Alþýðublaðið - 30.03.1939, Blaðsíða 3

nMTBDAGJNN 30. mett 1939.
AtMDUBUSIB
Dmgengnin á ipróttavellin-
Di fll opinberrar skanat
♦. —■—
Eftir Þórarlnn Magnússon.
♦-—•—■—-—--------------—♦
ALÞYÐUBLAÐIÐ
SITSTJÓRI:
T. R. VALDEMARSSON.
f fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgðtu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. frétttr).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vittijálms (heima).
1196: Jónas Guðmunds. hehna.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝBUPRENTSMIBJAN t
V
I------------------—-----♦
Madrid.
TJALDIÐ er nú að falla eftir
síðasta þátt sorgarleiksins,
á Spáni. Madrid, sem í tvö og
hálft ár hefir hrundið öllum á-
rásum Francohersins með aðdá-
unarverðum hetjuskap, hefir nú
gefist upp, án þess að til þeirra
úrslita bardaga kæmi um borg-
ina, sem að minsta kosti sumir
áttu von á.
Það er' auðvitað hægur vandi
íyrir þá, sem eru fjarri vettvangi
og sjálfir öruggir um líf og limi,
að lá yfirvöldum lýðveldishers-
ins það, að þau kusu heldur að
leggja niður vopnin nú, en að
leiða nýjar og ægilegri hörmung-
ar yfir íbúa borgarinnar en
nokkru sinni áður, sem þó fyrir-
sjáanlega ekki gátu endað nema
á einn veg — að borgin yrði að
gefast upp fyrir ofureflinu. En
pað er ekki víst, að þeir, sem úti
um heim tala nú um „svik“ og
„fandráð“ í sambandi við upp-
gjöf hinnar spönsku höfuðborgar,
létu eins mannalega, ef þeir væru
sjálfir búnir að þola allar þær
hörmungar, sem yfir lýðveldis-
herinn og borgarbúana í Madrid
hafa gengið í tvö og hálft ár:
hungur, klæðleysi, kulda, stór-
skotahríð og loftárásir dag eftir
dag, og ofan á alt annað frétt-
irnar af ósigrum lýðveldishers-
ins úti um land og vaxandi von-
leysi um það, að baráttan gæti
nokkurn árangur borið.
Það er hér á landi víst aðeins
blað kommúnista, Þjóðviljinn,
sent leyfir sér að svívirða hetjur
sþánska lýðveldishersins í Mad-
rid, þar á meðal Miaja gamla,
með þvi að kalla þær svikara nú,
þegar þær hafa orðið að beygja
sig fyrir ofureflinu, eftir langa
og frækilega vörn. En það kemur
sannast að segja úr hörðustu átt,
að heyra slík hrakyrði úr munni
kommúnista. Því að vissulega
hefir það ekki orðið til þess að
styrkja vörnina í Madrid, að
kommúnistar skyldu stofna til
blóðugrar uppreisnar imii í borg-
inni sjálfri, að baki stjórnarhern-
um, eins og þeir gerðu á dög-
unum, og kalla heilar hersveitir
fylgismanna sinna burt úr skot-
gröfunum til þess að taka þátt í
þeim bræðravígum. Það var á-
reiðanlega eingin tilviljun, hve
feiminn Þjóðviljinn var við það,
að nefna þá viðburði réttu nafni.
Lesendur hans fengu ekki áð
heyra eitt orð um það, að kom-
múnistar hefðu svikist þannig
aftan að lýðveldishernum og lát-
ið fylgismenn sína hlaupa burt
af vígstöðvunum til þess að berj-
ast gegn sínum fyrri samherjum.
Þjóðviljinn vissi, að slík svik
myndu ekki mælast vel fyrir
meðal íslenzkra verkamanna
frekar en annara. Hann kaus því
að tala um þessa viðburði þannig
undir rós, að sem allra fæstum
lesendum hans væri ljóst, hvilík-
an glæp flokksmenn hans voru
að fremja suður á Spáni.
Kommúnistar tala digurbarka-
lega um það, að þaö hefði átt að
halda vörninni áfram. En svo
mikið virðist þó auðsætt, að for-
ingjar þeirra sjálfra hafa ekki
haft í hyggju að fórna sínu eigin
lífi fyrir spánska lýðveldið úr
þvi, sem komiö var. Þjóðviljinn
hefir oft talað um „hetjuna" Pas-
sionaria og gylt fyrir lesendum
sinum framgöngu hennar í borg-
arastýrjöldinni. Hana hefir vissu-
lega aldrei vantað eggjunarorðin
til hinna óbreyttu verkamanna á
Spáni um það, að fórna lifi sinu
fyrir frelsið og lýðveldið. Hún
var líka ein af þeim, sem heimt-
uðu vörn til síðasta blóðdropa og
æsti kommúnistana í Madrid til
bræðravíganna þar í borginni
undir því kjörorði. En sjálf steig
hún upp i flugvél morguninn,
sem kommúnistauppreisnin byrj-
aði, og bjargaði sinni eigin dýr-
mætu persónu til Norður-Afríku.
