Alþýðublaðið - 13.03.1939, Blaðsíða 3

MÁNXJDAG 13. MABl 1S39
ALÞÝÐUBLAÐfÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, aUgíýsirigar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
1196: Jónas Guðrnunds. heima.
4905: Albýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
„Öll Reykja-
vík hlær".
GiEIN sú, sem Alþýðublaðið
birti á laugardaginn um
leikaraskap kommúnista hér í
sambandi við það umtal, sem
verið hefir uppi um lántöku er-
lendis, hefir vakið mikla at-
hygli. Var þar svo greinilega
sýnt fram á loddaraháttinn,
sem kommúnistaflokkurinn
hefir sýnt í sambandi við þessa
lántökuviðræðu, að flokkurinn
er nú orðinn að ahnénnu at-
hlægi um allan bæ. Allir sjá
nú, að hann er að reyna að
eigna sér hugmyndir, sem ensk-
ur maður hefir slegið fram í
bréfi til venzlamánris síns hér í
bænum ög síðari er keþprtvlS
í blaði flokksins að bera frairi
sem „tillögur" frá kommúnist-
xim brot úr samtölum, sem Eng-
lendingamir hafa átt-við r&is-
stjórnina.
Óg varla mun hláturinn
ráinnka er menn hafa lesið
laugardagsblað „Þjóðviljans",
en þar segir:
„Svo fór að ríkisstjórnin
tók -:'i bendingar Héðins til
greina(!l) og hóf athuganir
í málinu eins og ráðlagt(H)
var í Þjóðviljagreininni. Enri
fremur var horfið að; því ráði
að fela Vilhjálmi Þór samn-
ingaumleitanir, en það hafði
éinnig verið ráðlagt í ÞjóðV
vUjanum(!!)." .
Það jþarf svo sem ékki áð efá
hvejrjum það er að þakka, ef
a| þéssari lántöku verður. 1
eiriu og öllu fóru þeir menn,
séni með fjármál þjóðarinnar
fára ,eftir yjráðleggingum"
Þjéðviljans, og þegar það er
gert er riú víst ekki hætta á að
illa takist iil með málefnin. Hitt
hlýfur að vera öllu leiðinlegra
fyrjr Þjóðviljann, að menn vita
þáð nú orðið, að allar „ráðlegg-
ingámar" eru komnar frá öðr-
um én honum og þeim, sem að
honum standa. Sumar „ráð-
leggingarnar" eru enskar, en
aðrar ættaðar ofan úr stjórn-
arráðinú. Á laugardaginn hefir
Þjóðviljinn líka hreint ekkert
til áð „ráðleggja" lengur af því
Englendingarnir eru farnir af
landi burt, og ekkert heyrist
annars staðar frá.
Ráðlegginga-skrifstofif Þjóð-
viljans vantar sýnilega orðið
vérkefni, og væri það því hreint
gustukaverk ef einhver göð-
h j artaður maður vildi lána
þeim eitthvað til að ráðléggja
ríkisistjórninni næstu daga, því
alveg er ótækt að ráðlegginga-
starfsemin leggist alveg niður.
„Öll Reykjavík hlær" segir
Bjarni Björnsson, er hann aug-
lýsir skemmtanir sínar, en nú
hefir Bjarni eignazt skæðan
keppinaut þar sem er Þjóðvilj-
inn. Hann hefir a, m, k. í þetta
sinn komaiðalM Reýkjavík til
Berklaskoðun á ðUum
íslenzkum sjómðnnum.
Fjórar skipshafnir á Eimskípafélags-
skipunum hafa þegar verið skoðaðar.
.-------------1—? —.
m kemor rððin að toDarasjðmðmunnm.
SIGURÐUR SIGURÐS-
SON berklayfirlæknir
skýrir frá því í grein í síð-
asta tölublaði Ægis, að
berklaskoðun eigi að fara
fram á sjómannastéttinni.
Er tílgangurinn að slík skoð-
un fari fram einu sinni á ári
hverju. Hafa þegar verið rann-
sakaðar nokkrar skipshafnir á
skipum Eimskipafélagsiús. Nú
kemur röðin að togaraskips-
höfnunum og síðan að sMps-
höfnum síldveiðiskipanna.
