Alþýðublaðið - 10.03.1939, Blaðsíða 2

FÖSTUDAG 10. MARZ 1939
ALÞÝÐUBIAIHÐ
UMRÆÐUEFNI
Hafa kaupmennimir skrökv-
að að verðlagsnefndinni?
Bréf um tízku kvenna. Það
þarf að skapa íslenzka tízku
og æskulýðsfélögin eiga að
vinna að þessu máli. öl!
æskulýðsfélög í landinu eiga
að sameinast um sérstök
menningar- og þjóðþrifamál.
ATHUGANIR HANNESAR
Á HORNINU.
STBAX í fyrrakvöld og í
gœr fékk ég nokkur bréf út
af því, sem ég skrifaði í fyrrad. um
verðlagsnefndina og silkisokkana.
G. G. segir, a® það sé alrangt að
ekki sé bægt að lita silkisokka og
geri ýmsar konur það með góðum
árangri. Hún heldur því fram að
ef það'sé rétt, að kaupmenn hafi
skýrt verðlagsnefnd frá því. að
þeir lægju með mörg hundruð pör
af sokkum vegna þess að þeir geti
ekki selt þá af því að litartízka sé
svo breytileg, þá fari þeir með ó-
sannindi. Það sé að vísu rétt. að
margar stúlkur kaupi ekki sokka
nema eftir litartízku, en hún full-
yrðir að hinar séu miklu fleiri,
sem ekki einskorði sig við litar-
tízkuna.
HVAÐ SEM um þetta er, þá er
það rétt, að stúlkur hanga alveg
hræðilega mikið í tízkunni og að
bæði þær og þjóðin öll tapar stór-
fé á því. Ung kennslukona skrifar
mér athyglisyert bréf um þetta
efni. Hún segir meðal annars: .,Ég
er sammála því, sem þú hefir sagt
um tízkueltingaleik okkar kvenna,
en það er sjálfsagt að benda á að
alþýðukonur eiga þarna enga sök,
enda munu þær ekki hafa nokkur
tök á að elta tízkuna, eins'og sum-
ar aðrar konur. yngri sem eldri,
gera — og ég býst við því að þær
myndu ekki verða eftirbátar hinna
ef efnin leyfðu. Ég tel að hugar-
farsbréyting þurfi að fara fram
meðal þjóðarinnar svo að hún
hætti að stórskaða sjálfa sig á elt-
ingaleik sínum við tízkuna.
HATTATÍZKA kvenna, sokka-
tízka þéirra, hárskrýfingartízka
þeirra, káputízka og skóatízka eru
að drepa afkomu stúlkna, og ekki
einungis þeirra, heldur og for-
eldra þeirra og heimila þeirra.
Auk þess verða þær afkáralegar
og eyðileggja jafnvel heilsu sína á
þessu. Hvernig á að fara að því að
breyta þessu svo að nýir siðir verði
upp teknir hvað þetta snertir? —
Mitt álit er það, að það verði ekki
gert nema með því að skapa nýja
tísku. En hver á að skapa þessa
nýju tízku og hvernig á hún að
vera? Við getum bent á, að nú eru
skíðaferðir tíska. öllum þykir sú
tiska mjög góð. Það er komið úr
móð að eyða laugardagskvöldum á
böllum og sunnudögum á rúnt-
DAGSINS.
inum og á kaffihúsunum. Einu
sinni var það þó eftirsótt tíska. f-
þróttahreyfingin er orðin ákaflega
öflug hér í bænum. Nýlega hefir
verið stofnað til nýrrar mjög öfl-
ugrar hreyfingar, farfuglanna. Ég
álít að þessir félagsskapir eigi að
breyta hugsunarhættinum, skapa
nýja tísku, innleiða hlýja íslenzka
sokka í stað hinna handónýtu og
rándýru útlendu sokka. Innleiða
einfaldan höfuðbúnað og ódýran
o. s. frv.
