Alþýðublaðið - 13.03.1939, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON
ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN
XX. ÁRGANGUR
MÁNUDAG 13. MAEZ 1939
60. TÖLUBLAÐ
S5HSE2.
SE5^C£~^Æ^--.-^!^-sS^

Stiídentar ræða umuppsögn
sambandslaganna frá 1918.
I ? -----" '¦
En áhugl virðisf pé enn ekki wera orð~
inn mikill meðal þelrra f yrir þessu
Tilkpning frá
sfJðrnAlpýðnflokks
f élags Reykjayf kur.
!:

AÐALFUNDUR félags-
ins verður mánu-'>
| daginn 20. marz í
Iðnó. — Lagabreytingar, j:
sem bornar verða fram að l|
tilhlutun stjórnar og
laganefndar liggja frammi
til athugunar fyrir félags-
menn á skrifstofu félags-
ins.
Árshátíð félagsins verður
á laugardaginn kemur, 18.
marz, í Iðnó. Nánar sagt
frá árshátíðinni í Alþýðu-
blaðinu á miðvikudaginn. f
Arffentínukeppnin:
Vaxandi ef tf rvæntino
nns hverjir fara tii
Bnenos Aires.
¥j RIÐJA umferð í Argentínu-
** keppninni var tefld í gær
og fóru leikar sem hér segir:
Baldur Möller vann Eggert
Gilfer, Steingrímur Guðmunds-
spjn vann Sæmund Ólafsson,
Einar Þorvaldsson og Ólafur
Kristmundsson biðskák. Ás-
mundur Ásgeirsson átti að
tefla við Sturlu Pétursson, en
var forfallaður, skákin er því
biðskák,
Frh. á 4. síðu.
Fjölmennir fundir í gær í
Reykjavík og á Akureyri.
Ctúdentafélag
^ Reykjvíkur, Stúdenta-
f élag háskólans og Stúdenta-
félag Akureyrar gengust
fyrir umræðufundum í gær
um sambandsmál íslands og
Danmerkur og hvort segja
beri að fullu og öllu upp
sambandinu við Danmörku
1943. Tilefnið til þessara
fundahalda munu vera þær
umræður, sem orðið hafa um
þetta stórmál nú, en þær hóf
Rgnar E. Kvaran landkynnir
með greinum sínum hér í
blaðinu fyrir nokkru.
Fundur stúdentafélaganna
hér í Reykjavík var haldinn
í Oddfellowhúsinu og var
fundarsalurinn niðri full-
skipaður, er Hörður Bjarna-
son byggingafræðingur, for-
maður Stúdentafél. Reykja-
víkur, setti hann. Hann gat
þess, að það væri tilgangur
stúdentafélaganna að koma
á slíkum urnræðufundum í
framtíðinni um ýms meiri
háttar mál, og að þess væri
vænst að allar umræður
færu fram á „saglegum"
grundvelli. Þá gat hann þess
einnig; að stúdentaf élögin
myndu efna til umræðu-
fundar í útyarpinu innan
skamms um þessi mál.
Þrátt fyrir fjölmenni
fundarins var ekki margt
yngri stúdénta, það virtist
Bíófundur i S.-A.~flokkmim;
Foringinn út á við vlldl litlar upp-
lýsinpr gefa til viðbótar um 60
millj. 09 baróninn af Balkanskaga.
SÓSÍALISTAFLOKKURINN,
Kommúnistailokkurinn, Sam-
einingarflokkur alþýðu — sósíal-
istaflokkurinn, S.A.S. eða S.S.-
flokkurinn, hélt í gærdag fund um
.,þjóðmálin". Á fundarstað voru
mætt öll stórmenni flokksins, for-
mennirnir út á við og inn á við,
stjórn flokksins og þingmemi, en
auk þeirra voru sárafáir mættir
þegar fundur átti að hefjast. Tæpri
klukkustund síðar var þó fundur
settur, með þessum einkennandi
orðum fyrir þá „stemningu", sem
þárna ríkti: „Það er víst tilgangs-
laust að bíða lengur, hugsa ég, og
er því bezt að við förum að byrja.
