Alþýðublaðið - 04.03.1939, Blaðsíða 3

LAUGARDAG 4. MARZ 1939
ALÞYÐUBLAÐIÐ
vinnslu, hitaveitu og skipa-
VIKAN sem lelð
I ALÞtÐUBLAÐBÐ
RITSTJÓBI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru han*:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guömunds. heima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Sextio milljónir.
MAÐUR er nefndur Púlli.
Hann kom dag nokkurn
til efnamanns eins hér í bæn-
um og skýrði honum frá því, að
nú hefði hann tekið þá ákvörð-
un, að „bórga allar sínar
skuldir.“ Þótti manninum
þetta góður ásetningur og
hafði 'orð á því,1 en þá, dró
Púlli víxil upp úr vasanum og
bað manninum að skrifa upp á
víxilinn, því öðru vísi gæti hann
ekki „greitt upp“ skuldirnar og
helzt þyrfti víxillinn að vera
dálítið hærri en „allar skuld-
irnar“ því hann þyrfti ýmis-
legt að taka sér fyrir hendur
annað en borga þær upp.
Þeim, sem heyrt hafa þessa
sögu af hinum orðheppna og
gamansama Púlla, hlýtur að
hafa Immið hún til hugar, er
þeir lásu hiria löngu grein Héð-
ins Váldimarssonar, formanns
kommúnista „út á við“ í Þjóð-
viljanum, 2. þ. m. Er sú hug-
mynd, sem þar kemur fram,
svo nauðalík hugmynd Púlla,
að þar má varla milli sjá. í
grein sinni gerir H. V. grein
fyrir því, hvernig ’hinn nýi
flokkur hans hyggst að leysa
öll vandrseði þjóðarinnar í ein-
um hvelli.
Ráðið er, segir hann, að taka
60 milljón króna lán „í útlönd-
um,“ borga upp allar ríkis-
skuldirnar, lausaskuldir bank-
anna og verja svo „afgangin-
um“ til þess að auka og efla
atvinnulífið, með því m. a. að
kaupa ný skip, stofna til málm-
vinnslu, koma upp hitaveitu o.
m. fl.
Það er næsta furðulegt, að
það skuli vera hagfræðingur,
sem skrifað hefir þessa grein,
og enn furðulegra er það, að
það skuli vera maður, sem um
mörg ár hefir tekið þátt í
stjórnmála-r og fjármálalífi
þjóðarinnar, og hlýtur að vera
þar öllum hnútum kurinugur.
Engum ætti að vera það
kunnara en H. V. hvílíkum erf-
iðleikum það er og hefir verið
bundið fyrir okkvjr að fá nokk-
ur stærri lán erlendis síðustu
árin. Má þar t. d. benda á hita-
veitulánið, sem borgarstjóri
var heilt ár að reyna að fá og
ýmsir aðrir menn hafa einnig
gert tilraunir til að útvega, en
alt árangrslaust. Öllum er ljóst,
að engin bót verður ráðin á
vandræðum útgerðarinnar með
því eingöngu að „taka lán“
til nýrra skipakaupa, því
af niðurstöðum togaranefndar-
innar er sýnt, að togararnir
geta ekki bo'rið sig, þó þeir
standi undir engum skuldbind-
ingum öðrum en réttmætu við-
ingarverði sínu, eins og það er
nú. Það er hið lága verð út-
flútningsverðmætanna, sem
veldur því, að þeir bera sig
ekki, og ekki hækkar það, þó
t«ki8 v#rði „lán“ til málm-
kaupa.
H. V. hlýtur og að
vita, að fjármálamönnum
annara þjóða er kunn-
ugt um ástand atvinnu-
veganna hjá okkur. Þeir vita,
að bankar þjóðarinnar hafa
tapað milljónum á ári hverju
nú um 8 ára skeið á sjávarút-
veginum svo af því er ljóst, að
sú áhætta er mikil, sem fylgir
því að leggja fé í útgerð meðan
svo er.
