Alþýðublaðið - 17.03.1939, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGINN 17. MARZ 1830
ALÞYÐUBLAÐ1Ð
♦,---------------------*
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦ —-----------———:-----♦
Samstarf.
AU augnablik geta komið í
lífi hverrar þjóðar, að
hún þurfi á öllum kröftum sín-
um að halda. Þurfi að samstilla
þá til ákveðinna átaka í sókn
eða vörn, og á því hvernig þetta
tekst geti oltið velferð hennar
og frelsi um lengri eða skemri
tíma.
Flestar smáþjóðir eiga í því
tilliti, ekki síður en stórþjóðirn-
ar, sín áþreifanlegu dæmi. Við
íslendingar eigum þar okkar
sögulegu staðreyndir ekki síð-
un en aðrar þjóðir. Staðreyndir,
sem bæði sýna okkur ljóslega
hvert sundrungin ber, ef sundr-
ungaröflin og öfgarnar fá yfir-
höndina og hvert samstarf og
einhugur ber, ef þau öfl fá að
ráða.
Sturlungaöldin var hér á
landi sú mesta öld sundrungar
og flokkadrátta sem yfir land
vort hefir gengið. Erlendur
þjóðhöfðingi studdi að flokka-
dráttunum á allan veg og ís-
lendingar báru ekki gæfu til að
sjá voðann fvr en í óefni var
komið. Þá var reynt að bjarga
því, sem hægt var með samningi
— Gamla sáttmála — sem í
flestum greinum var íslending-
um í vil, en undanbrögð og svik
hinna erlendu þjóðhöfðingja
annarsvegar og máttleysi ís-
lendinga sjálfra hinsvegar
gerðu þann sarnninga að engu í
framkvæmdinni. Sjálfstæðis-
barátta vor undir forustu Jóns
Sigurðssonar og samtíðar-
manna hans er hinsvegar ljóst
dæmi þess hvað áunnist getur
ef full festa og samtök eru
sýnd. Smátt og smátt voru
höggnir sundur þeir ófrelsis-
fjötrar, er á þjóðina höfðu ver-
ið lagðir á umliðnum öldum og
sem fyrsta skilyrðið til aukins
þroska, menningar og bættrar
fjárhagsafkomu, var að leysa,
ef lengra átti að verða haldið.
Sinn styrk í þeirri baráttu sóttu
þeirrar tíðar menn vitanlega
fyrst og fremst til þeirra frels-
ishreyfinga, sem þá voru uppi
úti í Evrópu og ruddu brautina
fyrir lýðræðið.
Þessi tvö dæmi úr sögu okkar
sjálfra sýna, að við þurfum
ekki að fara til annara til náms
í því efni hvert þjóðina ber, ef
fullkomin sundrung nær tök-
um á henni, né heldur til að
meta þá kosti samheldninnar,
sem þjóðlegt smstarf megnar
að skapa.
*
Á því er enginn efi, að við
íslendingar, eins og fjölmargar
aðrar þjóðir, stöndum nú á
merkilegum tímamótum og
verðum að gæta vor við hvert
fótmál, sem stigið er.
Vegna vaxandi innbyrðis
sundurþykkju, sem síðustu ár-
in alveg sérstaklega hefir verið
alið á af stærsta stjórnmála-
flokki landsins — Sjálfstæðis-
flokknum — og blöðum hans,
er þjóðin illa við því búin að
mæta hinum miklu aðsteðjandi
örðugleikum, sem nú berast að
bæði innan frá og utan að.
Engin ráðstöfun stjómar-
flokkanna hefir mætt öðru en
fullkomnum fjandskap frá
þessum flokki og blöðum hans.
