Alþýðublaðið - 23.03.1939, Blaðsíða 3

FIMTUDAGINN 23. marz 1939.
ALÞYÐUBLAÐID

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MTSTJÓRI:
P. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON,
APGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
1198: Jónas GuSmunds. heima.
490S: Alþýðuprentsmiðjan. .
4966: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
<
4—------------------------♦
Síðustu áfang-
arnir á leið til
Evrópustriðs?
AEFTIR Saarhéraðinu, Aust-
ríki, Súdetahéruðunum og
Tékkóslóvakíu hefir nú einnig
Memelhéraðið verið lagt undir
Þýzkaland. Sú frétt kemur þó
engum á óvart. Það hefir lengi
verið við því búizt að Hitler
myndi heimta aftur þetta landa-
mærahérað, sem tekið var af
Þýzkalandi og lagt undir Lithau-
en árið 1924 til þess að opna
því landi leið til sjávar. Því að
Memelhéraðið er að langmestu
leyti bygt Þjóðverjum og þýzki
nazistaflokkurinn hefir í raun og
véru verið þar öllu ráðandi síð-
asta árið, enda þótt héraðið hafi
þángað til nú formlega talizt til
Lithauen.
Hinu er þó ekki að leyna, að
mpð því að Memelhéraðið með
einu höfninni, sem Lithauen átti
aðgang að, hefir nú aftur verið
lagt undir Þýzkaland, hefir naz-
istastjórnin í Berlín náð því tang-
arhaldi á hinu litla nágrannaríki,
að varla verður reiknað með
nokkurri alvarlegri mótspyrnu
framar af þess hálfu, ef Hitler
skyldi þóknast að fara með her
manns inn í Eystrasaltslöndin
Lettland og Eistland til þess að
ógna Sovét-Rússlandi þaðan, að
norðan og vestan, samtímis eða
um svipað leyti og hann reyndi
að brjóta sér braut gegn um
Rúmeníu að landamærum þess
að sunnan og vestan.
Þrátt fyrir það er ekki líklegt,
að innlimun Memelhéraðsins í
Þýzkaland verði út af fyrir sig
neitt ófriðarefni í Evrópu. Þjóð-
ernislegur réttur Þýzkalands til
héraðsins er svo ótvíræður, að
engum hefir, að minsta kosti í
seinni tíð, dottið í hug, að til
lengdar yrði hægt, að standa á
móti þyí, að það yrði aftur sam-
einað hinni þýzku ríkisheild. Og
þó það sama yrði á næstunni
gert við hina þýzku hafnarborg
Danzig, sem nú er að nafninu til
sjálfstætt ríki, er varla heldur við
því að búast, að um verulega
mótspyrnu gegn því yrði að ræða
enda þótt Pólland myndi án efa
telja innlimun þeirrar borgar í
Þýzkaland alvarlegt áfall fyrir
sig.
Þýzka nazistastjórnin hefir
hingað til, þrátt fyrir alt ofbeldi
og samningsrof, átt tiltölulega
létt méð það að fóðra fyrirætlanir
sinar með hátíðlegum yfirlýsing-
um þess efnis, að hún væri að
gera gildandi réttlætiskröfu þýzku
þjóðarinnar til þess að samein-
ast í eina ríkisheild. Því að það
er erfiít fyrir þau ríki, sem stóðu
að Versalafriðarsamningunum
1919 að mæla í móti því,
að sú regla, sem þau að minsta
kosti í orði kveðnu lögðu til
grundvallar fyrir framtíðarskipu-
lagi Evrópu eftir heimsstyrjöld-
ina — að landamæri skyldu á-
kvtðln «ftír þjóðarni — sá «inn-
ig gerð gildandi af Þýzkalandi.
Enn með innlimun Tékkóslóva-
kíu hefir Þýzkaland sjálft brotið
þessa reglu og brugðist öllum
þeim yfirlýsingum og loforðum,
sem Hitler hefir gefið um að
gera ekki kröfur til annaralanda
en þeirra, sem byggð séu þýzku-
mælandi mönnum. Það réttlæti,
sem hann hefir hingað til heimt-
að fyrir Þjóðverja utan landa-
mæra Þýzkalands, neitar hann að
viðurkenna, þegar aðrar þjóðir
leiga í hlut. Hann hefir með þvi
að svifta Tékka sjálfstæði sínu
ekki aðeins rofið eigin orð og
éiða heldur og sýnt, að í hans
munni hefir krafan um sjálfsá-
kvörðunarrétt þjóðanna ekki ver-
neitt annað en hræsni, skálka-
SKjól fyrir þýzka auðvaldið til
undirbúnings blóðugrar styrjald-
ar um yfirráðin yfir auðlindum
heimsins á kostnað annara þjóða,
sem einskis óska frekar en að
fá að Iifa í friði og una við það,
sem þeim ber.