Á þetta atriði er ekki minnst
einu einasta orði í hinni löngu
grein H. V., en það er þó ein
mitt þetta vandamál, sem fyrst
þarf að leysa. Þetta vandamál
sem mest kallar að. Það er slá-
andi dæmi um bardagaaðferðir
og málsmeðferð kommúnist-
anna, að einmitt á það atriðið,
sem mestu máli skiftir, er ekki
minnst einu einasta orði. Hins
vegar er elgurinn vaðinn um
milljóna lán, sem taka 'eigi til
að borga öllum alt og að
nota til að kaupa skip —
sem að líkindum geta ekki bor-
ið sig eins og ástatt er ,—
og grafa málma, sem með öllu
er ósannað að séu fyrir hendi,
í nægilega stórum stíl, til þess
það svari kostnaði að vinna þá.
Ofan á allt þetta bætist svo
það, að þær 60 milljónir króna
sem H. V. ætlar að taka að láni
— hrökkva ekki nærri því fyrir
þeim skuldum, sem hann ætlar
að greiða með þeim, hvað þá
heldur að nokkuð verði eftir til
frjálsra gjaldeyrisafnota eða til
kaupa á nýjum tækjum.
H. V. ætlar að borga ríkis-
skuldirnar, þær eru 46 millj.
króna. Hann ætlar að borga
lausaskuldir bankanna, þær eru
um 8 milljónir króna. Hann
ætlar að greiða innifrosna féð,
sem lágt er áætlað 4—5 millj.
króna. Eru þá farnar 58—59
milljónir króna. Og ekki er síð-
ur þörf að greiða upp mörg van-
skilalán bæjar- og sveitarfélaga
erlendis en ríkisskuldirnar, og
þá eru þessar 60 milljónir fam-
ar og meira til. Er þá eftir
að byggja hitaveituna, sem
kostar a. m. k. 6 milljónir kr.
og þá er enn eftir að kaupa tog-
arana, „festa gengið“ og gera
allar þær framkvæmdir á
sviði atvinnulífsins, sem
hann talar um. Sýnir þetta
eitt út af fyrir sig, hversu gjör-
samlega vanhugsaðar þessar
bollaleggingar allar eru og
beinlínis út í hött.
Því ber ekki að neita, að
sjáKsagt er að fylgja fram þeirri
stefnu Alþýðuflokksins, að ráð-
ist sé í aukningu útgerðarinnar
og annars atvinnurekstrar, en
það er vonlítið og verður ekki
að gagni ef ekki er fyrst séð fyr
ir því að sá atvinnurekstur geti
borið sig. H. V. ætti að reyna
að selja olíu hér á landi í 8
ár með stórfelldu tapi á hverju
ári. Hann mundi þá skilja þýð-
ingu þess, að útgerðin verð-
ur að geta staðið á eigin
fótum, ef vel á að fara.
Að lokum segir H. V.:
„Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn — mun
bjóða samvinnu í þessu skyni
öllum þeim öflum innan hinna
flokkanna, sem vilja gera stór
átök um viðreisn þjóðarinnar.“
Hvaða „öfl“ ætli þetta séu,
sem H. V. ætlar að bjóða sam-
vinnu? Ætli það séu íhaldsöfl-
in, sem staðið hafa með honum
og flokksbræðrum hans, komm.
únistum, að ofbeldinu í Hafnar-
firði? Við þau „öfl“ hafa þeir
haft nánasta samvinnuna hing-
að til.
En þó sú „samvinna“ náist
við íhaldsöflin, er hætt við að
H. V. reki sig á eitt „afl“, er
hann fcr á stað í laitina að hlnu
ESSI vika, sem nú er að
h'ða, hefir ekki verið afla-
sæl og þó mun hafa verið held-
ur meiri afli þessa viku en þá
síðustu, enda voru gæftir þá
miklu stirðari. Beituleysi haml-
aði og mjög bátum í öllum eða
flestum verstöðvum allan
<•*
febrúarmánuð. Þrátt fyrir þáð
þó að febrúar hafi reynst nokk-
ru tregari en janúar, er aflinn
nú orðinn miklu meiri en á
sama tíma í fyrra. eða alls 7211
smálestir, en í fyrra á sama
tíma aðeins 3342 smálestir. —
Menn vænta þess í öllum ver-
stöðvum, að ef gæftir verða og
beita fæst, þá verði áframhald-
andi sæmilegur afli og vertíðin
betri en margar undanfarnar
vertíðir. Er það gleðiefni, þar
sem gera má og ráð fyrir rýmri
saltfiskmarkaði á þessu ári
meðal annars vegna breyttra
aðstæðna í því landi, sem áður
var aðalmarkaðsland okkar, á
Spáni.