Uitn þetta mál segir Sigiurour
Sigurosison anlniaítis i gneiin' siimní:
„Berklaveikin er eú'viarlegi'ar
&jukdomiur fyrir istenzku sjó-
maninastéttíina. Áriega sýkjasit
eigi s,vo fáir sjdinenin af berkla-
veikí, og af pvi, pr aið ofam gnein-
ir, er aiuftsæ sá hætta, er liggur í
þvií, ao tmenin imieö sjnitandi
berklaveik! s,tiarfi um boro í isíklp-
tem, án þe&s aíi þeir sjjálfir vití
uim s^ukdom isimn, hvaið þá helldur
samstarfsimenin þeiana. I skipiuin-
wm ©ru þitangsli iMkil, andrums-
loftið óheilnæmt umdir þiljum,
viinna oftest erfið og-Util itaglai á
að hlaej a - að i þeim loddaráleik,
sem hann hefir verið að sýna
undanfarna daga og vel má svo
fara ef áframhald yerður á
þessu, að hann „slái Bjarna
ut". >:V;.:.f'¦;";" -:,v'.-'
Það hlýtur áð vera léiðirilegt
þegar vsvoná tek§t til fyrir
mönnum með.þau málefni, sem
ákveðið er að hafa fyrir kosn-
ingabeitu, að allur flokkurinn,
óg þó serstaklega foririgjar
hans, skuli verða til almenns
athlœgis og það skuli koma
svona greinilega í ljós, hve
dæmalaust ófrjór og umkomu-
láus þessi flokkur er og állir,
serii áð honum standa.
hvild og inæöi, ,a& minsta kosti
0ft á tféium. Er því eigi að furða,
þóit' berk'laveikin fininii hiinin góða
|arðveg og bíeiðisí út fyrr en
varir i sllku umhverfi.
Á þes&U ári mun verða neynt
að hef jast handa og r&ntgeniskoða
sem flesta af íslenzku sjómönnr
Hnum í pví skyni að Btemtma
stigu fyiir úthæiðsilu berklavéiki
inmar rneðal þeirra. Er til. þess:
œitlast, að .shk ramnsokn fairi fraom
einusinrii á M hverfu.Hafa þeg-
ar fjórar skipshafnír af Eímskipa-
félagsskipunium verið mnjnsakað-
ar á þemnBin hátt. Mun þvi maest
verða byrjaið á togaraisMpshöfn-
unlum og siðar á skipshöfníunni
sildveiðiiskipa og ainmara skipa,
eftir þvi sem tími viwsit til og
föng verða á. Vemti ég þesls, að
þegar á nœsía ári geti verið við-
unainlegt skipulag á rainrasiókinium
þesisiam. •
En af íslenzbu sjómöawuinfuim er
þess vænzt, að þeír skilji nauð-
syn þessa máls og taki hinlum'
fyrirhiuguðiu raninsókiniuim eimis og
til þeirra er stofnað. Ao þeir
eininig leyni af fremsifca megni
að hafa avalt opin auguo' fyrir
þelrri haíttiu, ier berklaveikín kaiMi
að hafai i för með sér, bæði
gagnvart þeim sjálfum og öðrum,
0g Jeiiti því þegair í steið tíl lækn-
isi. er min-s'ti grunuf teikur á því,
að berkláveiki sé kömin Upp í
skipi þeirra. Með sJiteu samsíáirfi
s'lómanma og iækna ér þaið trú
mto og sarmfæriing, aið-- takast
megi að stemima stigu fyrir út-
bxeiðsliu berMaveiMrmaír: meðal
hininar islenzku sjómaranaistéttar."
Bausnarlipg gjöf.
Skíðadeilid Iþröttafélags Reykja
vítour hefir borist a^ð gjöf til
byggíngar á fimskri gufuþaiðsitoíiu
eiitt þúsurwi króintur frá Siguröi
OuðimunidiSisyini kiæðskera.
Arbök Norræna fé-
lagsins er komín.
Merkileg bók og skemtileg.
ÞAÐ þykir alltaf tíðindum
sæta meðal hinna mörgu
þúsunda, sem sMpa Nonræna
félagið úin öll Norðurlönd, þeg-
ar árbdk félagsins, Nordens
Kalender kemur út.
Og nú er ÁTbófem :fyrir yfir-
stamdairMÍi ár Icorrán, jaifn vömduð
að öllum frágaingi og altaff áður,
feill af ágætum greómum um
Norðurlönd og samstarf þeicra,
kvæðum og myndum.
