Alþýðublaðið - 13.03.1939, Síða 3

MÁNTJDAG 13. MARZ 1S39
ALÞYÐUBLADIÐ
Berklaskoðun á ðllum
Islenzkum sjómönnum.
---- ♦ ---
Fjórar skipshafnir á Eimskípafélags-
skipunum hafa þegar verið skoðaðar.
----——-
NA hemur röðin að togarasjðmönnnnnm.
hVíW og næði, a& minsía kosti
NÝJUNGARNAR
í ALÞTOURLAÐINU
♦----?— ---------------
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, aUglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
o------------------------♦
„Öll Reykja-
vík hlær“.
GiEIN sú, sem Alþýðublaðið
birti á laugardaginn um
leikaraskap kommúnista hér í
sambandi við það umtal, sem
verið hefir uppi um lántöku er-
lendis, hefir vakið mikla at-
hygli. Var þar svo greinilega
sýnt fram á loddaraháttinn,
sem kommúnistaflokkurinn
hefir sýnt í sambandi við þessa
] ántökuviðræðu, að flokkurinn
er nú orðinn að almennu at-
hlægi um allan bæ. Allir sjá
nú, að hann er að reyna að
eigna sér hugmyndir, sem ensk-
ur maður hefir slegið fram í
bréfi til venzlamanns síns hér í
bænum ög síðan er keppzt vlð
í blaðí flokksins að bera fram
sem „tillögur“ frá kommúnist-
um brot úr samtölum, sem Eng-
lendingarnir hafa átt við ríkis-
stjórnina.
Og varla mun hláturirm
minnka er menn hafa lesið
laugardagsblað „Þjóðviljans“,
en þar segir:
„Svo fór að ríkisstjórnin
tók bendíngar Héðíns til
greina(!!) og hóf athuganir
í málinu eins og ráðlagt(!!)
var í Þjóðviljagreininni. Enn
fremur var horfið að því ráði
áð fela Vilhjálmi Þór samn-
ingaumleitanir, en það hafði
einnig verið ráðlagt í Þjóð-
Viljanum(!!).“
Það þarf svo sem ekki að efa
hvérjum það er að þakka, ef
a£ þessari lántöku verður. í
einu og öllu fóru þeir menn,
sém með fjármál þjóðarinnar
fara ,eftir „ráðleggingum“
Þjóðviljans, og þegar það er
gért er nú víst ekki hætta á að
illa takist til með málefnin. Hitt
lilýtur að vera öllu leiðinlegra
fyrir Þjóðviljann, að menn vita
það nú orðið, að allar „ráðlegg-
ingarnar“ eru komnar frá öðr-
um en honum og þeim, sem að
honum standa. Sumar „ráð-
leggingarnar“ eru enskar, en
aðrar ættaðar ofan úr stjórn-
arráðinu. Á laugardaginn hefir
Þjóðviljinn líka hreint ekkert
til áð „ráðleggja“ lengur af því
Englendingarnir eru famir af
landi burt, og ekkert heyrist
annars staðar frá.
Ráðlegginga-skrifstofu Þjóð-
viljans vantar sýnilega orðið
verkefni, og væri það því hreint
gustukavérk ef einhver góð-
hjartaður maður vildi lána
þeim eitthvað til að ráðléggja
ríkisstjórninni næstu daga, því
alveg er ótækt að ráðlegginga-
starfsemin leggist alveg niður.
„Öll Reykjavík hlær“ segir
Bjarni Bjömsson, er hann aug-
lýsir skemmtanir sínar, en nú
hefir Bjarni eignazt skeeðan
keppinaut þar sem er Þjóðvilj-
inn. Hann hefir a, m. k. í þetta
sinn komið allri Reykjavík tií
SIGURÐUR SIGURÐS-
SON berklayfirlæknir
skýrir frá því í grein í síð-
asta tölublaði Ægis, að
berkiaskoðun eigi að fara
fram á sjómannastéttinni.
Er tilgangurinn að slík skoð-
un fari fram einu sinni á ári
hverju. Hafa þegar verið rann-
sakaðar nokkrar skipshafnir á
skipum Eimskipafélagsins. Nú
kemur röðin að togaraskips-
höfnunum og síðan að skips-
höfnum síldveiðiskipanna.