ÞETTA er verkefni fyrir æsku-
lýðsfélögin. Og ef þeim tekst að
vinna þessu máli gagn, þá hafa
þau unnið þrekvirki. Það er líka
verkefni fyrir áhugafólk, konur
sem karla að finna form fyrir nýj-
um búningum og koma þeim á
framfæri. Ætla farfuglastúlkurnar
næsta sumar að fara gönguferðir
um landið í silkisokkum og með
stromphatt á höfðinu? Ætla þær
að ganga ó 20—30 króna „götu-
skóm.?“ Vill ekki farfuglahreyf-
ingin hugsa um þetta og vinna í
þessa átt. Það þarf ekki annað
en fá um 50 ungar stúlkur til að
byrja og 50 stráka til- að dást að
þeim, þá er hin útlenda erlenda
rántíska horfin."
ÉG ER NÚ EKKI alveg viss um
að þetta sé eins létt og hin unga
kennslukona álítur, en hitt er al-
veg rétt, að við verðum að skapa
innlenda tísku og að íþróttafélög-
in, farfuglahreyfingin og yfirleitt
öll æskulýðsfélög, hvaða verkefni
sem þau annars hafa að aðalvið-
Sambandsmálið
09 R. Kvaran.
HLITI Rag-nar Kvaxam nú
sjálfur þeim neglurni er
hann hefir stuingfö upp á alð fahfö
sé leftir, þiegar sjálfstæðismá'liÖ er
rætt- Komi hanin ime;ð rök gegn
rökum, en hætti öllum vælum
um ímyndahan „ésœmilegiain ó-
hróöur", siem borinin sé á hainn.
Eimnig á hanin aið spara sér sið-
fierðiispriediikanir iutm; að mentn ei|gi
ekki að „Túta nilður í ^iaúriuin lef tir
irögglum til S'k)Otvopna“, því ekk-
|ert í grein miinmi gaf tiiefni til
þtesis, áð hawn neyini að kijiniai
á mig þessum sietininigum, sem
virtðas't vera leifar, siem hawn hef-
ir áft frá fyrri daga stófræðuger'ð.
Mér hefix aldnei komið til hug-
ar, að Danir væru farnix að bera;
fé á mewn hér, viegna sambiamds-
málisins, og pesis vegna aflídbei
komið til hxtgar að bera landráð
á R. Kvaran, enda miuin enigimn
hafa skilið orö miín ísvo nema
hamn sjálfur. En hanm ritaði greim
aíná út frá öllum þeim sömu
fangsefni, ættu að vinna að þessu.
Annars eiga öll æskulýðsfélög í
landinu að mynda bandalag um
ýms sérstök mál, bæði hin póli-
tísku og ópólitísku og vinna að
þeim í bróðurlegri einingu. Hér
er t. d. um upplagt mál að ræða
sem þau geta sameinast um.
Hannes á horninu.
sjónarmiðum og Dani myndi
gera. Með öðrum orðum: Gneinin
vair eins og rituð af sendimanmi
Dana (memia að eimlu Ieyti verri),
en það Liggur fjani hu|gsiujnar-
hættá fliesitra að álíta, að' menri
hafi fengið borgan fyrir, pó peir
láti óiíikl'egar stooðanir í Ijóisi, og
mér var ,sú hugsun fjarri, er ég
skrifáði greiniilna, pó R. Kvara'n
dytti petta ‘fyrsit í hug.
ólafar FriMkssion.
Alþingi í gær
Fundir hófust í báðum deiLd-
ura alpiugis í gær M. D/s mið-
degis.
Á dagskrá efri dieildar voru
tvö mál.
1. Frumrvarp til laga um breyt-
ingar á lögum nr. 6, 9. jan.
Í935, um tekju- og eigmáskatt.
:2. umræð'a. Framsögumaður f; h.
fjárhagsnefndar var Berinhard
Siefánsson, Málimu var vísaið tii
3. umræðu saimhljóÖa.
