Alþýðublaðið - 08.03.1939, Blaðsíða 1

XX. ÁRGANGUR
MIÐVIKUDAG 8. MARZ 1939
56. TÖLUBLAÐ
RITSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON
ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN
Greinin í „Manchester Guardian“:
Þjéðverla hér ð
—;--4----
Sakaðir um njósnir og vopnasmygl til nazista með það fyr~
ir augum að koma hér upp kafbáta- og flugvélastöð í stríði
Kommúnlstai* fgerðu vopnaðá
upprelsnartilraun í Madrld I
pær að iiaM st|érnarhersins.
----*---
Uppreisnartilraunin var bæld niður, en óttast er
að Franco noti tækifærið tií skyndilegrar árásar
----4---
Frá fréttaritara Alþýðublaðsins. K.HÖFN í morgun. ♦----
Frá fréttaritara Alþýðublaðsins. LONDON síðdegis í gær.
STÓRBLAÐIÐ „MANCHESTER GUARDIAN“ flutti
í gær á áberandi stað grein, sem gerir að umtalsefni
starfsemi Þjóðverja á íslandi.
Er því haldið fram í greininni, að Þjóðverjar muni hafa
mikinn hug á því, að eignast kafbáta- og flugvélastöðvar á
íslandi, og hafi í seinni tíð undir ýmsu yfirskini haldið uppi
rannsóknum á því, hvaða staðir myndu vera heppilegastir í
þeim tilgangi.
Telur blaðið ennfremur, að undir niðri sé, með þessar
fyrirætlanir fyrir augum, unnið alvarlega að því að koma á
nazistastjórn á íslandi, annaðhvort á friðsamlegan hátt eða
með vopnaðri uppreisn, og það sé vitað, að þýzkum vopnum
hafi verið smyglað inn í landið til vina nazismans þar.
OMMÚNISTAR gerðu vopnaða uppreisnartilraun
gegn nýju lýðveldisstjórninni í Madrid í gærmorgun
og stofnuðu til blóðugra götubardaga inni í borginni að baki
stjórnarhernum, sem er á verði á vígstöðvunum allt í kring
gegn hinni yfirvofandi úrslitaárás Francos.
Uppreisnartilraunin var bæld niður innan skamms og
seinnipartinn í gær var aftur allt með kyrrum kjörum. En
menn óttast það, að Franco noti sér uppreisnartilraunina
og þann glundroða, sem hún hefir skapað, til þess að gera
skyndilega árás á varnarstöðvar stjórnarhersins umhverfis
borgina.
Margir foringjar kommúnista eru flúnir frá Madrid,
og eru sumir þeirra komnir til útlanda, þar á meðal Passi-
onaria, sem kom í flugvél til Oran í Algier ásamt fleiri
kommúnistum í gærkveldi.
Miaja gerlr sér vonir
um frið innan skamms.
...—..--------
„Manchester Guardian11 skír-
skotar í grein sinni til þess, að
fyrir skömmu síðan hafi vís-
indalegur rannsóknarleiðangur
frá Þýzkalandi verið á íslandi,
sem hefði starfað þar með þeim
hætti, að fólki hefði ekki þótt
grunlaust, að sá leiðangur hefði
verið gerður út í einhverjum
öðrum tilgangi en til vísinda-
legra rannsókna. Mönnum hefði
komið það undarlega fyrir sjón-
ir, að hinir þýzku leiðangurs-
menn hefðu hingað og þangað
verið við landmælingar og ljós-
myndatökur, sem ekki hefði
verið sjáanlegt að stæðu í neinu
sambandi við hinn yfirlýsta til-
gang leiðangursins.
I greininni er því lika hik-
Eínkaskeyti til Alþýðublaðsins.
K.HÖFN í morgun.
AMBAND ungra jafnaðar-
manna á Norðurlöndum
hefir haldið stjórnaríund hér í
Kaupmannahöfn undanfarna
daga.
Samþykkti stjórn Sambands-
ins að taka Samband ungra
jafnaðarnranna á íslandi upp í
Sambandið með fullum réttind-
um.
Viðtal við Pétur
Halldórsson f orseta
S. U. J.
Af tilefni þessarar fréttar
hefir Alþýðublaðið snúið sér til
Péturs Halldórssonar, deildar-
stjóra, sem er forseti Sambands
ungra jafnaðarmanna og skýrði
hann svo frá:
laust haldið fram, að þessi leið-
angur hafi meixa verið gerður
út til þess, að rannsaka lending-
armöguleika fyrir flugvélar, en
sjálfa náttúru landsins. Þess er
einnig getið í því sambandi, að
þýzka herskipið „Meteor“ hafi
um lengri tíma verið norður við
ísland til þess, að því er frekast
verði séð, að mæla dýpi við
strendur landsins og á fjörðum
þess. Síðar hafi önnur þýzk her-
skip haldið þessum mælingiun
áfram, og matrósarnir á þeim
einnig haft sig í frammi í landi
með því að fara um götur höf-
uðborgarinnar, syngjándi naz-
istasöngva, og það væri einnig
vitað, að Þjóðverjarnir hefðu
smyglað vopnum í land til á-
Samband ungra jafnaðar-
manna, eða samvinnunefnd
sambanda ungra jafnaðar-
manna, á Norðurlöndum hefir
starfað í nokkuð mörg ár, og
unnið að því að koma á auk-
inni samvinnu ungra jafnaðar-
manna á Norðurlöndum.
