Alþýðublaðið - 03.05.1927, Blaðsíða 2

2
ALRYííUBLA tílt)
j4LÞÝiUBLá@Ii
5 keinur út á hverjura virkum degi. i
5 Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við £
< Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. |
? til kl. 7 síðd. f
| Skrifstofa á sama stað opin ki. £
I9Ve— lO'/a árd. og kl. 8 — 9 síðd. ^
Simar: (afgreiðslan) og 1294 ►
(skrifstofan). |
Yerðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á f
snánuði. Auglýsirigaverð kr. 0,15 t
hver mm. eindáiiia. f
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan l
(í sama húsi, sömu símar). f
og íhaldsstlóraln.
Kafli úr vaníraustsræðu
Héðins Valdimarssonar.
í lögunum um úlvarpið frá 1925
ar krafist 100 þús. króna stofn-
fjár og að stöðin skuli vera alt
að li/2 kw„- „enda draga um land
alt.“ Pað hefir heyrst, að félagið
bafi ekki haft nema 58 þús. kr.,
pegar leyfið var veitt, og pað er
vitanlegt, að stöðin er miklu
minnni en lögin ætlast tíl og dreg-
ur ekki svipað pví um land alt.
Menn purfa að hafa dýr móttöku-
tæki hér í nágrenninu til pess
að sæmilega heyrist það, sem út-
varpað er, og í sumum lands-
hlutum heyrist alls ekki neitt til
stöðvarinrar, hvaða móttökutæld
sem höfð eru. Félagið fullnægir
pví engan veginn peim skilyrðum,
sem pví voru sett með lögum.
Hæstv. atmrh. hefir pví farið al-
gerlega í tága við lögin sjálf méð
því að veita pessu félagi sérleyfi.
! sömu lögum frá 1925 er heim-
iíd ti! að ákveða megi með reglu-
gerð stolngjöld og árgjöld fyrir
pá, sem móttökutæki hála. En í
reglugerð frá 23. marz 1928 eru
sett ýms sérstök skilyrði. Pað er
bannað að flytja inn,. selja og
kaupa tæki og hluta af \r ím nema
með sérstöku leyfi landssíma-
stjóra og lagðar sektir við. Sér-
stakt gjald til útvarpsstöðvarinn-
ar er lagt á varahluta. Útvarps-
stöðinrd er heimi’að nákvæmt eft-
irlit með verzlunum peim, sem
íækin selja, og þsim gert að
skyldu að gela nákvæmar skila-
greinir til stöðvarinnar. Atvmrh.
á að úrskurða ágrerni.’g um petta,
og má ekki skjóta slíkum málum
til dómstólanna. Allar pessar
hömTur á verzlun með pessi tæki,
gjaldið á varahlufunum, sektimar,
og ákvæðin um úrskurð, eru mið
ðllu án heimildar ! legunum sjálf-
um. Par er einungis ætlast til,
að greitt verði árgjald og stoín-
gjald af uppsettum stöðvum, en
viðskilt n séu frjáls, enda var
einka ala félaginu til handa feld
á pingi. En auk pess er pað svo,
að pegar ákveðið var, að stofn-
gjald skyldi sett, var ekki ætl-
anin að setja pað svo hátt, að
ókleyft væri fyrir alla aðra að
verzla með vöruna. I reglugerð-
innní er pað svo ákviðið' 85 kr„
sem útvarpsstöðin sjálf þarf ekki
nð borga, svo að illgerlegt. er
fyrii- nðna að keppa og pannig
breytt á móti anda laganna.
Pá má minnast dálítið á starf-
semi útvarpsstöðvarinnar. Pað er
viðurkent, að hún getur haft
mikið menningarlegt gildi, ekki
sízt í strjálbýlinu hjá okkur, en
pá verður að gæta pess, að pað,
sem stöðin varpar út, sé einhvers
virði. Fyrir utan hljóðfæraslátt er
svo að segja eingöngu varpað út
ræðuhöldum úr kirkjunum. (M.
G.: Er pað ekki gott?). Fyrir-
Iestrar eru af skornum skamti.
Pó má geta eins kafla, sem reglu-
Iega er varpað út, en pað er
daghók „Morgunblaðsins". Þó að
ekki væri ætiast til, að petta fyr-
irtæki væri pólitískt, hefir samt
verið varpað út pólitískum dylgj-
um úr dagbók ,,Mo rgunblaðsias“,
og eina ræðan, sem flutt hefir
verið af stjómmálamanni í út-
varpið, var fjárhagsræða hæstv.
fjármrh. (J. Þ.). Öðrum hefir ekki
verið hleypt að. Pað segir sig
sjálft, að ekki er hægt að íylgja
pvi lengi, að útvarpsstöðin staríi
svona. Flestir sjá, að heppilegast
er, að ríkið tald hana að sér. En
alt þetía sýnir, að hæstv. atvmrh.
