Alþýðublaðið - 17.04.1939, Blaðsíða 3

MÁNUDAG 17. APRÍL 1939
alþYðublaðid
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓBI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞ ÝÐUHÚSINU
(Inngangur fró Hverfisgötu):
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S- Vilhjálms (heima).
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
i
4--------------------------♦
Ástandið innan
Kommúnista-
flokksins.
VERKAMAÐUR, sem ný-
lega talaði á fundi,
sagði: „Mér er það fyllilega
ljóst, að kommúnistaflokk-
urinn er að tærast upp úr
hor, enda er það eðlilegt. Áð-
ur en flokkurinn innbyrti
Héðin Valdimarsson lifði
hann að iillu leyti á því að
skammast út í olíuokur og
berjast fyrir lækkuðu ben-
zínverði og olíuverði. Nú
minnist nokkurinn ekki á
þessi má hann steinþegir
um þau eins og múlbundinn
rakki. Á hverju hefir hann
þá að lifa? Ekki lifir hann
lengi á draummilljónum
Héðins Valdimarssonar eða
sögum hans um baróninn af
Balkanskaga.“
Það er töluvert til í þessum
orðum. Allir muna hve geypi-
lega blöð kommúnista hömuðust
út í olíu- og benzínokrið hér fyr
meir. Nú vita allir að það hefir
ekki verið afnumið. hins vegar
hafa blöðin steinþagnað. Þetta
verður því athyglisverðara þeg-
ar það er vitað, að nú í 5—6
vikur hefir legið hjá Þjóðvilj-
anum grein eftir Hjört Helga-
son fonnann Hreyfils um ben-
zínokrið og olíunjósnirnar og
ekki fengist birt. Hefir Hjörtur
þessi þó lengi verið talinn heit-
trúaður kommúnisti. En hér er
fingur Héðins að verki og hvað
þetta snertir liggja kommúnist-
arnir marflatir fyrir honum.
Sveinbjörn Guðlaugsson bif-
reiðarstjóri var mjög framarla
1 benzínverkfallinu svokallaða,
enda þá formaður Vörubíla-
stöðvarinnar Þróttur. Meðan
verkfaliið stóð fékk Sveinbjörn
birtar greinar um málið í Al-
þýðubiaðinu. Sveinbjörn er eins
og kunnugt er formaður Kaup-
félagsins og mun fá fyrir það
100 krónur á mánuði, og er það
ekki of vel borgað, því að þetta
er ærið starf. En vegna gamall-
ar andstöðu þessa flokksbróður
H. V. » ið hann reyndi H. V. að
koma Sveinbirni úr þessu starfi
á nýafstöðnum aðalfundi Kaup-
félágsins. Og var hamast gegn
Sveinbirni. Sigfús Sigiírhjart-
arson átti að fá bitann. Við
ráðabruggi og ofsóknum Héðins
var séð og Sveinbjörn var end-
urkosinn. En þetta sýnir starfs-
aðfei'ðir H. V., sem oft voru
búnar að gera Alþýðuflokknum
óleik. Nú fær kommúnista-
flokkurinn að kenna á þeim og
hæfir þar hvað öðru.
Á þessum sama fundi Kaup-
félagsins skýrði framkvæmdar-
stjóri frá því, að Kaupfélagið
mvmdi bíða tjón af gegnislækk-
tujinni, en að SÍS myndi a. m. k.
taka á sig nokkurn hluta þess.
Undir ©ins og Héðinn hafði
fiaman og alvara f kosn<
Ingabaráttunni dönsku
Stauning talar.
