Alþýðublaðið - 03.04.1939, Page 1
FJJ.-félapr!
fierið shjrldu jrkkar
od mætið á fundin-
um í hvðld kl. 8,30.
Rœtt verðnr iim
ALÞTÐUBLAÐIÐ
EITSTJÓSI: P. R. VALDEMARSSON ÓTGEFANDI: ALÞÝDUFLOKKUBINH
stjépnmálaviðSiorfið
XX. ÁRGANGUE
MANUDAGINN 3. APRIL 1939.
78. TÖLUBLAÐ
Mnnlð
eftir
fundinum I
fevdld.
Gengisiækknnarleiðin valin til hjáipar itgerðinni
Að tilhlutun ríklsst|árnarinnar var kl. 1.30]
fi dag lagt fram frumvarp um þetta efni, flutn*
ingsmenn eru úr premur stœrstu flokkunum.
---——♦——-
Alpýðuflokkurlnn hefir fengið flestðU
sldlyrði sfn um bætur vegna gengls*
lækkunar inn í frnmvarpið.
17IÐRÆÐUR stjórnmálaflokkanna undanfarinn mánuð hafa nú
* leitt til þess, að í dag er lagt fram á alþingi frumvarp um
lækkun gengis íslenzkrar krónu og aörar ráöstafanir í sambandi
við þaö, sem samkomulag hefir náöst um milli þingflokkanna.
Samkvæmt frumvarpinu Iækkar gengiÖ um ca. 21%. -- Verður
því sterlingspund framvegis skráð á 27 krónur íslenzkar í stað kr.
kr. 22.15 nú. Strax og Ieið Alþýðuflokksins um útflutningsverðlaun
var hafnað, setti hann það sem ófrávíkjanlegt skilyrði fyrir því, að
hann ætti nokkurn hhit að þessu'm málum, að inn í löggjöf um
gengislækkunina yrðu sett ákveðin ákvæði til varnar því að gengis*
Iækkun þrengdi kosti verkafólks, sjómanna og láglaunafólks yfir-
leitt, ef horfið yrði að því ráði að lögbinda kaupgjaldið í landinu um
ákveðlnn tíma.
ASIt kaupgjald í landinu er samkvæmt frumvarpinu, lögbund-
ið í eitt ár, en að 3 mánuðum liðnum verður reiknuð út vísitala er gild
ir fyrir aSf íandið og hækkar kaup þá samkvæmt henni í ákveðnu
hlutfaiii við dýrfíðaraukningu þáP sem orðið hefir. Nær þetta til
alira sjómanna og verkafólks og auk þess tii allra fastlaunaðra
fjöiskyldaimanna, sem hafa í kaup undir kr. 300,00 á mánuði, aðrir
fá ekki kauphækkun, þó að dýrtíð aukist.
Auk þessa eru í frumvarpinu ákvæði um, að hvorki húsaleiga
né vextir I bönkum megi hækka og að hlutaráðnir sjómenn geti not-
ið verðuppbótar, vegna hækkaðs verðs á fiski og síld. Nefnd sú,
sem á að reikna út kaupgjaldsvísitöluna verður tilnefnd af Hæsta-
rétti, Alþýðusambandi íslands og Vinnuveitendaf. fslands. Flutn-
ingsmenn frumvarpsins eru ráðherrarnir Skúli Guðmundsson og
Eysteinn Jónsson og alþingismennirnir Finnur Jónsson og Pét-
ur Ottesen
Frumuarp til laga m gengisskrán
ingn og ráðstafanir í pvi sambandi
Fasistar hér nm bll pnrk-
aðir nt af pingi i Belgin.
-------—-------
Miðflokkarnir unnu allmikið og jafn-
aðarmenn töpuðu nokkrum sætum við
kosningarnar, sem fram fóru í gær.
Frá fréttarltara Alþýðublaðsins.4"
KHÖFN í morgun.
1. gr.
Sölugengi erlends gjaldeyris
skal vera 27,00 — tuttugu
og sjö krónur — hvert sterl-
ingspund (£), og annarar er-
lendrar myntar í samræmi við
Það.