Viðreisn landbúnaðarins og sú
löggjöf, sem hún hefir byggst
á, hefir verið rægð og mistúlk-
uð. Tryggingarlöggjöfin hefir
verið notuð til árása á þessa
flokka, þó ísland væri áður en
hún kom tryggingalausasta
menningarland heimsins. —
Breytingar fátækralaganna hafa
verið túlkaðar sem vísvitandi
féflettingartilraun við höfuð-
stað landsins, af því honum
væri stjórnað af Sjálfstæðis-
mönnum. Skuldaskil smáút-
vegsins hafa verið skýrð sem
persónulegar eftirgjafir til
gæðinga stjórnarflokkanna. —
Allar tilraunir til nýbreytni í
hagnýtingu sjávarafurðanna og
styrkur frá því opinbera í því
skyni, hefir verið talið fremur
til þess, sem kalla mætti þjóð-
skaðlegt, en til hins sem til við-
reisnar miðaði. ,
Jafnvel sú sjálfsagða umbót
á frágangi fjárlaganna á Al-
þingi, að láta þeim fylgja skrá
yfir starfsmenn ríkisins og ann-
ara opinberra stofnana, hefir
verið notuð til þess eins að
úthúða stjórnarflokkunum fyr-
ir óþarfa bitlinga og stöðuveit-
ingar, þó allir þeir, sem það
vilja vita, viti vel, að langsam-
lega mest af þessum „stöðum“
var stofnað og laun þar ákveð-
in löngu áður en núverandi
stjómarflokkar tóku við völd-
unum. Að síðustu má svo á það
benda, að svo langt hefir verið
gengið af þessum flokki að
neita samvinnu um utanríkis-
málin alllangan tíma að því er
virtist gjörsamlega að tilefnis-
lausu.
Það má alveg óhætt fullyrða,
að enginn flokkur í stjórnar-
andstöðu 1 nokkru þingræðis-
landi hefir hagað sér neitt svip-
að því, sem Sjálfstæðisflokk-
urinn hefir gert hér undanfarin
ár. Þeir, sem næst honum kom-
ast, munu vera kommúnistarnir
í Frakklandi, en af hinni yfir-
vofandi nazistahættu þar í
landi svo að kalla frá öllum
hliðum hafa þeir þó ekki náð
með tærnar þangað sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir hælana í
neikvæðri pólitík á öllum svið-
um.
*
Þegar það nú rennur upp
fyrir miklum hluta Sjálfstæð-
isflokksins, eins og raunar
miklum hluta allrar þjóðarinn-
ar, að tímarnir eru að breytast
svo, að nauðsyn getur til borið
að eitthvað sé stefnt út af hinni
algerlega neikvæðu andstöðu-
braut, sem flokkurinn hefir far-
ið, er ekki nema vonlegt, að
nokkrir örðugleikar verði þar á.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
talið sig flokk allra stétta og
hrósað sér af því, að hann einn
allra flokka væri það. Nú reyn-
ir hann það fyrst fyrir alvöru
hvað það er, að eiga að sameina
hina ólíkustu hagsmuni og það
er ekki nema eðlilegt, að hon-
um gangi það erfiðlega.
Alþýðuflokkurinn og Alþýðu-
blaðið hafa oft bent honum á,
hve erfitt það mundi reynast,
þegar á það reyndi fyrir alvöru.
Það er áreiðanlega öllum
flokkum og öllum mönnum
ljóst hvar lendir, ef svo skyldi
fara, að útgerðin ,stöðvaðist
vegna hinna sívaxandi vand-
ræða. Það gæti hæglega haft
þau áhrif, að þá yrði enginn
spurður um, það hér, hvað skrá
Starí og nám fyrir berkla-
sjúklinga á heilsuhælunum.
----4-i-
Víðtæk starfsemi er þegar hafin i Ameríku.
----4---
Hvað er gert hér?
ÞAÐ hefir lengi verið algengt umræðuefni manna á
meðal, hvernig skapa ætti þeim berklasjúklingum,
sem útskrifast af sjúkrahúsum landsins sem heilbrigðir,
möguleika til að bjarga sér, eftir að þeir hafa dvalið á
sjúkrahúsunum. Þó að hér á landi sé meira um berklaveiki
en í flestum öðrum löndum, þá er þetta og viðfangsefni
margra fleiri þjóða.
Það hefir líka verið allmikið um það rætt að skapa
fótavistarsjúklingum á hælunum viðfangsefni, meðan þeir
dvelja á þeim, og hafa flestir talið, að starf myndi reynast
þeim betra en athafnaleysi, þó að það starf verði auðvitað
að miðast við sjúkleika þeirra og þrek.
Um síðustu áramót var að
var
ýmsu leyti breytt til um tilhög-
un á Vífilsstöðum. Sú tilhögun
var tekin upp að láta fótavistar-
sjúklinga sjá um ræstingu á
þeim stofum, sem þeir dvelja í,
og hefir það gefist mjög vel,
eftir því, sem Helgi Ingvarsson
yfirlæknir skýrði Alþýðublað-
inu frá í gær. Alþýðublaðið
spurði hann að því, hvort að
nokkrar vinnustofur hefðu ver-
ið starfræktar á Vífilsstöðum.
