Alþýðublaðið - 25.03.1939, Blaðsíða 3

LAUGARDAGINN 2J. mars 1939
ALÞYÐUBLAÐIO
Landhelgisgæzlan.
Frh. af 2. sfðn.
♦-------------------------♦
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÖRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÓSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4960: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
<
ý-------------------------*
Starfsemí lomm
únista.
ENGIR hafa ærst meira en
kommúnistar þegar því hef-
ir verið hreyft að ríkisvaldio
þyrfti að vera sterkara en það
er nú hér á landi, né heldur
þegar á það hefir verið bent að
hér á landi beri að hafa meiri
gætur en ennþá er á ýmiskonar
starfsemi flokka og félaga, sem
þannig löguð sambönd hafa er-
lendis, að tortryggileg verða að
teljást.
átburðir síðustu daga hafa
fært öllum almenningi heim sann
inn um það, að næsta eðlileg
er þessi hræðsla kommúnistanna
við eflingu ríkisvaldsins og
skerpt ákvæði og aukið eftirlit
með starfsemi einræðisaflanna.
Þeir hafa nú orðið uppvísir að
því að senda erlendu kommún-
istablaði vísvitandi rangar upp-
lýsingar um mikilsvert mál, sem
einmitt, á því augnabliki semþær
voru sendar hinu erlendu blaði
gátu verið beinlínis hættulegar
fyrir land og þjóð.
En þeim, sem kynnu að halda
að hér sé um eitthvert nýmæli
Bjarna Brodd-Helgason segja við
Eyjólf Bölverksson sem ekki er í
afhaldi hjá höfundi: „Þú ert ætt-
aður svo vel, sem allir þeir menn
sem komnir eru frá Ragnari loð-
brók“, — Og erkióvinurinn Hall-
gerður langbrók er látinn gefa
barni sínu nafn eftir föðurmóður
hennar, vegna þess að hún hafði
verið komin frá Sigurði Fáfnis-
bana að langfeðgatali. Svo sem
kunnugt er, segir í fornum sög-
um að Ragnar loðbrók hafi átt
Randalín dóttur Sigurðar Fáfnis-
bana. Fyrir löngu hafa menn tek-
ið eftir því að Randalín Filipp-
usdóttir frá Stórólfshvoli muni
heitin eftir drottningu þessari.
Hvert 'skyldi nú skeytum Njálu-
híifundar vera beint, ef ekki gegn
hefðarkonunni sem bar nafn hinn
ar ímynduðu formóður sinnar?
Hin fágæía nafngift minti stöðugt
á skyldleikann við Ragnar loð
brók og Sigurð Fáfnisbana.
Það er ekki lausleg getgáta að
hjónin á Stórólfshvoli, Filippus
Sæmundarson og Þórdís Flosa
dóttir, hafi gefið ’ dóttur sinni
nafnið Randalín með - drottningu
Ragnars loðbrókar í huga. Hinn
drambláti stórhöfðingi Sæmundur
Jónsson í Odda var dóttursonar-
sonur Magnusar konungs ber-
fætta. Hann tók upp þann sið aÖ
gefa börnum sínum konunga- og
drottnínganöfn. Tilgangur þess-
arar nýbreytni leynir sér ekki.
Hún á að minna landslýðinn á
hið hágöfuga forfeðri Oddaverj-
anna og sýna að ættartign þeirra
sé ólikt meiri en annara höfð-
ingja hérlendis. Hæfir þessi hugs
anagangur vel þeim manni er
hafnaði dóttur Orkneyjajarls sem
giglnkonu; þótti honum það «jgi
'að ræða I starfsemí kommúnista
skjátlast verulega.
Kommúnistaflokknum hefir, frá
þvi hann var fyrst stofnaður hér
verið haldið uppi af erlendu fé,
langsamlega mest rússnesku fé,
og hann hefir starfað hér og
starfar hér enn sem njósnara-
flokkur fyrir erlend einræðissam-
tök — Moskva-Internationalinn —
þó nú heiti svo, sem flokkurinn
hér hafi úr því sambandi gengið.