2. gr.
Skipa skal þriggja manna
nefnd, einn eftir tilnefningu
hæstaréttar, og sé hann formað-
ur, en hina tvo eftir tilnefningu
Alþýðusambands íslands og
Vinnuveitendafélags íslands. —-
Nefnd þessi skal gera yfirlit yf-
ir framiærslukostnað í Reykja.
vík 1. dag hvers mánaðar frá
ársbyrjun 1939, í apríi þó 11. í
stað 1. dag mánaðarins, eftir
grundvallarreglum, sem nefnd-
in setur, að fengnum tillögum
hagrstofu íslands. Komi í ljós,
að meðalframfærslukostnaður í
Reykjavík mánuðina apríl—
júní ’39 hafi hækkað um meira
en 5% — fimm af liundraði —
miðað við meðalframfærslu-
kostnað mánuðina janúar—
marz 1939, skal kaupgjald ó.
faglærðs verkafólks og sjó-
manna hækka frá 1. júlí 1939
sem nemur helmingi þeirrar
hækkunar á framfærslukostn-
aði, sem orðið hefir, ef hækk-
unin nemur ekki yfir 10%, en
% af því, sem hækkunin kann
að vera yfir 10%. Broti, sem
eigi nær einuím af hundraðí,
skal sleppt við þennan útreikn-
ing. Á sama hátt skal reikna út
meðaltalsframfærslukostn. mán-
uðina júlí—desember 1939, og
skal þá kaupgjaldið hækka frá
1. jan. 1940 eftir sömu reglu,
miðað við meðalframfærslu-
kostnað janúar—marz 1939.
Gildir það kaup til 1. aprfl
1940 og' áfram sem samningur
milli atvinnurekenda og stéttar-
félaga. Vilji annarhvor aðili
hafa kaupgjald ósamningshund-
ið frá 1. apríl 1940, skai hann
hafa sagt upp með tveggja
mánaða fyrirvara, en eftir þann
tíma verður uppsagnarfrestur
þrír mánuðir. Kaupgjald fast
ráðinna fjölskyldwnanna,
enda þótt iðnlærðir séu, sem
liáfa minna en 300 króna kaup
á mánuði, eða sem svarar 3600
króna árstekjum í íReykjavflc
og tilsvarandi lægra annarsstað-
ar á landinu, skal hækka eftir
sÖmu reglum og kaupgjald ó-
faglærðs verkafólks og sjó-
manna samkvæmt þessari grein.
— Rikisstjórnin setur sérstakar
reglur um framkvæmd þessa á-
kvæðis.
Við ákvörðun kaups sam-
kvæmt þessari grein skal sleppt
broti úr eyri, ef það nær ekki
hálfum, en annars hækkað upp
í heilan eyri.
Kostnaður við nefnd þessa,
þar á meðal þókmrn til nefnd-
armanna, greiðist úr ríkissjóði,
eftir ákvörðun ráðherra.
3. gr.
Kaup það, sem greitt er við
gildistöku laga þessara, hvort
heldur það er greitt skv. gild-
andi samningwn milli stéttar-
félaga og vinnuveitenda eða
samkvæmt kauptöxtum, skal ó.
breytt standa til 1. apríl 1940,
með þeim undantekningum,
sem wn getur í 2. gr. Gildir
þetta jafnt þó að í samningum
séu ákvæði um kaupgjalds-
breytinffar vegna hækkunar
eða lækkunar á framfærslu-
kostnaði eða gengi, Á sama
tíma er óheimilt að hækka kaup
fastra starfsmanna við fyrir-
tæki einstaklinga, félaga, ríkis-
bæjar- og sveitarfélaga, nema
nema ákveðið sé í lögurn eða
það falli undir ókvæði 2. gr.
4. gr.