Dregur til úrslita á Spáni.
Allt bendir til þess, að úrslit-
in í hinni löngu og harðvítugu
borgarastyrjöld á Spáni, sem er
þó í raun og veru innrásar-
styrjöld fasistaríkjanna, séu
skammt imdan. Lýðræðisrík-
in, Frakkland og Stóra-Bret-
land, hafa viðurkennt stjórn
uppreisnarmanna sem hina lög-
legu stjórn landsins, forsetinn
Azana hefir sagt af sér og
Franco undirbýr hina síðustu
sókn sína. Virðist hetjuhugur
lýðveldishersins ótrúlega mik-
iíl, þar sem honum hlýtur að
vera ljóst, að vörnin er orðin
vonlaus og að hann stendur
einn, svikinn af öllum, gegn
öllum heiminum. En sumir
menn eru það miklir, að þeir
vilja heldur láta lífið en gefast
upp íyrir ranglætinu og kúg-
urunum. Það er athyglisvert, að
þeir mennirnir, sem mestan
hetjuhug sýna af forystumönn-
um Spánar í þessari baráttu
fyrir frelsinu, eru jafnaðar-
mennirnir — Dr. Negrin og del
Vayo.
„Bara síma, þá kemur það.“
í vetur birtist við og við aug-
lýsing í útvarpinu frá verzlim
hér x bænum, sem var á þessa
leið: „Bara síma, þá kemur
það.“ Ekkert var sagt um það,
hvort varan væri til, eða að það
þyrfti að greiða fyrir vörurnar.
„Foringi" S.A.-flokksins Héð-
inn Valdimarsson, hefir tekið
upp sömu auglýsingaaðferðina.
Hann skrifar nokkurskonar
„program“-grein í blað komm-
únista á föstudaginn og er aðal-
efni greinarinnar það, að sjálf-
sagt sé nú þegar að taka 60
milljón króna lán erlendis til
ýmiskonar framkvæmda hér á
landi. Sjálf hugmyndin um að
bæta þurfi úr atvinnuleysi og
hefja alhliða framkvæmdir er
góð og það er einmitt þetta, sem
allir flokkar virðast vera að
brjóta til mergjar, hvernig fara
eigi að því, en hin 60 milljóna
króna lántaka Héðins Valdi-
mikla láni, og það er það „afl“ á
peningamarkaði heimsins, sem
fyrst af öllu beinir fjármagninu
til þeirra landa, þar sem at-
vinnuvegir þjóðanna eru reknir
með þeim hætti, að ætla má að
þær muni geta skilað lánunum
aftur.
Því „afli“ hefir H. V. gleymt
í grein sinni og það gæti kann
ske orðið honum óþægilegt síð-
ar, að hafa ekki tekið það með
í rtiknlnginn.
marssonar mun ekki þykja
fýsileg af öðrum en þeim, sem
ekki hugsa, en vaða áfram á
söxunum stefnulaust og mark-
laust.
Skrítin saga.
En það liggur dálítið skrítið
til grundvallar fyrir því, að H.
V. skrifar þessa grein og legg-
ur til að taka skuli 60 milljón-
ir að láni. Þær sögur ganga um
bæinn og hafa að líkindum við
eitthvað að styðjast, að viss
maður hér í bænum hafi fengið
kunningjabréf frá enskum
manni, þar sem hann tilkynnti
kunningja sínum, að hann
myndi innan skamms koma
hingað og hafa meðferðis tilboð
til íslendinga um 60 milljónir
króna að láni. Hvort maðurinri
er „seriös“ eða ekki skal ekk-
ert sagt um hér, það verður
hver að ráða við sjálfan sig eft-
ir líkum, en það er skemtilegt
að benda á, að undir eins og H.