F yrstu KOSNINGARNAR í
Danmörku á þessu mikla
kosningaári þar i landi eru nú
um garð gengnar. Orslit þeirra
urðu þau, sem raunar enginn ef-
aðist um, að stjómarskrárfrum-
varpi Staunings, sem gengur út
á það, að afnema landsþingið,
úrelta stofnun, sem fram á allra
síðustu tíma hefir veitt íhalds-
flokkunum í Danmörku miklu
meiri áhrif á dönsk stjórnmál
en þeim bar samkvæmt fylgi
peirra meðal dönsku þjóðarinnar,
var tryggður öruggur meirihluti á
þingi, þannig, að nú er ekkert
annað eftir en að samþykkja það
formlega þar og leggja það síð-
an undir þjóðaratkvæði til þess
að það verði að lögum. Þar með
er lokið með fullnaðarsigri lýð-
ræðiJns langvarandi baráttu, sem
háð hefir verið í Danmörku fyrir
stjórnarfarslegu frelsi og jafnrétti
frá því að konungurinn afsalaði
sér einveldinu árið 1848 og
fram á þennan dag. Það er Al-
þýðuflokkurinn, sem nú, þrátt
fydr harðvítuga mótspyrnu efn-
aðri stéttanna og íhaldsflokkanna,
hefir leitt þessa baráttu til lykta
með fullkomnum sigri lýðræðis-
in$.
Það er gert ráð fyrir þvi, að
hin nýja stjórnarskrá gangi í
gildi þ. 5. júní í sumar, sama
daginn og fyrsta stjórnarskráin
eftir hrun einveldisins fókk laga-
gildi árið 1848, og einnig nú-
gildandi stjórnarskrá árið 1915.
En að því loknu fara aftur fram
kosningar til danska þingsins i
fyrsta sinní samkvæmt hinni nýju
stjórnarskrá. Það er því tvisvar
kosið til þings i Danmörku á
þessu ári og auk þess milli þeirra
kósninga látið fara fram þjóðar-
atkvæðí um stjórnarskrárbreyt-
inguna.
*
Danir kunna því ekkert illa að
verða að kjósa oftar en einu sinni
á einu og sama ári. Þótt kosið
heyrt þétta reis hann upp og
bar fram tillögu um það, að sá
arður, sem kaupfélagsmeðlimir
áttu að fá, yrði tekinn af þeim
og honum varið til að mæta
þessu tjóni. Kaupfélagið á vara-
sjóð, sem einmitt er stofnaður
til þess að mæta slíkum óhöpp-
um. Tillaga H. V. var kolfeld,
en gerð hans var sú sama. Þann-
ig er starfsemi kommúnista-
flokksins undir forystu for-
mannsins „út á við“. Brynjólf-
ur „inn á við“ horfir á aðfarirn-
ar og bíður síns tíma, sem ekki
er langt undan.
Og ekki hafa draumamillj-
ónirnar hækkað gengið á þess-
ari flokksnefnu með þrefalda
nafninu. Að þeim er nú hlegið
um land alt. Jafnvel flokks-
mennirnir sjálfir gera gys að
þeim, og Þorsteinn Pétursson
hefir haft um orð, að það væri
bezt að hætta þessu rövli um
60 milljónirnar, en senda bara
Héðin og Arnór eftir þeim.
Kommúnistaflokkurinn er
marklaus flokkur, enda ekki á
öðru von. Til þessa hefir hann
lifað á stuðningi íhaldsins. Það
hefir magnað hann og nært
hann, þegar það hættir að spýta
í hann, er hann dauður.
Og þá rætast orð skáldsins
Steins Steinars:
„Á gröf hins látna blikar
benzíntunna
frá British Petroleum Com-
pany.“
sé um þýðingarmikil mál og á
alvarlegum tímum, og danskir
kjósendur hafi í seinni tíð sýnt
meiri stjórnarfarslegan þroska en
flestir aðrir, fara kosningar i
Danmörku jafnan fram á góðlát-
legan, jafnvel gamansaman hátt
í samanburði við kosningar bæði
hér og víða annars staðar. Það
sýndi sig líka í kosningunum,
8ém fram fóru í byrjun þessa
mánaðar.