Útgerðarfyrirtækjum er skylt
að ráða sjómenn gegn hluta af
afla í stað fastákveðins kaup-
gjalds, ef þeir óska, og skal þá
wu fyrirkomulag hlutaskipt.
anna farið eftir þeim reglum,
sém að undanfömu hafa gilt á
viðkomandi útgerðarstað, nema
samkomulag verði um annan
grundvöll lilutaskiptanna.
Hlutarmönnum, sem gert hafa
samning um sölu á hlut sínum
fyrir ákveðið verð í íslenzkum
krónum, er heimilt innan hálfs
mánaðar frá giidistöku laga
þessara að ákveða um þann
fisk, er þeir hafa eigi látið af
hendi, þegar lögin ganga í gildi,
að hann skuli, í stað hins samn-
ingsbundna verðs, ffreiddur með
því verði, er fyrir hann fæst
fob, að frádregnwn þeim verk-
unarkostnaði og öðrum kostn-
aði, er á hann fellur frá því
hlutarmaður afhendir hann.
Þó skal verðið ekki vera lægra
en það, sem upphaflega hefir
verið ákveðið í isamningum.
Rísi ágreiningur um það, hvaða
verð hlutarmanni heri, sker Fé-
lagsdómur úr.
Frá 1. jan. 1940 skulu afla-
verðlaun til yfirmanna á togur-
um, ef um það launafyrirkomu-
lag er að ræða, reiknast af verð-
mæti aflans, að frádregnu verði
fyrir kol og veiðarfæri, sem
skipin nota.
5. gr.
Um verðlag á kindakjöti og
mjólk á innlendum ■ markaði
skulu gilda sömu reglur og um
kaupgjald verkamanna og sjó-
manna samkv. 2. og 3. gr., mið.
að við verðlag á sama tíma árið
1938 og 1939. Heimilt er að
fella niður verðjöfnunargjald af
kjöti samkv. 1. nr. 2 9. jan. 1935,
eða breyta ákvæðwn um það,
um eitt ár í senn.
6. gr.
Útlánsvexti í bönkum og öðr
um lánsstofnunwn má ekki
hækka til 1. jan. 1940.
7. gr.
Á tímabilinu til 14. maí 1940
er óheimilt að hækka leigu eftir
hús ogr aðrar fasteignir frá því,
sem goídið og umsamið er þegar
lög þessi öðlast gildi. Ennfrem-
ur er leigusala á sama tíma ó-
heimilt að segja upp leigu-
samningum um húsnæði, nema
hann þurfi á því að halda fyr-
ir sjálfan sig eða vandamenn
sína, enda hafi leigutaki haldið
samninga.
í Reykjavík skal skipa
þriggja manna nefnd, sem hafi
eftirlit með því, að ákvæðum
þessarar greinar sé fylgt, og úr-
skurði wn allan ágreining, sem
út af þeim kann að rísa milli
leigutaka og leigusala. Skylt er
að leggja fyrir þessa nefnd til
samþyktar alla leigumála, sem
gerðir eru eftir að lög þessi öðl-
ast gildi. Skal nefndin gæta
þess, að leiga sé ekki ákveðin
i hærri en sambærilegt er við
eldri leifirusamninga, að dómi
nefndarinnar, og hefir hún vald
til að ákveða upphæð leigunn-
(Frh. á 4. sföu.)
KOSNINGARNAR, sem fram
féru f Belgíu f gær, hafa
næstum því þurkaö rexistana —
hinn belgiska fasistaflokk — út
af þingi. Þeir höfðu áður 21
sæti f fulltrúadeild þingsins, en
töpuðu 17 þar af, svo að þeir
hafa nú aðeins 4.
Annars unnu hinir borgaralegu
miðflokkar, frjálslyndi flokkurinn
og kaþólskl flokkurinn, lítið eitt
á, en jafnaðarmenn töpuðu fáein-
um sætum.
Eftir kosningarnar er fulltrúa-
deild þingsins þannig skipuð
(tölurnar f svigunum sýna þing-
sætafjölda flokkanna fyrir bosn-
ingarnar):
Kaþélski flokkurinn 73 sæti (63)
Jafnaðarmenn 64 -- (70)
FrjálsL flokkurinn 33 - (23)
Rexistar 4 — (21)
í öldungadeild þingsins hefir
kaþólski flokkurinn, sem nú er
sterkasti flokkur þingsins, bætt
við sig 4 nýjum sætum, og frjóls-
lyndi flokkurinn 5.