2. FrumVarp til la.ga um hieim-
ild fyrir ríkisstjórnina til að imm-
heirrita ’ ýnrs gjöld mieð viðauka.
1. umræða. Franisögumaður Ey-
sJíéiun Jómsison fjármállaTiáíðiherTa.
Málinu visað til 2. umræðu og
fjárhagsmiefmidar.
Á dagskrá neðri deildar voru
tvö mál-
1. FiUnwarp til laga um bneyt-
ingar á og viðaU'ka við málmu-
lög nr. 50, 30. júilí 1909. Fra'm-
haid 3. lumlræðu. Nokkrar umræð-
ur urðni um málið. Bneytingar-
tMlaga Héðins Valdimarsisiomiar:
var feld og fnumivairpmu visiað tál
efri dieildar eins og pað lá fyrir.
með samhljóða atkvæðum.
2. Frumvarp til lnga um við-
auka við lög nr. 99, 3. maá 1935,
um. skuldaskilasjóð vélbát.aeig-
énda; 2. umræða. Framsögumað-
Ur fyrir hönd meirihluta sjávair-
útvegsnernidar var Gísli Guö-
mundsson.. Ailmiklar urnræðU r
urðu um málið.
Atkvæðagneiðsilu var frestað og'
mál'ið tiekiö út af dagskná.
4.
Aðalfundnr verka-
lýðsfélags Akraness.
AÐALFUNDUR Verkalýðs-
félags Akráness var hald-
inn fyrir nokkru. Á fundinum
voru birt úrslit stjórnarkosn-
ingar, er hafði staðið yfir í ¥2
mánuð.
Þessir hlutu kosningu:
Hálfdán Sveinsson, formað-
ur. Ásmundur Gíslason ritari.
Kristinn Ólafsson gjaldkeri.
Sveinbjörn Oddsson varaform.
Theobaídur Ólafsson varagj.k.
Stefán Sigurðsson varagjaldk.
Félagið hefir haldið fimm
fundi á árinu, en auk þess hafa
deildir þess haldið sjö fundi.
Tvær skemtanir voru haldnar,
1. maí og árshátíð félagsins, —
báðar mjög fjölmennar. Sjó-
mannadeildin hóf nýja samn-
inga við útgerðarmenn á s.l.
hausti og voru þeir undirskrif-
aðir af aðiljum 21. des. s.l.
Þá gekkst félagið fyrir sjó-
vinnunámskeiði, er stóð í þrjá
mánuði. í því tóku þátt tíu
neméndur. Námsgjald var 30.00
kr. fyrir nemanda. Ríkissjóður
veitti námskeiðinu 500.00 kr.
styrk. Kennari í verklegu námi
var Elías Benediktsson skip-
stjóri, en íslenzk-u og reikníng
kendi Hálfdán Sveinsson.
Einnig gekst kvennadeild fé-
lagsins fyrir matreiðslunám-
skeiði er stóð í þrjá mánuði. 11
stúlkur tóku þátt í því. Náms-
gjald var 100.00 kr. fyrir nem-
anda. Kreppunefndin veitti 15.0
kr. styrk til námskeiðsins. —
Kennari var frk. Soffía Skúla-
dóttir. í félagið gengu á árinu
84 félagar, þar af 37 konur. Alls
eru nú réttir 500 meðlimir í fé-
laginu.
Saga Borgarættar’naar
hefir vierið sýmd á Nýja Bíó
undanfarin kvöld víð gífurliega
aðsókn.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Ný bók frá Máli og meimingu:
Móðirin eftir Mnxim Gorkl,
síðari hluti, kom út í dag. Þessi fræga skáldsaga, sem þýdd
hefir verið á öll helztu tungumál heimsinsj er nú komin
öll í heild á íslenzku.
