendingar slitu öllu
sambandi við Dani, gæti ekki
hjá því farið, að á Norðurlönd-
um yrði á slikar ráðstafanir
litið þeim augum, sem okkur
væri aö reka í burtu frá þeim.“
Ég held að þetta sé fjarstæða
um Norðurlöndin almennt, þó
þetta kunni að vera rétt um
Danmörku. En jafnvel þó það
væri rétt, getur það engin á-
hrif haft á ákvarðanir okkar ís-
lendinga, því við getum aldrei
farið eftir öðru en því, sem við
sjálfir álítum að okkur sé bezt.
Grýiur.
Eg er s&mdóma R. Kvaran
um að þetta mál ®igi að ræðast
----------«,----------
ur, ef hann héldi uppteknum
hætti um að horfa á blöð hans.
Gaf ég Hilmari þegar í skyn
með tilliti mínu, að ég fylgdist
með atferli hans, en hann lét
sig það engu skipta. Hlaut
honum þó að vera að fullu
ljóst,. að þetta athæfi væri hon
um með öllu óheimilt.
Ákvað ég þá að hafa ekki orð
á þessu við hann, en taldi mér
skylt að fylgjast eftir beztu
föngum með vinnubrögðum
hans. Hafði ég næsta góða að-
stöðu til þess, því að borð Hilm-
ars stóð næstum rétt hjá kenn-
araborðinu, en þar stóð ég
mestan hluta próftímans — til
þess að sjá sem bezt yfir bekk-
inn. Þegar Hilmar hóf að rita
niður úrlausnir, hafði Garðar
skrifað alllangt mál, en borð
hans var eigi lengra frá mér
en svo að ég mátti gjörla sjá,
hverju rúmi hann varði til ein-
stakra úrlausna og 1 hverri röð
hann færði svargreinarnar inn
á blöð sín.
Allan próftímann hélt Hilm-
ar uppteknum hætti um að
stara á blöð Garðars, lengur
eða skemur í senn, og hafðist
þá ekki að, en ritaði niður á
blað sitt þess á milli. Þar eð
hann sat svo nærri kennara-
borði, gat ég mæta vel séð, í
hverri röð hann svaraði ein-
stökum atriðum verkefnisins.
Þegar ég að prófi loknu bar
saman úrlausnir piltanna, komst
ég að raun um, að þeir höfðu
svarað flestum meginatriðum
verkefnisins í sömu röð og
mörgum á mjög líkan hátt. Út
af fyrir sig var samsvörunin í
efnismeðferð og efnisskipun úr-
lausnanna eigi þannig, að hún
gæti talizt óyggjandi sönnun
um sekt piltsins. En með hlið-
með mikilli stillingu. Þess vegna
kann ég hálf illa við, að hann
sé að reyna að hræða lands-
menn með ógnum þeim, er
dynji yfir okkur, ef við slepp-
um alveg handleiðslu Dana. En
slík tilraun til að hræða, er það,
er hann segir, að ísland verði
sem rekald um heimshöf menn-
ingarinnar, (ef Dana missi við).
Samskonar grýla er það, þegar
hann talar um fjárhagsleg öfl,
sem togi í ísland. Eins og kunn-
ugt er, hafa tveir stærstu stjórn
málaflokkarnir í landinu, Sjálf-
stæðisflokkurinn og Framsókn-
arflokkurinn, reynt að níða
hvorn annan niður á þann hátt,
að blöð Sjálfstæðisflokksins
hafa haldið því fram, að Fram-
sóknarflokkurinn væri búinn
að setja landið á höfuðið, en
blöð Framsóknarflokksins hins
vegar haldið fram, að Sjálf-
stæðisflokkurinn væri búinn að
koma Reykjavík á kúpuna.
