Alþýðublaðið - 22.03.1939, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGINN 22. marz 1939
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREÍÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4003: V. S. Vilhjálms (heima).
1106: Jónas Guðmunds. heima.
4Ö0S: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
1 —----------------------♦
englslækkns
bommúnista-
flolkinnm.
EOMMONISTAR boðuðu til al
menns fundar í Gamla Bíó
á mánudagskvöldið. „Öllum Reyk-
víkingum" var boðið á fundinn,
en aðeins 250 manns mættu, eða
rétt númlega ’,40/" bæjarbúa, eins
og sagt var frá í gær. Pað
eru álíka margar hræður ogvoru
í sjálfum söfnuði kommúnista-
flokksins — Reykjavíkurdeild-
inni — áður en „þáttaskiftin"
urðu í lífi hans síðastliðið haust
við pað að Héðinn Valdimarsson
„frelsaðist". Þessi „almenni fund-
ur“ fylti þvi ekki nema einn
þríðja hluta sæíanna í Gamla
Bíó. ÖIl hin voru auð. Og pað,
sem verra var: Kommúnista-
flokkurinn „átti“ ekki einu sinni
frær fáu hræður, sem komu. Á
meðal þeirra voru, eins og Þjóð-
viljinn, varð að viðurkenna í gær,
þó „nokkrar nazistasprautur",
sem „kölluðu fram í“ og „héldu
áfram að gelta öðru hvoru all-
an fundinn", svo orð kommún-
v
istablaðsins sjálfs séu viðhöfð.
En í fyrirsögn blaðsins stendur,
að þetta hafi verið „fjölmennur
.verkalýðsfundur" og þar hafi „al-
þýðan i Reykjavík“ verið saman
komin, og tekið ræðunum, sem
haldnar voru „forkunnarvel“!!
En þráft fyrir þessi digurmæli,
á Þjóðvíljinn erfitt með að leyna
því, að vonbrigði foringjanna
voru mikil.
Það haföi þó verið tilkynt, að'
báöir íorsetar flokksins, forset-
irin „út á viÖ“ og forsetinn „inn
á við“, myndu tala. Ennfremur
báðir ritstjórar Þjöðviijans, svo
ekki vantaði „kanónurnar“. Og
þá var umræðuefnið ekki heldur
neitt lítilræði: Viðreisn þjóðar-
innar með 60 milljóna láninu,
sem baróninn sunnan af Balkan-
skaganum var að „bjóða" hér
á dögunum! En al!t reyndist á-
fangurlaust: Alþýöan er búin að
fá nóg af bíófundum kommúnista
0g þajíkaði fyrir boðið!
Og meira en það: Meðlimir
hins kommúnistiska safnaðar
sjálfs virðast vera hættir að taka
flokkinn aivarlega eftir „þátta-
skiftin". Þeir virðast vera "hættir
að trú'a og byrjaðir að hugsa.
Og það er vissulega engin furða
þótt þeim lítist ekki á þann
„vérkalýðsflokk", sém byggir
framtíð sína innanlands á banda
lagi við nazista og æstustu í-
háldsmenn, éins og kommúnistar
hafa upp á síðkastið gert í Dags-
brún, á Norðfirði, í Hafnarfirði
og víðar, og út á við á sambönd-
um við baróna sunnan af Balkan-
skaga, sem í fjárglæfraskyníferð-
ast um heiminn til þess að get-
að lifað flott á kostnað auðtrúa
smælingja og fáráðlinga.
En annað en hina blindu trú
4 milljánis barónsins sunnan af
UBBgnr presfwr seglr frát
Mér virtist Svipjói vera ein
træðs
'♦
MÉR VIRTIST Svíþjóð öll vera einn allsherjar skóli,
voldug fræðslustofuun, þar sem allir eru þátttak-
eiídur. Ég er stórhrifinn af sænskri menningu og starfi
hinna öflugu fræðslusambanda landsins, og þá fyrst og
íremst hins stærsta þeirra og öflugasta, Fræðsli isambands
verkamanna, sem vinna að því af fremsta megni að gera
Svía að gagnmentaðri þjóð, og í raun og veru hefir þaö
þegar tekist.“
alisherjar
ustofnun.
Balkanskaga höfðu forsetar og
og ritstjórar kommúnistaflokks-
ins ekki upp á að bjóða á bíó-
fundinum á mánudagskvöldið.