Paran4g vininur Noitræna félaigið
eíniníg með utgáíu' Árbókariiniriar
að þvi að auka samstiarf og
samhygð meðal . Norðurlamda-
búa. >:
Árb&kin hefsít með kvæði eftir
EmM Zilliacus, þá skrirar Richard
Sandler, utainrMsmálaa-áðherra
Svía um Norðurlönd. Halfdain W.
Fneihow skrifar um Norðuilönd
og æskulýðÍMn, Chr. H. Olesen
skrifar um nýjar leiðir í ferða-
marnnalfíi á Norðlurlöndum, Gösta
Bergmam skrifair um' samviiunu
Nörðterlandabua í máli og menin-
ingu. P. W. Hdberg yiMr fcveðju
frá færeysiku þjöðlnni. August-
Luindberg fonseti særasika verka-
lýð&sambandsiinis skrifar Um
verkaimanpaiskifti á Norðuriömd-
um. Richard Magmúisson sOcrifar
grein um Thorvaldsen og Norð-
uriömtí, þá skrifar Leif östby um
l&trænt stóryirki, Claes- Kraluts
ritar um áfengi og tóbak á Norð-
urlöndum, Svenri Dahl um nýja
hiáskólabókaisaifmdíð í KaUpmaininö>
hofn, Sigurd Christemsen ritar
sðguma Ma'ðurimm, þá eru mymtíir
ftiá Ekcnlamtíi, pá greim Ásgeirs
Æsgehisísionar ten uppeMi og sköla
á t'slamtíi. Onmi Okkonen ritaT um
Helena Sehjerlbeck. fimiska mál-
aramm og verk henmajr. Þá eru
greimar um loðtíýrarækit í Noiegi,
Limafjörðinm og ýmisJegt úr fé-
lagslifi Norræma félagsinsi.
PBtta er stórmerkileg bok, frðð-
le^g og skemitíieg. Hiúm fæst hjá
ritara féliagsins, Quðlaugi Rosen-
kramz og koster 5 kr. fyrjr féliagai.
Útbreiðið Alþýðublaðiðl

ii i j u ji iiitif m&ii
f ALÞÝÐUBLAÐINU
IDAG byrja tvær nýjung-
ar í Alþýðublaðinu, hin
kunna ameríska skemmtisaga
„Maðurinn, sem hvarf" og Æf-
intýri H. C, Andersen.
„Maðurinn, sem hvarf," er
eins og áður hefir verið skýrt
frá, samin af 6 kunnustu
Boosevelt forseti.
Hann átti hugmyndina að
sögunni
skemmtisagnahöfimdum Banda
ríkjanna, eftirhugmynd Eoose-
vélts forseta. Skrifa höfund-
arnir sinn kaflann hver og er
frá þessu skýrt í formálanum
fyrir sögunni eftir rithöfiindinn
Oursler, sem byrjarí dag. Þessi
saga hefir birzt neðanjnáls í
f jölda mörgum stórblöðum víða
um heim og þótt afbragð, er allt
af jafn stígandi í viðburðunum
frá fyrstu og til síðustu blað-
síðu. Roosevelt hafði lengi
gengið með hugmyndina að
þessari sögu — og á tímabili,
áður en hann varð stjórnmála-
maður og forseti Bandaríkj-
anna hafði hann í hyggju að
skrifa sjalfur söguna, en ekkert
varð úr því og var það aðeins
tilviljun, að aðrir tóku að sér
húgmynd hans. Þykir Roose-
velt mjög gaman að skemtisög-
um og les þær sér til hvíldar,
en það er kunnugt að fjölda
margir menn, sem gegna arg-
sömum störfum og erfiðum, —
hvíla sig við lestur skemmti-.
sagna. _, . , =
Við efumst ekki um það, að
þessi saga mun einnig falla ís
lendingum vel í geð.
Æfintýri H. C. Andersen em
kunn og óþarfi að ræða meira
um þau, en búið er. Við höf-
um tryggt okkur einkarétt hér
á landi á birtingu þeirra allra.
Við byrjum með hinu ágæta
æfintýri „Snjódrottningin," en.
síðar komá hin hvért af öðru.
Þessi æfintýri eru perlur í
heimsbókmenntunum og eru'
lesin jafnt af ungum sem göml-
um.
Vel geta þeir, sem vilja, klipt
daglega úr blaðinu myndina,
geymt hana og heft síðan sam*
an, eftir að hvert æfintýri er
búið, fengið sér stífan pappa og
þá er kpmin góð bók, sem
hægt er að geyma og líta.oft í
sér til skemmtunar.