En það fer margt öðruvísi en
ætlað er. Þess verður fyrirsjáan-
lega ekki langt að bíða, að Hitler
fái þá styrjöld, sem hann stefnir
að. En það hafa fleiri en hann
ætlað að leggja undir sig Ev-
rópu, og öllum hefir orðið hált
á þvi, og það jafnvel þótt alt
aðrir og meiri menn væru en
hann. Það er til táknræn mynd,
sem margir þekkja og margir
munu minnast í sambandi við
þá örlagaríku viðburðarás, sem
nú er hafin í Evrópu með her-
ferð Hitlers í austurátt. Það er
mynd af Napóleon árið 1812, þeg
ar hann hafði lagt undir sig alt
meginland Evrópu austur til
Moskva. Hann stendur á háum
„stultum" og nemur önnur við
jörðu í Moskva, en hiníParís. En
„stulturnar" þola ekki þungann.
Þær eru að brotna og hermanna-
keisarinn að hrapa.
Enginn getur sagt með neinni
vissu hvert Þýzkaland snýr næst
vopnum sínum, hvort heldurgegn
Rúmeníu, Eystrasaltslöndunum
e^a vestur á bóginn. Ekki held-
ui hve margar þjóðir verða að
þ i hörmungar nýrrar styrjald-
ai og kúgun Hitlers, áður en
yfi t angur hans verður honum
sjál «.m að falli. En til þess að
segja hitt fyrir, þarf engan spá-
mann: að fyrr eða síðar leggur
Dngnaðarmaður sextugur.
P EXTUGUR er í dag ólafur
^ Sveinsson, vitavörður á
Reykjanesi á árunum 1925—30.
Ólafur var mjög stórtækur í
framkvæmdum þessi ár, sem
hann var á Reykjanesi. Hann
stækkaði túnið um 100 hesta, og
þeir, sem vita hvernig landslagi
þar er háttað, vita, að það er
mikið verk. Hann margfaldaði
garðrækt og gerði miklar girð-
ingar, mest úr grjóti. Hann lagði
mörg hundruð dagsverk í lend-
ingarbætur og kostaði að miklu
leyti sjálfur hinn 14 km. langa
bílfæra veg ,er hann ruddi um
brunahraun og sanda til Grinda-
víkur. Hann bjó til Sundlaug á
Reykjanesi. Sprengdi með miklu
erfiði og kostnaði niður í gegn
um klöpp, þangað sem að rennur
altaf heitur sjór, hreinn og tær,
22—30 stiga heitur, og geta 8—12
manns synt þar í einu. Hafa
mörg þúsund manns samtals far-
ið í laugina, síðan hann gerði
hana, og margur talið sér verða
einkennilega gott af því. En ekki
hefir ólafur fengið neina borgun
fyrir þetta.
Ólafur þurfti að taka á móti
fjölda manns, bæði af sjó og
lándi, þegar hann var á Reykja-
nesi, þar á meðal einu sinni 40
skipbrotsmönnum. En þegar báta
vantaði i slæmum veðrum, var
iðulega simað á Reykjanes og
I^eðið að fara með sjónum og
líta eftir þeim, og fylgdi þessum
ferðalögum, sem oftast voru í
vondum veðrum, hin mesta vos-
búð og erfiðleikar. En aldrei tók
Ólafur neitt fyrir þetta. En mjög
fór þetta illa með heilsu hans,
enda bættust þessar ferðir ofan
á látlaust strit hans, því Ólafur
hefir verið vinnusamur með af-
brigðum og hefir á þessu farið
mjög með heilsu sína, þó hann
væri í öndverðu hið mesta
hraustmenni. Geta má þess, að
Ólafur var á unga aldri hið
mesta glæsimenni útlits, en ólík-
ur flestum löndum sínum, því
hann með vígbúnaði sínum og
hernaðarbrjálæði þýzku þjóðinni
þær byrgðar á herðar, sem hún
fær -ekki undir risið.
hann er dökkeygður og dökk-
hærður.
Lítið fékk Ólafur að njóta
starfs síns á Reykjanesi, og varð
hann að fara þaðan fyrir það,
sem margir kölluðu tyllisakir.