Það vekur mikla eftirtekt, að i
héraðinu umhverfis Eupen og
Malmedy, vlð austurlandamærin,
sem Belgía fékk frá Þýzkalandi
eftir heimsstyrjöldina og kosið
var á milli belgisks og þýzks
frambjóðanda, var belgiski fram-
bjóðandinn kosinn með yfirgnæf-
andi meirihluta atkvæða.
Kosið í Dan- i
mðrkuj dag.
firslitin i fólksþings-
kosninpnnm verða i:
tllkynt i kvðld.
Frá fréttaritara Alþýðubl. |
KHÖFN í morgun.
OSIÐ verður bæði til ;
f ólksþingsins og lands- i
þingsins f Danmörléu f dag. ;
Orsllt kosninganna til félks- ;
þingsins verða birt f danska j
útvarpinu strax I kvöld, en j
úrslitin til landsþingsins :
ekki fyrr en síðar.
Kosningabaráttan náði i;
hámarki sínu I gær. öll !
fundahöld fóru fram með ;!
friöi og spekt. Nazistar hafa :
notað leynilega útvarpsstöð ji
tll kosningaundlrróðurs, án ý
þess að hægt hafi verið að ij
hafa uppi á henni.
Yfirlýsing frá
Haraidi finð-
mnndssyni.
fitaf samnlngaumleiUn-
om mílli stjðrnmilafL
UT AF frásögn Alþýðublaðs-
ins á laugardaginn uro
samningaumleitanir milli þing-
flokkanna, þar sem frá því var
skýrt, aðð Sjálfstæðisflokkurinn
og Framsóknarflokkurinn hefðu
neitað að fallast á heildartiliög-
ur Alþýðuflokksins óbreyttar,
birti Ólafur Thors í blaði sínu,
Mgbl., og útvarpinu yfirlýsingu
þess efnis, að þar væri ekki rétt
með farið og Sjálfstæðisflokkur-
urinn hefði ekki tekið afstöðu til
tillagna Alþýðuflokksins.
Út af þessari yfirlýsingu hefir
Haraldur Guðmundsson, formað-
ur þingflokks Alþýðuflokksins,
(birt í útvarpinu eftirfarandi yfir-
lýsingu:
„Vegna yfirlýsingar Ólafs
Thors i útvarpinu I gærkveldí,
óskar Haraldur Guðmundsson að
taka fram eftirfarandi: Ólafur
Thors kom, eftir beiðni Eysteins
Jónssonar, á viðræðufund, sem
samninganefndir Alþýðuflokksins
og Framsóknarflokksins óttu
með sér s. 1. föstudag, 31. marz.
Heildartillögur Alþýðuflokksins
um bætur vegna gengislækkunar
voru að vísu ekki lagðar fyrir
Sjálfstæðisflokkinn, en einstakar
tillögur voru birtar fyrir ólafi
Thors á fundi þessum og neiíaði
hann afdráttarlaust að fallast á
tvær þeirra.“
Enn fremur skal þess getið hér,
að nafn eins samninganefndar-
mannsins af hálfu AlþýðUflokks-
ins, Kjartans Ólafssonar í Hafrt-
arfirði, hafði fallið út í frásögn
blaðsins á laugardag.
V. K. F. Framsókn
heldur fund þriðjud. 4. april
kl. 8Va í Alþýðuhúsinu við Hverf-
isgötu. Fundarefni: 1. Félagsraál.
2. Ingimar Jóhannesson kennari
skýrir frá störfum barnaheimilis-
ins Vorboðans, en hann var
starfsmaður á barnaheimilinu síð-
ast liðið sumar. Þar sem þetta
er síðasti fundurinn á þessum
vetri, er þess fastlega vænzt, að
konur fjölmenni og mæti stund-
víslega.