Hún er nú austuir i ■’Moskva.
Viðskilnaður kommúnista við
lýðveldið á Spáni er ekki þannig,
að þeim farist að tala um „svik“.
Og það getur ekki vakið annað
en andstyggð allra þeirra, sem
með samúð hafa fylgst með bar-
áttu spönsku alþýðunnar fyrir
frelsi og lýðræði, að heyra kjaft-
aska eins og kommúnistana hér
heima hjá okkur ausa svívirðing-
um yfir hinar sigruðu hetjur í
Madrid, eftir alt það, sem þær
hafa orðið að þola í hálft þriðja
ár.
Trelr isleixfcir liiti-
■eai helðnlir.
KAUPM.HÖFN í gærkv. F.O.
Listaháskólinn danskí hefir
veitt Sigurjóni ólafssyni mynd-
höggvara Eckersbergsheiðurspen-
inginn, sem er verðlaunapening-
ur fyrir afrék í ónyndhöggvaralist
og Jóni Engilberts listmálara hinn
svonefnda van Gogh styrk, en
hann er fólginn í 800 króna pen-
ingaverðlaunum og ókeypis för
til Hollands, og má einungis
veita hann ágætum listamönnum
til þess að kynna sér hollenzka
málaralist.
KÁPUBÚÐIN,
Laugav«e 38. Kápur frakkar
í úrvali. V«rð m slltn hatfi.
Sigurður Guðmvmdwon, etcmu-
kiæðskcri.
FYRIR nokkru var forystu-
grein 1 Morgunblaðinu
um þegnskylduvinnu, og tekur
blaðið þar ákveðna afstöðu
með henni (fyrir hönd Sjálf-
stæðisf lokksins ?).
Við og við koma fram kröfur
um þegnskylduvinnu, en mjög
virðist það vera óljóst fyrir
mönnum, hvað þeir meina með
því orði. Venjulega virðist
vaka fyrir þeim, að það eigi að
kenna mönnum að vinna, hlýða
og elska fósturjörðina. Morg-
unblaðið orðar þetta þannig: —
„Það er ann;að og meira en
vinnan ein, sem hér kemur til
greina. Fyrst og fremst þarf að
kenna æskumönnunum. Það
þarf að kenna þeim að vinna,
kenna þeim stundv|ísi, reglu-
semi og hverskonar góða siðu.
Kenna þeim að stjórna og
hlýða. Líkamsrækt verður að
sjálfsögðu einn mikill þáttur í
kenslunni.“ Á öðrum stað í
grein Mgbl. stendur, að þegn-
skylduvinnan eigi að verða
,,sem uppeldisskóli fyrir æsku-
lýðinn í landinu."
Þessi skilgreining Morgtm-
blaðsins á því, hvað ætlast er
til áð fáist með þegnskyldu-
EG HAFÐI heyrt ljótar sögur
af umgengninni á íþróttavell-
inum i vetur, svo ljótar að ég
trúði þeim tæpast, þótt ég hafi
reyndar áður séð ljótan umgang
um íbúðarlaus hús, jafnvel þó
í bænum hafi verið, svo sem
Sundhöllina þann tíma sem fram-
kvæmdir á byggingu hennar lágu
niðri. Sömuleiðis er mér minnis-
stæð umgengni manna um sund-
skálann sem Sundfélag Reykja-
víkur átti í Örfirisey, þann tima
sem hann var ekki starfræktur,
en mér fanst svo langt um liðið
siðan þeir atburðir áttu sér stað
að ég hélt að hin almenna menn-
ing hefði tekið nokkrum framför-
um síðan.
Til þess að kynna mér ásíand
vallarins eins og það er gerði
ég mér ferð suðureftir. Þegar
þangað kom sá ég að ekki var
um aukið um ástand vallarins og
byggingar þar. Allir klefar vöru
hurðarlausir, en hurðirnar vora
lagðar i röð í svaðið ásamt
brotnum bekkjum og borðum,
sem riíin höfðu verið úr klefun-
um og borin út, til þess að geta
stiklað á þeim yfir forina og
inn í skúrana.