Hefir ólafur fengið nokkrar bæt-
ur fyrir vinnu þá, sem hann
lagði fram, en fékk ekki að njóta
en þó hvergx nærri fyrir hana
alla; til dæmis ekkert fyrir laug-
ina frægu. Mundi land vort fljótt
taka stakkaskiftum, ef margur
ynni fyrir það af sömu elju ag
Ólafur Sveinsson.
S. B.
HRÆÐSLA BARNA.
Frh. af 2. síðu
á tröppunum og talaði við hann,
þangað til hann var kominn
niður.
Við rannsóknina kom í Ijós, að
hann var mjög skynsamur dreng-
Ur og heilbrigður, aðeins nokkuð
fölur og horaður. Honum gekk
vel í skólanum, þegar hann var
4V2 árs eignaðist hann lítinn
bróður, sem öllum þótti mjög
gaman að; mamma dekraði
reyndar dálítið við hann, en það
var mjög eðlilegt, því hann var
svq fallegur; en annars var litli
bróðir pabba barn.
Þegar Pétur var búinn að vera
í skó'.anum nokkurn tíma, byrjaði
hann ált í einu að verða hrædd-
ur við að ganga einn. Hann vakn-
aði líka á næturnar og gat ekki
sofnað aftur nema hann fengi að
halda í hendina á litla bróður, þó
hann væri steinsofandi. I skólan-
um gekk honum altaf mjög vel,
einnig þegar hann var innan um
félaga sína bar ekki á neinu.
Hann hefir hvað eftir annað séð
kvikmyndir, sem hann hefir svo
dreymt á nóttunni og verið
hræddur við.
Þegar talað var við hann virt-
ist hræðsla hans helzt stafa af
því, að honum fanst hann ekki
komast til jafns við litla bróður
sinn. Litli bróðir er fallegri og
kátari, þess vegna þykir pabba
og mömmu meira varið í hann;
— og litli bróðir getur verið
heima hjá mömmu, þegar Pétur
þarf að fara í skólann, og þess
vegna grípur hami órói, sem slð-
an brýzt út i hræðslu á næturnar.
Dæmið um Pétur er ekki eitt af
þeim verstu; hann var skemtileg-
ur drengur, sem vel gat skilið
það, að pabbi og mamma héldu
einnig upp á hann, sérstaklega
ef hann kom vel fram.
Það er því miður ekki svo
sjaldgæft, að börn, sem alveg ó-
vænt eignast lítinn bróður eða
systur, taki einkennilegt viðbragð.
Og það er ekki svo undarlegt, að
þau eigi dálítið erfitt með að
venja sig við þessar nýju kring-
umstæður, ef þau hafa sjálf verið
eftirlæti fjölskyldunnar. Alt um-
hverfið hefir í raun og veru tekið
stómm breytingum fyrir þau, svo
það er skiljanlegt, að þau reyni
á einn eða annan hátt að láta
taka eftir sér.
Síík hræðslutilfelli sem þessi
eru til mikilla óþæginda bæði
fyrir börnin sjálf og heimilið. —
Ekki má þó þrátt fyrir þetta
gleyma því, að heilbrigð börn
geta einnig orðið hrædd; það eru
atvik, sem virðast geta komið
fyrir hvítvoðunga, ef dæma má
eftir svipbrigðum þeirra, þegar
þau t. d. eru að detta. Meðferð
sjúkrar hræðslu er eiginlega eng-
in önnur en meðferð venjulegrar
hræðslu, þ. e. a. s. það er engin
ástæða til að ógna börnum eða
hegna þeim til að láta þau hætta
að vera hrædd, hvort sem jtað er
af skiljanlegum eða óskiljanleg-
um orsökum.
Valdar
kartöflur og gulrófur í heil-
um sekkjum og lausri vigt og
allt á kvöldborðið verður bezt
og ódýrast að kaupa í
Verzlunln
BREKKA
Ásvallagötu 1, sími 1678.
Bergstaðastræti 33. Sími 2148.
STtJLKUR geta fengið ágæt-
ar vistir. Vinnumiðlunarskrif-
stofan (í Alþýðuhúsinu). Sími
1327.
Alþingi í gær
jjL'* UNDUR hófst í sameinuðit
* alþingi í gær kh U/2 miðd,
Á dagskrá var eitt mál, kosn-
ing þriggja manna í útvarpsráð
og jafnmarga varamanna, sam*
kvæmt 4. gr. laga nr, 68, 28,
des. 1934, allra til 4 ára að við-
hafri hlutfallskosningu. Samkv.
tilmælum forsætisráðherra var
kosningu frestað.
Á dagskrá efri deildar voru
þrjú mál.