„Já,“ sagði læknirinn. „Und-
anfarin ár hefir verið starfrækt
vinnustofa uppi á lofti hælisins,
þar sem þeir geta unnið, sem
eru lagtækir og eru náttúraðir
fyrir smíðar eða útskurð. En
öll tæki eru ákaflega ófullkom-
in og allsendis ónóg.“
— Teljið þér ekki nauðsyn-
legt, að fá tæki þessi bætt?
„Jú, ég tel það mjög æskilegt
og er alveg viss um, að það
mundi auka þátttöku í starfi
þessarar vinnustofu, koma
fjölda mörgum sjúklingum að
gagni, verða þeim til ánægju
og stytta stundir þeirra.“
Eins og áður hefir verið getið,
er þetta mál einmitt nú all-
mikið rætt erlendis. Það er talið
alveg ófært að fótavistarsjúkl-
ingar á berklahælum hafist
ekki að, en eyði tímanum í al-
geru iðjuleysi og Danir hafa
einmitt nú til athugunar að
koma á ýmiskönar kennslu á
þeim hælum, sem þeir hafa fyr-
ætti gengi íslenzkrar krónu og
aðrir réðu því en við íslending-
ar. Það er öllum nauðsynlegt að
hugleiða af fyllstu gaumgæfni
og alvöru það ástand, sem við
nú búum við og þó ekki síður
þá aðstöðu, sem smáríkin yfir-
leitt eiga nú hér í Evrópu. Öll-
um er skylt að reyna að sjá
gegn um blekkingamoldviðri
hinna ábyrgðarlausu lýðskrum-
ara, sem hyggjast geta læknað
öll mein þjóðarinnar með lán
töku hjá æfintýramönnum frá
Honduras og Mandsjukuo, sem
að líkindum hafa ekkert fé að
bjóða þegar til kastanna kem-
ur. Og þó það geti stundum
verið erfitt að leysa hin vanda-
mestu mál og þó það sé aldrei
fyr en eftir að þau eru leyst,
sem allur þorri manna skilur
hvað heppilegast var, er það hið
dina. sém stjórnmálamönnum
ber að gera þegar svo stendur
á, að taka þá lausnina sem lík-
legust er til að verða til bjarg-
ar og reyna að efla samhug og
skilning þjóðarinnar á því, sem
á að vera henni dýrmætast í nú-
tíð og framtíð en það er frelsi
hennar, og varðveisla friðar og
réttlætis í landinu.
ir berklaveikissjúklinga. Einn
af kunnustu læknum Dana, er
um þessar mundir á ferðalagi
um Bandaríki Norður-Ameríku
og Kanada. Þessi læknir er
kona. Hún skýrir nýlega frá því
í læknisfræðitímariti, að Ame-
ríkumenn hafi þegar komið
upp margskonar námi á berkla-
sjúkrahúsum. Það er lögð rík
áherzla á það, að sjúklingarnir,
sem þrek hafa til starfa, læri
nýtar íðngreinar, eða alment
nám í bóklegum fræðum og er
það jafnvel svo víðtækt nám,
að sjúklingarnir eiga að því
loknu að geta byrjað háskóla-
nám. Mestu áherslu munu Ame-
ríkumenn þó leggja á það, að
kenna sjúklingunum einhverj-
ar nýtar iðngreinar, sem þeir
geti svo stundað til framfærslu
að öllu eða einhverju leyti.
Það eru sjúklingarnir sjálfir,
sem í Danmörku hafa hafið op-
inberar umræður um þessi mál
og hafa Social-Demokraten í
Kaupmannahöfn borist mörg
bréf frá berklasjúklingum um
þetta efni. Eru þau á eina lund,
að starfsleysið á sjúkrahúsun-
um sé algerlega óþolandi og
drepi allan kjark og þrek sjúkl-
inganna. Allir óska þessir
sjúklingar eftir því, að tekin
verði upp víðtæk kennsla í
sjúkrahúsunum sem allra fyrst.
Og konurnar óska sérstaklega
eftir því að tekin verði upp
kennsla í hússtjórn, matartil-
búningi, saumaskap, hjúkrun, i_
barnameðferð o. s. frv.
Hér er um mál að ræða, sem
beinlínis er þjóðhagsmál. Það
er áríðandi fyrir þjóðfélagið,
að þrek þeirra manna, sem um
tíma þurfa að fara á sjúkrahús,
HELGI INGVARSSON
brotni ekki í iðjuleysi þeirra, og
það er líka nauðsynlegt fyrir
þjóðfélagið, að nota sjúkrahúss-
tímann til þess að kenna körl-
um og konum ýms nytsöm
fræði. Það getur orðið mjög
þýðingarmikið fyrir þjóðfélag-
ið eins og það hlýtur að koma
að mjög góðu gagni fyrir sjúkl-
ingana sjálfa.