Umgangur innan húss er ekki
betri. Þar hefir alt verið gert,
sem hægt er að gera til þess að
útsvína klefana á hinn allra auð-
virðilegasta og lúalegasta hátt,
alt brotið, sem hægt er að brjóta,
eins og borð, bekkir, skápar, rúð-
ur, snagar o. fl., sem sagt alt
eyðilagt, sem hægt er að eyði-
leggja, svo skaði af skemdum
nemur fleirí hundruð krónum.
Þó er ljótast að sjá, hvernig
hefir verið farið með nokkra ís-
lenzka fána, sem þarna voru
geymdir inni í lokuðum skáp,
sem brotinn hefir verið upp eða
öllu heldur borinn burtu, en fán-
arnir teknir og troðnir í gólfið
og ataðir saur.
Slíku hefði maður tæpast getað
trúað, að nokkur Islendingur gæti
vinnu, mun vera mjög nærri
því, sem áhangendur hennar
alment hugsa sér. En það sem
hér er farið fram á, er í raun
og veru ekkert annað en það,
sem heimta á af barnaskólun-
um. Barnaskólarnir eiga að
kenna unglingunum að vinna,
semi og hverskonar góða siðu,
þar á meðal líkamsrækt, sem
aðallega á að taka á sig þá
mynd, að það verði leikur en
ekki erfiði að iðka hana.
Mikið er talað um að íslend-
ingar séu óstundvísir, en hvern-
ig ætti að vera hægt að kenna
stundvísi í þegnskylduvinnu
fram yfir það sem hægt er að
kenna í barnaskólum? Stund-
vísi lærist ekki af öðru en
reynslunni, og má minna á, í
því sambandi, að Strætisvagn-
ar Reykjavíkur og Hafnarfjarð.
aráætlunarferðirnar hafa tölu-
vert aukið stundvísi. En fyrst
eftir að vagnar þessir fóru að
ganga, var það ekki tekið gilt,
þó að einhver afsakaði það,
að hann þyrfti að flýta sér, með
því að hann þyrfti að ná í vagn.
Menn voru svo vanir því, að
ekki gerði til þó náunginn tefð-
sýnt þjóðfána sínum slíka smán,
og þeir, sem það gera eiga áreið-
anlega ekki skilið að heita ís-
lendingar eða njóta verndar hins
íslenzka ríkis. Þjóðarfáni hverrar
þjóðar er hennar dýrmætasti
helgigripur, frelsistákn, sem allir
bera virðingu fyrir, svo talið er,
að hver sá, sem vanvirðir sinn
þjóðarfána, sé drottinsvikari og
þjóðníðingur, sem allir hafa
skömm á og alls staðar er út-
skúfaður þjöðfélagsborgari.
Það er hörmulegt til þess að
vita, að meðal vor, sem uppi
erum á 20. öldinni og teljumst á
háu menningarstigi, skuli vera
jafn óþroskað og illa upplýst
og innrætt fólk til, með lægri
hvatir en nokkurt það dýr, eða
kvikindi, sem á þessari jörð
skríður.
Það er aumt, að maðurinn, sem
er og telur sig vera fullkomnasta
dýr jarðarinnar, skuli ganga það
lapgt í djúp niðurlægingarinnar,
að hann megi einnig telja lægsta
og auðvirðilegasta dýr jarðarinn-
'17EGNA nokkurra atriða í
" greinargerð rekstrarráðs í
Alþbl. 15. þ. m. vill útvarps-
ráðið taka þetta fram:
1) Rekstrarráðið segir, að aðal-
skrifstofan hafi annast „bókhald
fyrir útvarpsefni".
Þetta er ekki rétt. Skrifstofa út-
varpsráðs hefir alla tíð annast
þetta bókhald. Öll plögg, sem
gerð dagskrár snerta, og skjala-
safn útvarpsráðs alt hefir frá
upphafi fylgt skrifstofu þess (og
tónlistardeild) og hlýtur svo að
verða.
Frá ársbyrjun 1938 tók skrif-
stofustjóri útvarpsráðs einnig að
ist í nokkrar mínútur. Á síð-
ustu árum man ég ekki til, að
ég hafi orðið var við það hjá
neinum, að hann tæki ekki
mark á því, að maður afsakaði
sig með því að þurfa að ná í
vagn. Menn eru alment farnir
að vita það, að vagnarnir bíða
ekki.
Ef að kvikmyndasýningarn-
ar, leikhússýningarnar og
hljómleikar hæfust alltaf á til-
settum tíma, og ef að eimskipa-
félögin tækju upp þessa sömu
reglu, um brottfarartíma skipa,
myndi almenningur á stuttum
tíma læra meira í stundvísi, en
hægt væri á hundrað ára þegn-
skylduvinnu.