Þeir lýstu því yfir í ræðum sín-
um, að þeir vildu hvorki styrk-
veitingar né gengislækkun til
þess að rétta sjávarútveginn við,
og létu þessar fáu hræður, sem
á þá hlustuðu, samþykkja, að
„fjölmennur verkalýðsfundur“ í
Gamla Bíó „mótmælti harðlega“
háðum þessum leiðum, sem rætt
heíir veriö um til viðreisnar út-
gerðinni. Það þyrfti ekki annað
en sýna baróninum sunnan af
Balkanskaga það traust, sem
hann hefði farið fram á — fela
honum umboð til þess að leika
fjárglæfrakúnstir sínar í nafni ís-
lenzka ríkisins — þá væru 60
milljónirnar fengnar og viðreisn-
artillögur kommúnistaflokksins
orðnar að veruleika með „stór-
feldri nýsköpun í atvinnulííi
Iandsins“, eins og komizt er að
orði í ályktuninni, sem hinn fá-
menni söfnuður i Gamla Bíó var
látinn samþykkja, eftir að for-
ingjarnir höfðu talað.
Og svo má ekki gleyma garm-
inum honum Katli. Einar litli 01-
geirsson hélt þarna, eftir því,
sem Þjóðviljinn segir, „hvassyrta
ræðu“ um yfirgang þýzkra naz-
ista (ekki þeirra íslenzku, það
hefði höggvið alt of nærri komm-
únistaflokknum sjálfum svona
rétt eftir Hafnarfjarðardeiluna) og
endaði ræðu sína á svofeldum
orðum: „Islenzka þjóðin verður
að mæta með festu og ró þeim
atburðum, sem í hönd fara —
------ og hún mun sigra í trausti
á mannréttindi og þjóðfrelsi."
Þetta segir maðurinn, sem var
svo taktfullur, að stinga upp á
því á tuttugu ára fullveldisaf-
mæli íslenzku þjóðarinnar, að hún
bæði um „vernd" Sovét-Rúss-
lands (eins og Slóvakía Þýzka-
lands!) og gera fyrirspurn um
það á alþingi fyrir nokkrum dög-
um, hvort ráðstafanir hefðu verið
gerðar til þess, að ensk og am-
erísk herskip væru komin hing-
að samtímis eða áður en þýzka
Rerskipið „Emden“ kæmil!
Það er sannarlega engin furða
þótt fólk sé farið að þreytast á
slíkum froðusnökkum, hvortheld-
ur þeir nú þvaöra um viðreisn
inn á við eða þjóðfrelsi út á
Þessi orö mælti séra Pétur
T. Oddsson prestur frá
Djúpavogi í gær í viðtali við
Alþýðublaðið. Hann hefir
dvalið erlendis undanfarna
6 mánuði og ferðast um Eng-
land, Skotland, Holland og
Norðurlöndin þrjú.
Hann hélt áfram:
„Kjör alþýðu í Svíþjóð,
en ég kyntist aðallega Stokk-
hólmi, eru mjög góð. Meðal-
laun iðnaðarmanna, en þeir eru
37 % íbúanna, eru um 4 þúsund
krónur. Byggingarmenning er
á ákaflega háu stigi, og það
gerir Stokkhólm sérstaklega at-
hyglisverðan, að þar eru engin
fátækrahverfi, enda var mér
sagt, að bæjarstjórnin hafi á
undanförnum árum stefnt
markvíst að því, að útrýma
þessum fúablettum stórborg-
anna. þ. e. að „færa stéttirnar
saman" í borginni, þannig að
efnamenn hefðu ekkert sérstakt
hverfi út af fyrir sig og heldur
ekki fátæklingarnir.“
— Hvað var aðalerindi yðar
út?
„Aðaltilgangurinn með för
minni var sá, að kynna mér
kristindómsfræðslu í helztu
menningarlöndum álfunnár og
þá sérstaklega í Englandi og á
við, enda sýndi fundurinn í
Gamla Bíó það, að hvað sem
gengislækkun islenzku krónunnar
líður, þá er gengislækkunin á
kommúnistaflokkinum og foringj-
um hans þegar í fullum gangi.