Fréttaiitari frá aðalblaði norska
Alþýðuflokksins, Arbeiderbladet í
Oslo, sem dvaldi i Danmörku
meðan á kosningabaráttunni stóð,
skrifaði blaði sínu eftirfarandi
lýsingu á henni, sem bregður
skýru ljósi yfir bæði gaman og
álvöru þeirra átaka milli dönsku
stjórnmálaflokkanna, sem hann
var bæði sjónar- og heyrnarvott-
ur að:
„Það er ekkert furðulegt, þótt
hið órólega og ískyggilega ástand
suður í Evrópu leggði nokkrar
hömlur á það hispursleysi, sem
annars er vant að einkenna
danska kjósendur. En þrátt fyrir
það má segja, að gaman og al-
vara hafi haldist merkilega vel i
hendur í þessari kosningabaráttu.
Danir hafa sterka þörf til þess
að gera sér mat úr því gaman-
sama og skringilega, sem sjá má
í flestum viðburðum, hversu al-
varlegir, sem þeir eru, og i kosn-
ingabaráttu, með öllum þeim op-
inberu og háværu fundahöldum,
sem henni eru samfara, eru æfin-
lega nóg tækifæri til þess að
henda gaman að mönnum og
málefnum. Sérstaklega þykja hin-
ir svo nefndu „ferköntuðu fund-
ír“ vera mjög eftirsóknarverðir i
þeim tilgangi. Þeir eru að sumu
leyti ekki ólíkir sameiginlegum
kjósendafundum stjórnmálaflokk-
anna annars staðar á Norður-
löndum, en þó ekki nálægt því
eins grafalvarlegir og örlaga-
þrungnir á yfirborðinu eins og
t. d. opinberir kjósehdafundir í
Noregi. í samanburði við þá
mætti líkja „ferköntuðu fundun-
ium“ I kosningabaráttunni í Dan-
mörku við alþýðlega gamanleiki,
að vísu meö alvarlegum undir-
straumi. Það eru fjórir aðalræðu-
menn — einn frá hverjum hinna
stóru stjórnmálaflokka í Dán-
mörku, Alþýðuflokkinum, rót-
tæka flokkinum, vinstri flokkin-
um og hægri flokkinum, og hver
þeirra fær hálfa klukkustund til
sinnar framsöguræðu. Því næst
er frambjóðendum smærri flokk-
anna gefið orðið í tíu mínútur
hverjum. Þá fá kjósendur kjör-
dæmisins að tala, þeir, sem það
vilja, í fimm mínútur hver. En
að endingu er hverjum ræðu-
manni hinna fjögra stóru stjórn-
málaflokka ætlaðar fimmtán mín-
útur til andsvara. En á meðan
á ræðuhöldunum stendur, hafa
áheyrendurnir alment viðurkend-
an rétt til þess að gera sínar at-
hugasemdir með því að grípa
fram i, og það má með sanni
segja, að þeir kunna að nofa
sér þennan rétt.
*
Það er alls konar gamansemi,
sem alt af endurtekur sig á þess-
um fundum í sambandi við hin-
ar og þessar venjur ræðumann-
anna. Þegar t. d. ræðumaðurinn
fær sér sopa af vatni úr glasi,
er oft einhver niðri í salnum, sem
hrópar: „Skál!“ Og þá fara allir
að hlæja. Eðá einhver i salnum
kallar til ræðumannsins: „Vertu
ekki að drekka meira vatn. Þú
ert þegar nógu útvatnaður!" Það
er erfitt fyrir ræðumanninn að
liggja undir slíkum áburði. Hann
reynir því að ná sér niðri, t. d.
með því að svara, að fundar-
maðurinn, sem kallaði fram i, sé
sennilega vanur við eitthvað
sterkara.