(M. G.) hefir farið á snið við
lögin með reglugerðinni og brot-
ið pau með því að veita félaginu
leyíi til að starfrækja stöð, sem
ekki dregur um alt land. Yfir-
leitt virðist annað hafa vakað fyr-
ir hæstv. atvmrh. í pessu má’i
heldur en að fara að vilja pings-
ins og eítir Iögunum eða hugsa
um hagsmuni almennings gagn-
vart félaginu.
Neðri deild.
Landsbankafrumvarpið o. fl.
I gær kom frv. stjómarinnar
uin framtíðarskipulag Landsbank-
ans til 1. umr. í n. d. Er ýmislegt
athugavert við pað, og heíir pað
síður en svo batnað í meðförum
íhaldsmanna í efri deild. Par
haíði Jón Þorl. komið pví ákvæði
ínn í frv., að ríkíssjóður hafi að
eins takmarkaða ábyrgð á skuld-
bindingum bankans. Pað er hin
alræmda hlutaíélagaregla, par
sem eigendumir ábyrgjast ekki
fyrirtæki sín nema að nokkru
leyíi, sem f jármálaráðher: anum
pykir sæma að ríkið taki upp.
Andmæltu peir Héðinn og Tr. P.
svo ósvinnu ákvæði, og kvað
Héðinn pann fleyg fram kominn
til pess að rýra traustið á banlc-
annum, svo að hann „sogi“ síður
til sín sparifé landsmanna, eins
og Jón Pori. orðaði pað cg óttað-
ist ella vegna einlíabaalía, sem
hann viríist bera fult eins mxkla
umhyggju fyrir. Bentí Héð nn á,
að grein, sem hélt pvi fram, að
ríkið bæri ekld ábyrgð á Lands-
bankanum, var nýlega birt í
„Mgbl.“, og væru slík skrif síð-
ur en svo fram komin í þ:im
tilgangi að auka traustið á banka
rikisins, heldur hið gagnstæða.
Enginn þarf að óttast um sparifé
sitt í banka, sem er í ábyrgð
ríkisins. Er þá og miklu minni
hætta á, að einkabanka taldst það
bragð að draga til sín sparisjóðs-
fé frá Landsbankanum með pvi
að hækka vexti I þcim sérstaka
tilgangi. Einnig benti Héðinn á,
að í gildandi lögum er ákveðið,
að opinbert fé skuli ávaxta í
Landsbankanum, en svo er ekki
í frv., heldur er pað að eins heim-
ilað par. Stjórn af sama tæi og
íhalds-bráðabirgðastjórnin, sem nú
situr, myndi víst láta talsvart af
pvi vera í íslandsbanka, ef hún
hefði nokkra heimild til pess. —
I frv. er gert ráð fyrir yfirbanka-
stjóra og tveimur undirbanka-
stjórum, en pað myndi reynast
verra skipu’.ag en það, sem nú
er, og béfir gefist vel. Pá eru og
laun yíirbankastjórans ekki á-
kveðin í frv. — Svo er ákveðið
í frv., að ráðberra láti fara fram
úttekt á bankanum, pegar Iögin
koma til framkvæmda. Það er
eins konar rannsólmarnefnd, sem
stjórninni yrði fengið vald til að
velja menn i. Er slík rannsóknar-
nefnd ópörf, en skipun hennar
er fallin til pess að vekja tor-
tryggni gegn bankanum. Björn
Kristjánsson vildi pó bæta við
stimplinum á rannsóknameíndina,
og fylgdi Jón Porl. honum að
því, og svo Jónas Kr. og tveir
aðrir íhaldsmenn; en ekki komst
pó sú tillaga ínn í frv. Hins vegar
lagði Jón Baldv. til„ að eftirlits-
manni banka og sparisjóða væri
falið að fram.kvíeina úttekt í
hendur bankaráðsins, og væri pað
þáttur aí starfi hans. Færi hún þá
fram sem sléttast og hávaðaminst.