Norðurlöndum, og óg vil segja
það strax, að það er langt frá
því, að verið sé að draga úr
kristindómsfræðslunni í þess-
um löndum, eins og sumir vilja
halda fram, eða að andúð sé
vaxandi gegn kristindóminum.
Nýtt skipulag hefir verið tekið
upp um fræðslu í kristindómi
bæði við sjálfa hina munnlegu
fræðslu og eins við litgáfu bóka
um þetta efni. Ég vil t. d. geta
þess, að allir barnaskólar, sem
ég spurði um, byrja starf sitt
með söng fagurrá og göfgandi
sálma. Hitt er og a thyglisvert,
að starf í þessu efni fyrir sér-
stakar trúarbragðastefnur fer
minkandi, öll áherzla er lögð á
það, að skapa skilyrði fyrir því
að innihald kristindómsins, sið-
fræði hans og félagsmenning
nái tökum á hugum æskunnar.
Þetta er mikils um \ ert og mik-
il hvatning fyrir okkur prest-
ana, sem viljum með kristin-
dómsstarfi okkar einmitt vekja
nýja samfélagsmenningu. Þá
skal ég geta þess, að í haust
ganga í gildi í Noregi lög, sem
gera kristindóminn að skyldu-
prófi við barnaskólana og að
hinu sama er ste cnt í Dan-
mörku.
En auk kristindómsfræðsl-
unnar hafði ég mikinn áhuga
fyrir að kynna mér sem bezt
allar, menningarhreyfingar. Ég
komst einna bezt í kynni við
þessar hreyfingar í Svíþjóð.
Þar kynti ég mér slysavarna-
starfsemi, en hún er mjög
að láta sér detta í hug, hvað
hugsanlegir andstæðingar kynnu
að gera, og hafa til taks ráð-
stafanir við því. En við eigum
líka að láta okkur detta í hug,
hvað öðrum kynni að detta í
hug að gera hér í hernaði og
öðrum efnum, og vera við þvi
búnir, eða hreiut og beint að sjá
við því. Við höfum lengi vitað
það, sem í enska biaðinu stóð,
að undanteknu vopnasmyglunar-
þvaðrinu, cn hcfir ulanríkismála-.
nefnd gert nokkuð til þess .að
Þjóðverjar .ábyrgðust sjálfstæði
vort gagnvart Bretunt með vopn-
um, ef til yfirgangs af þeirra
hendi kæmi, og hefir hún reynt
að gera samskonar samninga við
Breta, ef Þjóðverjar skyldu hér
eitthvað aðhafast? Það er ekki
kunnugt um það, og einhverjir
kynnu að segja, að slíkir samn-
ingar hefði reynst heldur hald-
litlir. Satt er það, en þetta er
eina vörn smáiíkjamta, önnur en
sú að gæta þess, að nðfengið
fjármagn sé sótt í sem flesta
staði.og fyi'st og freinst til þeirra
rlkja, sem þykjast ha?a hér hvers-
konar andstæðra h tgsmuna að
gæta. Þetta hefir verið r<ekt svo,
að flest okkar lánsfé er fengið á
Bretlandi í einum og sama banka
Þessum lánum lief'ði þurft, og
þarf, að dveifa niður i marga
ólíka staði, en það er oiðin hér
trúarsetning, að við getum ekki
fengið fé nema á Bi'oLlandi, eins
og glögglega kom fram i ræðu
SERA PÉTUR T. OÐDSSON
merkileg þar í landi og einstak-
lingar og hið opinbera leggja á
það ríka áherzlu. að gera hana
sem víðtækasta og fulkomn-
asta. Ég hefi með mér teikningu
af nýtízku björgunarbát, sem
Svíar voru nýbúnir að gera, og
afhendi ég Slysavarnafélaginú
hér hana.
Ég heimsótti margar þjóð-
félagslegar (socialar) stofn-
anir og kynti mér starf þeirra.
Meðal annars kynti ég mér
skipulag mikillar starfsemi fyr-
ir sjómenn í Stokkhólmi. Hún
er rekin af kirkjulegum stofn-
unum undir forystu kvenna.