Segi ég því þennan fund settan, og
gef hér með formanni flokksins út
á -við Héðni Valdimarssyni orðið."
• Sté þá í ræðupontuna út á við
formaðurinn, og byrjaði ræðu sína
á því, að hann ætlaði eiginlega
ekki að halda neina ræðu. Ef ekki
hefði verið frá því sagt í Þjóð
viijanum, að framsöguræða H. V.
a»ttá «ð ösOla um viðrtó«iiirmál
sjávarútvegsins, þá hefði engan
fundarmanna getað rermt grun í
að svo væri, svo gersamlega hélt
ræðumaðurinn sér fyrir utan efn-
ið.
Það má segja, að kommúnistar
hafi fengið vænan hvalreka á sína
stefnu- og úrræðaleysis fjöru, þar
sem voru 60 milljónirnar hans
Wrights, og éinhverntíma hefir
flokkurinn haft verri flotholt, þó
engan veginn séu þau örugg, en
það verður að notast við það, sem
til fellur, og 60 milljónir eru þó
há tala. Þeir kommúnistarnir hafa
líka til þessa flotið á hávaðanum.
Öll ræða H. V. snérist um Wright,
„baróninn", og hve svívirðilegar
móttökur þessir „ágætismenn"
hefðu fengið hjá ríkisstjórninni.
Þegar H. V. hafði lokið ræðu
sinni, hvatti fundarstjóri menn til
þess að koma fram með spurningar
viðvíkjandi þessu „alvarlega máli".
En áhugi fundarmanna fyrir þessu
bjargræðis- og stefnumáli flokks-
Erh. 6 4. síðti.
svo, að gömlu bardagamenn-
irnir úr sjálfstæðisbaráttu
okkar fyrir 1918 væru þar
mjög f jölmennir. Var það og
áberandi á fundinum, að
menn eru enn ekki fullráðn-
ir í þessu stórmáli. Vilji
fundarmanna kom ekki á-
berandi í ljós.
Þingmönnum og ríkis-
stjórn hafði verið boðið á
fundinn. Enginn ráðherr-
arma mætti og aðeins örfáir
þingmenn.
Bagnar E. Kvaran hóf um-
ræðurnar. Var ræða hans í
höfuðdráttum samhljóða efni
greina hans hér í blaðinu. „Það
er nauðsynlegt fyrir okkur að
fara nú þegar að ræða þessi
mál til hh'tar. Skmmur tími er
til stefnu og í þessu máli er
nauðsynlegt að að engu sé
hrapað." Hann lýsti nokkuð
flókkaskipan meðan harðast
var barizt um sjálfstæðismálin
og benti svo á hina algerlega
nýju flokkaskipun, sem skapazt
hefði og byggðist á allt öðru en
sú fyrri. Hann taldi sjálfsagt að
í þessu máli skiptust menn ekki
eftir pólitískum flokkum.
Hreinlegast væri fyrir flokks-
stjórnirnar að gefa allar út yfir-
lýsxngar um það, að flokkamir
tækju ekki, sem slíkir, afstöðu
til málsins —• og að þær létu
flokksmennina alveg sjálfráða
um afstóðu sína.
í örf áum setningum sagði
Kvaran m. a.{
„S j álf stæðislöngunin hef ir
stigið okkur til höfuðsins ef við
höldum að við þurfum ekki að-
stoðar neinnar annarar þjóðar.
Og engum manni með óbrjál-
aðri skynsemi dettur í hug að
okkur sé hentugt að leita að
sambandi við eitthvert stór-
veldanna." „Við erum ekki
menn til að bera allan þann
kostnað, sem er af því að hafa
sendiherra í öðrum löndum.