1. Frumvarp til laga um breyt-
ingar á og viðauka við námu-
lög nr. 50, 30. júlí 1909. 3. um-
ræða. Frumvarpið var afgreitt til
rikisstjórnar sem lög frá alþingí.
2. Frumvarp til laga um búfjár-
rækt. 2. umræða. Málinu var vís-
að til 3. umræðu samhljóða.
3. Um bráðabirgðatekjuöflun
ríkissjóðs og jöfnunarsjóðs bæj-
ar- og sveitarfélaga. 3. umræða.
Málinu var frestað.
Á dagskrá neðri deildar voru
fimm mál.
1. Frumvarp til laga um við-
auka við lög nr. 29, 7. maí 1928.
— Prentsmiðjur. — 3. umræða.
Frumvarpið var afgreitt til rikis-
stjórnar sem lög frá alþingi.
2. Frumvarp til laga um við-
auka við lög nr. 99, 3. maí 1935
um skuldaskilasjóð vélbátaeig-
enda. 3. umræða. Breytingatillaga
sem kom frá Finni Jónssyni og
Bjarna Ásgeirssyni var samþykt
samhljóða. Frumvarpið var af-
greitt til efri deildar.
3. Frumvarp til laga um breyt-
ingar á lögum nr. 6, 9. jan. 1935
um tekjuskatt og eignaskatt. 1.
umræða. Fltuningsmaður Sigurð-
ur Kristjánsson. Málinu var vís-
að til 2. umræðu og sjávarút-
vegsnefndar.
4. Frumvarp til laga um breyt-
ingar á lögum nr. 43, 19. júni
1933 um stjórn vitamála og vita-
byggingar. Málinu var vísað til 2.
umræðu og sjávarútvegsnefndar.
samhljóða.
Fimta mál var tekið út af dag-
skrá.
KÁPUBÚÐIN,
Laugaveg 35. Kápur og frakkár
í úrvali. Verð við allra hæfi.
Sigurður Guðmundsson, dömu-
klæðskeri.
Guðbr. Jónsson prófessor:
Sambandsmálið.
Ræða flutt á stúdentaf élagsf undi 12.marz
----- —ií—
Nl.
Þá er jafnréttisákvæðið. Það
er ekki hægt að sjá,að Danir
hafi hagnýtt sér það neitt frek-
ar en áður var. Verzlunin við
þá hefir stórminkað, og það eru
rétt að gáð ekki aðrir en Fær-
eyingar, sem hafa haft gagn af
því, sama gagn og þeir höfðu
áður. Sannleikurinn er sá, að
vér höfum á tímabilinu frá
1918 haft miklu meiri átroðn-
ing af öðrum þjóðum en Dön-
um, og hann alls ekki þægi-
legan á síðari árum. Ég veit
heldur ekki, hvort menn hafa
athugað það, að vér höfum borg
að og borgum enn árlega stórfé
fyrir að hafa fengið sambands-
lögin. Mér hefir ekki orðið þetta
ljóst fyrri en á síðari árum.
Fram til 1918 var ísland óað-
skiljanlegur hluti Danaveldis.
Þá gátum við hafta- og tolla-
laust flutt allar vörur vorar til
Danmerkur og selt þær þar sem
danskar væru. Þegar erlendir
markaðir bregðast, þarf uðvitað
að treysta á heimamarkaðinn
eins og frekast «r unt. Þar
stöndum vér illa að vígi með
116 þúsund manns að bakjarli.
og munur hefði það ekki verið,
að geta selt vörur okkar með
öllu óhindrað til Dana. sem eru
33á milljón, en síðan 1918 höf-
um vér aðeins beztu kjara að-
stöðu þar. Þessu höfum vér af-
salað okkur 1918, og á hverju
ári förum vér á mis við danska
markaðinn, sem væri mikil
búningsbót, þó hann sé ekki
stór. Það mætti að vissu leyti
segja, að þarna höfum við sam-
ið af okkur. En jafnréttisá-
kvæðið sjálft hefir eins og
menn vita ekki skaðað okkur í
neinu.
Með því að slíta sambandinu
við Dani nú, erum vér að fara
úr allpruggri stöðu út á við,
út í mjög svo mikla óvissu.