Um þetta mál segir Sigarðxir
Sigur'ðsson amnaltis i grein simi:
„Berklaveikin ier áivarlegur
sjúkdómiur fyrir islenzfeu sjó-
mannastéttima. Árlega sýkjaisí
eigi svo fáir sjómmn af berkla-
vieiki, og af því, pr áð ofan grein-
ir, er auðsæ sú hætta, er liggur í
þvií, að menn með sjnitandl
berklaveiki starfi ium borð í isiláp-
tum, áin þess að þeir sjálfir viti
um sjúkdóm sinn, hvað þá heldrir
samstarfsmenn þpiraa. I skipuin-
tum eru þnangsli mikil, andrúms-
loftið óheilnæmt undir þiljum,
vinna oftast erfið og-lítU regia á
að hlæja að þeim loddaraleik,
sem hann hefir verið að sýna
undanfama daga og vel má svo
fara ef áframhald verður á
þessu, að hann „slái Bjama
út“.
Það hlýtur að vera leiðinlegt
þegar svona tekst til fyrir
mönnum með þau málefni, sem
ákveðið er að hafa fyrir kosn-
ingabeitu, að allur flokkurinn,
og þó sérstaklega foringjar
hans, skuli verða til almenns
athlægis og það skuU koma
svona greinilega í ljós, hve
dæmalaust ófrjór og umkomu-
laus þessi flokkur er og állir,
sem að honum standa.
VIÐ lifum nú á mikilmenna-
öld, eða réttara sagt of-
urmenna. Eða svo virðast marg-
ir líta á. Hvað eru allir þessir
einvaldsherrar annað en ofur-
menni?
Það eru einvaldsherrar í
Þýzkalandi, Ítalíu, Rússlandi,
Póllandi, Tyrklandi. Ungverja-
landi, Grikklandi, Portúgal,
Albaníu og mörgum ríkjum í
Suður-Ameríku. Og hver ein-
valdsherra virðist vera ofur-
menni, höfðingi ofur-kynþátt-
ar, ofur-ríkis.
Einvaldurinn stjómar, lýður-
inn eltir. Hann skipar, og allir
hlýða. Hann einn veit alt, leyfir
alt, bannar alt. Hann setur kyn-
þættinum lög og vald ríkisinS
heyrir honum einum til. Ein-
valdurinn er Hann, hinn æðsti.
í einræðisríkjunum er alt líf
fólksins skipulagt, svo að jafn-
vel einn skeggbroddur má ekki
vaxa í óleyfi á kinnum karl-
manna né hár á augnabrúnum
kvenna. Allir menn, karlar og
konur, em skyld að vera á einu
máli. Eitt er nauðsynlegt, að
allir sajneinist einum rómi í
innfjálgum fagnaðarópum:
„Heil Hitler!“ „Duoe, Duce!“
>rFaðir Stidín!“
jpft á tfóum. Er þvl eigi ab furða,
þótt berklaveikin fiimi hiinin góða
jarðveg og brieiöist út fyrr en
vaiir í siiku uinhvexfi.
Á þessu ári mun vprða reynt
að hef jast handa og röntgenskoða
sem flpsta af íslienzku sjómónn-
lunum í því skyni að s'ttemma
stigu fyrir útbreiðslu berklavieik-
irmar meðai þeiria. Er til pess
ætlast, að sUk raimsókn fari fram
einu'sinmi á ári hVerju. Hafa þeg-
ar fjórar skipshafnir af Eimskipa-
félagsskipiunium verib rarmsakað-
ar á þteranan hátt. Mun því ruæst
verba byrjab á togaraskipsh öfn-
unium og síbar á skipshöfnuni
sildveiðiiskipa og anjnara skipa,
eftir því. spm thni vinist til og
föng verða á. Vænti ég þesls, ab
þegar á næsta ári geti verib við-
unanlegt skipuiag á rattmsóknum
þeslstum.
En af ísienzku sjómömeuinium er
þess vænzt, ab þeír skilji nauð-
syn. þessa máls og taki hinum
fyrirhUguðiu rannsóknium einis og
tii þeirna er stofnað. Að þeir
einnig ieyni af fnemsita rneglni
ab hafa ávált opin augun’ fyrir
þeirri hættu, er berkLaveiMn kann
ab hafa í för með sér, bæbi
gagnvart þeim sjálfum og öðrum,
og Jeiiti því þpgar 1 sitab til lækn-
isl. er minsti gnunur leiikur á því,
ab berklaveiki sé Jtotnin upp i
skipi þeirra. Meb slíku samsítárfi
sjómanna og lækna ér þaið trú
mín og sannfæmg, ab takast
megi að stemima stigu fyrir út-
bneibslu berklaveikin'nar meðal
hinnar isienzku sjómarmastéttar.“
Raiusnarleg gjöf.