En sú tillaga náðd ekki sampykki
e. d. Héðinn vítti það ákvæði frv„
að á Landsbankanum hvíli skylda
til að endurkaupa víxla af ís-
Iandsbanka með sérstökum kjör-
um. — Þá var og talsvert rætt
um pað ákvæði, sem bannar al-
þingismönnum að vera banka-
stjórar, eins og orða'aginu hefir
nú verið komið fyrir. Heíir Ja-
kob beiðst úrskurðar forseta um,
hvort þetta ákvæði væri í sam-
ræmi við stjórnarskrána, pví að
ella ber forse a að visa málinu frá
samkvæmt þingsköpum. Spurði
Jakob, hvort pað væri ek i stjórn-
ar„k árb;ot, e? pað, ákvæði væii
t. d. sett í launalögin, að alpingis-
menn mættu ekki vera embætlis-
menn rikitíns. Héðinn sýndi fram
á þá hættu, sem af pví sía'aði, ef
gengið væri á pað lagið að svil'ta
menn atvinnu sinni fyrir pað að
taka pátt í stjórnmáíum og ná
alpiugi kocningu. Hér væri vísir,
sem síðar væri hægt að ávaxta, ef
sú steina væri upp tekin. Hitt
sé ekki nýtt m::ðal íhaidsmanna,
að þeir gripi til pess að sviftn
menn atvinnu eða hamla þeim frá
stcðu, sem peir eru vel hæfir í,
íyrir pá sðk eina að láta til sín
taka í stjómmáium o/j berjast
gegn íhaldinu. Nú standi kosning-
ar fyiir dyrum, en Ihaldið viljf
gripa síðasta tækifærið til pess
að reyna að ná tökum á bank-
anum, með pví að láta kosningu
bankaráðsins fara fram nú í lok
kjörtimabiisins og ná þann g meírl
hluta pess. — Umræðan heldur
áfram í dag.
Frv. um viðauka við hafnariög
Vestmannaeyja, p. e. veiling þriðj-
ungs kostnaðar alt að 70 þús.
kr. úr rikissjóði til dýpkunar og
umhóta á höfninni þar, gegn því,
að hinn hluti kostnaðarins greiðist
úr hafnarsjóðinum, var afgreitt
sem Iög. — Landnámssjóðsfrr.
Halldórs Stef. (og Jóns Ól.) var
samp. til 3. umr. eins og landbn.
gekk frá pví. Frv. um varnir
gegn gin- og klaufna-veiki var
einnig visað til 3. umr.; ætlaðf
Jandhn. í fyxstu að fá pví vísað til
stjómarinnar til betri undirbún-
ings fyrir næsta þing, og skyldí
stjómin sníða lögin eftir reynslu
og löggjöf annara pjóða; en
nefndin tók dagskrártillögu um
pað efni aftur til 3. umr. — Um
pingsál.till. um suðurfararstyrk til
próítöku handa stúdentaefnum frá
Akureyrarskóla vom ákveðnar
tvær umræður.
ESM deild.
Frv. um afnám grískudósents-
ins og frv. um samp. um akfæra
sýsluvegi voru afgr. sem lög frá
alþ. Breytíng á fræðslulögum var
endursend n. d. Veðlögin og frv.
um sölu prestsetursins Hests i
Ögurpingum fóru til 3. umr.. en
fmmv. um gjöld af fasteignnum í
Haínarf. og frv. um kaup og
rekstur strandferðaskips fóru
bæði tíl 2. umr. og hið íyrra tíl
allshn. en Itíð síðara tíl sam-
göngumálanefndar. Svo hófst 2.
umr. fjárlaganna og stendur yfir
enn.
Lassalle.
[Grein pessi, sem er eitir ungau
mann í Alpýðuílokknum, r> jög vel
gefinn til ritstarfa, var ætluð til
birtingar í „1. mai“, en varð afgangs
par sakir rúmleysis.]
Eitt af þeim nöfnutn í sðgu
jalnaðarstefnunnar, sem vekur
mesta achygli m:inns, er Ferdin-
and Lassalle. Þessi persóaa skap-
ar margs konar tilíianingar hjá
Iesandaaum. Hún heíir hiessandí
áhrif á mann og hristir upp í
manr i allan pann upprdsnaranda
og baráttuvil a, sem áður lá dott-
andi og solanii í myikr/ athaí'na-
leysisins.
Sagan um pennan glæsilega og
1 raun og veru fyrsta forbigja
pýrka veraalýðsins J stéttabarátt-
unii er full af æfintýrum og
skrí'num sogum.
Eldurinn og krafturinn, festán
og áhuginn, E*m Iogar út írá pess-
um man.tí, lætír slg inn í huga
manns og gertr hann ógleyman-