Stundum heyrist að íslend-
ingar kunni ekki að hlýða, og
að það þurfi þegnskylduvinnu
til þess að kenna þeim það. —
Flestir sem þetta tala, gera það
út í bláinn. Þeir, sem þekkja til
á íslenzkum skipum, vita, að ís-
lendingar kunna að hlýða, og
svo mun það vera annarsstaðar
við vinnu á íslandi, að þar sem
eru menn. sem kunna að stjórna,
eru líka menn, sem kunna að
hlýða. En ef til vill má með
sanni segja, að algengt sé, að
menn kunni ekki að stjórna. En
ekki skil ég í, að neinn ætli að
koma á stað þegnskylduvinnu
til þess aö kenna mönnum að
stjórna, því þeir sem því stjórn-
uðu, þeir yrðu að vera búnir að
læra það áður.
ar; en svo er, og spellvirkin á
íþróttavellinum era því til sönn-
unar, og því miður mikið víðar
má sjá þess vottinn.
Nú er sá árstími að byrja, að
ef tíð verður góð. þurfa æfingar
að fara að byrja á íþróttavellin-
um, sem eins og sagt hefir verið,
ier ekki í því ástandi, að hægt sé
að hafast þar við; verður því
vallarstjórn að hefjast handa sem
allra fyrst og láta byrja á nauð-
synlegum viðgerðum, sem eru
miklar og óhjákvæmilega taka
nokkurn tíma.
Aö síðustu vildí ég skjóta
þeirri tillögu til vallarstjórnar og
bæjarstjórnar, hvort ekki myndi
horga sig að byggja einnar íbúð-
ar hús á vellinum, og skyldi sú
fjölskylda, sem þar fengi leigt,
greiða húsaleigu með vörzlu
vallarins; það er, að sjá um að
engar skemdir yrðu á vellinum
þann tíma , sem íþróttafélögin
hefðu hann ekki til afnota.
Byggingarkostnaður er vitan-
lega nokkur, en hagnaður af
hverfandi árlegri skemdarstarf-
semi upp í fleiri hundruð krónur
á ári, vegur þar upp á móti.
Þá ætti lögreglu bæjarins að
vera falið að hafa sérstakt eftirlit
með þeim stöðum, sem eru út úr
og sérstaklega virðast freista
fólks til skemdarverka.
sér greiðslur fyrir útvarpsefni og
bókhald vegna þeirra. Áður lét
hann aðalskrifstofunni í té skrá
um það, hvað greiða skyldi
og annaðist hún það síðan. Með
hinni nýju skipun hefir útvarps-
ráði þótt handhægara að fylgjast
sem bezt með dagskrárkostnaöi
enda má geta þess, að árið 1938
var fjárheimildinni fylgt svo ná-
kvæmlega, að afgangs urðu 12
kr, 74 aurar.
1) Þá segir rekstrarráðið:
„Með því að létta gjaldkera-
störfum alveg af þessari skrif-
stofu, verður að álita, að vel
fær starfsmaður þurfi ekki skrif-
Þá er það, hvort hægt væri að
kenna mönnum að vinna með
þegnskylduvinnu. Ég held, að
þeir sem gera sér slíkt í hugar-
lund, viti ekki hvað það er að
kenna mönnum að vinna. Það
er sannfæring mín, að þegn-
skylduvinnan yrði til þess að
kenna mönnum að vinna ekki,
eins og hún áreiðanlega yrði
ekki til þess að kenna mönnum
að hlýða, heldur miklu heldur
til þess, að kenna þeim þrjózku
og þvermóðsku. Þar sem þegn-
skylda er erlendis, eru menn
vægðarlaust brotnir til hlýðni
og látnir sæta fangelsisvist, ef
með þarf. Er þetta afsakað með
því, að í hernaði verði að vera
járnagi. Er þessi hlýðnis-
„kensla“ í því fólgin, að því er
troðið inn í menn, að þeir séu
minna en ekki neitt, en liðsfor-
ingjarnir allt. En ég skil ekki í.
að nokkur kæri sig um slíkt
hér á íslandi. Þegar í fornöld
þótti áberandi e'rlendis, hvað
íslendingar voru djarfmæltir
við konunga, og er enn töluvert
eftir af þeim sama anda, þó ekki
sé við konunga átt.