Skiðadeild Iþröttafélags Reykja
vítour hefir borist að gjöf til
byggingar á finskri gufubaðístofu
eáitt þúsiund krómur frá Sigurbi
í raun og veru er það svo, að
í mestum hluta heimsins eru
mennirnir ekki lengur einstak-
lingar. Þeir hafa gerzt aðeins
limir á sámeiginlegum líkama
kynþáttarins, sjálfsvitundar-
lausir hlutar úr ríkisvélinni.
Þegar á alt er litið virðist til-
veran öll í einræðisríkjunum
bera einhvern keim af þeim
tómleika og tilkomuleysi, sem
hvílir yfir skemtistað á sunnu-
dagsmórgni í hráslagarigningu,
þegar engin sál sést á ferli. Eina
tilbreytnin eru fangabúðimar í
Þýzkalandi, útlegðareyjar ítala
í Miðjarðarhafi eða fanganý-
lendur Rússa á freðmýrum Si-
beríu auk aftökuskothríða við
hátíðleg tækifæri.
Stundum er þó reynt að
dubba upp á eymdina með stór-
fenglegum hersýningum, fjölda
skrúðgöngum, glæsilegum ein-
kennisbúningum, og öðru
hvoru heldur ofurmennið sjálft
margra klukkustunda langar
útvarpsræður.
Ef Marsbúi kæmi snögga ferð
í heimsókn til Róm eða Berlín,
gæti hann haldið að þessi kyn-
þáttardýrkim og kynþáttarfor
ingi væri eitthvað flunkunýtt.
En vér vitum að svo er ekki.
Arbðk Norræna fé-
Iagsfns er bomia.
Merkileg bðk og skemtlleg.
AÐ þykir alltaf tíðindum
sæta meðal hinna mörgu
þúsunda, sem skipa Norræna
félagið úm öll Norðurlönd, þeg-
ar árbÓk félagsins, Nordens
Kalender kcmur út.
Og Jiú er Árbókin fyrir yfiT-
standamdi ár konuin, jaífn vönduð
ab öllium frágamgi og altaf ábur,
full af ágætum gnemuim um
Norðurlönd og saimstarf þeirra,
kvæðuin og myndum.
Þanjtig vininur Norræna félaigiö
eininfg irueð útgáfu Árbókarininar
ab þvi ab auka saimstalrf og
samhygb mebai Norburlaaida-
búa.
Árbókin hefst með kvæði eftir
Emil Zilliacus, þá skrifar Richard
Sandier, uianríkismálaráðhierra
Svía um Norburlönd. Halfdain W.
Freihow skrifar ium Norðurlönd
og æsknlýðmn, Chr. H. Otesen
skrifar um nýjar leibir í ferða-
mannalífi á Norðturlöndum, Gösta
Bergrnan skrifar um sattnvinnu
Norðurlanidabúa í máli og menn-
ingu. P. W. Hábeig yrkir kveðju
frá fæneysku þjöðimni. August
Lttiradberg fonseti sæniska vmrka-
lýði&saimibandisttinis ■skrifar um
veTkamaiunaiskifti á Norðiurlönd-
um. Richatd Magnússon skrifar
grein um Thorvaldspn og Norð-
urlönd, þá skrifax Leif östby um
listrænt stórvinki, Claes Kraiuts
ritar um áfengi og tóbaik á Norð-
urlöndum, Svmd Dahl ttiim nýja
háiskólabókasaiEnib Í Kaiupmaininla-
höfn, SigUTd ChTiistmsletti ritar
söguna Maðurinfn, þá enu' myndir
ffá Fiirmlandi, þá greim Ásgeirs
Ásgeirssonar trm uppieidi Dg skóia
á Islandi. Onni Okkonen ritar um
Helena Sehjeifbeck, finsfca mál-
arann og verik hennar. Þá era
gTeinar um ioðdýrarækit í Noiegi,
Littnafjörbinn og ýmislegt úr fé-
lagslifi Norræna félagsins.