Oft er lika minst á grammó-
fónplötur. „Við viljum fá nýja
grammófónplötu!“ er hrópað neð-
an úr salnum. „Þessa, sem þú ert
■að spila, höfum við heyrt svo
oft hjá þér áður!“
Á fundi skamt frá Kaupmanna-
höfn bað fulltrúi fyrir Réttarsam-
Hedtoft Hansen, hinn nýi for-
seti Alþýðuflokksins.
bandið, einn af hinum mörgu
smáflokkum i Danmörku, um
orðið. Hann var ákaflega lítill
vexti, svo lítill, að þegar hann
kom uþp að ræðumannspúltinu,
gerði ekki betur en að áheyrend-
urnir sæju hið góðlátlega andlit
hans yfir púltinu. Strax var hróp-
að neðan úr salnum: „Þú átt að
standa, þegar þú talar við fólk!“
■Fundarstjórinn, sem var úr alt
öðrum flokki en ræðumaðurinn,
skoðaði hann rækilega í krók og
kring, eins og til þess að ganga
úr skugga um, hvort þessi at-
hugasemd hefði við nokkuð að
styðjast, og sagði síðan: „Ég get
tilkynt fundarmönnunum það, að
ræðumaðurinn situr alls ekki.
Hann stendur meira að segja á
tánum.“
Ég heyrði sama ræðumann tala
á fundi i litla fiskimannabænum
Dragör á austurströnd Amager.
Fulltrúi róttæka flokksins réðist
þar á Réttarsambandið með tölu-
vert stærri höglum en maður
skyldi ætla að nauðsynleg væru
á svo lítinn flokk. Hinn litli
ræðumaður Réttarsambandsins
fékk orðið á eftir og talaði um
jarðskattinn, trúarjátningu flokks
síns, og sagði síðan með graf-
alvarlegum svip: „Þegar fulltrúi
róttæka flokksins talar þannig
um Réttarsambandið, þá er það
bara vegna þess, að hann er
sjálfur með ranglætinu.“ Þetta
þótti Dönunum vera að taka nafn
Réttarsambandsins nokkuð alvar-
lega, og allir fóru að skelli-
hlæja. Það mátti sjá, að ræðu-
maðurinn hélt áfram að tala, en
það heyrðist ekki orð framar af
því, sem hann sagði. Eftir nokkr-
ar mínútur varð hann að gefast
upp og var leiddur til sætis af
fundarstjóranum.
*
Á fundinum í Dragör voru
þrjár „stórar kanónur“. Það voru
hægri maðurinn Raft, ritstjóri,
vinstri maðurinn Holstein Ledre-
borg greifi og H. C. Hansen okk-
ar, ritari Alþýðuflokksins. Raft
er snjall og snúinn ræðumaður,
einn af þeim fáu ræðumönnum
hægri flokksins, sem fólki þykir
gaman að hlusta á. Hann er feit-
ur og góðlátlegur, en lýsir í mjög
kröftugum orðum „ódugnaði“
Stauningstjórnarinnar. H. C. Han-
sen hefir miklu fleiri staðreyndir
á reiðum höndum, en er bæði
fyndinn og fljótur til andsvara.
Fólkið heldur mjög mikið upp á
hann. Þegar Raft er rétt búinn
að halda sína bomburæðu, lýsir
H. C. Hansen honum þannig:
„Hann minnir á loftgeymi, sem
komið hefir gat á (Hlátur). Þeg-
ar hann er búinn að ryðja úr
sér, sjá allir, að það var ekkert
annað en vindur i honum."
(Dynjandi langvarandi lófa-
klapp.) Það voru aðallega þessir
tveir, sem áttust við á fundin-
um í Dragör. Báðir eru lagnir
skylmingamenn og í uppáhaldi
hjá áheyrendunum. Holstein Le-
dreborg greifi gerir grein fyrir
stefnu vinstri flokksins í leiðin-
legri ræðu. Hann svarar ekki,
þótt gripið sé fram í. Áheyrend-
urnir heimta hvað eftir annað
H. C. Hansen, hinn nýi ritari
Alþýðuflokksins.
nýja grammófónplötu, en fá
hana ekki. Þá byrja þeir að masa
sí:i í milli og láta greifann tala
viö sjálfan sig.