Hvað vinnunni viðvíkur, þá
er víst. og reynsla fengin fyrir,
að langt um ver er unnið, þar
sem unglingsmenn einir eru að
verki. Ungir menn læra bezt alla
algenga vinnu á þann hátt, að
þeir starfi með fullorðnum
mönnum, sem þaulæfðir eru. —
Margir gera sér ekki í hugar-
ístofustúlk'ui. , . , Samkvæmt til-
lögu þessari sparast laun skrif-
stofustúlku, kr. 2400,00“, o. s. frv.
Skrifstofustúlka útvarpsráðs hef
ir hvorki annast gjaldkerastörf
né neitt að undirbúningi dag-
skrár né framkvæmd, heldur unn-
ið eingöngu að yfirlitum um dag-
skrárstarfsemina. Slík yfirlit era
óhjákvæmileg nauðsyn fyrir
glögga og greiða starfsemi út-
varpsráðs, þó að hinu væri slept,
að stofnunin gæti gert einhverja
grein fyrir því eða vitað það
ísjálf í framtíðinni, i hverju dag-
skrárstarfsemi hennar hafi verið
fólgin. Það er því hvorki hægí
að spara skrifstofustúlkuna né
laun hennar, nema með því aö
fella niður þessa starfsemi. En
þvert á móti þyrfti að leggja
meira til þessara starfa,
3) Enn segir rekstrarráðið:
„Að lokum skal tekið fram,
að samkv. tillögum okkar á ekki
að draga neitt úr dagskrárefrvi
útvarpsins“.
Fjárheimild til útvarpsefnis
1938 var 65 þús. kr. En samkv.
venju, sem upp var tekin fyrir
nokkrum áram, eftir fyrirmælum
fjárveitinganefndar, era ekki tal-
in þar með, heldu'r í starfsmanna
launum, laun fastra hljóðfæra-
manna, sem nema 24 800 kr.
I fjárlagafrv. er gert ráð fyrh’
83 þús kr. til dagskrárefnis. Nú
er ætlast til, eftir tillögum rekstr-
arráðs, að laun fastra hljóðfæra-
manna færist á þennan lið, sömu-
leiðis laun tónlistarstjóra; einn-
ig að störf bókmentaráðunautar
útvarpsráðs verði greidd af dag-
skrárfé. Þetfa eru samtals 31 þús.
kr.
Eigi því ekki að skerða dag-
skrárfé, yrði upphaéðin áð vera
65+31 þús kr., yrði 96 þús., en
er 83 þús. kr. Mismunur: 13 þús.
krónur.
Hér má, frá sjónarmiði restrar-
ráðs, draga frá 1500 kr., sem
það ætlast til að sparaðar verði
á kenslu, með þvi að greiða hana
lægra, þó að ósýnt sé með öllu,
hvort samningar náist um það
við kennara. En engum blöðum
er um það að fletta, að sam-
kvæmt tillögum rekstrarráðs á
dagskrárféð að rýrna um 13 þús.
kr., en minst 11,500 kr. og skift-
ir ekki máli, hvort þessi rýrn-
(Frh. á 4. síðu.)
lund, að einfaldasta vinna, seœ
sýnist vera, svo sem að moka,
stinga, taka upp grjót og velta
því, er raunverulega töluvert
flókin, og þarf nokkurn tíma til
þess að læra þetta, þó verið sé
með vönum mönnum. En ég á-
lít, að svo geti farið, að margir
þeir unglingar, sem eiga að
læra að vinna af öðrum ungl-
ingum, sem heldur ekki kunna
það, læri það aldrei, ekki held-
ur eftir að þeir eru farnir að
vinna með vönum mönnum. —
Hér þýðir ekki að benda á, að
foringjarnir, sem stjóma, eigi
að kunna vinnuna, og kenna
unglingunum, því foringjamir
geta aldrei orðið nema sára fá-
ir, miðað við fjöldann, sem er
1 vinnunni. Þann hluta almennr-
ar vinnu, sem hægt er beinlínís
að kenna, eiga menn að nema í
barnaskólunum. Þá er enn eitt,
en það er, að beztu verkstjórar
gætu ekki komið svo fyrir stór-
um vinnuflokkum af ungling-
um, að þeir þvældust ekki tölu-
vert fyrir öðrum.
Það atriði viðvíkjandi vinnu,
sem íslendingar þurfa að læra,
er hvernig henni verður komið
fyrir sem haganlegast, með sem
fæstum mönnum. Sýnir reynsl-
an, að mjög mikið er hægt að
auka framleiðsluna, með góðu
fyrirkomulagi vinmmnar, og þó
þannig, að þeir, sem vlnna, séu
(Frh. á 4. síðu.)
6latm* Friðrlksson:
fieon oegnskvlðDvionu.
-- ♦-----
Þ. Magnússon.
Atbugasemd
frá útvarpsráðl.