Sumir telja, að með nafna-
breytingu Kommúnistaflokksins á
s. 1. hausti hafi einhver breyting
orðið á þessum flokki. En það er
síður en svo; það er enn þá sami
grautur, en bara í annari skál.
Á kommúnistaflokknum og
starfsemi hans hefir engin breyt-
ing orðið. Alt samband hans er
við kommúnistaflokkana á Norð-
urlöndum og við Moskva-sam-
bandið, en ekkert samband er
milli hans og Alþýðuflokkanna á
Norðurlöndum eða II. Alþjóða-
sambandsins.
Sem dæmi um, að alt sitji þar
við sama, má benda á, að
þegar nafnabreytingin fór frarn
á flokknum í haust bárust hon-
um einungis skeyti frá Komm
únistaflokkunum á Norðurlönd-
um og engum öðrum en komm-
únistum. Hversu ómerkilegar yf-
irlýsingar sem út hafa verið
gefnar af Kommúnistaflokkunum
erlendis hefir Þjóðviljinn fengið
þær sem einkaskeyti og birt hér
og munurinn á Þjóðviljanum og
kommúnistablöðum erlendis er
enginn.
HversU náið sambandið er sést
bezt af því að nýlega hefir
kommúnistaflokkur Svíþjóðar
sent kommúnistum hér að gjöf
prentvél sem vart kostar undir
25—30 þús. krónum, og er þetta
vitanlega beinn fjárstyrkur til
starfsemi flokksins hér.
Þó virðist sú starfsemi, sem
kommúnistarnir hér hafa rekið
úm mörg ár, þ. e. að dreifa út
til erlendra blaða eða umboðs-
manna kommúnista lituðum og
jafnvel ósönnum fregnum af á-
virðingu sinni samboðið að sækja
brúðkaup til jarlsins.
Synir Sæmundar, þeir Filippus
á Stórólfshvoli og Vilhjálmur i
Odda, fetuðu í fótspor föðurins
um nafngiftirnar. Vilhjálmur lét
son sinn heita Kristofórus, en
svo hét Danakonungur einn ál3.
öld, og "Filippus gaf dætrum sín-
um nöfnin Ingigerður og Randa-
lín. Eða kanske hefir það verið
kona hans sem valdi þessi drottn-
inganöfn. Það skifíir minstu máli.
Hitt er meira virði, að vér höf-
um fengið hugboð um það, í
hverskonar andrúmslofti Randa-
lín litla á Stórólfshvoli hefir alist
ttpp — i andrúmslofti menguðu
a" ætiarstolti og ofmetnaði.
Sumarið 1249 giftist Randalín
hinum unga og framgjarna höfð-
ingja Oddi Þórarinssyni á Val-
þjófsstað. Höfuðból þetta var
ættleifð þeirra bræðra Þorvarðar
og Odds. Settust ungu hjónin
þar aði en Þorvarður flutti til
Hofs í Vopnafirði. — Á forn-
minjasafni voru eru varðveittir
tveir hurðarhringir, sem vera
munu frá 13. öld. Þeir eru hag-
lega greyptir silfri og af sömu
stærð og gerð. Minna hringar
þessir ósjálfrátt á skilnað bræðr-
anna. Frá Hofi og Valþjófsstað
eru þeir komnir. — Þeim Randa-
lín og Oddi varð tveggja barna
auðið. Hlaut dóttir þeirra nafnið
Rikissa. Það nafn er kunnugt frá
norrænum konungaættum. Um
það bil, sem Valþjófsstaðahjónin
giftust, kvongaðist Hákon ungi
Noregskonungur sænskri prinz-
essu, sem bar þetta nafn. Var
brúðkaupið að vonum haldið með
mikilli viðhöfn og rómað víða,
sve s«m sjá mé af Hákonar-
standinu hér og viðskiftum vor-
um við önnur ríki, nú vera rekin
af ennþá meiri óskamfeilni en
áður, þar sem ekki er skirrst
við að reyna að gera tortryggi-
legar viðræður íslendinga við
eina af stórþjóðum heimsins og
breiða út þá skoðun með erlend-
um þjóðum að jafnvel eigi að
nota herskip til þess að hræða
okkur til að láta af höndum
mikilvæg réttindi.