Þessi starfsemi hefir nýlega
eignast stórhýsi í Stokkhólmi,
sem kostaði um 700 þúsundir
króna. Þarna eru lesstofur fyrir
sjómenn með bókasafni, sem
telur 45 þúsund bindi. Þarna
sitja sjómenn, skrifa bréf heim,
fá geymda peninga sína eða
senda heim til ástvinanna. Þeir
líta og á þessa stofnun sem ann-
að heimili sitt. Þeir fá þarna alt
ókeypis, veitingar, bréfsefni,
frímerki o. fl. Bókasafnið send-
ir bækur um borð í skipin að
láni, og fara 35—45 bindi hvert
sinn í hvert skip. Hér er alls
fjármálaráðherra um daginn, ef
hún er rétt eftir honum höfð í
Tímanum. Þetta er hjátrú og jafn-
framt að einhverju leyti klaufa-
skapur. En væri þetta rétt, þá
væru lánin beíur ótekin, því enda
þótt hefði kipt úr framförunum
hér, sem að líkindum hafa orðið
of hraðfara, þá er öryggi betra
en framfarir. Það er alkunnugt,
að vér eigum, eða áttum afkomu
okkar undir Spánarmarkaðinum,
og-vér þurfum að fá fótfestu á
Spáni aftur. Það er öllum lýðum
Ijóst, að þjóðernisstjórnin á Spáni
fær þar yfirtökin, og það hefir
Iengi verið augljóst. Stórveldin
hafa viðurkent Franco, en hefir
ísland gert það? Þa er ekki kunn
ugt, og hefði oss þó legið mest
á ailra að koma okkur fyrir þar
í landi eins fljótt og hægt var.
Það má spyrja, því Danir hafi
ekki gert þetta alt fyrir okkur,
en því er til svara, að 7. gr. •
sambandslaganna gerir greinilega
ráð fyrir, að við eigum sjáflir
að eiga frumkvæðið að öllu, en
Danir aðeins framkvæmdina. Höf-
um við skipað aðstoðarmenn á
sendiráð Dana eins og oss er
heimilt. Jú, i Berlín, og það er
gott og blessað, og í Osló. Þar
höfum vér að vísu ó-
venjulega ágætan mann,
en það er ekki ljóst að okkur
hafi verið þarfara að hafa mann
þar heldur en í London, Róm,
eða jafnvel Warschau og París,
en þar eru engvir. Það hafo að
ekki að ræða um einhliða bók-
mentir, engar pólitískar skorð-
ur, í því efni hefir stofnunin
enga sérskoðun. Alt er aðeins
miðað við að bækurnar séu fræð
and’ og siðbætandi, Þannig er
og Öil slík starfsemi með Svíum,
enda eru þeir svo þroskaðir, að
þeir geta sjálfir valið og hafn-
að. Þá eru þarna haldin kynn-
ingarkvöld, þar sem sjómenn fá
einnig alt ókeypis. Ég varð á-
kaflega hrifinn af þessari starf-
semi. Hún var mjög vel skipu-
lögð.
í Svíþjóð starfa mörg
fræðslusambönd, en stærst
þeirra og voldugast er Fræðslu-
samband verkamanna. Þau
hafa öll samvinnu sín á milli,
enda verður árangurinn einmitt
þess vegna enn meiri. Fræðslu-
samband verkamanna á bóka-
safn upp á 500 þúsund bindi og
það er lánað um land alt.
Fræðslustarfið er fyrst og
fremst rekið með leshringum,
en einnig með fyrirlestrum.
kvikmyndum og bókaútgáfu.
Hundruð þúsunda manna á öll-
um aldri taka þátt í þessarí
menningarbaráttu og það er
einmitt þetta, hve hæglega er
hægt að ná til allra aldurs-
flokka og til manna hvaða
vinnu sem þeir stunda, sem
gerir hana svo áhrifaríka. Hið
sama má segja um bréfskólana,
en þar er námið skriflegt og
menn þurfa ekki að fara frá
heimilum sínum til að stunda
það. Bréfskólarnir eru upp-
runalega framkomnir í Amer-
íku, en hafa nú náð víða um
heim. í Ástralíu hefir verið gerð
mjög merkileg tilraun með
bréflegu námi meðal unglinga
og er einmtt nú allmikið skrifað
um það.“
— Er óttinn við ófrið ekki
almennur í þessum löndum?
„Jú, mjög almennur. Danir
óttast árás, sem von er, á þess«
um tímum, þegar réttur smá-
þjóðanna er einskis virtur. Sví-
ar styrkja landvamir sínar
mjög. Sérstaklega er unnið
kappsamlega að því að styrkja
loftvarnirnar.“
Útbreiðið Alþýðublaðið!