Þetta pr stórjnerkileg bók, frób-
teg og skemitíleg. Hún fæst hjá
ritara félágsins, Guðlaugi Rosen-
kranz og kositar 5 kr. fyrir félaga.
Útbreiðið Alþýðubíaðið!
Vér vitum að slíkt hefir áður
tíðkast meðal mannaima.
Að vísu ekki síðustu áraþús-
tmdimar. Þetta átti sér stað áð-
ur en saga menningar vorrar
hófst. þegar maðurinn gat
naumast talist maður, heldur
manndýr, náskylt hinum æðri
öpum.
Nú vita allir, að apar eru
fjarlægir ættingjar mannanna.
Sé svo að heimurinn sé nú á
dögum auðugur að ofur-
mennum, þá var ekki síður
gnótt af ofur-öpum í gamla
daga. Fyrir um það bil milljón
ára var ein hliðargrein af apa-
kynstofninum að þróast, ofur-
hægt, óendanlega hægfara
hænufetum, yfir í nýja tegund.
Loksins, fyrir um það bil 200-
000 árum síðan, varð hún að
maimskepnu með ýmsum apa-
einkenníim að vísu. En það var
mannskepna, sem gat gengið
upprétt, hugsað og talað.
í þessu rökkri fortíðariimar
var þróun apamannsins til
manns að þokast áleiðis víðs-
vegar um jörðina. Hér og hvar
hafa í fornum jarðlögum fund-
ist steinrunnin bein er sanna
þetta. Austur á Java í Indlands-
eyjum hafa fundist slíkar leifar
af mannskepnu, sem var komin
svo langt í þróuninni, að hún
var rófulaus, gat gengið upp-
rétt og að likindum bablað eitt-
hvert undarlegt mál.
IDAG byrja tvær nýjung-
ar í Alþýðublaðinu, hin
kunna ameríska skemmtisaga
„Maðurinn, sem hvarf“ og Æf-
intýri H. C, Andersen,
„Maðurinn, sem hvarf,“ er
eins og áður hefir verið skýrt
frá, samin af 6 kunnustu
Roosevelt forseti.
Hann átti hugmyndina að
sögunni.
skemmtisagnahöfundum Banda
ríkjanna, eftir hugmynd Roose-
velts forseta. Skrifa höfund-
arnir sinn kaflann hver og er
frá þessu skýrt í formálanum
fyrir sögunni eftir rithöfundinn
Oursler, sem byrjarí dag. Þessi
saga hefir birzt neðanmáls í
fjölda mörgum stórblöðum víða
um heim og þótt afbragð, er allt
af jafn stígandi í viðburðunum
frá fyrstu og til síðustu blað-
síðu. Roosevelt hafði lengi
gengið með hugmyndina að
þessari sögu — og á tímabili,
áður en hann varð stjórnmála-
maður og forseti Bandaríkj-
anna hafði hann í hyggju að
skrifa sjálfur söguna, en ekkert
varð úr því og var það aðeins
tilviljun, að aðrir tóku að sér
hugmynd hans. Þykir Roose-
velt mjög gaman að skemtisög-
um og les þær sér til hvíldar,
en það er kunnugt að fjölda
margir menn, sem gegna arg-
Javamaðuiinn hefir verið
meðal hinna efnilegri af for-
feðrum vorum. Þeir voru fé-
lagslyndir, lifðu í smáhópum,
sem skiftust eftir kynþáttum.
Allir höfðu þeir lurka og grjót
að vopnum. En iimrætið og út-
litið var ekki frýnilegt, og hvað
eftir öðru, og líklega þættu þeir
lítt samkvæmishæfir á nú-
tímavísu.
Nýlega fannst í Suður-Af-
ríku beinagrind úr apamanni
í helli einum. Þegar hellirinn
var rannsakaður nánar, fannst
þar ein tönn úr mannskepnu,
sem talin er að vera um 200.000
ára gömul. Sennilega var þetta
dýrmætasta tönnin í heiminum,
því að hún var úr manntegund
einni, sem verið hefir einskonar
milliliður milli manna og apa-
manna, forfeðra mannkynsins.