Þetta er fyrsta bókin af 5—6, sem félagsmenn í Máli og
menningu fá á þessu ári fyrir aðeins 10 króna árgjald.
j Næst verður Austanvindar og vestan eftir Nobelsverð-
launahöfundinn Pearl Buck. Seinna á árinu koma ÚR-
VALSLLJÓÐ STEPHANS G. STEPHANSSONAR ásamt
RITGERÐ UM SKÁLDIÐ EFTIR SIGURÐ NORDAL.
íslendingum hafa aldrei boðizt áður jafn góðar bækur fyrir
jafn lágt verð.
Látið innrita yður strax í Mál og menningu.
Mál og menning.
Laugavegi 38. — Sími 5055.
ij R. Hqggard:
148
puu áð kyninast pví, aið haimingiain gefur aidnei gjafir
öfniar irueð báðum höndum, leirus og Frakkar komiast aið
orði, hieldur pykir henini gamain aið talka piað með anin-
ari handinni, 'Siem hún gefur með hiinni. Fáum fieilur
algier leymd í skaut; iengutm nligier gæfa. Heppini peirra
hidfði á margain hát-t vierið svo afarmikil, áð það hefði
verið ónáttúrlegt, og hefði veíl rnátt vekja ó'tta nmi
framtíðina, ief piesisir örðuglieikar hefðu ekki driegið,
úr hienni, örðuglei'kar, siem þau hafa að ÍíkLnduim lært
að glieyma, þiegair árin færðust yfir pau og færðu peim
nýjar raunir og aufenai blessiun.
Vera má, að' með pví að gægja-st allna snöigg\'ast Lnn
í framtiðina, fáum vér hetri og sainnari hugmynd uan'
það, sem eftir er alf sögu 'Leonairds og Júönu Outram,
hefdur ien með pví að Lesa run marga eiinlstaka' atburði.
Tíu ár éöa um pað bil eru liðin, og Slr Leoinard,
kemiur út úr feirkju fyrsita sunuudag í maí ásiamt
konu sinni, feonunini, 'Siem mest sópiar að í pieflim lalníds-
hluta, og eitthvað fjórum börnum, idrengjum og stúlfe-
lum „siem eru einls hraustlieg eins og þaú eru) Mlqg- Þa-iv
gefa auga leiði einu, sem er nærri feórdyru'njum, og
þalda sivo heimleföis eftir lystigarðtnum, seni' farinn er
að grænfca pennain yndisíega vordag, piangað til paiu
nema staðjar eitthvað 50 faðma eða meira frá tíyriun-
uim á Outramhö'llinni, framrni fyrir hliðániUi aið íhúðair-
húisi, sem er ein's og bíkúpa í lögun, og ibúið til
úr hálmi og stöfúm. Hús ptetti er kallað „feraaT', og
hiefir Otiur reisit það aleinin. Dvergurinn sjálfur situri
fyrir framan pennain kofa, er að báða ,sig pair í sól-
skininu og stoera sópsköft mieð hníf út úr heinaista
aspanungviðnum, er liggur við hJiið hams'. Hann er
kynlega búinn, sumpart í Suðurálfiu- og sUimpart í
Nörðu ráifu-fötum, en að öðru leyti hefir tíminn engrir
hneytingair gert iátihonum.
— HetLl sé þér, Baas! aegir hann, pegar Leonard
kemur ttl hans'. — Er Baás WalLaoe 'komiinn?
—- Nei; hann feemur, þegair við eigum a'ð fara að
horða miðdegisverð. Mundu, að pú átt að feoma og
ganga um beiinia.
— Ég skal fooma í tæfea tíð, Baas, fremur pienndu
dag en nokkurn aninan.
— Otur! kaiiar lítil ungfrú- — Þú átt efcki að búa til
sópS'köft á sunnudögum; pað er óslköp Ijótt.