Nei, kommúnistarnir hér eru
hinir sömu og þeir áður voru,
og starfa alveg eins og þeir hafa
áður gert.
Þeir vilja ekki að rikisvaldið
verði eflt svo mikið að vér getum
trygt Iandsins börnum að allir
megi ná hér lögum og rétti, því
sú von blundar á bak við yfir-
drepskapinn að þeir gætu ef til
vill fengið tækifæri til ofbeldis-
verka, og þá sé gott að ríkis-
valdið sé veikt.
Þeir vilja heldur ekki aukið
eftirlit með starfsemi þeirra
flokka sem starfa í nánu sam-
bandi við einræðisöfl annara
ríkja því þá berast böndin að
starfsemi þeirra sjálfra, er þeir
hingað til hafa óáreittir fengið að
.réka í skugganum.
Þessa starfsemi alla er fylsta
ástæða til að athuga, alt frá upp-
hafi, og gera það vandlega.
Tímarit iðnaðarmanna,
1. hefti yfirstandandi ár-
gangs er nýkomið út. Efni:
Húsabyggingar og öryggi húsa
gagnvart eldi fyr og nú, eftir
Pétur Ingimundarson. Iðnaður-
inn á Norðurlöndum, eftir Art-
hur Nordlie, Jón J. Jónatans-
son járnsmiður, eftir J. Fr. o.
m. fl.
Sjómaður í landgönguleyfi
heitir sænsk gamanmynd,
sem Gamla Bíó sýnir núna. Að-
alhlutverkið leikur Adolf Jahr.
Ennfremur Birgit Rosengren og
Elenor de Floer.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
sögu Sturlu lögmanns. — Er ö-
hætt að fullyrða, að ekkert ein-
stakt atriði hefði getað kastað
skærara Ijósi á skapgerð hús-
freyjunnar á Valþjófsstað en
dótturnafnið; að minsta kosti
sýnir það vel, að ættarofmetnað-
ur föður og afa hafði hlotið
frjóvan gróðurreit i brjósti hinn-
ar ungu konu. Hún hefir vissu-
lega ekki farið í launkofa með
hinn konunglega uppruna ættar
sinnar né skýringuna á því, að
hún var heitin eftir dóttur Sig-
urðar Fáfnisbana. 1
Samvistir Valþjófsstaðahjóna
urðu skammar. Hinn 14. janúar
1255 féll Oddur á herferð gegn
Vinum og samherjum Þorvarðar
Þórarinssonar. Á sama ári hefndi
Þorvarður bróðurins, þegar
þrotnar voru allar vonir um
sættir. Sú harmsaga verður rakin
aö nokkru síðar. — Fyrst verð-
um vér að gefa nánari gaum að
Flosa og Hildigunni.
Höfundur Njálu lýsir Hildi-
gunni þannig, er hann getur
hennar í fyrstu: „Hún var skör-
ungur mikill og kvenna fríðust
sýnurn. Hún var svo hög, að
fáar konur voru jafn hagar. Hún
var allra kvenna grimmust og
skaphörð, en drengur góður, þar
sem vel skyldi vera“. — Síðar í
sögunni kemur svo fram einn
eiginleikinn enn: stærilæti og
ættarhroki. Vér höfum þegar
merkt þessa eðliseinkunn af orð-
um Flosa, en ódulbúin birtist hún
í frásögninni af bónorði Höskulds
Hvítanesgoða. Bónorði hins stór-
ættaða og kostum prýdda manns
tekur Hildigunnur með miklum
þótta. „Hún kvaðst vera kona
skapetór og v«it óg ngi hv*r*o
elsi, fyrir aö ógna tveim sjó-
liðsforingjum með barefli.
Af ofangreindu sést, að Eng-
lendingar krefjast fullrar hlýðni
og virðingar fyrir lögum sín-
um á sjó, eins og landi. Lög-
brjótnum er sýnd íullkomin al-
vara. Þrátt fyrir þrjózku hans
er eftirförinni haldið áfram
með skothríð í sjö klukkustund-
ir, þar til hann neyðist til, að
láta undan vegna sterkari að-
stöðu lögreglunnar.