Hvorugur flokkanna hefir
grætt neitt á þessu. Áhrifin
hafa eingöngu orðið þau, að ó-
hug hefir slegið á fjölda manns
yfir því hvað fjármálaástand
vort væri bágborið. Hið sanna
í þessu máli er þó það, að ekki
þarf nema eitt eða tvö góðæri
til þess að koma öllu í lag. Það
er næsta eðlilegt, að fjárhags-
afkoma okkar sé ekki góð, eftir
undanfarinna ára aflatregðu og
lágt afurðaverð. Hlýtur hver og
sjón af allri íramkomu hans í
prófinu, er ég þegar hefi getið
og taldi veigamesta atriðið, leit
ég svo á, að svo sterkar líkur
væru fyrir því, að Hilmar hefði
haft nokkur not af blöðum
Garðars, að ég hefði ærna á-
stæðu og íullan rétt sem kenn-
ari til að láta einkunn hans nið-
ur falla í það sinn.
Þess má geta, þótt eigi varði
þetta mál beint, að hér yar eigi
um próf að ræða, er hefði neina
úrslita þýðingu fyrir heildar-
einkunn piltsins í ofangreindri
námsgrein, heldur svokallað
skyndipróf, háð í því skyni að
fá nokkurt yfirlit yfir kunnáttu
nemenda í því, er þeir höfðu
lesið frá því um áramót.
Föstudaginn 17. febr. afhenti
ég nemendum úrlausnir prófs-
ins í kennslustund, fór nokkr-
um orðum um meðferð hvers
einstaks nemanda á efninu og
gat einkunna. Um úrlausn
Hilmars gat ég þess, að ég
hefði eigi séð mér fært að
gefa fyrir hana, af því að ég
liti svo á, að hann hefði sýnt
ótvíræða viðleitni til að hagnýta
sér þá aðstöðu, er hann hefði
haft til að afla sér óheimillar
aðstoðar við lausn verkefnisins
og teldi mig hafa miklar líkur
til að ætla, að sú viðleitni hefði
meiri eða minni árangur bor-
ið.
Gat ég þessa fýrst og fremst
hinum til varnaðar og tók ský-
laust fram, að svo mundi fara
hverjum þeim í bekknum, er
ég stæði að því sama. Að öðru
leyti ræddi ég það mál eigi
nánar, enda var pilturinn eigi
viðlátinn.
Ég get hiklaust viðurkennt,
að ónærfærnislegt hafi verið af
mér að birta minn dóm um úr-
einn að játa, er hlutlaust lítur á
málin, að afkoman sé þó mun
betri en við hefði mátt búast,
því mörg úrræði þekkir þjóðin
nú, sem hún ekki kunni að nota
fyrir 10 árum.
Það er mjög algengt meðal
vor, þegar mörg góðæri koma
í röð, að menn haldi þá að þeim
linni aldrei, og hagi sér eftir
því, þ .e. eyði llu jafnótt, eða
leggi það alt í ný fyritræki, svo
ekkert er til vara, þegar lakari
tímar koma. Á sama hátt virð-
ast menn alment álíta, þegar
léleg ár koma, að aldrei muni
koma aftur góðæri. Við erum í
fjárhagslegri öldudæld nú. en
geturn eftir eitt eða tvö ár ver-
ið komnir á ölduhrygginn. En
hvað sem fjárhag okkar viðvík-
ur, þá geta Danir, eða sam-
bandið við þá, ekki bjargað
okkur úr fjárhagsvandræðun-
um, og engir nema við sjálfir.
N ýfundnalands-grýlan.
Nokkuð hefir gætt þess, að
menn létu í Ijós ótta víð af-
skifti Englendingá, ef svo færi
að við gætum ekki staðið í skil-
um með vexti og afborganir af
enskum skuldum ríkisins. En
vextir af þessum ensku skuld-
um eru 1128 þús. kr. og afborg-
anir 52ý þús. kr. eða vextir og
afborganir samtals innan við
1% millj .króna. Reynt hefir
verið að nota þeta sem grýlu á
lausn piltsins að honum fjar-
verandi, og þykir mér leitt, ef
hann hefir tekið það atriði
nærri sér sérstaklega, en að
sjálfsögðu hljóta slík mál alltaf
að varða að einhverju leyti
bekkinn sem heild, og á hinn
bóginn vil ég leggja það í dóm
rektors og samkennara minna,
hvort þeir telji það atriði nægi-
legt tilefni þeirra fruntalegu á-
sakana, er fram hafa komið
gegn mér einmitt í því sam-
bandi.