Sú hreyfing, sem hér hefir
verið stofnað til meðal berkla-
sjúklinga, ætti einmitt að snúa
sér að þessu verkefni og hrinda
því í framkvæmd. Hvíti dauði
er skæður hér á landi. Fyrir öt-
ula baráttu hinna beztu manna
og fullan skilning ráðamanna
þjóðarinnar á nauðsyn þess að
útrýma þessum vágesti, hefir
tekist að draga út áhrifum hans
ár frá ári. Það er trú margra,
að heilbrigt, skipulegt starf,
geti einnig orðið mikil hjálp í
þessari baráttu.
Þyrnirósa.
Ijhfr YRNIRÓSA er nafn á æfin-
týri, sem flestir, ungir og
gamlir, kannast við, um konungs-
dótturina, sem varð fyrir álögum
og svaf í hundrað ár.
Þyrnirósa er einnig nafn á leik,
sem gerður hefir verið eftir þessu
æfintýri. og þræðir mjög vel alla
helztu atburði þess, auk þess er
fléttað inn í leikinn nokkrum
skemtilegum persónum, sem gera
sitt til að auka ánægju þeirra, er
á horfa.
Sjónleikurinn Þyrnirósa hefir
nú verið sýndur hér nokkrum
sinnum við prýðilegar undirtekt-
ir bæði fullorðinna og barna.
Allir leikarar eru unglingar, 12
til 16 ára, og er ánægjulegt að
sjá með hve mikilli vandvirkni
þau fara með hlutverk sin, til
þess að æfintýrið, ljóslifandi,
njóti sín sem bezt.
Mikið hefir verið vandað til, að
sem mest af því fagra, er hrífur
auga og eyra, fái sem bezt aö
njóta sín; enda gefur texti leiks-
ins það í ríkum mæli.
Þyrnirósa verður sýnd í siðasta
sinn á sunnudaginn kj. 3,30, Og
eru því þá síðustu forvöð að sjá
þennan undurfagra æfintýraleík.
Félagið Sverige-Island
gekkst fyrir samkomu ís-
lenzkra og sænskra stúdenta
þriðjudagskvöld og voru við-
staddir Tunberg prófessor og
háskólarektor og prófessoramir
Wessen og Ahlman og Sven
Jansson lektor, sem stjórnaði
samkomunni, er var hin á-
nægjulegasta og gagnlegasta
stúdentum beggja þjóðanna.
(FB.)
Kappglíma Kjósarsýslu
verður háð að Brúarlandi
laugardgainn 18. þ. m. kl. 9 e.
h. Danzað verður á eftir,
Drottningin
er á leið hingað, væntanleg á
sunnudag.
MÞTÐUBIABID
REYKJAVÍK
Eg undirritaður óska að gerast kaupandi
ALDÍ ÐUBLIBSINS MEÐ SDNNUDA6SBLAÐI
Nafn .............................
Heimili
t
Staða
ÚtfylliS miðann, klippið hann út úr blaðinu og; látið í póst.
Arshátíð Alpýðuflokksfélags Rejfkjavfknr
hefst með samsæti i Iðnó, laugardagskvðldið 1S. marz kl. 8.
SKEMTIATRIÐI:
1. Formaður félagsins setur samsætið.
2. Þjóðsöngurinn og alþjóðasöngurinn sungnir af söngkór
félagsins.
3. Minni félagsins, ræða, Finnur Jónsson.
4. Fjöldasöngur.
5. Ávarp frá íorseta Alþýðusambands íslands og formönn-
um Alþýðuflokksfélaga í Reykjavík og Hafnarfirði.
6. Söngkór félagsins syngur.
7. Upplestur, frú Soffía Ingvarsdóttir.
8. Fjöldásöngur.
9. Sjónleikurinn: „Á matsöluhúsinu.“
10. Ðanz. Hljómsveit Tage Möller (Nýja bandið).
Aðöðnflumiðar kosta kr. 2,50 (veitingar innifaldar) og fást i skrifstofu félagsins, á aforeiðslu
Aiflýðúbiaðsins og frá kl. 4 i Iðnð á iaugardag. — Tryggið ykkur aðgðngumiða i tíma,
SkemtineVndin