Danmörk er gamalt ríki, það
stendur þó lítið sé á gömlum
merg, ,og það er eins og hug-
tökin, sem ég mintist á, orðið
að fastri óbifanlegri staðreynd,
sem mikið þarf til að hrugga, —
það hefir tradition. Meðan vér
erum- r sambandinu við Dani,
hvað laust sem það er, þá erum
við skoðaðir sem heild með
Dönum, — sem einhverjum
kann að þykja leitt, en safety
first — og hið traditionella ör-
yggi Dana færist þá yfir á okk-
ur, og vér njótum góðs af. Vér
höfum séð, hvernig hefir farið
fyrir sumum nýju ríkjum álf-
unnar, t. d. Austurríki og Ték-
kóslóvakíu, vér sjáum að Pól-
land og Ungverjaland og balt-
nesku löndin og jafnvel Finn-
land þurfa mjög að gæta sín, en
sum Balkanríkin kynnu, ef svo
bæri undir, líka að verða fyrir
skerðingu, og Albanía er eins
og allir vita ekkert nema ít-
ölsk hjálenda. Hvers má nú ís-
lenzka ríkið vænta, og vér
skulum þar hafa greinina í
Manchester Guardian í huga,
þó að vér tökum hana ekki alla
alvarlega, ef vér höggvum nú
frá okkur og leggjum einir út
á hið sollna haf með öllu
því utanríkismálaundirbúnings-
leysi, sem hér hefir fengið að
þróast? Hver á að verja okkur,
ef einhver hákarlinn vill
gleypa? Sjálfir getum vér það
ekki, og Danir gætu auðvitað
ekki varið okkur með vopnum,
en hin forntrygða aðstaða
þeirra getur treyst aðstöðu okk-
ar. meðan við erum í sambandi
við þá.
Því er ekki heldur að leyna,
að ástandið innanlands er ekki
á þann veg, sem skyldi. Landið
er margpínt og þreytt á til-
gangslausum flokkadrætti, og
hann er upp á síðkastið orðinn
svo mikill, að til fullrar upp-
lausnar getur dregið, ef sumir
gá ekki að sér í tíma, og al-
ment er ekki að gáð í tíma. Það
myndi geta orðið okkur fullerf-
itt á þessum tímum losaradóms
og öryggisleysis, að eiga að bérj
ast á tvær hendur, við innan-
landsóeirðir og reiptog annars
vegar, og erlenda ásælni hins
vegar. En það er óyggjandi, að
Danir hafa ekkert bolmagn til
að knésetja okkur eins og kom-
ið er málum.
Ég er ekki með þessu að
segja, að við eigum aldrei að
slíta þessum litlu og ómerki-
legu tengslum við Dani. En ég
vil benda á það, að alt , sem við
gerum í því efni, þarf að gerast,
þegar kyrð er í landinu og vel-
megun, og kyrð og velmegun í
umheiminum, og auðvitað kem-
ur það alt um síðir. Þá er stund-
in, þegar alt er hentugt og ó-
hætt, en að leggja út í það eins
og háttar nú hið ytra og innra
að öllu óundirbúnu, finst. mér
vera glannaskapur. Og mér
finst það vera fráleitt, að gera
slíkt af spjátrungshætti eða fyr-
ir tilfinningasemi eina.
Fá ár, jafnvel mannsæfin er
ekki langur tími í lífi þjóðar.
Þó að vér ættum að vera í sam-
bandi við Dani nokkur ár enn,
eða jafnvel áratug, væri ekki
hundrað í hættunni. En nú er
hætta á ferðum, og vér eigum
því að minni hyggju að fram-
lengja sambandið við Dani, en
reyna að hagræða því eins og
frekast er unt og jafnframt
hafa eins mikið gagn af eins og
hægt er, meðan það helzt. Það
væri ágætt að fá það ákvæði
inn í ný sambandslög, að ís-
lendingar gætu haft sendiherra
hvar sem þeir vildu, þó Danir
hefðu þar annan, en að Danir
hins vegar færu með mál vor
þar, sem vér engan hefðum.
Eins væri gott að utanríkisráðu-
neytið væri hér að öllu, og að
danskir utanríkisembættis-
menn, að svo miklu leyti, sem
þeir færu með okkar mál, lytu
undir það. Það væri og sjáli-
sagt að heimta það, ef jafnrétt-
isákvæðið ætti að haldast, að
vér fengjum hið forna frelsi og
hlunnindi fyrir vörur vorar í
Danmörku, sem vér höfðum
fyrir 1918. Loks væri sjálfsagt
að fá breytt svo uppsgnará-
kvæðum sambandslaganna, að
það væri hægt að segja þeim
upp nær sem væri með t. d. 5
ára fresti. Með því móti held
ég, að svo væri um hnútana
búið, að vér gætum hreppt hið
ákjósanlegasta, einmitt þegar
bezt hentaði.
Prh. á 4. síðu.