V. heyrir þessa sögu, sem menn
tala brosandi um, rýkur hann til
af venjulegum flumbruhætti
og skrifar stóra grein, þar sem
hann kemur með tillögu um 60
milljón króna lántöku. Það
getur verið að Englendingurinn
sé „seriös“ og þá er bezt að
hafa vaðið fyrir neðan sig, —
hugsar H. V. Eftir á verður svo
talað um það, að ég hafi komið
með hugmyndina. Meðan Al-
þýðuflokkurinn naut hæfileika
H. V. þaut hann oft svona úpp
með eintómar vitleysur. Stund-
um tókst honum að verða sjálf-
ur að athlægi og flokknum til
tjóns, en oftast tókst þó að sefa
hann á síðustu stvmdu. Nú er
enginn til að gæta hans. Halda
menn t. d. að Einari litla 01-
geirssyni liki ekki svona vit-
leysa? Jú, þetta á við hann og
Arnóri þykir gaman að láta H.
V. verða sér til skammar, en
Brynjólfur bíður. „Bara síma,
þá kemur það.“
Alþingi.
Enn hefir mjög lítið gerst á
Alþingi. Tvo Framsóknarmenn
vantar til þings, vegna veikinda
þeirra, Þorberg Þorleifsson
og Berg Jónsson. Milliþinga-
nefndin í sjávarútvegsmálum,
en það eru þau mál, sem stjórn-
málin snúazt nú um, mun að
mestu hafa lokið störfum, án
þess að fullt samkomulag hafi
enn fengist. Og umræður, um
þau mál standa yfir milli
stjórnmálaflokkanna þriggja.
Eim er engin lausn fengin á
þessum málum, en allskonar
sögur, sem flestar hafa við lít-
ið að styðjast, ganga manna á
meðal. Aðalumræðuefnið
manna á meðal er þjóðstjórn,
gengislækkun eða kosningar.
Svo virðist sem Framsóknar-
flokkurinn vilji helzt þjóð-
stjórn, enda hvetur formaður
flokksins beinh'nis til þess í
grein, sem hann ritaði í Tímann
fyrri hluta vikunnar. Alþýðu-
flokksmenn hafa tekið þátt í
umræðum um þessi mál, eins
og sjálfsagt er, en fullnaðarsvar
hafa þeir ekki gefið, enda er
málið ekki komið á það stig
enn. Alþýðuflokkurinn hefir
það eitt fyrir augum, að taka á
málunum af ábyrgðartilfinn-
ingu gagnvart alþýðunni í
landinu.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
áttræður í dao.
JÓN JÓNSSON FRA HVOLI
ATTATIU ÁRA í dag, gen'giur
hratt og er stórstígur ©ins
og tv'itugur strákiur, siem er aó
koma af sikiðuim, skáld gatt, laga-
smíbiuir, orgelleikari, premtari,
biarnakenma’ri, sjálfmenitaður svo
að 'segja að ölilU leyti, dálítib sér-
viitur, setn sumir kalla, af því að
hann treður ekki að öllu leyti
sömu brautír og almeníningur,
trúaður vel, en ákafliega frjáls-
Iyndur og stendur eiginilega í
sitrfði og hefir altaf gert við
hræsniina og yfirdrepskapiinm. Um
það hefiir hanin kveðið malrgar
s'tökur og skrifað alimargar
greinar.
Þessi áittræði maður, sem' ég
hefi hér lýst moð svo fáum orð-
Um, er Jón frá Hvoli, Jón Jóus-
'son frá Hvoli, nú til heimilis á
Sóleyjargötu 15.