......... ?.*... SL-.......!!!g
vísu verið settir menn til náms
i utanríkisráðuneytinu í Keup-
mannahöfn, en þó það séu alt
sæmilegir menn, er ekki annað
sýnna, en að þar hafi frambeðið
ráðið úrvalinu, en það er þvi
miður ekki einhlýtt, því þó að
hægt sé að læra eðli og starf-
rækslu þessara mála, þá er ekki
hægt að læra slygni stjórnmála-
mennskunnar. Skóli, sá, sem hér
hefir verið stofnaður, getur ver-
ið ágætur á sína vísu, en það er
ekki búið að sjá af honum árang-
ur, og fyrirfram virðist ekki lík-
legt að hann verði mikill. Þetta
er sá undirbúningur, sem vér höf-
um haft undir það að taka uían-
ríkismálin í okkar hendur. Það
er víst ekki hægt að kalla hann
meira en ekkert. Þessi mál öll
hafa því miður kafnað í þrasi
meira eða minna ómerkilegra
dægurmála og meðfram vegna
þess, að menn hafa ekki skilið
þýðingu þeirra. Það er því voru
eigin tómlæti að kenna, að utan-
málareksturinn hefir verið öðru
visi en skyldi.
Frh.
Námar Salomons
eru sýndir á Nýja Bíó um
þessar mundir. Aðalhlutverkin
leika Paul Robson og slr Ce-
dric Hardwich.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Guðbr. Jónsson prófessor:
Sambandsmálið.
Ræðaflutt ástúdentafélagsfimdi 12„marz
Frh.
Þá eru utanrikismálin. Hvað
’ e'i; þar verið aðhafst. Það hef-
ir verið skipuð utanríkismála-
nefnd og sett á stofn utanríkis-
málaskrifstofa í Reykjavík, en
það er ekki kunnugt, að þessar
stofnanir hafi aðhafst neitt, sem
er pólitísks eðlis. Skrifstofan hef-
irunnið skrifsíofuverk heiðarlega,
enda ekki hægt að heimta meira
af henni, og utanríkismáíanefndin
hefir það vitað er, ekki fengist
við annað en verzlunarsamninga-
gerð, en þeim stórpólitísku verk-
um, sem nauðsynlega þarf að
vinna, áður en vér tökum utan-
ríkismálin í vorar hendur, eins
og kallað er, er ekki kunnugt
að utanríkismálanefnd hafi snert
á. Einn ágætur vinur minn, Öl-
afur Friðriksson, hefir sagt það
öpinberlega, að utanríkismálin
séu nú orðið eingöngu viðskifta-
mál, nema hjá stórveldunum, en
ég vil spyrja, voru það eingöngu
viðskiftamál, sem Abessiniumenn
og Tékkóslóvakar þurftu að fást
við nýverið; voru þar ekld dulin
öfl að verki, var þar ekki laumu-
. apil nóg, og -sagði nokkurt ríki
í þeim málum huga sinn? Vörn
smáríkjanna er tortryggni á alla
bóga, og utanríkismálapólitík
þeirra hlýtur að vera sú, að
tryggja tilveru sína, með því
að spila erlendum hags-
munum, ímynduðum eða rétt-
um, í ríkjum þeirra, hverjum
út á móti öðrum, til þess að
þar vegi alt salt og skáki hvað
öðru, svo að hin andstæðu öfl
kjósi og skapi óbreytta aðstöðu.
Við höfum ailir lesið um grein-
ina í Manchester Guardian. Við
vitum það allir með áreiðanlegri
hugsuharvissu, að bæði Þjóðverj-
og Bretar, og ef til vill fleiri,
hafa hér á landi gert allar þær
athuganir, sem þeim þykja nauð-
synlegar hernaðarhagsmunum sín-
um. Þeim er það ekki láandi.
Þessar þjóðir, sem altaf verða
að búast við ófriði, verða að
reyna að sjá fram og vera und-
ir það búnar, sem kann að ger-
ast, jafnvel með ólíkindum, og
ég get fullvissað um það, að
það mundi margur verða hissa,
ef hann vissi hvaða áætlanir
liggja fyrir í herstjórnarráðiim
álfunnar; þau verða fyrirfram að