„Við ungir jafnaðarmenn á
íslandi, töldum sjálfsagt að
taka þátt í þessu starfi, og sam-
þykti síðasta þing ungra jafn-
aðarmanna, sem haldið var í
haust, að fela sambandsstjórn
að sækja um upptöku 1 þessa
samvinnunefnd. Eins og kunn-
ugt er, eru æskulýðsfélög ungra
jafnaóarmanna á Norðurlönd-
um öflugasti æskulýðsfélags-
skapurin*, sem til er á Norður-
löndum og telja samböndin á
annað hundrað þúsund með-
lima.
hangenda nazismans þar, án
þess að yfirvöldin hefðu treyst
sér til þess að skifta sér af því.
Greinin gefur það einnig í
skyn, að sterk öfl séu að verki
í landinu sjálfu, sem vænti sér
stuðnings af vaxandi áhrifum
Þýzkalands, og Sjálfstæðis-
flokkurinn á fslandi stefni bein-
línis að því, að koma þar á naz-
istastjórn, á löglegan hátt, ef
það sé hægt, en með vopnaðri
uppreisn að öðrum kosti.
Því er haldið fram í grein-
inni, að íslenzka stjórnin sé
meira og meira að láte undan
ágengni Þýzkalands. Það er
sagt frá því til dæmis, að þýzkir
knattspyrnumenn hafi fengið
konunglegar viðtökur í Reykja-
vík í fyrra, þótt h'tið sem ekkert
hafi verið gert úr komu enskra
knattspyrnumanna þangað. Og
þess er einnig getið, sem dæmis
um það, hve langt stjórnar-
völdin gangi í því, að láta und-
an kröfum Þýzkalands, að for-
sætisráðherra landsins hafi fyr
ir nokkru síðan sent blöðunum
bréf. þar sem hann varaði þau
við, að ráðast á nokkurn þann
hátt, sem talizt gæti móðgandi,
— á erlenda stjórnmálamenn.
Aðalástæðan fyrir þessari
undirgefni við Þýzkaland á öll-
um sviðum er í greininni talin
vera þeir miklu erfiðleikar, sem
hafi skapast fyrir saltfisksöl-
una frá íslandi til útlanda við
borgarastyrjöldina á Spáni, og
hin vaxandi innkaup Þjóð-
verja á íslenzkum afurðum í
skiftum fyrir þýzkar vörur. ís-
land væri orðið háð verzluninni
við Þýzkaland og yrði að kaupa
margskonar varning þáðan, sem
það hefði áður keypt frá Eng-
landi, enda þótt fjöldi íslend-
inga saknaði mjög hins enska
varnings, sem hefði þótt miklu
betri.
Það er í þessu sambandi bent
á það, að það sýni sig á íslandi
eins og annarsstaðar, að hin svo
nefnda barátta fyrir auknum
viðskiftum Þýzkalands út á við
hafi ekki aðeins fjárhagsleg
markmið, heldur hápólitísk.
Og svo koma þessi lokaorð
greinarinnar: „Hvað er mai'k-
miðið? Vísindalegir leiðangrar j
eru gerðir út, í orði kveðnu til
þess að rannsaka náttúru ís-
lands og fá staðfestar jarðfræði-
legar kenningar, en raunveru-
lega til þess að leita að lend-
ingarstöðum fyrir flugvélar. —
„Meteor“ er látinn mæla dýpi
hinna íslenzku fjarða, að því er
frekast verður séð ekki í nein-
um öðrum tilgangi en þeim að
finna heppilegar kafbátastöðv-
ar. Það þarf ekki nema að líta
á landabréfið til þess að sjá
hve ágæta aðstoð væri hægt að
Frh. 4 sið;u.
LONDON í gærkveldi. FÚ.
Miaja hershöfðingi, forsætis-
ráðherra lýðveldisstjórnarinn-
ar, flutti útvarpsræðu í dag og
hélt því fram, að þeir, sem
sýndu núverandi stjóm lýð-
veldissinna mótstöðu, væru af-
vegaleiddir af kommúnistum.