Dvergurinin glottir í stað pesis áð isvara; svo yrðiri
hann á Loonard á máli, sem enginin skiJur nemia þietir:
— Hvað sagði ég þér efcki fyrir mörgum árum,
Baas? siagði hann. — Sagði ég pér ekki, áð einhvern
veginn mundir pú eignast auðæfi, og áð istóri bærinn
hinum megin við vatoið mundi aftur heyra pér til, og
að börn ðkuinnra m'anna miunldu lekki framiar verðá
par á fierðinni? Sko; pað hiefir ræzt! og hann henti á
gilaðlega bairnahópinn. — Já; ég, Otur, sem er aiuíí í
flestu'm efnum, hefi reynst ágætur spámaðiur. Nú ætla
ég að vera ánægð'ur og efeki spá nieinu framar, því
að annars kanin ég áð inissa pað orð, sem' af mér fler
fyrir vizku-
Fáum stunduim síðar var mið'degisverðinum lokið i
S’tóra 'salrium. Allir pjónamir höfðu farið, að Otri
undanteknum. Hanin vtar í hvituim sliopp og stóð aftrin
við stól húsbónda -sins. En'ginu gestur var komirvn',
íip/na Mr. Wallaoe, æm var nýkommn heim úr ainnari
Suóuráilfu-ferð^ og. situr hanin bno'sandi og gætir vel
að öliu, með gieraugað fast við augiað á sér einfc og
forðum 'daga. Júana er sarnt búiin aið öllu eiims og
hún væri í kvöldve'izlu, og stór, stjömumyndaður noða-
steinn glóir á brjóstinu á henni.
— Hvers vegna ertu mieð steininm í fevöld, mamma.?
spyr eldri sonurinff), Tómas, :sem kornið hefir ofan af
lofti til pess að to'orða eftinnatinn ásamt sys'trU'in sínumi.
— Þei, piei, góði! svarar hiún. Og Otur gengur iajð
boröinu, sern bibllían er hl.ekkjuð við, og hieldur á .glasii
fullu af portvíui.
— Bjargari og Hjiarðtoona! segir hann á sisútúmáii.
'— i dag eru eliefu ár síðan Baas Tom dó hinuim nnegin
við hlafið. Ég, sem ekki diiekk vín nema einu simni á
ári, diekk minni Baas Toimis. Og hamn svalg portvínið
í einum sopa, og .feasta,'ði svó- glasinu aftur fynir sig(,
og fór pað í smámo'a á gólfinu.
— Amen! siegir Leonard. — Nú dnekk ég pína
sfeál, eiskan mín!
— Ég drekfe minni Francisoos, sieim iét iífið til pess
að bjarga mér, segir Júaina með Jágri rödd.
— Amen! segiir Leonard áftur.
Eitt augnablife. er ppgn; pá lyftir drehgurinin Tómas
npp glasi 'sinu og hrópar: — Og ég drekk mi:nni 01-
fans, konungs Þokulýðsinis, og Oturs, sem drap Orm1-
guðinn, Oturs, sem mér þykir vænst um af þeim öllum.
Mamima! Má Otur sækja tspjótið og ólina og segjdi
oiktouir söguna af pvi hvermitg hann dró pig og patofa
upp eftiir ísbrúnhi?
ENDIR.
BRÉF
Heigríman.
EFTIR GRÉTAR FELLS.
Það er eitt af aðalmerkjum
sanngöfugrar skapgerðar, að
þoia mótmæli og umbera ann-
arlegar skoðanir. Maður, sem
sjálfur vill hafa rétt til að
mynda sér sínar eigin sjálf-
stæðu skoðanir á hlutunum, ■+-
ættu einnig að geta skilið, að
aðrir menn áskilji sér sama
rétt, og að óreyndu ætti
eigin skoðanir, séu til orðnar
vegna heimsku eða ills vilja eða
þessa hvorttveggja. Skortur á
umburðarlyndi í þessum efnum
stafar oft af furðulegu sjálfsá-
liti, en einnig oft af því, að
menn kunna ekki að aðgreina
sig sjálfa frá skoðunum sínum.