Dæmi, sem þetta, sýna, að
enskum stjórnarvöldum er lítið
um það gefið að lögbrjótarnir
beri hærri hlut í þeirra land-
helgi, þó hún sé ekki eins verð-
mæt og nauðsynleg þeim, eins
og íslenzka landhelgin er fyrir
okkar land.
Ef atburð eins og þennan
hefði hent hér við land, með
þeim skipakosti, sem nú er not-
aður til landhelgisgæzlunnar,
hefði lögbrjóturinn farið við-
stöðulaust leiðar sinnar, nema
í því eina tilfelli, að „Ægir“
hefði verið annars vegar, og
togarinn gamall og gangtregur.
Með öðrum orðum: Gangi
Ægis, hvað þá heldur mótorbát-
anna er orðið svo ábótavant,
samanborið við nýtízku togar-
ana, að litlu munar, að.hann sé
ekki álíka úreltur nú og gamli
„Þór“ var 1928, þegar Alþingi
tók ákvörðun um, að láta smíða
stærra og gangmeira skip til
gæzlunnar. En þá átti ríkið
„Óðinn“ og „Þór“ fyrir.
ÞAÐ VITA ALLIR, sem
vilja kynna sér þessi mál, að af
gangleysi varðskipanna stafar
það nær eingöngu, að lögbrjót-
arnir komast langt út fyrir
landhelgi, áður en varðskipin
komast til þeirra. En af því rís
sem oftast ágreiningur um hvort
takan hefir verið réttmæt.
Ef rekja ætti sögu vélbáta-
gæzlunnar frá fyrstu tíð, og til-
greina alla þá vanvirðu, sem
henni hefir verið sýnd af er-
lendum lögbrjótum, væri það
langt mál.
Því skulu rifjuð hér upp að-
eins örfá atriði:
Enskur botnvörpungur fór
með stýrimann af ísl. varðbát
m’ér er hent við það, er þar eru
svo menn fyrir — en það þó eigi
síður, að sá maður hefir ekki
mannaforræði."
Stórmerkilegt er það, hve höf-
undur Njálu Ieggur ríka áherzlu
á „grimd“ Hildigunnar. Grimdin
á að vera eitt af höfuðeinkennum
hennar. Þótt Hildigunnur krefjist
hefnda fyrir víg Höskulds og
neyti örþrifaráða til þess að
knýja Flosa til fulltingis, réttlætir
þetta ekki ummæli höfundarins.
Grimdartal hans hefði óneitan-
lega átt miklu betur heima í <Iýs-
ingunum af Hallgerði og Berg-
þóru, sem stöðugt eggja til
manndrápa. Og hvað mætti þá
líka segja um hefndarhug Kára?
En það er nú einu sinni svo, að
Njáluhöfundur fárast ekkert urn
mannhefndir og grimd, nema
þegar Hildigunnur á hlut að
máli. Þó er henni meiri vorkunn
en nokkrum öðrum. Ef Höskuld-
ur Hvílanesgoði hefði fallið með
vopn í hön'd í ómaklegri árás á
vini og samherja Flosa mágs
síns, hefði mátt tala um „grimm-
leik“ í framkomu Hildigunnar,
þá er hún eggjaði Flosa til
hefnda, — sérstaklega þó, ef á
málavöxtu er horft með augum
hans. En þessu er nú ekki að
heilsa. Höskuldur er veginn al-
saklaus. I níðingsskap sínum
nálgast vigið morð og vegend-
urnir voru á engan hátt vanda-
bundnir Flosa.
Það fer varla hjá því, að orð-
in:„Hún var allra kvenna grimm-
ust“ og ummæli Flosa: „Ekki
skortir þig grimmleik", eigi við
alt aðra konu en ekkju Höskulds
Hvítanesgoða. Samúð höfundar-
fns með Flos* Of rangsleitnin
til Englands 1924, í stað þess að
fylgja varðbátnum til íslenzkr-
ar haínar og mæta þar hjá dóm-
ara.
Margir munu enn múna hina
frægu töku „Tervani“ og
„Júpíter“ 1926.