Skoraði hann á þessa menn að
endurskoða afstöðu sína til
stjórnarinnar, ekki sízt þar sem
ýmsir af leiðtogum kommún-
ista, þar á meðal Passiönaria,
væru flúin til Algier,
Þá talaði hann einnig um
friðarvilja lýðveldissinna og
sagði:
„Það eina, sem ég, er harizt
hefi með ykkur ífrá uppliafi,
þrái. er friður, og ef heilbrigð
skynsemi fær nokkru sinni að
festa rætur aftur á rneðal vor,
þá verður friðarins ekki langt
að bíða.“
í dag er skýrt svo frá í París
að del Vayo, fyrverandi utan-
ríkismálaráðherra lýðveldis-
sinna, sé þar í borginni, en dr.
Negrin sé á leið til Svisslands.
Spönsk flugvél kom til Tou-
louse í dag og hafði innanborðs
enska liðsforingjamx Lister, sem
barizt hefir með lýðveldishern-
um, þrjá fyrverandi ráðherra
úr stjórn Negrins og fleiri
flóttamenn.
Samningar um vopna
hlé pegar byrjaðir?
LONDON í morgun. FÚ.
Frá París er símað, að þegar
séu hafnir sanmingar um
vopnahlé á Spáni og að varnar-
ráð Madridborgar vonast til að
hafa leitt þau mál til fullra
A lþýðubraugerðin
í Hafnarfirði bauð í gær
blaðamönnum ásamt nokkr-
um öðrum gestum að skoða
umbætur þær, sem gerðar
hafa verið í brauðgerðarhús-
Fræg skáldsaga bðnn
nð á Þýzkalandi.
SÆNSKA skáld'sagan „Kattrm"
eftir Salily Saliminiein fcoon
aiý:ega út í Leipzig í þýzkri þfýö-
ingu og sieidist mjög ört, etns
og verið vefir amxarsistai'öair. Þah
vakti því mikla eftirtekt, er út-
gáfa bókaritxnar var skyndileg'a
bönrauð og prentunin stö&vuð-
Fyrlrspumum til bókaútgááiimn-
ar er svaraÓ á þá lieið, að' Salliy
Saltmlnieín hafi farið niðiandi orð-
um um ÞýzkaLarid í firasku biaði
oftir dvöl sina þar síðaisitiióió
haust.
I Svfþjób hafa selzt 65 000 eirr
tök af bók þesisari. F. 0.
lykta innan tveggja eða þriggja
vikna.
Sagt er, að varnarráðið hafí
farið fram á grið fyrir þá for-
ingja lýðveldissinna, sem enn
eru á Spáni, til að komast þaðan
á brott.
Frá Spáni hafa þó engar
staðfestingar fengist á fregnum
þessum.
í yíirlýsingu, sem kemur frá
Oviedo, segir, að þjóðernissinn-
ar á Spáni hafi ekki í hyggju að
semja við þá memx, sem ekkí
séu fulltrúar þjóðarinnar. Þar
segir einnig, að gagnrýnin á
stjórn Negrins af hálfu hins
nýja varnarráðs sé aðeins yfir-
varp yfir sviksamlegan tilgang,
sem auðvelt sé að sjá í gegn.
inu. Sýndi forstjóri Alþýðu-
brauðgerðarinnar, Guðm. R.
Oddsson salarkynnin og mik-
inn rafmagnsofn, sem komið
hefir verið upp í því.
Hafa stórkostlegar nm-
bætur verið gerðar á brauð-
gerðarhúsinu, enda er það
nú eitt allra fullkomnasta
brauðgerðarhús landsins, og
hafa breytingarnar og um-
bæturnar kostað um 30 þús.
kr.
Raftækjaverksmi&jan i Hafnai'-
firöi hefir saniÓað hiran rnikla xaf-
magniaofn, sem í gær var. tefcimn
í rnotkuran, er þetta hiö fegurgta
og vandaöasla sxni&i og bermeist
aranum gott vitni. Vair ofraiiux
siettur upp uiradir stjóm Wositcr-
lunds forstjóra Rafha.
OEniran er mieö þremur hólfum
og er hægt aö baka í horaum
allan sólarhringinn. Haimx tefcur
um 30000 kw. af rafmagni. Á
Frh. 4 si&u.
S. U. J. á Islandi tekið í Sambanð
nigra jafnaðarmanna ác Norðnr-
lðndnm með einrðma samMhkt.
------4----
Þessi æskulýðsfélagsskapiar er
Mnu ðflugasti á Norðurlðndum.
Nýtízkn rafmagnsefn tekinn til af-
nota í Wðubranðgerð Hafnarfi.
....—m ■ ■———-Immm ....
Eitt tnllkomnasta branðgerðarhús á landinn.
*
(Frh. á 4. sxðu.)
Maguús Eiuarssou við rafmagnsofninn.