Merkilegar ályktanir má
draga af rannsóknum, sem
gerðar hafa verið í sambandi
við slíka fornleifafundi á fé-
lagslífi og lifnaðarháttum apa-
manna. Samfélag þeirra virðist
í mörgu hafa verið skipulagt á
líkan veg og gerist í einræðis-
ríkjunum nú á dögum. í raun
og veru má lesa í félagsháttum
apamanna sögu hins fyrsta og
frumstæða einræðisskipulags á
jörðunni.
Samfélag apamanna var gegn
sýrt af samskonar fjandskap til
alls og allra sem utan kynþátt-
sömum störfum og erfiðum,
hvíla sig við lestur skemmti-
sagna.
Við efumst ekki um það, að
þessi saga mun einnig falla ís
lendingum vel í geð.
Æfintýri H. C. Andersen eru
kunn og óþarfi að ræða meira
um þau, en búið er. Við höf-
um tryggt okkur einkarétt hér
á landi á birtingu þeirra allra.
Við byrjum með hinu ágæta
æfintýri „Snjódrottningin,“ en
siðar koma hin hvert af öðru,
Þessi æfintýri eru perlur i
heimsbókmenntunum og eru'
lesin jafnt af ungum sem göml-
um.
Vel geta þeir, sem vilja, klipt
daglega úr blaðinu myndina,
geymt hana og heft síðan sani'
an, eftir að hvert æfintýri er
búið, fengið sér stifan pappa og
þá er komin góð bók, sem
hægt er að geyma og líta ,oft í
sér til skemmtunar.
BRÉF.
(Frh. af 2. síðu.)
tíma á meðal heimili en einn til
einn og hálfan klukkutíma. —-
Auk þess verðum við að ætla
okkur tíma til að hafa fata-
skipti. Fjöldi húsmæðra hér
sýnir lofsverða viðleitni í því
að vilja koma sér og litlum
börnum. sínum út í sól að sumrí
tiL Má það marka af því, hve-
mikið er af konum og krökkum
bæði suður í Skérjafirði og
í Sundlaugunum og víðs vegar
utan við bæinn, þegar gott veð
ur er á sumrin, En við konttr
höfum víst margrekið okkur á
þá sorglegu staðreynd, að þeg-
ar verkunum er lokið, og við
komnar út, þá er sólin farin að
lækka á lofti og allur bezti sól-
baðstíminn útrunninn. Sé aftur
klukkunni flýtt um tvo tíma,
Ijúkum við aðalstörfum dagsins
— þegar sólin er í hádegisstað.
Þetta er svo veigamikið atriði
í heilsuvernd okkar og bama
okkar, að geta baðað og notið
útivistar meðan sólargeislamir
eru áhrifaríkastir, að við ættum
að taka höndum saman um að
reyna að koma þessu velferðar-
máli í framkvæmd.
Soffía Ingvardóttir.
arins voru, eins og glymur í
gífurmælum einvaldsherranna
nú á dögum. Það var sama
miskunnarlausa kúgunin til
þess að fylgja viðteknum venj-
um, til þess að elta alltaf for-
ingjann. Það var sama hatrið
og ofbeldið gegn einstaklingiun
af • öðrum kynþætti, -sem til
þeirra hafði villst. Og alveg eins
og í einræðisríkjunum fylgdu
apamennirnir í auðmjúkri und-
irgefni foringjanum, sem hæst
gat öskrað og bezt hafði bar-
eflið.
Þessir ættfeður mannkynsins
höfðu af engu meira yndi en að
skreyta sig. Þeir hengdu um
hálsinn allskonar blómviðjar
og vafningsjurtir, útskorin bein
og marglita steina. Og þegar
þeir höfðu skreytt sig, fylktu
þeir liði og gengu í skrúðgöngu
með alls konar tilburðum og
ýmiskonar látæði og göngulagi,
fyrst hægt og hátignarlega og
síðan var tiplað og hoppað.
Einkennisbúningur, hana-
gangur og fjöldaskrúðgöngur
eru því ekki neitt nýtízku upp-
átæki eins og ýmsir halda. Apa-
mennirnir höfðu hinar mestu
mætur á öllu þessu.
Öll ríki í Evrópu vígbúast nú
hvert í kapp við annað af meiri
áfergju en nokkru sinni fyrr.
Lýðræðisríkin eru knúin til
þess að reyna að standa ain-
Frh. 4 4, sR5iu. *
GuMmmdssyni klæÖskera.
ienna.