Það er sjálfsagt hægt að gera
miklar umbætur á umboðs-
starfi Dana fyrir okkur í öðr-
um löndum. Ég veit að á því
hafa verið ýmsir vankantar. En
ég tel að það sé ekki síður okk-
ar sök en Dana." — Kvaran
gerði ráð fyrir ýmsum breyt-
ingum á sambandslögunum, en
gerði þó ekki nánari grein fyrir
tillögum sínum í því efni.
Benedikt Sveinsson fyrver-
andi alþingismaður. einn allra
ötulasti og harðskeyttasti frum-
herj i í s j álfstæðisbaráttunni,
tók næstur til máls. Hann
ræddi um sambandslögin, dró
sérstaklega fram galla þeirra,
en gat einnig þess, sem unnizt
hefði við þau. Hann lýsti að-
stöðu Dana um það leyti, er
sambándslögin voru samin. Þá
var alls staðar tekið undir kröf-
una um sjálfsforræði smáþjóð-
anna og hún færði Dönum Suð-
ur-Jótland. Hvernig áttu Danir
að geta neitað okkar kröfum?
Annars var aðalatriðið í ræðu
Benedikts það, að málið væri á
góðum rekspöl. Það lægi fyrir
í yfirlýsingum allra stjórn-
Frh. á 4 síðu„

Hinn nýkjörni páfi, Pius XII., á svölum Vatikansins.
Vaxandi étti vlA Hýzka í-
Miitim í Tékkóslövakfn.
?—_—
Pýsska st]érain tekur opinberlega
atstðOn gegn stjérninni I Prag.
Frá fréttaritara Alþýðublaðsins.
K.HÖFN í morgun.
ASTAND það, sem skap-
ast hefir í Tékkóslóv-
akíu við uppreisnartilraun
Slóvaka gegn stjórninni í
Prag, veldur stjórnmála-
mönnum úti um heim mikl-
um áhyggjum. Sérstakleega
fer óttinn vaxandi við það,
að Þýzkáland muni nota
tækifærið til þess að blanda
sér inn í deilurnar og liða
landið alveg í sundur með
því að viðurkenna „sjálf-
stæði" Slóvakíu og einangra
þar með tékknesku héruðin
svo að þeim verði framvegis
nauðugur einn kostur að
sitja og standa eins og naz-
istastjórnin í Berlín vill
haf a.
Óttinn við þetta hefir farið
vaxandi við opinbera tilkynn-
ingu, sem gefin var út í Berlín
í gær svohljóðandi, að stjórnin
í Prag hafi gengið á réttindi
Slóvaka á þann hátt, að þýzka
minnihlutanum í Tékkóslóva-
kíu sé á ný hætta bú-
in. Er tékkneska stjórnin
sökuð um það, að hafa tekið
upp stefnu Benes fyrverandi
forseta á ný, og því Iýst yfir, að
Þýzkaland hljóti að líta mjög
alvarlegum augum á það, sem
gerzt hafi.
Ctvarpiö i Wien æsir
Slövaka til apnreisnar.
Útvarpið í Wien flytur stöð
ugt síðan á laugardaginn ávörp
og ræður á tungu Slóvaka, sem
bersýnilega eru ætlaðar til þess
að æsa þá til áframhaldandi
mótþróa og uppreisnartilrauna
gegn stjórninni í Prag.
Þannig flutti forsætisráð-
herra Slóvaka, sá sem settur
var af á laugardagsmorguninn,
útvarpsræðu frá Wien í gær og
hvatti Slóvaka UI að halda bar-
Radolf Beran, forsætisráðherra
Tékkðslóvakíú, sém nó á úr
vðndu að ráða.
áttunni áfram. Einnig hélt leið-
togi þýzka minnihlutans í Sló-
vakíu, sem einnig er staddur í
Wien, útvarpsræðu í gærkveldi,
þar sem hann sagði, að Þjóð-
verjar myndu koma Slóvökum
til hjálpar, ef þörf gerðist.
Samkvæmt fregnum frá
Slóvakíu er og fullyrt, að bæði
vopn og sjálfboðaliðar séu nú
sendir frá Wien yfir landamær-
in til Bratislava, höfuðborgar
Slóvakíu.