Þess vegna verður það per-
sónuleg móðgun gagnvart þeim
að hafa aðrar skoðanir en þeir.
Mikið ber á þessum barnaskap
í trúmálum, og er það ein or-
sök þeirrar niðurlægingar, sem
þau mál eru óneitanlega komin
í. í málgögnum sumra trú-
manna ber mikið á geðvonsku-
kendri áreitni í garð þeirra
manna, sem leyfa sér að hafa
sjálfstæðar skoðanir á trúmál-
um, og er engu líkara, en að
sumir af þessum mönnum vilji
steypa einhverri helgrímu yfir
andlegar sjónir þjóða og ein-
staklinga — svo að frjálsri
hugsun og dómgreind sé bani
búinn. En þessir helgrímumenn
eru víðar að verki en á trúmála-
sviðinu. Þeir, sem lesa blöð og
tímarit vor íslendinga, munu
því miður heldur óvíða koma
auga á verulega prúðan og vel
siðaðan málflutning, og er illt
til þess að vita. Það er næstum
því eins og að menn haldi, að
ofsi og stóryrði geti komið í stað
raka. Ég hefi stundum kallað
þetta fyrirbrigði „kassa-
rnensku" — og kent við trúboða
einn, sem stundum hefir talað
hér á einu torgi bæjarins uppi
á sykurkassa, sem hann hefir
flutt með sér. En nú er mér
spurn: Getur nokkur hugsandi
maður í fullri alvöru gert kröfu
til þess, að allir menn hafi sömu
skoðanir á hlutimiun? Þessi
spurning er ein af þeim spurn-
ingum, sem næstum því svara
sér sjálfar, enda býst ég við að
jafnvel trúarofsamennirnir.
svari henni neitandi — fyrir
siðasakir. En í framkvæmdinni
verður það svo, að skoðanaand-
stæðingar eru stimplaðir sem
hálfgerðir eða algerðir óþokkar,
heimskingjar og þar fram eftir
götunum, en allar raunveruleg-
ar rökræður f júka út í veður og
vind ofstækisins. Það er vitan-
lega ekki nein furða, þó að
kjarni kristindómsins, kærleiks
boðorðið, fjúki líka burt í þessu
ofviðri tilfinninganna. En
þegar þeir, sem kenna sig við
Krist (að vísu ranglega) eru
jafnvel farnir að telja sér of-
stækið til gildis, þá er harm-
leikur að gerast, sem einhver
þarf að hafa hugrekki og
hreinskilni til að vara við. —-
Kirkjunnar menn þurfa að
gera sér ljóst, að öll áreitni og
geðvonska í trúarefnum er orð-
in alveg vonlaus, og fyrir
löngu farinn að gera kirkju og
kristindóm mikið ógagn. Ég
veit, að ýmsir ágætir menn inn-
an kirkjunnar, þar á meðal
sumir prestar, sem þó telja sig
af ,,gamla skólanum“ í trúar-
efnum, eru mér fyllilega sam-
dóma um þetta. Hefi ég átt tal
við þá suma um þetta mál. Svo
að ég vona, þrátt fyrir allt, að
kirkjan sé ekki svo heillum
horfin, að henni takist ekki að
draga tjöldin fyrir þenna harm-
leik og láta hann hætta. Ég
hygg og að hinn nýi biskup
standi á verði gegn hættu
þeirri, sem hér er um að ræða,
og væri vel, ef prestar hans
styddu hann að því starfi að
opna hugi og hjörtu manna fyr-
ir kjarna kristindómsins, kær-
leiksboðorðinu, en eyddu ekki
orku sinni í vonlausan áróður
fyrir umbúðum og aukaatrið-
um.
íslenzku þjóðlífi stendur nú
sérstök hætta af öfgastefnum,
bæði í trúmálum og stjórnmál-
um, Hinn ofsafengni málflutn-
Frh. á 4. síðiu.