Ekfci nokkur maður, sem' sér
Jón, getur trúað því, aið hánin
beri 80 ár að baiki. Haun er svö
fcvikur og teinréttur og gáfurnar
svo góðar, ekki minsti snefill áf
stvip ellininar og hrömunarininar-á
§koðunum hans og fnamsetniugu
á þeim.
Jón er fæddur af fátækum
vinnuihjúum að Hvoii í ölfusi
1859. Hann var elztuir 8 systkina
og hefir liBað þau öll. Foneldrar
hiáras hyrjuðu að búa í ölfusinu
nokikiriu eftir að dnengurinn fædd-
is.t, en þau flosnuðu brátt upp
fyrir ómegðiar og fátæktar sakir,
hömin fóm á ýmsá bæi, og
fylgdi Jón móður sinni, sem
gerðisit vinnukona. Undir eius og
hnnn Sór að stálpast, fór hamm að
vinnia, eims og siður var. Hiann
segir sjálftir stvo Erá, að Irá fyrstu,
tlð var hugur haras alllur við lær-
dóm pg bækur, en þá var ekki
mikið um> 'kensiu; þó fékk hann
fbrskrift hjá bónda í náigmennfou
og JærÖ'i að skrffa og 5 vikur var
hann við nám á Eynarbakkai; þ'að
er eínasta skólagangan hiajns'.
Þegar hanin sá hljóðfæri í
fyrsta sinn, var eins og opnaðist
nýr heimur fyrír honum' og hamn
hætti ekki fyr en hamm var búimn
að ilæna ó ongel; 'síðán spíiaði
hárm í Hjallakirkju og æfði sig
þar; það vair iangt áð sækjia þær
æfingar um helgar. Bairnalkennari
gerðist hamn í ölfU'sirau og situmd-
aðí kensliu um skeið.
Eftir áð hann fluttist til Reykja
vikur gerðist hann prentari hjá
Davíð ös'tlund og stuindaði þá
Iðn í rnörg ár. En annams vaum
hanm alla; algemga vinmu, og þieg-
ar hianm vamm í móvimmu Jómis
Þorfáfessonar vanð hamm fyrir
slysi, sem enm háir honmm mjög.
I dag, á afmælisdegi þessa
unga öldungs, rnumu margir
'Sienda honum hlýjar hanx'imgju-
óskir. V.
SniSum dragtir og frakkw og
allmn kveufahtaö. Laekjaxgotu
* Xftgibj&rg Sigur8ard4ttir.
lappdrætti HðskMa Islnds
Á hvcrju ári vcrða margir menn
efnadir er spifa i happdraeííínu.
75 númer fá 1000 kr. hvert, 25 fá 15000 hr.
hvert, 3 fá 20000 hr. hvert, 2 fá 25000 hr.
hvert, 1 fær 50,000,00 hrónur. — Auk þess
smærri vinningar 500 hr., 200 hr., 100 hr.
Maður einn átti nokkuð
marga Vz- og J4-miSa, en
engan heilmiða. Hann vildi
gjarnan eiga líka heilmiða,
en þeir voru þá uppseldir
hjá umboðsmanni þeim, sem
hann verzlaði við. Hann bað
þá um, að sér yrði gert við-
vart, ef heilmiði losnaSi í
umboðinu. í 7. fl. 1938 var
einn heilmiði óendurnýjaður
í umboðitíu, og var þá reynt
að ná til eigandans, en tókst
ekki. Þá var manni þeim,
sem getið var um, tilkynnt í
síma, að hann gæti fengið
heilmiða, en nú kostaði hann
42 krónur, því að hann
þuríti að greiða fyrir alla
flokkana, sem á undan
gengu. Maðurinn gekk að
þessu, og var þetta kl. 12,
um leið og umboðinu var
lokað. Hálfum öðrum
klukkutima seinna færði
miðinn hinum nýja eiganda
2000 króna vinning.
í 2. flokki 1936 vann
lítill drengur 2500
krónur á 54-miða.
Fóstra hans hafði
orðið að fá lánað 1
kr. 50 au. til þess að
endurnýja fyrir
dráttinn.
Fáum þykir sínn sjódor of þiragur.