Tvö mannarán frá varðbát
1937, þegar tveir lögbrjótar,
sinn í hvort sinn, neituðu að
fylgja varðbátnum til hafnar,
en fóru í öðru tilfellinu með
varðmanninn til Englands. En
í hinu tilfellinu var varðmann-
inum haldið um borð í togaran-
um í vikutíma, meðan hann afl-
aði nægju sína, ef til vill í ís-
lenzkri landhelgi.
En að síðustu skipaði lög-
brjóturinn svo fyrir, að hinn
íslenzki löggæzlumaður skyldi
yfirgefa sitt skip úti á hafi, og
fara um borð í vélbát, sem
hann hitti í fiskiróðri.
Mörg dæmi má nefna þar
sem lögbrjótarnir hafa höggvið
frá sér vörpurnar og farið
leiðar sinnar, þegar þeim hefir
leiðst hnýsni varðbátanna í
landhelgisveiðar þeirra,
Þeim, sem fylgst hafa með
lndhelgismálunum undanfarin
ár, og því, sem um þau hefir
verið rætt og ritað, bregður
stórlega í brún, að heyra ein-
mitt þá sömu menn, sem kröfð-
ust fullkominnar landhelgis-
gæzlu, ganga svo langt aftur í
tímann, að þeir berjast nú
fyrir frumstæðustu fleytum,
sem völ er á, til löggæzlunnar,
og láta sig engu skifta hvað þeir
áður hafa sagt, og þá reynslu,
sem þegar fyrir löngu er fengin
í þeim efnum.
VONANDI RÍSA MENN
upp til nýrrar sóknar fyrir
bættri landhelgisgæzlu, og láta
þá ekki staðar numið fyr en
hún kemst í það horf, sem nú-
tíma menningarþjóð sæmir. —
Og er ekki sjálfsagt, að not-
færa sér þá þekkingu, sem
reynslan heíir gefið okkur á
þessu sviði sem öðrum?
Allur þorri núlifandi manna
mun eiga eftir að sjá mörg svo-
kölluð fiskileysisár koma yfir
landið. og því miður, sem eðli-
lega afleiðingu dragnóta- og
gegn bróðurdöttur hans eru svo
áberandi atriði, að manni verður
það á að spyrja: Hefir höfundur-
inn einhvern tíma staðið í þeim
sporum, að kona hafi eggjað
hann með bitrum orðum og
„grimmleik’* til hefnda gegn
mönnum, sem voru honum hug-
þekkir? Er það þess vegna, sem
höfundurinn finnur svo sárt til
með Flosa, að það er engu lík-
ara en að báðir hafi sömu sál?
Ef málum væri þannig háttað, er
öll viðræða þeirra Flosa og
Hildigunnar í Vörsabæ auðskýrð.
Þá væru líka auðskilin orð Njálu
höfundar um Hildigunni: „Hún
var allra kvenna grimmust."
Hin grimmlynda kona væri þá
hefðarfrúin, sem var lesin i er-
lendum riddara- og hetju-sögum
og hafði í hámælum hinn kon-
unglega uppruna ættar sinnar.
Vér höfum séð, að nokkur af
sérkennilegustu atriðunum í frá-
sögninni af Hildigunni hæfa ólíkt
betur húsfreyjunni á Valþjófsstað
Randalin Filippusdóttur. Meira
að segja verða þessar frásagnir
ekki skýrðar nema vér höfum
,hana í huga. Og þó er setningin:
„Hún var svo hög, að fáar kon-
ur voru jafn hagar“, einna merki-
legust. Hún á sýnilega ekki við
persónu, sem höfundur varla sá
rnóta fyrir á bak við rökkurhjúp
þriggja alda, — heldur við konu
í hinu skýra dagsljósi samtíðar-
innar. Höfundurinn vegur hér
orð sín. — Þetta er mikilvægt
atriði til auðkenningar á Hildi-
gunni. Annars hefði hann ekki
skotið því inn í hina örstuttu
mannlýsingu. Og Njáluhöfundur
leikur sér ekkj að málalenging-
um. Fyrlr ris viðburðann* skiftir
botnvörpuveiða á iandhelgis-
svæðinu undanfarin. ár
Því það liggur í augum
uppi, að eitt einasta varðskip,
sem stundar gæzluna með
höppum og glöppum, næi<
hverfandi litlum árangri við
eins víðáttumikla, erfiða og eft-
irsótta strandlengju, eins og
öll landhelgin okkar er.