*
Kiaufskur ræðumaður er alt af
kærkomin persóna á þessum
fund um. Það eru nú sennilega
ekki margir, sem eru svo ó-
heppnir eins og einn ræðumaður
iha’.dsflokksins (hægri flokksins),
scm „Poliliken“ segir að hafi les-
ið eftirfarandi upp af blöðum
sír.um: „Atvinnuvegirnir eru lam-
aðir, lífskjör fólksins eru orðin
svo aum, aó þau geta varla aum-
ari orðið, og frelsið er hnept í
f jötra. Þannig er ástandið þar sem
einræði meirihlutans(!) er kom-
ið á. Framhald á blaðsíðu fimni,
þriðja dálki.“ Á þessu hafði hann
ekki varað sig í tíma, en rak nú
alveg í vör&urnar, þvi hann fann
Christmas Möller formaður
hægri flokksins,
ekki fúunhaldið, hvemjg sem
hann leitaði í blöðum sinum.
En það vantar þó ekki, að
margt fleira gamansamt kemur
fyrir. í Baardesö talaði vinstri-
maður fyrir fullu húsi. Þegar
hann hafði lokið ræðu sinni,
klöppuðu nákvæmlega þrír menn
í salnum. Þá stóð einn fundar-
manna á fætur og ; sagði: „Ö
hræðstu ei, þú hópur smár.“
*
Þegar kosningabaráttan byrj-
aði, áttu margir von á því, að
Piirschel, sem áður var leiðtogi
hægri flokksins, en myndaði lít-
inn nazistaflokk utanum sig sem
„foringja”, myndi taka töluvert
mikið fylgi frá sínum gamla
flokki. En þegar leið á kosninga-
baráttuna, varð það fljótt ljóst,
að róðurinn myndi reynast þung-
ur fyrir „foringjann". Blöðin
hentu gaman að því, að einn af
frambjóðendum hans hefði látið
hera inn í fundarsal, sem ætlaður
var fyrir hreinan flokksfund, 150
kaffibolla til þess að geta átt á-
nægjulega stund með fylgis-
mönnum sínum. En það kóm'u
ekki nema þrjár hræður, og einn-
ig þær höfðu sig á brott aftur,
þegar þær sáu hvernig ástatt var.
Og enginn fékkst til þess aÖ
snerta við þessum 150 kaffiboll-
um, né kökudiskunum með vlnar-
brauðunum, upp á kostnað naz-
istans!
Annar frambjóðandi Piirschels
varð sér þannig opinberlega til
skammar, að ékki var um neitt
annað að gera en að afturkalla
framboð hans. Hann heitir Hein-
rich Heinekn og er verksmiðju-
eigandi. Hann sagði á einum
kjósendafundinum: „Það er eng-
inn skaði skeður, þó að einum
Þjóðverja fleira eða svo komi inn
í fólksþingið. Við viljum heldur
greiða Þjóðverja atkvæði pkkar
heldur en að sjá Danmörku
rauða.“ Þar með var lokið stjórn-
málaferli þessa manns.
*
1 orðaskiftunum við nazista fór
ylirieitt gamanið jafnan að grána.
Allir þjóðlega hugsandi menn,
hvaða flokki sem þeir tilheyrðu,
lýstu djúpri fyrirlitningu sinni á
tilraunum þeirra til að opna
landið fyrir erlendri ofbeldis-
stefnu og harðstjórn. Þessi ein-
ing á móti nazismanum kom
mjög greinilega fram á stórum
fundi í Thistedkjördæmi á Jót-
landi, þar sem bæði Hedtoft
Hansen, hinn nýi forseti Alþýðu-
flokksins, og Christmas Möller,
formaður bægriflokksins, töluðu.
Á meðal þeirra, sem þátt tóku í,
umræðunum, var hinn þekti naz-
istaprestur, séra Malling, nafn-
togaður lýðskrumári í Danmörku.
Hann byrjaði á því að tala hæðn-
islega um hina hálaunuðu þing-
menn frá Christiansborg (þing-
húsið í Kaupmannahöfn), sem
ekki þektu neina samúð með at-
vinnuleysingjunum. Þá greip
Hedtoft Hansen fram í:
— Hver launar yður?
— Ríkið.
— Hafið þér lág laun?
— Nei, það er langt frá þvi.
Frh. á 4. siðu.