BRÉF,
(Frh. af 2. síðuO
tíma á meðal heimili en einn til
einn og hálfan klukkutímá.-—
Auk þess verðum við aðætla
okkur tíma til að hafa fata-
skipti. Fjöldi húsmæðra héír
sýnir lofsverða viðleitni í því
að vilja koma sér og litlum
börnum sínum út í sól að sumri
tili Má það marka af því, hve
mikið er af konum og krökkum
bæði suður í Sk'érjafirði" og
í Sundlaugunum og víðs vegar
utan við bæinn, þegar gott veð
ur er á suriirin. Eíí við konur
höfum víst margrekið okkur á
þá sorglegu staðreynd, að þeg-
ar verkunum er lokið, og við
komnar út, þá er sólin farin að
lækka á lofti og allur bezti sól-
baðstíriiinn útrunninn. Sé aftur
klukkunni flýtt um tvo tíma,
ljúkum við aðalstörfum dagsins
— þegar sólin er í hádegisstað.
Þetta er svo veigamikið atriði
í heilsuvernd okkar og barna
okkar, að geta baðað og notiS
útivistar meðan sólargeislarnir
eru áhrifaríkastir, að yið ættum
að taka höndum saman um að
reyna að koma þessu veKerðar-
máli í framkvæmd.
Soffía Ingvardóttir.
VIÐ lif um nú á mikilmenna-
öld, eða réttara sagt of-
urmenria. Eða svo virðast marg-
ir líta á. Hvað eru allir þessir
einvaldsherrar annað en ofur-
menni?
. Það éru einvaldsherrar í
Þýzkalandi, ítalíu, Rússlandi,
Póllandi, Tyrklándi. Ungverja-
landi, Grikklandi, Portúgal,
Albaníu og mörgum ríkjum í
Suður-Ameríku. Og hver ein-
valdsherra virðist vera ofur-
menni; höfðirigi ofúr-kynþátt-
ar, ofur-ríkis.
Einvaldufittn stjórnar, lýður-
inn eltir. Hann sMpar, ög állir
hlýiða. Hann einn veit alt, leyfir
alt, bannar alt. Hann setur kyn-
þættinum lög og vald ríkisins
heyrir honum einum til; Ein-
valdurinn er Hann, Mnn æðsti.
í einræðisríkjunum er alt.líf
fólksins sMpulagt, svo að jafri-
vel einn skeggbroddúr riiá ekM
vaxa í óleyfi á ktnnum karl-
manna né hár á augnabrúnum
kvenna, Allir menn, karlar og
konuT, éru skyld að vera á einu
máli. Eitt er nauðsynlegt, að
allir sajméinist einum rómi í
innijálgum fagnaðarópum:
„Heil Hitler!" „Ducé, Duce!"
,^«ðir StalínJ"
í raun og veru er það svo, að
í mestum hluta heimsins eru
mennirnir ekki lengur einstak-
lingar. Þeir hafa gerzt aðeins
Umir á sámeiginlegum hkama
kynþáttarins, sjálfsvitundar-
lausir hMtar úr ríkkvélinni.
Þegar á alt er litið virðist til-
veran öll í einræðisríkjunum
bera einhvern keim af þeim
tómleika og tilkomuleysi, sem
hvílir yíir skemtistað á sunnu-
dagsmórgni í hráslagarigningu,
þegar engin sál sést á ferli. Eina
tilbreytnin eru fangabúðirnar í
Þýzkalaridi, útlegðareyjar ítala
í Miðjarðarhafi eða fanganý-
tendur Rússa á freðmýrum Si-
beríu auk aftökuskothríða við
hátíðleg tækifæri.
Stundum er þó reynt að
dubba upp á eymdina með stór-
fenglegum hersýningum, fjölda
skruðgöngum, glæsilegum ein-
kennisbúningum, og öðru
hvoru heldur ofurmennið sjálft
margra klukkustunda langar
útyarpsræður.
Ef Marsbúi kæmi snögga ferð
í heimsókn til Róm eða Berlín,
gæti hann haldið að þessi kyn-
þáttardýrkun og kynþáttarfor
úigi væri eittiivað flunkunýtt.
In vér vitum að svo er ekM-
Vér vitum að slíkt hefir áður
tíðkast meðal mannanna.