Að aflíðandi hádegi sama
dags og ég afhenti próflausn-
irnar, kom faðir Hilmars, hr.
hæstaréttarmálaflutningsmaður
Garðar Þorsteinsson inn í
kennarastofu Menntaskólans,
vatt sér að mér með gusti mikl- ,
um og hellti yfir mig ókvæðis
orðum út af þessu máli.
Kvað hann helbera lygi, að
pilturinn hefði nokkurrar
hjálpar notið í prófinu eða
nokkra tilraun gert í þá átt,
Færði hann sem rök fyrir
því, að borð þeirra Hilmars og
Garðars hefðu staðið þannig, að
engri hjálp hefði verið unnt við
að koma. Var auðheyrt, að
hann taldi sig vita allt um þetta
mál sýnu betur en ég, og er
mér eigi aAfullu ljóst, hvaðan
honum hefir komið öll sú
speki.
Þá var hann og með dylgjur
um pólitíska hlutdrægni af
minni hálfu og hafði að lokum í
hótunum við mig. Hirði ég ekki
að tilfæra stóryrði hans hér, en
ég leyfi mér að benda á, að
margir kennarar voru staddir í
kennarastofunni, og munu þeir
geta borið um, hvað okkur fór
á milli. Var framkoma mannsins
miður prúðmannleg og skaps-
munirnir svo úr jafnvægi, að
hann var eigi mælandi máli.
Um þá tvo pilta, sem hér eiga
hlut að máli, vil ég að síðustu
taka þetta fram:
Garðar Jónsson er bezti sögu-
maður bekkjarins og hefir ætíð
skilað beztum úrlausnum í
skriflegum prófum. Var svq
einnig að þessu sinni.
Allan þann tíma, er ég hefi
kennt Hilmari Garðars, hefir
mér líkað hið bezta við hann.
Frh. á 4. síðu.
sj álfstæðisviðleitni þj óðarinnar,
og finst mér, að bak við orð'
Ragnars Kvaran, um að togað
sé í okkur fjárhagslega, sé sams
konar tilraun til þess að hræða.
En hverju er þessu að svara? í
fyrsta lagi því, a ðvið látum
aldrei koma til þess, að við
greeiðum ekki af lánum, er ía-
lenzka ríkið hefir fengið er-
lendis, eða hefi rábyrgst. Því
við geturn alt af borgað það
hvernig sem árar, og við hætt-
um aldrei að borga, vegna þess
að a fþví leiddi, að við fengjum
engin ný lán, sem okkur verða
þó nauðsynleg í framtíðinni, til
þess að geta notfært okkur til
fulls hinar miklu auðlindir
landsins. Það er þessi afleiðing
af því að hætta að borga, sem
við óttumst, en engin önnur. Ef
við ekki borguðum ensku auð-
mönnunum, sem eiga íslenzk
ríkisskuldabréf, í eitt eða tvö
ár, myndi ekki ske annað en
það, að þeir yrðu að bíða. Það
er barnaskapur að hugsa sér,
að brezka ríkið fari af stað með
ofbeldi, í hvert skifti, sem fjár-
aflamenn þess eiga eitthvað fé
útistandandi, sem ekki er greitt
á réttum tíma.
Töluvert hefir verið talað hér
manna á milli um að Bretar
gætu farið með okkur eins og
Nýfundnaland, en það land er
í hengjandi skuldum, einkum
FrH. á 4. síðu. •
Ólafur Friðriksson:
Ijálfstæðismál fslendinga.
-----■»-----
MhDgasemdir við grein Ragnars Kvaran.