Tékknesku hersveitirnar,
sem voru sendar þangað á laug-
ardagsmorguninn, hafa þó yfir
höndina í borginni, og hafa
bælt niður allar frekari tilraun-
ir til að stofna til ¦ uppþota.
Tékkneskir skriðdrekar eru á
stöðugri ferð um götur þorgar-
innar. ,
Hin nýja stjórn í Slóvakíu,
sem endanlega var skipuð á
laugardagskvöldið með Seedor
sem forsætisráðherra, eftir að
Sivak fyrverandi forsætisráð-
herra hafði færst undan að taka
að sér forsæti hehnar, hefir
nána samvinnu við stjórnina í
Prag', og Seedor er sem stendur
staddur þar til þess að ræða
allar frekari ráðstafanir. Tékk-
Frh. á 4. síðu.
Pins páfi XII. krýHd-
nr á svðlnm Pét-
urskirkjnnnar I Rém.
LONDON í gærkv. F.O-
PIUS PÁFI XII. var í dag
krýndur samkvæmt kirkju-
siðum á svölum Péturskirkjunnar
í Rómaborg.
HátíBahöld mikil voru í tilefni
bessa höfð i Westminsterkirkj-
unni í London, og var þar mikill
mannfjöldi samankomin.
Skiðamótið:
Björn Blðndal vann
nðnguna og Tilborg
HJaltested vann i
svigi kvenna.
SKIÐAMOTI Reykjavíkur var
haldið áfram f gær að Koí-
viðarhðli og var kept ! gðngu
og svigi kvenna, en ekki var
hægt að keppa I stökkum sakir
veöurs.
Hryðjuveður var og þungt færi
en þrátt fyrir það voru efra um
400 manns og tóku öll iþróttaié-
lög bæjarins þátt i mótinu.
I göngunni var kept um bikar,
sem Smári hafði gefið og hlaut
K. R. bikarinn.
Fyrstir urðu: Björn Blöndal, K.
R. 1 klst. 41 mín 7 sek, Gunnar
Johnson K. R. 1,44,09, Geörg
Ludvigsson K. R. 1,44,52.
Aöeins þrjár stúlkur keptu í
svigi kvenna. Fyrst varð Vilborg
Hjaltested, Skiðafélagi Reykjavík-
ur, 65,6 sek, önnur Gerður Þór'
arinsdóttir 67,3 sek. og þrið|a
Kristín Pálsdóttir K. R. 101,2 sék.
Hjálp handa Chile.
Msherjatsamskot
Ranða krossins.
Frá Rauða krossi Islands hefír
Alþýðublaðið fengið eftirfarandi.
Hinn 25. janúar s. 1. urðu í
Chile í Suðurameríku eínhverjir.
hMr ægilegustu jarðskjálftar sem
sögur fara af. Heilar borgirlðgð-
í rústir og talið er að 30 þúsund
manns hafi látið lífið en um 50
þúsund manns orðið algerlega
heimilislausir. Ástand fólksins er
hörmulegt í þeim borgum, sem
mest afhroð hafa goldið í jarð-
skjálftunum. Alt viðskiftalif þar
hefir stöðvast og íbúarnir standa
uppi heimilislausir, matarlausír
og klæðlitlir og margir þeirra
sjúkir og særðir.
Rauða kross félög um allari
heim hafa hafizt handa til að-
stoðar hínu bágstadda fólki.
Rauði kross Islands hefir ákveð-
ið að beita sér fyrir samskotum,
Jþótt í smáum stíl verði, til þess
að sýna samúð íslendinga þeirri
þjóð, sem orðið hefir fyrir hinni
miklu ógæfu, sem nú er kunn
vegna jarðskjálfta. íslendingar
minnast sjálfir þeirra hörmunga,
sem þeir hafa orðið fyrir af um-
brotum néttúrunnar og munu
því flestum betur geta sett sig
Frh. iá.s4ða.