Að vísu ekM síðustu áraþús-
undirnar. Þetta átti sér stað áð-
ur en saga menningar vorrar
hófst. þegar maðurinn gat
naumast talist maður, heldur
manndýr, náskylt hinum æðri
öpum.
Nú vita allir, að apar eru
fjarlægir ættingjar mannanna.
Sé svo að heimurinn sé nú á
dögum auðugur að ofur-
mennum, þá var ekki síður
gnótt af ofur-öpum í gamla
daga. Fyrbr um það bil milljón
ára var ein hliðargrein af apa-
kynstofninum að þróast, ofur-
hægt, óendanlega hægfara
hænufetum, yfbr í nýja tegund.
Loksms, fyrir unl það bil 200-
000 árum síðan, varð hún að
mannskepnu með ýmsum apa-
einkennum að visu. En það var
mannskepna, sem gat gengið
upprétt, hugsað og talað.
í þessu rökkri fortíðarinnar
var þróun apamannsins til
manns að þokast áleiðis víðs-
vegar um jörðina. Hér og hvar
hafa í fornum jarðlögum fund-
ist steinrunnm bein er sanna
þetta. Austur á Java í Indlands-
eyjum hafa fundist slíkar leifar
af mannskepnu, sem var komin
svo langt í þróuninni, að hún
var rófulaus, gat gengið upp-
rétt og að lfkindum bablað eitt-
hvert undarlegt mál.
Javamaðurínn hefir verið
meðal hinna efnilegri af for-
feðrum vorum. Þeir voru fé-
lagslyndir, lifðu í smáhópiun,
sem skiftust eftir kynþáttum.
Allir höfðu þeir lurka og grjót
að vopnum. En innrætið og út-
litið var ekki frýnilegt, og hvað
eftir öðru, og líklega þættu þeir
Htt samkvæmishæfir á nú-
tímavísu.
Nýlega fannst í Suður-Af-
ríku bemagrind úr apamanni
í helli einum. Þegar hellirinn
var rannsakaður nánar, fannst
þar ein tönn úr mannskepnu,
sem taUn er að vera um 200.000
ára gömul. Sennilega var þetta
dýrmætasta tönnin í heiminum,
því að hún var úr manntegund
einni, sem verið hef ir einskonar
milliliður milli manna og apa-
manna, forfeðra mannkynsms.
, Merkilegar ályktanir má
draga af rannsóknum, sem
gerðar hafa verið í sambandi
við slíka fornleifafundi á fé-
lagslífi og lifnaðarháttum apa-
manna. Samfélag þeirra virðist
í mörgu hafa verið sMpulagt á
h'kan veg og gerist í einræðis-
ríkjunum nú á dögum. í raun
og veru má lesa í félagsháttum
apamanna sögu hins fyrsta og
frumstæða einræðisskipulags á
jörðunni.
Samfélag apamanna var gegn
sýrt af samskonar f jandskap til
alls og allra s«m utan kynþátt-
arins voru, eins og glynaur í
gífurmælum einvaldsherranna
nú á dögum. Það var sama
miskunnarlausa kúgunin til
þess að fylgja viðteknum venj-
um, til þess að elta alltaf for-
ingjann. Það var sama hatrið
og ofbeldið gegn einstaklingum
af >¦¦ öðrum kynþætti, ¦> sem til
þeirra hafði villst. Og alveg eins
og í einræðisríkjunum fylgdu
apamennirnir í auðmjúkri und-
irgefni foringjanum, sem hæst
gat öskrað og bezt hafði bar-
efhð.
Þessir ættfeður mannkyrisins
höfðu af engu meira yndi éri að
skreyta sig. Þeir hengdu um
hálsinn allskonar blómviðjar
og vafningsjurtir, útskorin bein
og marglitá steina. Og þegar
þeir höfðu skreytt sig, fylktu
þeir liði og gengu í skrúðgöngu
með alls konar tilburðum og
ýmiskonar látæði og göngulagi,
fyrst hægt og hátignárlega Og
síðan var tiplað og hoppað.
Einkennisbúningur, hana-
gangur og fjöldaskrúðgöngur
i eru því ekki neitt nýtízku upp-
átæki eins og ýmsir halda. Apa-
mennirnir höfðu hinar mestu
mætur á öllu þessu.
ÖU ríki í Evrópu vígbúast nú
hvert í kapp við annað af meiri
áfergju en nokkru smni fyrr.
Lýðræðisríkin eru knúin til
þess að reyna að standa ein-
^" FA.«-fc«fö|u;>.