Áður en svo fisklaust er orð-
ið við strendur landsins, að öll
útgerð sé rekin með tapi, opn-
ast vonandi augu landsmanna
fyrir því, að verndun og vörn
landhelginnar er það ajvöru-
mál, sem sjálfstæði þjóðarinnar
getur fyr eða síðar oltið á.
Reykjavík, 21. marz 1939.
Einar M. Einarsson.
Kirbjuritið.
Marzheftið er nýkomið út.
Efni: Kristur, sálmur eftir Ragn-
ar Jándel, þýddur af séra Slgur-
jóni Guðjónssyni, Tvenns konar
þjáning, eftir séra ólaf ólafsson,
Lestur Biblíunnar, séra Jón Þor-
valdsson, eftir kand. Sigurbjörn
Á Gíslason, Við lindina, eftfe Ein-
Var Sturlaugsson o. m. fl.
Sænska visindafélagið
hefir veitt Sternberger dócent í
Uppsölum 40000 krónur tíl þess
að taka þátt í uppgreftri forn-
minja í Þjórsárdal. FÚ.
Maria Markan
hefir verið ráðin til þess aö
syngja tíu sinnum hlutverk greifa
frúarinnar í „Brúðkaupi Figaros"
eftir Mozart á alþjóðlegu söng-
leikamóti, sem haldið verður í
London. Á ungfrú Markan að
syngja hlutverkið á ítölsku. Sem
meðleikendur fær hún frægustu
söngvara söngleikhússins í Mi-
lano. Er ráðning þessi talin mikil
sæmd fyrir söngkonuna. FÚ.
Kvenflokkur K. R.
fer á mánud. með Drottningunni
til Kaupmannahafnar og tekur
þar þátt í 40 ára aímæli fim-
leikasambandsins danska. Einnig
mun flokkurinn ef til vill ferðast
eitthvað um Danmörbu og halda
sýnlngar. Flokkurinn kemur aftur
heim með Gullfossi 22, apríl.
það vitanlega engu, hvort Hildi-
gunnur hafi verið óvenjulega hög
eða engin skil kunnað á útskurð-
arlist og öðrum hagleiksverkum.
Hér er bending gefin i aðra átt.
Það hefir þegar verið minst á
hinn silfurgreypta hring frá Val-
þjófsstað. Sú hurð, sem ber hann,
er fræg í norrænni listasögu. Á
hana eru skornar myndir af frá-
bærum hagleik og snilli. Hring-
irnir frá Hofi og Valþjófsstað,
sem sýnilega eru búnir til af
sömu höndum, benda til þess, að
hurðin fræga hafi verið gerð,
þegar náið samband var á milli
þessara höfuðbóla. Svo var það á
árunum 1250—1255.
Til skýringar á myndskurði
hurðarinnar stendur áletrunin:
„Sjá hinn ríka konung hér grat-
inn, er vá dreka þenna." Fróðir
menn ætla, að stafsetningarein-
kennin bendi til fyrri hluta þrett-
ándu aldar. En jafnframt munu
menn sammála um það, að hug-
mynd sú, sem myndskerinn styðst
við, sé sótt í erlendar hetju- eða
riddarasögur, enda er enginn vafi
á því. Það er sagan af riddarah-
um, sem hættir lífi sínu til þess
að bjarga ljóni úr drekaklóm,
sem vér sjáum hér skorna í tfé.
Slíkar sögur munu ekki hafa ver-
ið kunnar hérlendis fyr en utn
og eftir miðbik 13. aldar. Hæfa
allar aðstæður þvi vel, að hurðin
sé gerð í tíð Randalínar á Val-
þjófsstað.
Þvl hefir verið hreyft, að Njálu
höfundur muni hafa þekt sögu
Þiðriks konungs af Bern. Vel má
það vera. Líklegt er, að saga af
honum hafi verið til Randa-
lin é Valþjófsstað, I Þiörikssögw
M. A *. Mu.